Capitulum 1
Numérotation du verset
Rt. 1,1
INCIPIT LIBER RUTH1*. In diebus unius iudicis, quando iudices preerant, facta est fames in terra.
1 Incipit liber Ruth ΩV
Weber
] Liber Ruth incipit
Rusch, om. CorS1,
Ruth Moabitis Ysaie explet vaticinium dicentis : “Emitte agnum Domine dominatorem terre, de petra deserti ad montem filie Syon” [Is. 16, 1]
praem.
Abiitque2 homo de Bethleem Iuda,
2 Abiitque ²
etc.
] Abiit ergo *
ut peregrinaretur in regione Moabitide
cum uxore sua ac duobus liberis.
Numérotation du verset
Rt. 1,2
Ipse vocabatur Elimelech,
et uxor3* eius Noemi
3 et
Cava Σ
ΩV
Clementina
]
om..Rusch Weber
et duo filii4, alter Maalon5,
4 et duo filii
CorS1
(moderni)
Rusch Clementina
] e duobus filiis Σ Λ r
Weber
, et duobus filiis
Cava L
Φ
CorS1
(antiqui sic habent)
|
5 Maalon
etc.
] Mahalon
Clementina
|
et alter Chelion, 6
6 duo filii... Chelion] nomen duorum filiorum eius Maalon et Kelion
CorS1
(hebrei sic)
Euphratei7 de Bethleem Iuda. Ingressique regionem Moabitidem
7 Euphratei] Effrathei , Ephrathei
Weber
morabantur ibi.
Numérotation du verset
Rt. 1,3
Et mortuus est Elimelech maritus Noemi remansitque
ipsa
cum filiis.
Numérotation du verset
Rt. 1,4
Qui acceperunt uxores Moabitidas
quarum una vocabatur Orpha
altera8 Ruth.
8 altera
Rusch Weber
] alteraque
Manseruntque decem annis ibi9
9 decem annis- ibi ]
inv. Weber
Numérotation du verset
Rt. 1,5
et ambo
mortui sunt, Mahalon videlicet et Chelion
remansitque mulier orbata
duobus liberis10 ac marito.
10 liberis²
etc.
] filiss *
Numérotation du verset
Rt. 1,6
Et11 surrexit ut in patriam pergeret cum utraque nuru sua de regione Moabitide. Audierat enim quod respexisset Dominus12 populum suum et dedisset eis escas.
11 Et
etc.
]
om. Cava
Σ
L
|
12 Dominus] Deus
|
Numérotation du verset
Rt. 1,7
Egressa est
itaque de loco peregrinationis sue
cum utraque nuru sua13
13 sua
CorS1
(moderni et hebrei)
Rusch
]
om.
ΩV
CorS1
(antiqui)
Clementina Weber
et iam in via
revertendi posita14
14 revertendi posita
Rusch
]
inv. Weber
in terram Iuda,
Numérotation du verset
Rt. 1,8
dixit ad eas: Ite in domum
matris vestre; faciat vobiscum Dominus15 misericordiam, sicut fecistis cum mortuis16, et mecum17, det vobis invenire requiem in domibus virorum quos sortiture estis. Et osculata est eas. Que elevata voce flere ceperunt
15 vobiscum Dominus
Rusch
]
inv. Weber
|
16 mortuis
Rusch Weber
] + meis
L Amiatinus
Ω
M
Tr113
|
17 mecum
Rusch Weber
] + et ΩV (
corr. marg.
)
|
Numérotation du verset
Rt. 1,10
et dicere: Tecum pergemus ad populum tuum.
Numérotation du verset
Rt. 1,11
Quibus illa respondit: Revertimini, filie mee18, cur venitis mecum19? Non
18 mee
Rusch
] mi
interl
.: Ω
D² ²
Weber
|
19 venitis mecum Ω
D
Rusch Weber
]
inv.
Ω
F
|
ultra habeo filios20
20 habeo filios Ω
D ΩV
]
inv.
Ω
F
in utero meo ut viros ex me sperare possitis?
Numérotation du verset
Rt. 1,12
Revertimini filie Moabitides et abite21*.
21 Moabitides et abite Ω
D
Ω
F
Cor3
(moderni)
CorS1²
(moderni sic)] Moabitide
Ω
M
Rusch
, Mo(h)abit(a)e ΦRAZG ΘHAG
P
; Moabitides
Cor3
(alii habent)
CorS1
(al<iqui> sic habent)
CorS3*
; meae et abite ΛH²
Clementina
; mi Moabitide ΩS ; mi abite
V
ΛL
F
Π
Amiatinus
ΦV ΨBDFM
Cor2
(antiq.)
CorS3 Weber
; mi et abite
Cava X L
ΦPΣO
MT
M
ΘM²
Cor1
(sic habent hebr. et plures antiq.)
