Capitulum 2

Numérotation du verset Rt. 2,1 

Erat autem viro1 Elimelech consanguineus, homo potens et magnarum opum, nomine Booz.
1 viro] vir
Numérotation du verset Rt. 2,2 

Dixitque Ruth Moabitis ad socrum suam: Si iubes,vadam in agrum
et colligam spicas
que fugerint manus metentium2
2 fugerint manus - metentium] inv. Weber
ubicumque clementis in me patrisfamilias reperero gratiam. Cui illa respondit: Vade, filia mi.
Numérotation du verset Rt. 2,3 

Abiit itaque et colligebat spicas post terga metentium. Accidit autem ut ager ille haberet dominum nomine3 Booz qui erat de cognatione Elimelech.
3 nomine] om. Weber
Numérotation du verset Rt. 2,4 

Et ecce ipse veniebat de Bethleem dixitque messoribus: Dominus vobiscum. Qui responderunt ei: Benedicat tibi Dominus.
Numérotation du verset Rt. 2,5 

Dixitque Booz iuveni qui preerat messoribus4: Cuius est hec puella?
4 preerat messoribus] inv. Weber
Numérotation du verset Rt. 2,6 

Cui5 respondit: Hec est Moabitis que venit cum Noemi de regione Moabitide
5 Cui] Qui Weber
Numérotation du verset Rt. 2,7 

Et rogavit ut spicas colligeret remanentes, sequens messorum vestigia, et de mane usque
ad meridiem6 nunc stat in agro et nec7 ad momentum quidem domum
6 ad meridiem] om. Weber |
7 nec] ne Weber |
reversa est.
Numérotation du verset Rt. 2,8 

Et ait Booz ad Ruth: Audi, filia, ne vadas in alterum agrum ad colligendum8 ne9 recedas ab hoc loco sed iungere puellis meis
8 in alterum agrum - ad colligendum] inv. Weber |
9 ne] nec Weber |
Numérotation du verset Rt. 2,9 

et ubi messuerint, sequere. Mandavi enim pueris meis ut nemo molestus sit tibi10. Si11 etiam sitieris vade ad sarcinulas et bibe aquas de quibus et pueri mei bibunt.
10 molestus sit - tibi] inv. Weber |
11 Si] Sed Weber |
Numérotation du verset Rt. 2,10 

Que cadens in faciem suam et adorans super terram dixit ad eum: Unde mihi hoc ut invenirem gratiam ante oculos tuos et nosse me dignareris peregrinam mulierem?
Numérotation du verset Rt. 2,11 

Cui ille respondit: Nuntiata mihi omnia sunt12 que feceris socrui tue post mortem viri tui et quod reliqueris parentes tuos et terram in qua nata es et veneris ad populum quem antea nesciebas.
12 mihi omnia - sunt] inv. Weber
Numérotation du verset Rt. 2,12 

Reddat tibi Dominus pro opere tuo et plenam mercedem recipies13 a Domino Deo Israel
13 recipies] recipias Weber
ad quem venisti et sub cuius confugisti alas.
Numérotation du verset Rt. 2,13 

Que ait: Inveni gratiam coram oculis tuis14 domine mi qui consolatus es me et locutus es ad cor ancille tue que non sum similis unius puellarum tuarum.
14 oculis tuis] ante oculos tuos Weber
Numérotation du verset Rt. 2,14 

Dixitque ad eam Booz:Quando hora vescendi venerit15
15 venerit] fuerit Weber
veni huc et comede panem et intinge buccellam tuam in aceto.
Sedit itaque ad latus messorum
et congessit polentam16 sibi comeditque et saturata est
16 polentam] pulentam Weber
et tulit reliquias.
Numérotation du verset Rt. 2,15 

Atque inde surrexit ut spicas ex more colligeret.
Precepit autem Booz pueris suis dicens: Etiamsi vobiscum metere voluerit ne prohibeatis eam,
Numérotation du verset Rt. 2,16 

et de vestris quoque manipulis proiicite de industria et remanere permittite ut absque rubore colligat et colligentem nemo corripiat.
Numérotation du verset Rt. 2,17 

Collegit ergo in agro usque ad vesperam et que collegerat virga cedens et excutiens
invenit hordei quasi ephi mensuram, id est tres modios.
Numérotation du verset Rt. 2,18 

Quos portans reversa est in civitatem et ostendit socrui sue.
Insuper protulit et dedit ei reliquias17 cibi sui quo saturata est18.
17 reliquias] de reliquiis Weber |
18 est] fuerat Weber |
Numérotation du verset Rt. 2,19 

Dixitque ei socrus: Ubi hodie collegisti et ubi opus fecisti? Sit benedictus qui misertus est tui.
Indicavitque ei apud quem esset operata et nomen dixit viri quod Booz vocaretur.
Numérotation du verset Rt. 2,20 

