Capitulum 1
Numérotation du verset
Rt. 1,1
INCIPIT LIBER RUTH1*. In diebus unius iudicis, quando iudices preerant, facta est fames in terra.
1 Incipit liber Ruth ΩV
Weber
] Liber Ruth incipit
Rusch, om. CorS1,
Abiitque2 homo de Bethleem Iuda,
2 Abiitque ²
etc.
] Abiit ergo *
ut peregrinaretur in regione Moabitide
cum uxore sua ac duobus liberis.
Numérotation du verset
Rt. 1,2
Ipse vocabatur Elimelech,
et uxor3* eius Noemi
3 et
Cava Σ
ΩV
Clementina
]
om..Rusch Weber
et duo filii4, alter Maalon5,
4 et duo filii
CorS1
(moderni)
Rusch Clementina
] e duobus filiis Σ Λ r
Weber
, et duobus filiis
Cava L
Φ
CorS1
(antiqui sic habent)
|
5 Maalon
etc.
] Mahalon
Clementina
|
et alter Chelion, 6
6 duo filii... Chelion] nomen duorum filiorum eius Maalon et Kelion
CorS1
(hebrei sic)
Euphratei7 de Bethleem Iuda. Ingressique regionem Moabitidem
7 Euphratei] Effrathei , Ephrathei
Weber
morabantur ibi.
Numérotation du verset
Rt. 1,3
Et mortuus est Elimelech maritus Noemi remansitque
ipsa
cum filiis.
Numérotation du verset
Rt. 1,4
Qui acceperunt uxores Moabitidas
quarum una vocabatur Orpha
altera8 Ruth.
8 altera
Rusch Weber
] alteraque
Manseruntque decem annis ibi9
9 decem annis- ibi ]
inv. Weber
Numérotation du verset
Rt. 1,5
et ambo
mortui sunt, Mahalon videlicet et Chelion
remansitque mulier orbata
duobus liberis10 ac marito.
10 liberis²
etc.
] filiss *
Numérotation du verset
Rt. 1,6
Et11 surrexit ut in patriam pergeret cum utraque nuru sua de regione Moabitide. Audierat enim quod respexisset Dominus12 populum suum et dedisset eis escas.
11 Et
etc.
]
om. Cava
Σ
L
|
12 Dominus] Deus
|
Numérotation du verset
Rt. 1,7
Egressa est
itaque de loco peregrinationis sue
cum utraque nuru sua13
13 sua
CorS1
(moderni et hebrei)
Rusch
]
om.
ΩV
CorS1
(antiqui)
Clementina Weber
et iam in via
revertendi posita14
14 revertendi posita
Rusch
]
inv. Weber
in terram Iuda,
Numérotation du verset
Rt. 1,8
dixit ad eas: Ite in domum
matris vestre; faciat vobiscum Dominus15 misericordiam, sicut fecistis cum mortuis16, et mecum17, det vobis invenire requiem in domibus virorum quos sortiture estis. Et osculata est eas. Que elevata voce flere ceperunt
15 vobiscum Dominus
Rusch
]
inv. Weber
|
16 mortuis
Rusch Weber
] + meis
L Amiatinus
Ω
M
Tr113
|
17 mecum
Rusch Weber
] + et ΩV (
corr. marg.
)
|
Numérotation du verset
Rt. 1,10
et dicere: Tecum pergemus ad populum tuum.
Numérotation du verset
Rt. 1,11
Quibus illa respondit: Revertimini, filie mee18, cur venitis mecum19? Non
18 mee
Rusch
] mi
interl
.: Ω
D² ²
Weber
|
19 venitis mecum Ω
D
Rusch Weber
]
inv.
Ω
F
|
ultra habeo filios20
20 habeo filios Ω
D ΩV
]
inv.
Ω
F
in utero meo ut viros ex me sperare possitis?
Numérotation du verset
Rt. 1,12
Revertimini filie Moabitides et abite21*.
21 Moabitides et abite Ω
D
Ω
F
Cor3
(moderni)
CorS1²
(moderni sic)] Moabitide
Ω
M
Rusch
, Mo(h)abit(a)e ΦRAZG ΘHAG
P
; Moabitides
Cor3
(alii habent)
CorS1
(al<iqui> sic habent)
CorS3*
; meae et abite ΛH²
Clementina
; mi Moabitide ΩS ; mi abite
V
ΛL
F
Π
Amiatinus
ΦV ΨBDFM
Cor2
(antiq.)
