Glossa ordinaria

<18.330b> Prologus ‘Utrum difficilius’

Numérotation du verset 1Esr. Prol.330b:1 

¶ a Incipit prefatio beati Hieronymi presbyteri in librum Esdre. Utrum difficilius sit facere quod poscitis an negare necdum1 statui ? Nam neque2 vobis aliquid imperantibus abnuere sententie est, et magnitudo oneris impositi ita cervices premit, ut ante sub fasce3 ruendum sit quam levandum. Accedunt ad hoc4 invidorum studia, qui omne quod scribimus reprehendendum5 putant. Et6, interdum contra se conscientia repugnante, publice lacerant que7 occulte legunt, intantum ut clamare compellar et dicereb : «Domine, libera animam meam a labiis iniquis et a lingua dolosa». Tertius annus est quod semper scribitis atque8 rescribitis ut Esdre librum et Esther9 vobis de hebreo transferam10, quasi non habeatis greca et latina volumina, aut quicquid illud est quod a nobis vertitur, non statim ab omnibus conspuendum sit. «Frustra autem», ut ait quidamc, «niti neque aliud fatigando nisi odium querere11, extreme dementie est». Itaque obsecro vos, mi Domnion12 et Rogatiane13* carissimi14, ut privata lectione contenti librum15 non efferatis16 in publicum nec17 fastidiosis cibos ingeratis18 vitetisque eorum supercilium qui iudicare tantum de aliis et ipsi facere nihil noverunt. Si qui autem fratrum sunt quibus nostra non displicent19, his tribuatis exemplar, admonentes ut hebrea nomina, quorum grandis in hoc volumine copia est, distincte et per intervalla transcribant20. Nihil enim proderit21 emendasse librum22, nisi emendatio librariorum diligentia conservetur.
Numérotation du verset 1Esr. Prol.330b:2 

Nec quemquam moveat quod unus a nobis liber editus est23, nec apocryphorum tertii et quarti libri24 somniis delectetur, quia et apud Hebreos Esdre Neemieque sermones in unum volumen coartantur, et que non habentur apud illos nec de viginti quatuor25 senibus26 suntd, procul27 abicienda. Si quis autem Septuaginta vobis28 opposuerit interpretes, quorum exemplaria varietas ipsa lacerata et eversa29 demonstrat30, nec potest utique31 verum asseri quod diversum est, mittite eum ad evangelia, in quibus multa ponuntur quasi32 de Veteri Testamento, que apud Septuaginta interpretes non habentur, velut illude : «Quoniam Nazareus vocabitur» etf : «Ex Egypto vocavi filium meum» etg : «Videbunt in33 quem compunxerunt», multaque alia que latiori operi reservamus et querite ab eo ubi scripta sunt34 h. Cumque proferre non potuerit35, vos legite de his exemplaribus que nuper a nobis edita, maledicorum quotidie linguis confodiuntur.
Numérotation du verset 1Esr. Prol.330b:3 

Sed, ut ad compendium veniam, certe quod illaturus sum equissimum est. Edidi aliquid quod non habetur in greco aut36 aliter habetur quam a me versum est. Quid interpretem laniant ? Interrogent Hebreos et, ipsis auctoribus37, translationi38 mee vel arrogent vel derogent fidem. Porro aliud est si, clausis - quod dicitur39 - oculis, mihi volunt maledicere et non imitantur Grecorum studium et40 benevolentiam, qui post Septuaginta translatores iam Christi evangelio coruscante Iudeos et Hebionitas legis veteris41 interpretes, Aquilam videlicet et42 Symmachum et Theodotionem, et curiose legunt et per Origenis laborem in Hexaplois43 Ecclesiis dedicarunt44. Quanto magis45 Latini grati esse deberent46, quod exultantem cernerent Greciam47 a se aliquid mutuari ? Primum enim magnorum sumptuum est et infinite difficultatis exemplaria posse habere omnia, deinde etiam qui habuerint48 et hebrei sermonis ignari sunt, magis errabunt ignorantes quis e multis verius dixerit. Quod etiam sapientissimo cuidam nuper apud Grecos accidit, ut interdum Scripture sensum relinquens, uniuscuiuslibet49 interpretis sequeretur errorem. Nos autem, qui hebree lingue saltem parvam habemus scientiam et latinus nobis utcumque sermo non deest, et de aliis magis possumus50 iudicare et ea que ipsi intelligimus in nostra lingua promere51. Itaque licet excetra52*
sibilet, «victorque Sinon incendia»i iactet. Numquam meum iuvante Christo silebit eloquium, etiam precisa lingua balbutiet. Legant qui volunt, qui nolunt abiiciant. Eventilent apices, litteras calumnientur53. Magis vestra caritate54 provocabor55 ad studium, quam illorum detractione et odio deterrebor.