Cor1
P
Cor3 CorS1
(hebr. et plures antiq. habent) ΩJ
3
Ed1530
, mi Moabitide et abite ΩV
(mi
sec. m. interl.)
, mi Moabitides et abite
Ω
D² (mi
sec. m. interl.
)
Iam enim senectute confecta sum nec apta vinculo coniugali22*. Etiam si possem hac nocte concipere et parere filios,
22 Iam enim.... coniugali
omnes codices et edd. Weber
]
om. Rusch
(hapax)
Numérotation du verset
Rt. 1,13
si eos23 exspectare velitis24 donec crescant et annos pubertatis impleant25, ante eritis vetule quam nubatis. Nolite, queso, filie mee26, facere hoc27 quia vestra angustia magis premit me28 et egressa est manus Domini contra me.
23 eos]
om.
ΩV
|
24 velitis
etc.
] velletis
V Cava L
|
25 pubertatis impleant
Rusch
]
inv. Weber
|
26 mee ] mi
Weber
|
27 facere hoc]
om.
ΩV
Weber
|
28 magis premit - me]
inv. Weber,
magis premit me ΩV, magis me premit
Clementina
|
Numérotation du verset
Rt. 1,14
Elevata29 igitur voce, flere rursum30 ceperunt.
29 Elevata
Rusch Weber
] Elevate ΩV
|
30 flere rursum]
inv.
ΩV
Weber
|
Orpha osculata est socrum31 ac reversa est32. Ruth adhesit socrui sue.
31 est socrum
Rusch
]
inv. Weber
|
32 est
Rusch
]
om. Weber
|
Numérotation du verset
Rt. 1,15
Cui dixit Noemi: En reversa est cognata tua ad populum suum et ad deos suos, vade cum ea.
Numérotation du verset
Rt. 1,16
Que respondit: Ne adverseris mihi ut relinquam te et abeam. Quocumque enim33 perrexeris pergam
33 enim]
om.
ΩV
Weber
.
et34 ubi morata fueris et ego pariter morabor. Populus tuus populus meus et Deus tuus Deus meus.
34 et] om. Weber
Numérotation du verset
Rt. 1,17
Que te terra morientem susceperit35, in ea moriar ibique locum accipiam sepulture. Hec mihi faciat Deus36 et hec addat si non sola mors me et te separaverit.
35 terra morientem susceperit
Rusch Clementina
] morientem terra susc.
Weber,
terra susceperit morientem ΩV | morientem] moriente
Cava
Λ
|
36 Deus ΩV
Rusch
] Dominus
Clementina
|
Numérotation du verset
Rt. 1,18
Videns ergo Noemi
quod obstinato animo Ruth37 decrevisset secum pergere38, adversari noluit nec ultra ad suos39 reditum persuadere.
37 animo Ruth ΩV
Rusch
]
inv. Weber
|
38 secum pergere]
inv.
ΩV
|
39 ultra - ad suos]
inv.
ΩV
|
Numérotation du verset
Rt. 1,19
Profecteque sunt simul et venerunt in Bethleem. Quibus, urbem ingressis, velox apud cunctos fama percrebruit40 dicebantque mulieres: Hec est illa Noemi.
40 percrebruit Ω
Clementina
] percrebuit
Weber
Numérotation du verset
Rt. 1,20
Quibus ait: Non41* vocetis me Noemi,
41 Non ΩV
CorS1 Rusch
] Ne
Weber
id est pulchram42, sed vocate me Marai43, hoc est amaram44 quia valde amaritudine45 replevit me46 Omnipotens.
42 pulchram] pulchra
CorS1
(vel)
|
43 Marai] Mara
Cor1
P
CorS1
ΩV
Weber
|
44 id est pulchra... amaram]
om. Cor1
P (hebr. non h<abe>t quod sequitur
ID EST PLUCHRAM SED ... AMARAM
et hoc hebr. non habet) | amaram] amara
CorS1
(vel)
|
45 valde - amaritudine]
inv.
ΩV
|
46 amaritudine replevit -me]
inv. Weber
|
Numérotation du verset
Rt. 1,21
Egressa sum plena et vacuam me reduxit47 Dominus. Cur igitur vocatis48 me Noemi49 quam Dominus humiliavit50 et afflixit Omnipotens?
47 me reduxit]
inv.
ΩV
Weber
|
48 vocatis] vocetis ΩV
|
49 Noemi] +
marg. perpera
id est pulchram, sed vocate me Marai , hoc est amaram quia valde amaritudine replevit me Omnipotens ΩV
(corrector)
|
50 Dominus humiliavit
CorS1
(moderni)
Rusch Weber
]
inv. CorS1
|
Numérotation du verset
Rt. 1,22
Venit ergo Noemi cum Ruth Moabitide nuru sua de terra peregrinationis sue ac reversa est in Bethleem quando primum hordea metebantur.