CorS3 Weber
; mi et abite
Cava X L
ΦPΣO
MT
M
ΘM²
Cor1
(sic habent hebr. et plures antiq.)
Cor1
P
Cor3 CorS1
(hebr. et plures antiq. habent) ΩJ
3
Ed1530
, mi Moabitide et abite ΩV
(mi
sec. m. interl.)
, mi Moabitides et abite
Ω
D² (mi
sec. m. interl.
)
Iam enim senectute confecta sum nec apta vinculo coniugali22*. Etiam si possem hac nocte concipere et parere filios,
22 Iam enim.... coniugali
omnes codices et edd. Weber
]
om. Rusch
(hapax)
Numérotation du verset
Rt. 1,13
si eos23 exspectare velitis24 donec crescant et annos pubertatis impleant25, ante eritis vetule quam nubatis. Nolite, queso, filie mee26, facere hoc27 quia vestra angustia magis premit me28 et egressa est manus Domini contra me.
23 eos]
om.
ΩV
|
24 velitis
etc.
] velletis
V Cava L
|
25 pubertatis impleant
Rusch
]
inv. Weber
|
26 mee ] mi
Weber
|
27 facere hoc]
om.
ΩV
Weber
|
28 magis premit - me]
inv. Weber,
magis premit me ΩV, magis me premit
Clementina
|
Numérotation du verset
Rt. 1,14
Elevata29 igitur voce, flere rursum30 ceperunt.
29 Elevata
Rusch Weber
] Elevate ΩV
|
30 flere rursum]
inv.
ΩV
Weber
|
Orpha osculata est socrum31 ac reversa est32. Ruth adhesit socrui sue.
31 est socrum
Rusch
]
inv. Weber
|
32 est
Rusch
]
om. Weber
|
Numérotation du verset
Rt. 1,15
Cui dixit Noemi: En reversa est cognata tua ad populum suum et ad deos suos, vade cum ea.
Numérotation du verset
Rt. 1,16
Que respondit: Ne adverseris mihi ut relinquam te et abeam. Quocumque enim33 perrexeris pergam
33 enim]
om.
ΩV
Weber
.
et34 ubi morata fueris et ego pariter morabor. Populus tuus populus meus et Deus tuus Deus meus.
34 et] om. Weber
Numérotation du verset
Rt. 1,17
Que te terra morientem susceperit35, in ea moriar ibique locum accipiam sepulture. Hec mihi faciat Deus36 et hec addat si non sola mors me et te separaverit.
35 terra morientem susceperit
Rusch Clementina
] morientem terra susc.
Weber,
terra susceperit morientem ΩV | morientem] moriente
Cava
Λ
|
36 Deus ΩV
Rusch
] Dominus
Clementina
|
Numérotation du verset
Rt. 1,18
Videns ergo Noemi
quod obstinato animo Ruth37 decrevisset secum pergere38, adversari noluit nec ultra ad suos39 reditum persuadere.
37 animo Ruth ΩV
Rusch
]
inv. Weber
|
38 secum pergere]
inv.
ΩV
|
39 ultra - ad suos]
inv.
ΩV
|
Numérotation du verset
Rt. 1,19
Profecteque sunt simul et venerunt in Bethleem. Quibus, urbem ingressis, velox apud cunctos fama percrebruit40 dicebantque mulieres: Hec est illa Noemi.
40 percrebruit Ω
Clementina
] percrebuit
Weber
Numérotation du verset
Rt. 1,20
Quibus ait: Non41* vocetis me Noemi,
41 Non ΩV
CorS1 Rusch
] Ne
Weber
id est pulchram42, sed vocate me Marai43, hoc est amaram44 quia valde amaritudine45 replevit me46 Omnipotens.
42 pulchram] pulchra
CorS1
(vel)
|
43 Marai] Mara
Cor1
P
CorS1
ΩV
Weber
|
44 id est pulchra... amaram]
om. Cor1
P (hebr. non h<abe>t quod sequitur
ID EST PLUCHRAM SED ... AMARAM
et hoc hebr. non habet) | amaram] amara
CorS1
(vel)
|
45 valde - amaritudine]
inv.