<18.330b> Prologus ‘Utrum difficilius’

Numérotation du verset 1Esr. Prol.330b:1 
prol.|A a {t. 2 : Erfurt, f. 131ra ; facsim., p. 261a} Incipit prefatio beati Hieronymi presbyteri in librum Esdre. Utrum difficilius sit facere quod poscitis an negare necdum1 statui ? Nam neque2 vobis aliquid imperantibus abnuere sententie est, et magnitudo oneris impositi ita cervices premit, ut ante sub fasce3 ruendum sit quam levandum. Accedunt ad hoc4 invidorum studia, qui omne quod scribimus reprehendendum5 putant. Et6, interdum contra se conscientia repugnante, publice lacerant que7 occulte legunt, intantum ut clamare compellar et dicereb : «Domine, libera animam meam a labiis iniquis et a lingua dolosa». Tertius annus est quod semper scribitis atque8 rescribitis ut Esdre librum et Esther9 vobis de hebreo transferam10, quasi non habeatis greca et latina volumina, aut quicquid illud est quod a nobis vertitur, non statim ab omnibus conspuendum sit. «Frustra autem», ut ait quidamc, «niti neque aliud fatigando nisi odium querere11, extreme dementie est». Itaque obsecro vos, mi Domnion12 et Rogatiane13* carissimi14, ut privata lectione contenti librum15 non efferatis16 in publicum nec17 fastidiosis cibos ingeratis18 vitetisque eorum supercilium qui iudicare tantum de aliis et ipsi facere nihil noverunt. Si qui autem fratrum sunt quibus nostra non displicent19, his tribuatis exemplar, admonentes ut hebrea nomina, quorum grandis in hoc volumine copia est, distincte et per intervalla transcribant20. Nihil enim proderit21 emendasse librum22, nisi emendatio librariorum diligentia conservetur.
Numérotation du verset 1Esr. Prol.330b:2 
prol.| Nec quemquam moveat quod unus a nobis liber editus est23, nec apocryphorum tertii et quarti libri24 somniis delectetur, quia et apud Hebreos Esdre Neemieque sermones in unum volumen coartantur, et que non habentur apud illos nec de viginti quatuor25 senibus26 suntd, procul27 abicienda. Si quis autem Septuaginta vobis28 opposuerit interpretes, quorum exemplaria varietas ipsa lacerata et eversa29 demonstrat30, nec potest utique31 verum asseri quod diversum est, mittite eum ad evangelia, in quibus multa ponuntur quasi32 de Veteri Testamento, que apud Septuaginta interpretes non habentur, velut illude : «Quoniam Nazareus vocabitur» etf : «Ex Egypto vocavi filium meum» etg : «Videbunt in33 quem compunxerunt», multaque alia que latiori operi reservamus et querite ab eo ubi scripta sunt34 h. Cumque proferre non potuerit35, vos legite de his exemplaribus que nuper a nobis edita, maledicorum quotidie linguis confodiuntur.
Numérotation du verset 1Esr. Prol.330b:3 
prol.| Sed, ut ad compendium veniam, certe quod illaturus sum equissimum est. Edidi aliquid quod non habetur in greco aut36 aliter habetur quam {t. 2 : Erfurt, f. 131rb ; facsim., p. 261b} a me versum est. Quid interpretem laniant ? Interrogent Hebreos et, ipsis auctoribus37, translationi38 mee vel arrogent vel derogent fidem. Porro aliud est si, clausis - quod dicitur39 - oculis, mihi volunt maledicere et non imitantur Grecorum studium et40 benevolentiam, qui post Septuaginta translatores iam Christi evangelio coruscante Iudeos et Hebionitas legis veteris41 interpretes, Aquilam videlicet et42 Symmachum et Theodotionem, et curiose legunt et per Origenis laborem in Hexaplois43 Ecclesiis dedicarunt44. Quanto magis45 Latini grati esse deberent46, quod exultantem cernerent Greciam47 a se aliquid mutuari ? Primum enim magnorum sumptuum est et infinite difficultatis exemplaria posse habere omnia, deinde etiam qui habuerint48 et hebrei sermonis ignari sunt, magis errabunt ignorantes quis e multis verius dixerit. Quod etiam sapientissimo cuidam nuper apud Grecos accidit, ut interdum Scripture sensum relinquens, uniuscuiuslibet49 interpretis sequeretur errorem. Nos autem, qui hebree lingue saltem parvam habemus scientiam et latinus nobis utcumque sermo non deest, et de aliis magis possumus50 iudicare et ea que ipsi intelligimus in nostra lingua promere51. Itaque licet excetra52*
marg.| + genus serpentisB
marg.| + serpens, hydra scilicetC
prol.| sibilet, «victorque Sinon incendia»i iactet. Numquam meum iuvante Christo silebit eloquium, etiam precisa lingua balbutiet. Legant qui volunt, qui nolunt abiiciant. Eventilent apices, litteras calumnientur53. Magis vestra caritate54 provocabor55 ad studium, quam illorum detractione et odio deterrebor.



Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (1Esr. Prologus ‘Utrum difficilius’), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 07/04/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=18&chapitre=18_Prol.330b)

Notes :

A ¶Codd. : <RB-330> ΩD ΩM ΩF ΩS ΩJ ΩL ΩX Cor1 P CorS1 CorS2; Lem57, f. 260r ( non percontuli ) ; Rusch Weber | Incipit... Esdre] Incipit prefatio eusebii ieronimi in librum esdre prophete ΩJ, Prefatio sancti Ieronimi in Esdram ΩL, Prefatio in libro esdre ΩS, om. ΩD ΩF

1 necdum ΩD² ΩF ΩX Lem57 ] nondum CorS1

2 Nam neque] Namque ΩM, Nam Lem57 Ed1455

3 fasce ΩD ΩL ΩX etc. ] falce ΩF

4 Accedunt ΩD ΩL² ΩX etc.] Accedt. ΩF, Accedit ΩL* | ad hoc] ab hoc ΩM

5 reprehendum ΩD Ω ΩL ΩX etc.] reprehendere ΩF*

6 Et ΩD ΩF ] om. ΩM

7 que ΩL etc.] et ΩD ΩF ΩS ΩX

8 atque Rusch ΩL ] et ΩM ΩD ΩF ΩS ΩJ ΩX

9 et Esther K² ΩM ΩD ΩS ΩF ΩJ ΩX Ed1455 Rusch Ed1530 Clementina ] om. ΩL Weber

10 transferam] transferamus ΩJ

11 nisi o. - querere] inv. ΩM

12 Domnion ΩF ΩL Ω ] Dominion Amiatinus X ΩD ΩS ΩJ* ΩX*, Dommion ΩM

13 Rogatiane ΩD ΩF Ω ΩX Weber ] Rogatione ΩL* Rusch

14 carissimi ΩD ΩF ΩL ΩX ] carissime Weber

15 librum ΩL Rusch Weber ] libros ΩM ΩD ΩS ΩF ΩX Ed1455 Clementina

16 efferatis ΩM ΩD ΩS ΩF ΩJ ΩL Rusch Weber ] offeratis ΩM (hapax)

17 nec ΩL Rusch Weber ] ne ΩD ΩF ΩS ΩM ΩX

18 c. i. ΩD ΩF ΩS ΩJ Ed1455 Rusch Clementina ] inv. ΩM ΩL Weber

19 displicent] discpliceret ΩM

20 transcribant ΩJ ΩL Rusch Weber ] scribant ΩM ΩD ΩS ΩF ΩX

21 proderit Cor3 (vel) ΩD ΩF ΩL Rusch Weber ] profuit ΘA ΓA ΩMJ²

22 librum ΩL Rusch Weber ] libros Θ P* Q ΓA ΩM ΩD ΩS ΩF ΩJ ΩX

23 l. e. est Rusch Clementina ] editus est liber K S W ΩM ΩD ΩF ΩS ΩJ ΩX Ed1530 , editus liber est ΩL Ed1455 Weber

24 libri ΩD ΩF ΩL ΩX Rusch Weber ] om. Clementina

25 nec... quattuor ΩD ΩF ΩL ΩX Rusch Weber ] + nec quicquam viginti (.XX.nti) et .IIII. : sunt libri veteris testamenti ut patet in prologo Regum post medium qui significatur per 24 seniores Apocalypsis 4° CorS2

26 senibus ΩD ΩF ΩL ΩX ] senioribus CorS1 (vel) Cor3, Grima (T31, f. 50ra)