Capitulum 1
Numérotation du verset
Rt. 1,1
marg.|
HSC.
{1.
214va} {a}
In diebus unius iudicis, scilicet Booz, qui et Abessan dictus est. Ita
1
exponunt Hebrei.
Magister
dicit in
Historiis
a
quod in diebus Eli
2
facta est fames ista
3, quod magis morale est. Heli enim sacerdos fuit et iudex, et tunc maxime cepit
4
invalescere fames spiritualis, quando
5
terrenum dominium devolutum est ad prelatos. Item Heli potestate sua usurpavit sibi sacerdotium. Ipse enim6
primus transtulit a filiis Eleazar quibus iure primogeniture congruebat sacerdotium7, ad se qui erat de lthamar
8. Et tunc etiam fames
9
invalescit in Ecclesia, quando potestate quis usurpat sibi ecclesiasticas dignitates.A
a
¶Fons :
Petrus Comestor
, Historia scolastica, ed. Emmanuele Navarro, 1699 ; PL 198 (1855), 1053-1644.
A
¶Codd. : <Hugo de Sancto Caro, Postilla maior (HSC1=B) et minor (HSC2 A) >
P59
;
Tr113
, f. 69r
;
Ed1703
,
f.
214r
1 Ita] sicut
P59
2 Eli]
scrips.,
Hely hic et ubique
Tr113
, Heli
Ed1703
3 ista] ita
P59
4 cepit
Ed1703
] incepit
Tr113
5 quando] quia
P59
6 Ipse enim] quod
P59
7 congruebat sacerdotium] debebatur
P59
8 Ithamar
Ed1703
] Thamar
Tr113
9 fames
Ed1703
] + spiritualis
Tr113
marg.|
HSC.
{b}
Quando iudices preerant
10. Sic et modo est
11, quia illi qui presunt, deberent
12
esse pastores, facti sunt iudices. Et cum
13 deberent vacare orationibus, vacant litibus et contentionibus14. Ideo est fames
15
in Ecclesia, Amos 8.d16
b : «Mittam famem in terram» etc. et17 de talibus18
1Cor. 6.a19
c: «Secularia iudicia si habueritis20, contemptibiles qui sunt in Ecclesia, illos21
constituite ad iudicandum». Hinc est quod Iethro dixit Moysi
22
iudiciis intento23: Non bonam rem agis, stulto labore consumeris24, Ex. 18.c25.B
b Am. 8,11
c 1Cor. 6,4
10 preerant
Ed1703
]
om. P59 Tr113
11 est]
om. P59
12 deberent
Ed1703
] et
praem.
P59, qui
praem. Tr113
13 cum
Ed1703
] qui ut
Tr113
14 et contentionibus]
om. P59
15 fames] + verbi Dei
P59
16 8.d
Ed1703
] 8
P59 Tr113
17 et
Ed1703
]
om. Tr113
18 mittam... talibus]
om. P59
19 Mittam... talibus]
om. P59
20 secularia... habueritis]
om. P59
21 illos]
om. P59
22 Moysi
Ed1703
] + qui
Tr113
23 intento
Ed1703
] intendenti
P59,
intendebat
Tr113
24 stulto... consumeris] etc.
P59
25 18.c
Ed1703
] 18 P59
Tr113
marg.|
HSC
{e}
De Bethleem,
id est Bethleemita
26. Et hic est
27
anticipatio: nondum enim dicta erat
28
Bethlehem. Eadem civitas est Bethlehem et Ephrata
29, sed30
prius dicta est
31
Ephrata, ab Ephrata uxore Caleb
32
ibi sepulta. Propter incredibilem vero ubertatem sibi redditam, postea dicta est
33
Bethleem, id est 'domus panis’
34. Ista
35
Ephrata fuit Maria36
soror Moysi secundum quosdam, que postea quam37
percussa est lepra, Nm. 12.c38, dicta est Ephrata, id est 'furorem vidit', id est iram Dei experimento cognovit
39
. Item, interpretatur 'speculum', quia eius plaga omnibus posita est in exemplum.