ΩV
|
46 amaritudine replevit -me]
inv. Weber
|
Numérotation du verset
Rt. 1,21
Egressa sum plena et vacuam me reduxit47 Dominus. Cur igitur vocatis48 me Noemi49 quam Dominus humiliavit50 et afflixit Omnipotens?
47 me reduxit]
inv.
ΩV
Weber
|
48 vocatis] vocetis ΩV
|
49 Noemi] +
marg. perpera
id est pulchram, sed vocate me Marai , hoc est amaram quia valde amaritudine replevit me Omnipotens ΩV
(corrector)
|
50 Dominus humiliavit
CorS1
(moderni)
Rusch Weber
]
inv. CorS1
|
Numérotation du verset
Rt. 1,22
Venit ergo Noemi cum Ruth Moabitide nuru sua de terra peregrinationis sue ac reversa est in Bethleem quando primum hordea metebantur.
Capitulum 1
Numérotation du verset
Rt. 1,1
marg.|
HSC.
{1.
214va} {a}
In diebus unius iudicis,
scilicet Booz, qui et Abessan dictus est. Ita1 exponunt Hebrei. Magister dicit in Historiis
a quod in diebus Eli2
facta est fames ista
3, quod magis morale est. Heli enim sacerdos fuit et iudex, et tunc maxime cepit4 invalescere fames spiritualis, quando5 terrenum dominium devolutum est ad prelatos. Item Heli potestate sua usurpavit sibi sacerdotium. Ipse enim6 primus transtulit a filiis Eleazar quibus iure primogeniture congruebat sacerdotium7, ad se qui erat de lthamar8. Et tunc etiam fames9 invalescit in Ecclesia, quando potestate quis usurpat sibi ecclesiasticas dignitates.A
a
¶Fons :
Petrus Comestor
, Historia scolastica, ed. Emmanuele Navarro, 1699 ; PL 198 (1855), 1053-1644.
1 Ita] sicut
P59
2 Eli] scrips., Hely hic et ubique Tr113, Heli
Ed1703
3 ista] ita
P59
4 cepit
Ed1730
] incepit
Tr113
5 quando] quia
P59
6 Ipse enim] quod
P59
7 congruebat sacerdotium] debebatur
P59
8 Ithamar
Ed1703
] Thamar
Tr113
9 fames
Ed1703
] + spiritualis
Tr113
marg.|
HSC.
{b}
Quando iudices preerant
10. Sic et modo est11, quia illi qui presunt, deberent12 esse pastores, facti sunt iudices. Et cum13 deberent vacare orationibus, vacant litibus et contentionibus14. Ideo est fames15 in Ecclesia, Amos 8.d16
b : «Mittam famem in terram» etc. et17 de talibus 1Cor. 6.a18
c: «Secularia iudicia si habueritis, contemptibiles qui sunt in Ecclesia, illos19 constituite ad iudicandum». Hinc est quod Iethro dixit Moysi20 iudiciis intento21: Non bonam rem agis, stulto labore consumeris22, Ex. 18.c23.B
b Am. 8,11
c 1Cor. 6,4
10 preerant
Ed1703
]
om. P59 Tr113
11 est]
om. P59
12 deberent
Ed1703
] et
praem.
P59, qui
praem.
Tr113
13 cum
Ed1703
] qui ut
Tr113
14 et contentionibus]
om. P59
15 fames] + verbi Dei
P59
16 8.d
Ed1703
] 8
P59 Tr113
17 et
Ed1703
]
om. Tr113
18 Mittam... talibus]
om. P59
6.a
Ed1703
] 6
Tr113
19 illos]
om. P59
20 Moysi
Ed1703
] + qui
Tr113
21 intento
Ed1703
] intendenti
P59,
intendebat
Tr113
22 stulto... consumeris] etc.
P59
23 18.c
Ed1703
] 18 P59 Tr113
marg.|
HSC1.