27 sunt procul ΩF ΩL etc.] inv. ΩS, sunt ΩD

28 vobis Rusch Weber etc. ] nobis K ΩD ΩS

29 eversa Rusch etc.] inversa Clementina

30 demonstrat Rusch etc.] demonstratur ΓA ΩJ

31 utique] uti ΩM

32 quasi ΩF ΩX Rusch Weber ] om. ΠK M Φ E S ΩJ ΩL Ed1530

33 in ΩF ΩD ΩL ΩX Rusch ] om. Weber

34 sunt ΣT ΦG S ΩM ΩD ΩS ΩF ΩJ* Ed1455 ] sint ΩL Weber, st. ΩX

35 potuerit ΩL Rusch Weber ] potuerint X Θ A P* K² Γ A ΩM ΩD, potuerunt ΩF ΩS

36 aut ΩM ΩJ ΩS Rusch Clementina ] vel ΩF ΩD ΩL ΩX Weber

37 auctoribus CorS2 (antiq. sic) Ω (actor-) ΩJ ΩL Rusch Weber ] lectoribus CorS2 (moderni) ΩD* ΩS ΩF ΩX, lectionibus ΩM

38 translationi ΩL etc.] translationis W ΩD ΩS ΩM

39 Porro... quod dicitur ΩD Rusch ] porro quod dicitur al. ut legis veteris pentateuci et prophetarum CorS2# ( cacogr. ? )

40 et ΩD ΩS ΩF Rusch Weber ] ac ΦR N Q K S W ΓA ΩJ ΩM Ed1455 Clementina

41 veteris ΩD ΩS ΩF ΩJ ΩL Rusch Weber etc.] veteres X ΩM

42 et X ΠK ΣT M Φ E P S² W ΨD ΩJ ΩL Ed1455 Rusch Ed1530 Clementina ] om. ΩM ΩD ΩF ΩM Weber

43 in Hexaplois Amiatinus N S Q W etc. Rusch Weber (εξαπλοις)] Exaplois M E ΠK Φ Ψ D ΣT ΩS (exapolis cum Φ ) ΩJ ΩL, om. ΩD ΩF ΩX ( forte correctum#? ), in Esdra ΩM, + in (?) Esdram al. m. marg. ΩD, in Hexaplis Ed1530 Clementina

44 dedicarunt ΩM ΩJ ΩL Rusch Weber ] dedicaverunt ΠK ΨD ΩD ΩF ΩS ΩX

45 quanto magis] cf. CorS2 (alii incipiunt hic, non Paris. correctio)

46 deberent ΩM ΩD ΩF ΩJ ΩL Rusch Weber ] debent ΩS

47 Greciam ΩF² ( marg. ) Rusch Weber ] om. ΩD*, gratiam M* Θ ΓA ΨD ΩF* ( eras. ) ΩS

48 habuerint ΩM ΩJ ΩS ΩL etc. Rusch Weber ] habuerit Ed1455 , habuerunt ΩD ΩF

49 uniuscuiuslibet ΩM ΩD ΩS ΩF ΩL Ed1455 Rusch Weber ] uniuiscuiusque ΩJ Clementina

50 et... possumus ΩL Rusch Weber ] ut... possumus ΩF ΩX, et... possimus magis ΩM, ut... possimus ΩD

51 promere Amiatinus* Π K E M Φ ΨD CorS1 (antiq. habent promere .t. / et sic Paris<iensis>) Cor3 (antiq.) ΩJ ΩL ΩX² ( al. m. marg. ) Ed1455 Rusch Clementina ] expromere CorS1 (alii habent) Weber, exprimere Cava Λ L ΣT Θ P S² ΓA ΩD ΩM ΩF ΩS ΩX

52 excetra ΩS ΩJ ΩL Weber ] excethra Π Cor1 P (vide glossam) ΩD ΩM ΩF ΩX, excethara Cor1 L, exedra Ed1455 , hydra ΨD² Rusch Clementina ; Cor1 L (16v) Cor1 P (146r) ( Excetra  : serpens est in Virgilio quem Hercules interfecit. Sinon fuit quidam proditor cuius consilio Troia incensa et destructa fuit. Per hec [hoc Cor1 L] vult Hieronimus intelligi suos emulos id est [ om. Cor1 P ] detractatores) ;
CorS2 (Quid sit excetra lege Isidor. Lib. 11, capitulo deportentis et 12 capitulo de serpentibus. Per excetram et Sinonem, qui fuit proditor, vult Ieronimus intelligi suos emulos et detractores)

B ¶Codd. : ΛL ; om. Rusch

C ¶Codd. : ΩM ; om. Rusch

53 calumpnientur] calumpniantur ΩD

54 caritate ΩD ΩF ΩL ] veritate ΩM

55 provocabor ΩF ΩL ΩX Rusch Weber ] promovebor CorS2 ( hapax )