C
26 id est]
om. P59
Bethlehemita
P59 1703
] Bethleemite
Tr113
27 hic est
Ed1703
]
inv. P59 Tr113
28 erat P59
Ed1703
] est
Tr113
29 Ephrata
Ed1703
] Effrata hic et ubique
Tr113
30 civitas ... dicta est] enim civitas prius dicta est Effrata
P59
31 civitas est Bethlehem et] enim civitas prius dicta est
P59
32 Caleb
Ed1703
] Caleph
P59 Tr113
33 postea - dicta est
Ed1703
]
inv. Tr113
34 domus panis
Ed1703
]
inv. Tr113
35 ista
Ed1703
] de
praem. Tr113
36 Maria] Marie
P59
37 postea quam
Ed1703
] postquam
P59 Tr113
38 Nm. 12.c
Ed1703
]
om. P59 Tr113
39 cognovit
! P59 Ed1703
] agnovit
perperam P59 (Cara de Vaux 2004)
marg.|
HSC. HIERONYMUS
tamen dicit quod Caleb suscepit de Ephrata Hur, patrem
40
Huri, avum Beseleel. Idem dicitur41
1Par. 2 et 4.a
42. Alii dicunt quod hec civitas primo dicta est Ephrata, id est 'furorem vidit', quia
43
tempore predicti iudicis iram Dei, id est famem validam sensit; et postea dicta est Bethlehem, reddita sibi ubertate.
D
40 patrem
Ed1703
] virum Marie et
P59 Tr113
41 Idem dicitur]
om. P59
42 4.a
Ed1703
] 4 P59
Tr113
43 quia
Ed1703
] ideo
praem. Tr113
Numérotation du verset
Rt. 1,1
mystice
mystice
marg.|
HSC.
Mystice :
in diebus unius iudicis
etc.
Facta est fames
44 : propter paucitatem spiritualium doctorum, quibus iudicandi datur auctoritas, fit fames Verbi Dei. Et Lex per iudaicas traditiones corrupta est.E
44 Facta est fames] Glossa
P59
marg.|
HSC.
Abiitque
45
homo: Homo, secundum quosdam, Legis Decalogus, cuius uxor Synagoga; duo filii, regnum et sacerdotium, qui non solum in gente Iudeorum sed et proselytorum sibi copulam acquirebant, sicut in tempore David et Salomonis factum est et quorumdam alienorum46. F
45 Abiique]
om. P59
46 alienorum] aliorum
P59
marg.|
HSC.
Vel homo Christus: «Homo natus est in ea».G
marg.|
HSC2.
De Bethleem Iuda
quia celesti pane satiati per predicationem evangelii ad confessionem fidei plurimos adduxerunt ut et ipsi satientur; unde : «Date illis vos manducare»47 (Luce 9d).H
d Cf. Lc. 9, 13 : « Vos date illis manducare » ; cf. Lc. 8, 55 : « Et iussit illi dari [dare : Weber (s M G)] manducare »; cf. Mt. 14, 16 ; Mc. 6, 37.
47 illi vos manducare]
scrips.,
ill’ vos mand’
Val45, f. 149rc64
marg.|
HSC1.
{f}
Peregrinaretur in regione]
quia Christus in Bethlehem Iuda natus, cum apostolis et prophetis peregrinationem huius mundi visitavit, Ps. 118: «Cantabiles mihi erant iustificationes tue
{1.214vb}
in loco peregrinationis mee».
marg.|
VeI Iudaea lege abutens in qua mortuus est, «factus obediens usque ad mortem» (Phil. 2.a.)I
Numérotation du verset
Rt. 1,2
marg.|
HSC.
{g}
Elimelech
. Supra48
1Par. 4, dicit
HIERONYMUS
quod, tempore Elimelech
49, sol stetit ad transgressores Legis terrendos, sed quia non timerunt Deum
50, tanta fames invaluit, ut potior de
51
tribu luda fugeret
52
cum uxore et filiis.
J
48 Supra] Super
P59
49 tempore Elimelech
Ed1703
] Elimelech interpretatur
Tr113
50 Deum]
sic P59,
diu?
Cara de Vaux 2004
51 de
Ed1703
] in
P59 (
de
perperam Carra 2004) Tr113
52 fugeret
P59 Ed1703
] fugit
perperam P59 iuxta Carra 2004
Numérotation du verset
Rt. 1,2
mystice
mystice
marg.|
HSC
{g}
Elimelech]
interpretatur Deus meus rex. Hic est Christus, cui dicitur: Intende voci orationis mee rex meus et Deus meus.
K
marg.|
{h}
Uxor eius Noemi]
est Ecclesia.
marg.|
{h}
Uxor eius Noemi]
est Ecclesia.
marg.|
{i}
Duo filii]
Prophete, et Apostoli.
marg.|
{k}
Maalon]
interpretatur de fenestra, vel a principio. Hic est chorus Prophetarum, per quos quasi, per fenestram primum lumen fidei in orbem processit. Qui etiam veri luminis, id est Christi, primi precones fuerunt.
marg.|
HSC.