{e}
De Bethleem,
id est Bethleemita24. Et hic est25 anticipatio: nondum enim dicta erat26 Bethlehem. Eadem civitas est Bethlehem et Ephrata27, sed28 prius dicta est Ephrata, ab Ephrata uxore Caleb29 ibi sepulta. Propter incredibilem vero ubertatem sibi redditam, postea dicta est30 Bethlehem, id est 'domus panis31'. Ista32 Ephrata fuit Maria33 soror Moysi secundum quosdam, que postea quam34 percussa est lepra, Nm. 12.c35, dicta est Ephrata, id est 'furorem vidit', id est iram Dei experimento cognovit. Item, interpretatur 'speculum', quia eius plaga omnibus posita est in exemplum. HIERONYMUS tamen dicit quod Caleb suscepit de Ephrata Hur, patrem36 Huri, avum Beseleel. Idem dicitur37 1Par. 2 et 4.a38. Alii dicunt quod haec civitas primo dicta est Ephrata, id est 'furorem vidit', quia39 tempore predicti iudicis iram Dei, id est famem validam sensit; et postea dicta est Bethlehem, reddita sibi ubertate. C
24 id est]
om. P59
Bethlehemita
P59 1703
] Bethleemite
Tr113
25 hic est
Ed1703
]
inv.
P59 Tr113
26 erat P59
Ed1703
] est Tr113
27 Ephrata
Ed1703
] Effrata hic et ubique Tr113
28 civitas... sed] enim civitas
P59
29 Caleb
Ed1703
] Caleph
P59 Tr113
30 postea - dicta est
Ed1703
]
inv. Tr113
31 domus panis
Ed1703
]
inv. Tr113
32 ista
Ed1703
] de
praem.
Tr113
33 Maria] Marie
P59
34 postea quam
Ed1703
] postquam
P59 Tr113
35 Nm. 12.c
Ed1703
]
om.
P59 Tr113
36 patrem
Ed1703
] virum Marie et
P59 Tr113
37 Idem dicitur]
om. P59
38 4.a
Ed1703
] 4 P59 Tr113
39 quia
Ed1703
] ideo
praem.
Tr113
Numérotation du verset
Rt. 1,1
mystice
mystice
marg.|
HSC. Mystice :
in diebus unius iudicis
etc.
Facta est fames
: propter paucitatem spiritualium doctorum, quibus iudicandi datur auctoritas, fit fames Verbi Dei. Et Lex per iudaicas traditiones corrupta est.D
marg.|
HSC.
Abiitque homo:
Homo, secundum quosdam, Legis Decalogus, cuius uxor Synagoga; duo filii, regnum et sacerdotium, qui non solum in gente Iudeorum sed et proselytorum sibi copulam acquirebant, sicut in tempore David et Salomonis factum est et quorumdam alienorum.
marg.|
Vel homo Christus: «Homo natus est in ea».E
marg.|
HSC2.
De Bethleem Iuda
quia celesti pane satiati per predicationem evangelii ad confessionem fidei plurimos adduxerunt ut et ipsi satientur; unde : «Date illis vos manducare40«(Luce 9d).F
d Cf. Lc. 9, 13 : « Vos date illis manducare » ; cf. Lc. 8, 55 : « Et iussit illi dari [dare : Weber (s M G)] manducare »; cf. Mt. 14, 16 ; Mc. 6, 37.
40 illi vos manducare]
scrips.,
ill’ vos mand’
Val45, f. 149rc64
marg.|
HSC1.
{f}
Peregrinaretur in regione]
quia Christus in Bethlehem Iuda natus, cum apostolis et prophetis peregrinationem huius mundi visitavit, Ps. 118: «Cantabiles mihi erant iustificationes tue
{1.214vb}
in loco peregrinationis mee».
marg.|
VeI Iudaea lege abutens in qua mortuus est, «factus obediens usque ad mortem» (Phil. 2.a.)G
Numérotation du verset
Rt. 1,2
marg.|
HSC1.
{g}
Elimelech
. Supra, 1Par. 4, dicit HIERONYMUS quod, tempore Elimelech41, sol stetit ad transgressores Legis terrendos, sed quia non timerunt Deum, tanta fames invaluit, ut potior de42 tribu luda fugeret cum uxore et filiis.H
41 tempore Elimelech
Ed1703
] Elimelech interpretatur
Tr113
42 de
Ed1703
] in Tr113
Numérotation du verset
Rt. 1,2
mystice
mystice
marg.|
{g}
Elimelech]
interpretatur Deus meus rex. Hic est Christus, cui dicitur. Intende voci orationis mee rex meus, et Deus meus.
marg.|
{h}
Uxor eius Noemi]
est Ecclesia.
marg.|
{i}
Duo filii]
Prophete, et Apostoli.