{l}
Chelion]
interpretatur consummatio. Hic est chorus Apostolorum53
qui enigmata Prophetarum ad consummationem plene intelligentie 54
perduxerunt. Unde55
Io. 4. Alii laboraverunt, et vos in labores eorum introistis56. L
53 Hic... Apostolorum] apostoli
P59
54 plene intelligentie] pleni intellectus
P59
55 Unde]
om. P59
56 introistis] intus
P59
marg.|
HSC.
{m}
Ephratei]
id est fructificantes57
quia uterque multum fructum fecerunt
58. Ad hoc enim59
missi sunt. Io. 15.c. Posui vos60
ut eatis, et fructum afferatis, et fructus vester maneat61. Qui et liberi62
dicuntur, qui Christi sanguine liberati a servitute peccati.
M
57 idest fructificantes]
om. P59
58 fecerunt ] + et
P59
59 enim]
om. P59
60 posui vos]
om. P59
61 et fructus... maneat]
om. P59
62 et liberi]
om. P59
Numérotation du verset
Rt. 1,3
marg.|
[sine postilla]
Numérotation du verset
Rt. 1,4
marg.|
HSC.
{p}
Orpha
. Hec fuit uxor Chelion.
N
Numérotation du verset
Rt. 1,4
mystice
mystice
marg.|
{o}
Uxores]
due filiorum Elimelech, duo populi, quos Christus per Prophetas, et Apostolos satiavit post mortem suam, quando misit Apostolos predicare.
marg.|
{p}
Orpha]
cervix eius. Hi sunt fideles de Iudeis, qui robur fidei, et fortitudinem operum primi perceperunt.
marg.|
{q}
Ruth]
videns, vel festinans, vel deficiens, in quo obedientia, et crudelitas gentium designatur. Ps. 17. et 67. Populus, quem non cognovi servivit mihi. Et alibi Ethiopia preveniet manus eius Deo. Ex quibus factum est unum ovile. Io. 10.d.
marg.|
{r}
Decem annis]
Apostoli, et Prophete. Decalogum legis implens.
Numérotation du verset
Rt. 1,5
marg.|
HSC1.
{t}
remansitque mulier
63, scilicet Noemi.
O
63 mulier]
om. P59
marg.|
HSC.
{y}
a
64
* marito
, viduata supple.65
P
64 a
P59
] ac
cacogr. Ed1703
65 a marito viduata supple] supple viduata a marito
inv. P59
Numérotation du verset
Rt. 1,5
mystice
mystice
marg.|
HSC.
{s}
Mortui sunt]
in hac peregrinatione, ut pro impletione decalogi, acciperent denarium beatitudinis. Q
marg.|
HSC.
{t}
Remansitque]
post ascensionem Domini et passionem apostolorum.R
marg.|
{u}
Mulier]
id est Ecclesia.
marg.|
{x}
Orbata]
corporali presentia.
Numérotation du verset
Rt. 1,6
mystice
mystice
marg.|
{z}
In patriam]
celestem.
Numérotation du verset
Rt. 1,7
mystice
mystice
marg.|
{a}
Cum utraque]
id est utroque populo. Sed synagoga infidelitate remanente Ecclesia gentium Christo firmiter adhesit. De qua nascitur Obed, qui interpretatur serviens Deo, scilicet fidelis populus.
Numérotation du verset
Rt. 1,8
marg.|
HSC.
{c}
matris vestre
. Matris dicit, non patris, quia forte
66
pater earum mortuus erat. Vel quia filiae magis solent matres diligere
67.S
66 forte] + iam
P59
67 solent matres diligere
P59 Ed1703
] diligent matres
Tr113
marg.|
HSC1.
{d}
cum mortuis meis
, scilicet filiis et viro. T
marg.|
HSC2.
mortuis meis
filiis. U
U
¶Codd. :
P59
Numérotation du verset
Rt. 1,8
mystice
mystice
marg.|
{b}
Ite in domum]
etc. Ecclesia non indiscrete agit, nec indiscrete quemquam recipit 1Io. 4.a. Nolite omni spiritui credere, sed probate spiritus, si ex Deo sint.
marg.|
Vel possunt he synagoge convenire, que retrahit ad fidem Christi venientes.
marg.|
Vel : Ite in domum matris vestre, id est concupiscentie. Pater vero diabolus est. Ez. 16.a. Pater tuus Amorrheus, et mater tua Cethea. Ps. 26. Pater meus, et mater mea dereliquerunt me, Dominus autem assumpsit me. Multo fortius assumet illos, qui patrem, et matrem dereliquerunt, et ei adherent.
marg.|
Quomodo ergo Ecclesia invitat ire ad concupiscentiam, a qua deberet potius revocare ? Sed sciendum, quod non solum verba, sed et facta loquuntur. Iuxta illud ad Tit. 1.d. Confitentur se nosse Deum, factis autem negant. Ita hic, postquam mortuus fuit Christus, et Apostoli, et alii sancti, non est modo, qui doceat Ecclesiam, et ex ea suscitet semen fratri mortuo, id est Christo. Unde ipsa opera Ecclesie, id est dolor, amaritudo, viduitas, et sterilitas, et etiam perversitas in quibusdam quasi persuadere videntur ad concupiscentiam esse redeundum. Sicut enim pulchritudo, prosperitas, fecunditas, et doctrine copia, olim multos convertit, sic modo Ecclesie deformitas, adversitas, et sterilitas, multos pervertit, et facit abire retrorsum. Unde Iob. 29.a. Considerans tempora Christi, et Apostolorum, quando bene erat Ecclesie, et statum presentem quasi dolendo exclamat. Quis dabit mihi, ut sim iuxta menses pristinos, secundum dies, quibus Deus custodiebat me ? Quando splendebat Θ lucerna eius super caput meum, et ad lumen eius ambulabam in tenebris. Item Lam. 4.a. Quomodo obscuratum est aurum, mutatus est color optimus, dispersi sunt lapides sanctuarii in capite omnium platearum.
Numérotation du verset
Rt. 1,9
marg.|
[sine postilla]
Numérotation du verset
Rt. 1,10
mystice
mystice
marg.|
HSC1.
{a}
Tecum pergemus]
Orpha et Ruth significant Ecclesias parochiales que querunt a Noemi quasi matre Ecclesie viros, id est bonos Prelatos. Sed quid respondet Noemi ?
marg.|
HSC2.
Tecum pergemus]
iste significant Ecclesias parochiales que a matre Ecclesia viros, id est bonos presbyteros.V
V
¶Codd. :
P59
Numérotation du verset
Rt. 1,11
marg.|
{1.
215ra}
HSC.
Δ
{a}
in utero meo
68. quasi dicat69 : Senex sum et70
muliebria iam defecerunt in me nec de cetero possum concipere filios quos possitis71
habere viros72
ut suscitent semen fratribus suis mortuis. Unde patet quod apud Moabitas servabatur lex de suscitando semine, de qua73 dictum est74
Deuteronomii 25.b75. W
68 meo]
om. P59
69 dicat]
om. P59
70 et]
om. P59
71 quos possitis]
om. P59
72 viros]
om. P59
73 qua
Ed1703
] + lege
Tr113
74 de qua... est]
om. P59
75 25.b
Ed1703
] 25
Tr113
Numérotation du verset
Rt. 1,11
mystice
mystice
marg.|
{b}
Revertimini
etc.
Num ultra habeo filios ex utero meo ?]
Quasi dicat non habeo in capitulo aliquem dignum, et idoneum regimini animarum.
Numérotation du verset
Rt. 1,11
allegorice
allegorice
marg.|
Allegorice, vox est synagoge veritatem confitentis, et supervenientem culpam non tacentis, que a viro, id est David relicta, et filiis, id est regibus et principibus privata, sterilis est, et infirma ad generandos spirituales filios post adventum Christi.
marg.|
{b}
Revertimini]
ad observantiam legalem.
Numérotation du verset
Rt. 1,12
mystice
mystice
marg.|
{c}
Senectute confecta sum]
etc. Sic conqueritur Ecclesia. Pauci enim Ecclesie copulantur ut viri, sed potius ut lenones. Non in ea querunt prolem, sed delectationem, non querunt fructum, sed datum. Licet e contrario dicat Apost. Phil. 4.d. Non quero datum, sed requiro fructum in ratione vestra.
marg.|
{d}
Etiamsi possem hac]
etc. Propter pueros qui preficiuntur Ecclesie, qui antequam crescant, vetule sunt Ecclesie et senectute confecte. Et steriles manent semper, nisi quia cum hereticis, ac certe cum demonibus fornicantur. Et hoc significatum fuit Gn. 38.b. ubi dicit Iudas ad Thamar nurum suam : Esto vidua, donec crescat Sela filius meus. Sed nolens Thamar tam diu expectare assumpto habitu meretricio fornicata est. Sic hodie Ecclesie multe spiritualiter fornicantur, eo quod dicunt Episcopi : Esto vidua, donec crescat Sela nepotulus meus, et interim ipse percipit fructus {1.215rb} de Ecclesiis. De talibus Episcopis conqueritur Iob. 21.a. Quare impii vivunt, sublimati sunt, confortatique divitiis ? Semen eorum permanet coram ipsis, scilicet propinquorum turba, et nepotum.