marg.|
{k}
Maalon]
interpretatur de fenestra, vel a principio. Hic est chorus Prophetarum, per quos quasi, per fenestram primum lumen fidei in orbem processit. Qui etiam veri luminis, id est Christi, primi precones fuerunt.
marg.|
{l}
Chelion]
interpretatur consummatio. Hic est chorus Apostolorum, qui enigmata Prophetarum ad consummationem plene intelligentie perduxerunt. Unde Io. 4. Alii laboraverunt, et vos in labores eorum introistis.
marg.|
{m}
Ephratei]
id est fructificantes, quia uterque multum fructum fecerunt. Ad hoc enim missi sunt. Io. 15.c. Posui vos, ut eatis, et fructum afferatis, et fructus vester maneat. Qui et liberi dicuntur, qui Christi sanguine liberati a servitute peccati.
Numérotation du verset
Rt. 1,3
prol.|
[sine postilla]
Numérotation du verset
Rt. 1,4
marg.|
HSC1.
{p}
Orpha
. Haec fuit uxor Chelion. I
Numérotation du verset
Rt. 1,4
mystice
mystice
marg.|
{o}
Uxores]
due filiorum Elimelech, duo populi, quos Christus per Prophetas, et Apostolos satiavit post mortem suam, quando misit Apostolos predicare.
marg.|
{p}
Orpha]
cervix eius. Hi sunt fideles de Iudeis, qui robur fidei, et fortitudinem operum primi perceperunt.
marg.|
{q}
Ruth]
videns, vel festinans, vel deficiens, in quo obedientia, et crudelitas gentium designatur. Ps. 17. et 67. Populus, quem non cognovi servivit mihi. Et alibi Ethiopia preveniet manus eius Deo. Ex quibus factum est unum ovile. Io. 10.d.
marg.|
{r}
Decem annis]
Apostoli, et Prophete. Decalogum legis implens.
Numérotation du verset
Rt. 1,5
marg.|
HSC1.
{t}
remansitque mulier
, scilicet Noemi. J
marg.|
HSC1.
{y}
ac marito
, viduata supple. K
Numérotation du verset
Rt. 1,5
mystice
mystice
marg.|
{s}
Mortui sunt]
in hac peregrinatione, ut pro impletione Decalogi, acciperent denarium beatitudinis.
marg.|
{t}
Remansitque]
post ascensionem Domini, et passionem Apostolorum.
marg.|
{u}
Mulier]
id est Ecclesia.
marg.|
{x}
Orbata]
corporali presentia.
Numérotation du verset
Rt. 1,6
mystice
mystice
marg.|
{z}
In patriam]
celestem.
Numérotation du verset
Rt. 1,7
mystice
mystice
marg.|
{a}
Cum utraque]
id est utroque populo. Sed synagoga infidelitate remanente Ecclesia gentium Christo firmiter adhesit. de qua nascitur Obed, qui interpretatur serviens Deo, scilicet fidelis populus.
Numérotation du verset
Rt. 1,8
marg.|
{c}
HSC1.
matris vestre
. Matris dicit, non patris, quia forte pater earum mortuus erat. Vel quia filiae magis solent matres diligere43.L
43 solent matres diligere
Ed1703
] diligent matres
Tr113
marg.|
HSC1.
{d}
cum mortuis meis
, scilicet filiis et viro. M
Numérotation du verset
Rt. 1,8
mystice
mystice
marg.|
{b}
Ite in domum]
etc. Ecclesia non indiscrete agit, nec indiscrete quemquam recipit 1Io. 4.a. Nolite omni spiritui credere, sed probate spiritus, si ex Deo sint. Vel possunt he synagoge convenire, que retrahit ad fidem Christi venientes. Vel : Ite in domum matris vestre, id est concupiscentie. Pater vero diabolus est. Ez. 16.a. Pater tuus Amorrheus, et mater tua Cethea. Ps. 26. Pater meus, et mater mea dereliquerunt me, Dominus autem assumpsit me. Multo fortius assumet illos, qui patrem, et matrem dereliquerunt, et ei adherent. Quomodo ergo Ecclesia invitat ire ad concupiscentiam, a qua deberet potius revocare ? Sed sciendum, quod non solum verba, sed et facta loquuntur. Iuxta illud ad Tit. 1.d. Confitentur se nosse Deum, factis autem negant. Ita hic, postquam mortuus fuit Christus, et Apostoli, et alii sancti, non est modo, qui doceat Ecclesiam, et ex ea suscitet semen fratri mortuo, id est Christo. Unde ipsa opera Ecclesie, id est dolor, amaritudo, viduitas, et sterilitas, et etiam perversitas in quibusdam quasi persuadere videntur ad concupiscentiam esse redeundum. Sicut enim pulchritudo, prosperitas, fecunditas, et doctrine copia, olim multos convertit, sic modo Ecclesie deformitas, adversitas, et sterilitas, multos pervertit, et facit abire retrorsum. Unde Iob. 29.a. Considerans tempora Christi, et Apostolorum, quando bene erat Ecclesie, et statum presentem quasi dolendo exclamat. Quis dabit mihi, ut sim iuxta menses pristinos, secundum dies, quibus Deus custodiebat me ? Quando splendebat Θ lucerna eius super caput meum, et ad lumen eius ambulabam in tenebris. Item Lam. 4.a. Quomodo obscuratum est aurum, mutatus est color optimus, dispersi sunt lapides sanctuarii in capite omnium platearum.
Numérotation du verset
Rt. 1,9
prol.|
[sine postilla]
Numérotation du verset
Rt. 1,10
mystice
mystice
marg.|
{a}
Tecum pergemus]
Orpha, et Ruth significant Ecclesias parochiales, que querunt a Noemi quasi matre Ecclesie viros, id est bonos Prelatos. Sed quid respondet Noemi ?
Numérotation du verset
Rt. 1,11
marg.|
{1.
215ra}
Δ
{a}
HSC1.
in utero meo
. quasi dicat : Senex sum et muliebria iam defecerunt in me nec de cetero possum concipere filios quos possitis habere viros, ut suscitent semen fratribus suis mortuis. Unde patet quod apud Moabitas servabatur lex de suscitando semine, de qua44 dictum est Deuteronomii 25.b45. N
44 qua
Ed1703
] + lege
Tr113
45 25.b
Ed1703
] 25 Tr113
Numérotation du verset
Rt. 1,11
mystice
mystice
marg.|
{b}
Revertimini
etc.
Num ultra habeo filios ex utero meo ?]
Quasi dicat non habeo in capitulo aliquem dignum, et idoneum regimini animarum.
Numérotation du verset
Rt. 1,11
allegorice
allegorice
marg.|
Allegorice, vox est synagoge veritatem confitentis, et supervenientem culpam non tacentis, que a viro, id est David relicta, et filiis, id est regibus et principibus privata, sterilis est, et infirma ad generandos spirituales filios post adventum Christi.
marg.|
{a}
Filios]
in Christum credituros.
marg.|
{b}
Revertimini]
ad observantiam legalem.
Numérotation du verset
Rt. 1,12
mystice
mystice
marg.|
{c}
Senectute confecta sum]
etc. Sic conqueritur Ecclesia. Pauci enim Ecclesie copulantur ut viri, sed potius ut lenones. Non in ea querunt prolem, sed delectationem, non querunt fructum, sed datum. Licet e contrario dicat Apost. Phil. 4.d. Non quero datum, sed requiro fructum in ratione vestra.
marg.|
{d}
Etiamsi possem hac]
etc. Propter pueros, qui preficiuntur Ecclesie, qui antequam crescant, vetule sunt Ecclesie, et senectute confecte. Et steriles manent semper, nisi quia cum hereticis, ac certe cum demonibus fornicantur. Et hoc significatum fuit Gn. 38.b. ubi dicit Iudas ad Thamar nurum suam : Esto vidua, donec crescat Sela filius meus. Sed nolens Thamar tam diu expectare assumpto habitu meretricio fornicata est. Sic hodie Ecclesie multe spiritualiter fornicantur, eo quod dicunt Episcopi : Esto vidua, donec crescat Sela nepotulus meus, et interim ipse percipit fructus {1.