marg.|
{e}
Nocte concipere]
Bene dicit, quia tales non audent palam pueros preficere sed occulte, quia qui male agit, odit lucem, etc. Io. 3.c. Hoc est quod legitur Gn. 19.g. quod Loth nocte genuit Moab, et Ammon : Loth declinans interpretatur. Hic est Prelatus declinans a bono, hic gignit Moab, et Ammon, id est preficit fratres, et consanguineos. Ammon interpretatur filius populi mei. Ecce consanguinei. Moab vero ex patre, ex se fratres. Tales hodie preficiunt Episcopi, paucos alios. Sed quando ? Certe in nocte positi, peccant enim hoc faciendo. Unde et Ionathas, id est donum columbe, scilicet Spiritus sanctus redarguit Sichimitas. Idc. 9.b. Eo quod prefecerant sibi Abimelech fratrem suum ratione carnalis parentele, dicens : Constituistis regem Abimelech filium ancille super habitatores Sichem, eo quod frater vester sit. Mi. 3.c. Audite hoc principes domus Iacob, et iudices domus Israel, qui abominamini iudicium, et omnia recta pervertitis, qui edificatis Sion in sanguinibus. Aliter David, id est bonus Prelatus. Ps. 13. Non congregabo, inquit, conventicula eorum de sanguinibus, etc. conventicula dicit, quia quidam Episcopi quasi greges in domibus suis habent nepotulos. Iob. 21.b. Egrediuntur quasi greges parvuli eorum, et infantes eorum exultant lusibus. De hoc admiratur Is. 46.c. Quis audivit unquam tale, et quis vidit huic simile ? Numquid parturiet terra in dic una, aut parietur gens simul, quia parturivit, et peperit Sion filios suos ? a. Vel : Num habeo, etc.
Numérotation du verset
Rt. 1,13
marg.|
HSC.
{f}
pubertatis
. Pubertas et76
consensus exiguntur77
in contractu matrimonii. Attenditur
78
autem pubertas79
in viro circa quartum decimum annum, in femina circa duodecimum.
Y
76 et] ut
cacogr. P59
77 exiguntur] exigitur
P59
78 Attenditur
P59 Ed1703
] Attendenda [-dus]
perperam legit Carra de Vaux 2004 in P59
79 pubertas]
om. P59
marg.|
HSC1.
{g}
Quam nubatis]
id est eis nubere possitis80. Z
80id est nubere possitis
Ed1703
]
inv. Tr113
marg.|
HSC.
{h}
Nolite queso]
supple : venire.
AA
marg.|
HSC.
egressa est
est] om. P59
, scilicet de loco suo, id est de misericordia ad iustitiam, qua me punivit in morte viri et filiorum
81. Simile Is. 26.d82: «Egredietur Dominus de loco sancto suo ut visitet iniquitatem habitatoris terre contra eum»e.AB
e Is. 26,21
81 morte - viri et filiorum
Ed1703
]
inv. Tr113
82 26.d
Ed1703
] 26
Tr113
Numérotation du verset
Rt. 1,14
marg.|
HSC.
{l}
Socrui sue]
scilicet
83
Noemi matri viri sui
84.AC
83 scilicet
Ed1703
] id est
Tr113
84 sui
Ed1703
] + defuncti
Tr113
Numérotation du verset
Rt. 1,14
allegorice
allegorice
marg.|
HSC.
{m}
Reversa est]
ad cerimonias vel errorem idololatrie.
AD
marg.|
{k}
Ruth adhesit]
He due, credentes significant, quorum quidam post baptismum ad peccata redeunt, alii in gratia perseverant.
Numérotation du verset
Rt. 1,15
marg.|
HSC
{m}
Cognata tua]
Ex hoc patet quod Orpha, et Ruth non erant sorores.
AE
marg.|
HSC
{n}
Vade cum ea]
Ex hoc
85
videtur quod peccavit Noemi, quia consulebat Ruth ut remaneret in idolatria. Forte temptando hoc dixit ut videret si haberet firmum animum quia, ut dicitur86
Secunda Petri 2.d87, «Melius est viam veritatis non agnoscere quam post agnitam retrorsum converti»88
f. AF
f 2Pt. 2, 21 : « Melius enim erat illis non cognoscere viam justitie quam post agnitionem retrorsum converti ab eo ».
85 ex hoc
Ed1703
]
om. Tr113
86 ut videret... dicitur] firmum propositum
P59
87 2.d
Ed1703
] 2
Tr113
88 quam... converti]
etc. P59
marg.|
HSC1.
Vel permissio fuit, non consilium vel89
imperium, quia non poterat eam cogere.
AG
89 vel]
om. P59
marg.|
HSC.
Vel mystice per Noemi intelligitur90
Synagoga ibi que91
retrahit a fide quos potest, ita92
dicit
Rabanus.
AH
90 per... intelligitur] quia
P59
91 ibi que] que
Tr113, om. P59
92 ita] ut
P59
Numérotation du verset
Rt. 1,16
allegorice
allegorice
marg.|
HSC.