215rb} de Ecclesiis. De talibus Episcopis conqueritur Iob. 21.a. Quare impii vivunt, sublimati sunt, confortatique divitiis ? Semen eorum permanet coram ipsis, scilicet propinquorum turba, et nepotum.
marg.|
{e}
Nocte concipere]
Bene dicit, quia tales non audent palam pueros preficere sed occulte, quia qui male agit, odit lucem, etc. Io. 3.c. Hoc est quod legitur Gn. 19.g. quod Loth nocte genuit Moab, et Ammon : Loth declinans interpretatur. Hic est Prelatus declinans a bono, hic gignit Moab, et Ammon, id est preficit fratres, et consanguineos. Ammon interpretatur filius populi mei. Ecce consanguinei. Moab vero ex patre, ex se fratres. Tales hodie preficiunt Episcopi, paucos alios. Sed quando ? Certe in nocte positi, peccant enim hoc faciendo. Unde et Ionathas, id est donum columbe, scilicet Spiritus sanctus redarguit Sichimitas. Idc. 9.b. Eo quod prefecerant sibi Abimelech fratrem suum ratione carnalis parentele, dicens : Constituistis regem Abimelech filium ancille super habitatores Sichem, eo quod frater vester sit. Mi. 3.c. Audite hoc principes domus Iacob, et iudices domus Israel, qui abominamini iudicium, et omnia recta pervertitis, qui edificatis Sion in sanguinibus. Aliter David, id est bonus Prelatus. Ps. 13. Non congregabo, inquit, conventicula eorum de sanguinibus, etc. conventicula dicit, quia quidam Episcopi quasi greges in domibus suis habent nepotulos. Iob. 21.b. Egrediuntur quasi greges parvuli eorum, et infantes eorum exultant lusibus. De hoc admiratur Is. 46.c. Quis audivit unquam tale, et quis vidit huic simile ? Numquid parturiet terra in dic una, aut parietur gens simul, quia parturivit, et peperit Sion filios suos ? a. Vel : Num habeo, etc.
Numérotation du verset
Rt. 1,13
marg.|
HSC1.
{f}
pubertatis
. Pubertas et consensus exiguntur in contractu matrimonii. Attenditur autem pubertas in viro circa quartum decimum annum, in femina circa duodecimum. O
marg.|
HSC1.
{g}
Quam nubatis]
id est eis nubere possitis46. P
46id est nubere possitis
Ed1703
]
inv. Tr113
marg.|
{h}
Nolite queso]
supple : ‘venire’. Q
marg.|
HSC1.
egressa est
, scilicet de loco suo, id est de misericordia ad iustitiam, qua me punivit in morte viri et filiorum47. Simile Is. 26.d48: «Egredietur Dominus de loco sancto suo ut visitet iniquitatem habitatoris terre contra eum»e.R
e Is. 26,21
47 morte - viri et filiorum
Ed1703
]
inv. Tr113
48 26.d
Ed1703
] 26 Tr113
Numérotation du verset
Rt. 1,14
marg.|
{l}
Socrui sue]
scilicet49 Noemi matri viri sui50.
49 scilicet
Ed1703
] id est
Tr113
50 sui
Ed1703
] + defuncti
Tr113
Numérotation du verset
Rt. 1,14
allegorice
allegorice
marg.|
{m}
Reversa est]
ad ceremonias, vel errorem idololatrie.
marg.|
{k}
Ruth adhesit]
He due, credentes significant, quorum quidam post baptismum ad peccata redeunt, alii in gratia perseverant.
Numérotation du verset
Rt. 1,15
marg.|
HSC1.
{m}
Cognata tua]
Ex hoc patet quod Orpha, et Ruth non erant sorores.
marg.|
HSC1.
{n}
Vade cum ea]
Ex hoc51 videtur quod peccavit Noemi, quia consulebat Ruth ut remaneret in idolatria. Forte temptando hoc dixit, ut videret si haberet firmum animum quia, ut dicitur Secunda Petri 2.d52, «Melius est viam veritatis non agnoscere quam post agnitam retrorsum converti»f. S
f 2Pt. 2, 21 : « Melius enim erat illis non cognoscere viam justitie quam post agnitionem retrorsum converti ab eo ».
51 ex hoc
Ed1703
]
om.
Tr113
52 2.d
Ed1703
] 2 Tr113
marg.|
HSC1. Vel permissio fuit, non consilium vel imperium, quia non poterat eam cogere.T
marg.|
HSC1. Vel mystice per Noemi intelligitur Synagoga ibi53, quae retrahit a fide quos potest, ita dicit Rabanus.
U
53 ibi
Ed1703
]
om.
Tr113
Numérotation du verset
Rt. 1,16
allegorice
allegorice
marg.|
{n}
Quocumque perrexeris]
Sic Ecclesia de gentibus profitetur se ituram, quo caro Christi ascendit, et pro nomine eius vult pati cum populo Sanctorum. Unde Isaie ult. secundum aliam litteram : Letamini gentes cum plebe eius.
marg.|
{o}
Populus tuus]
per merita.
marg.|
{p}
Populus meus]
adiuvante gratia sola vocatione gratuita.
Numérotation du verset
Rt. 1,17
marg.|
HSC1.
{r}
Hec mihi faciat Deus]
etc. Imprecatio est.V
Numérotation du verset
Rt. 1,17
allegorice
allegorice
marg.|
{q}
Terra]
viventium.
marg.|
{q}
Morientem]
corporaliter.
Numérotation du verset
Rt. 1,18
marg.|
HSC1.
{s}
Obstinato animo]
id est confirmato in bono proposito.W
Numérotation du verset
Rt. 1,19
marg.|
HSC1.
{t}
profecte sunt
id est proficisci ceperunt54.X
54 ceperunt
Ed1703
] + in Bethleem
Tr113
marg.|
HSC1.
{u}
Et venerunt in Bethlehem]
anticipatio est. .Y
marg.|
HSC1.
{x}
Fama percrebruit]
quod venisset Noemi.
marg.|
HSC1.
{y}
Hec est illa Noemi]
Interrogative vel remissive potest legi. Z
Numérotation du verset
Rt. 1,19
allegorice
allegorice
marg.|
{u}
Et venerunt in Bethlehem]
Noemi, id est primitiva Ecclesia, ducit Ruth, id est Ecclesiam de gentibus, in Bethlehem, id est ad fidem Christi, et sociavit eam Booz, qui interpretatur fortis, id est Christo qui diripuit fortiter vasa fortis, et spolia eius distribuit : Lc. 11.c. Mt. 12.c. Mc. 3.d.
Numérotation du verset
Rt. 1,20
allegorice
allegorice
marg.|
{z}
Ne vocetis]
In pressuris mundi posita, presentia gaudia non amat, sed futuram gloriam querit. Ct. 1.b. Nigra sum sed formosa. Vel synagoga per se veritatem confitetur, ut supra.
Numérotation du verset
Rt. 1,21
marg.|
HSC1.
{a}
Plena
, id est virum et filios habens. Contrarium legitur de Iacob, Genesis 32.c55: «In baculo meo transivi56 lordanum istum et nunc cum duabus turmis regredior»g. AA
g Gn. 32,10
55 32.c
Ed1703
] 32 Tr113
56 meo transivi
Ed1703
]
inv. Tr113
Numérotation du verset
Rt. 1,22
allegorice
allegorice
marg.|
{b}
Quando primum]
etc.
{1.215va}
Messis hordeacea, tempus Dominice Passionis exprimit que mense novorum, id est primo mense contigit. Gentes ergo ad fidem veniunt, quando lex Christum, quem docet in Bethlehem natum, in Pascha, id est in messe novorum predicat occisum, cuius incarnationis, et resurrectionis mysterio, Ecclesia suos satagit imbuere. Vel messis hordeacea, fides Iudeorum, quo peracto sacramento passionis, predicantibus Apostolis primi ad fidem veniunt, qui quinque panibus hordeaceis pasti a Domino leguntur. Io. 6.b. Vel messis hordeacea est conversio peccatorum quorumlibet in recordatione passionis Christi. Item hordeum cibus est infirmorum. Unde Dominus primo satiavit quinque millia hominum de quinque panibus hordeaceis. Io. 6.b. Secundo quatuor millia de septem panibus triticeis. Mc. 8.a. Tertio pavit discipulos in cena corpore suo. Io. 13.c. Per quod notatur triplex ordo electorum, quos Dominus Pascit. Per hordeum penitentes, qui licet reficiantur spe venie, punguntur tamen amaritudine penitentie. Per triticum significantur iusti sive proficientes, qui iam sine punctione in penitentia delectantur. Per cenam dominicam significantur perfecti sive contemplativi, qui etiam in terris visione Dei aliquatenus satiantur.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Rt. Capitulum 1), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 29/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=10&chapitre=10_1)
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Rt. Capitulum 1), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 29/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=10&chapitre=10_1)
Notes :