{n}
Quocumque perrexeris]
Sic Ecclesia de gentibus profitetur se ituram, quo caro Christi ascendit, et pro nomine eius vult pati cum populo Sanctorum. Unde Isaie ultimo secundum aliam litteram : Letamini gentes cum plebe eius.
AI
marg.|
HSC
{p}
Populus meus]
adiuvante gratia sola vocatione gratuita.
AK
Numérotation du verset
Rt. 1,17
marg.|
HSC.
{r}
Hec mihi faciat Deus
etc. Imprecatio est.AL
Numérotation du verset
Rt. 1,17
allegorice
allegorice
Numérotation du verset
Rt. 1,18
marg.|
HSC.
{s}
Obstinato animo]
id est confirmato93
in bono proposito.
AO
93 confirmato
Ed1703
] confirmatio
P59 (
consummato
(?) perperam legit Carra de Vaux 2004)
Numérotation du verset
Rt. 1,19
marg.|
HSC.
{t}
profecte sunt
id est proficisci ceperunt94.AP
94 ceperunt
P59 Ed1703
] + in Bethleem
Tr113
marg.|
HSC1.
{u}
Et venerunt in Bethlehem]
anticipatio est. .AQ
marg.|
HSC.
{y}
Hec est illa Noemi
95
]
Interrogative vel remissive potest legi96. AS
95 Noemi]
om. P59
96 potest legi]
om. P59
Numérotation du verset
Rt. 1,19
allegorice
allegorice
marg.|
HSC1.
{u}
Et venerunt in Bethlehem]
Noemi, id est primitiva Ecclesia, ducit Ruth, id est Ecclesiam de gentibus, in Bethlehem, id est ad fidem Christi, et sociavit eam Booz, qui interpretatur fortis, id est Christo qui diripuit fortiter vasa fortis, et spolia eius distribuit : Lc. 11.c. Mt. 12.c. Mc. 3.d.
marg.|
HSC2.
in Bethlehem]
fide<s> Christi ducit primitivam Ecclesiam, Ecclesiam de gentibus, et sociat Booz Christo qui fortior superveniens alligavit eum : Lc. 11. Mt. 12.AT
AT
¶Codd. : HSC2
P59
Numérotation du verset
Rt. 1,20
allegorice
allegorice
marg.|
{z}
Ne vocetis]
In pressuris mundi posita, presentia gaudia non amat, sed futuram gloriam querit. Ct. 1.b. Nigra sum sed formosa.
Numérotation du verset
Rt. 1,21
marg.|
HSC.
{a}
Plena, id est virum et filios habens
97
. Contrarium legitur de Iacob, Genesis 32.c98: «In baculo meo transivi
99
lordanum istum
100
et nunc cum duabus turmis regredior»
g. AV
g Gn. 32,10
97 et filios – habens]
inv. P59
98 32.c
Ed1703
] 32
Tr113
99 meo transivi
Ed1703
]
inv. Tr113
100 istum]
om. P59
Numérotation du verset
Rt. 1,22
allegorice
allegorice
marg.|
{b}
Quando primum]
etc.
{1.215va}
Messis hordeacea, tempus Dominice Passionis exprimit que mense novorum, id est primo mense contigit. Gentes ergo ad fidem veniunt, quando lex Christum, quem docet in Bethlehem natum, in Pascha, id est in messe novorum predicat occisum, cuius incarnationis, et resurrectionis mysterio, Ecclesia suos satagit imbuere.
marg.|
HSC.
Vel messis hordeacea, fides Iudeorum, quo101
peracto sacramento passionis, predicantibus Apostolis primi ad fidem veniunt, qui quinque panibus hordeaceis pasti a Domino leguntur. Io. 6.b.AW
101 quo] qui
P59
marg.|
Vel messis hordeacea est conversio peccatorum quorumlibet in recordatione passionis Christi. Item hordeum cibus est infirmorum. Unde Dominus primo satiavit quinque millia hominum de quinque panibus hordeaceis. Io. 6.b. Secundo quatuor millia de septem panibus triticeis. Mc. 8.a. Tertio pavit discipulos in cena corpore suo. Io. 13.c. Per quod notatur triplex ordo electorum, quos Dominus pascit. Per hordeum penitentes, qui licet reficiantur spe venie, punguntur tamen amaritudine penitentie. Per triticum significantur iusti sive proficientes, qui iam sine punctione in penitentia delectantur. Per cenam dominicam significantur perfecti sive contemplativi, qui etiam in terris visione Dei aliquatenus satiantur.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Rt. Capitulum 1), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=10&chapitre=10_1)
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Rt. Capitulum 1), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=10&chapitre=10_1)
Notes :