Cui respondit Noemi: Benedictus sit a Domino quoniam eamdem gratiam
quam prebuerat vivis,
servavit et mortuis
Rursumque: propinquus19
19 propinquus] + ait Weber
noster est homo.
Numérotation du verset Rt. 2,21 

Et Ruth: Hoc quoque inquit precepit mihi ut tamdiu messoribus eius iungerer donec omnes segetes meterentur.
Numérotation du verset Rt. 2,22 

Cui dixit socrus: Melius est filia mi20 ut cum puellis eius
20 mi Rusch Weber] mea B² Clementina , om. X
exeas ad metendum, ne in alieno agro quispiam
resistat tibi.
Numérotation du verset Rt. 2,23 

Iuncta est itaque puellis Booz et tamdiu cum eis messuit donec triticum
et hordeum21
21 triticum et hordeum] hordea et triticum Weber
in horreis conderentur.

Capitulum 2

Numérotation du verset Rt. 2,1 
ad litteram
marg.| marg.| {291} Erat autem. Hic consequenter describitur ipsius Ruth conversatio virtuosa, et quia humilitas est fundamentum omnium virtutum, ideo circa eam primo describitur humilitatis virtus, secundo honestatis decus, ibi : Accidit au. tertio gratitudo in beneficiis, ibi : Que ca. In fa. quarto solicitudo in exercitiis, ibi : Collegit ergo. Humilitas autem eius apparet in hoc, quod obtulit se ad colligendum spicas in agro de voluntate, et licentia socrus sue. Premittitur tam est hic nomen ipsius Booz, eo quod ager in quo collegit erat ipsius quia erat de cognatione mariti sui defuncti, et hoc est quod dicitur.
marg.| .1. Erat autem. Dicunt Hebrei quod Elimelech socer Ruth, et Salmon pater Booz fuerunt fratres, et sic maritus Ruth, et Booz erant consanguinei germani, Sed primum dictum videtur falsum quia Salmon qui genuit Booz de Rahab fuit tempore Iosue, et accepit uxorem Rahab post destructionem urbis Iericho, quia tunc fuit copulata populo Israel, ut habetur Iosue 6. hoc autem fuit circa principium ducatus Iosue, a principio vero ducatus eius usq. ad Abesan, quem Hebrei dicunt esse ipsum Booz, fluxerunt anni 272. et multo plures fluxerunt usq. ad Heli, et ideo si secundum op. Heb. dicatur, quod Booz et Abesan idem homo fuit, impossibile videtur, quod Elimelech fuerit frater Salmon, quia Ruth uxor Mahalon filii Elimelech adhuc erat iuvenis, ut satis patet ex sequentibus quando fuit copulata matrimonio {292}ipsi Booz adhuc potenti generare. Et adhuc magis impossibile est, si dicatur quod Booz fuit tempore Heli qui postea per multos annos iudicavit, propter quod dicunt doctores nostri, et bene ut videtur, quod tres fuerunt Booz sibi succedentes, quorum primus fuit avus, secundus filius, et tertius nepos, primus fuit filius Salmon quem genuit de Rahab, et tertius fuit iste qui genuit Obed ex Ruth, et hoc idem dixi super Mat. 1 capitulo ubi isti tres sub uno nomine comprehenduntur. Tum quia Mat. Evang. genealogiam salvatoris in tribus quaterdenis voluit describere, ut ibidem dicitur, in quo autem gradu ultimus Booz attinebat ipsi Elimelech, et filio eius Mahalon, postea dicetur, Cetera patent in littera.
marg.| .2. Accidit autem. Hic describitur ipsius Ruth honestatis decus quod percepit Booz veniens ad messores suos, unde subditur :
marg.| .3. Dixitque etc. Secundum quod dicunt Hebrei et satis apparet ex textu, Booz iam erat homo provecte etatis, et honorabilis ratione scientie, et virtutis, et ideo non est verisimile quod de aliqua iuvencula muliere quesisset, nisi ratione honestatis singularis quam in ea videret, et ideo dicunt He. quod spicas stantes remanentes post messores colligebat stando, iacentes autem colligebat sedendo, ne inclinando se ad colligendum vestes sue elevarentur a parte posteriori, et pars aliqua tibiarum suarum discooperta appareret, et ideo Booz videns eius honestatem motus fuit ad querendum que esset, et ad faciendum sibi gratiam, dicens ei quod sequitur :
marg.| $marg. { 293 }| .1. Audi filia. et patet littera. Patet etiam quod erat iuvencula respectu ipsius, quia vocavit eam filiam.
marg.| .2. Que cadens. Hic commendatur Ruth de gratitudine, quia ipsi Booz de beneficiis oblatis, licet non essent multum magna, valde fuit regratiata, et patet littera usque ibi :
marg.| .3. Qua non sum. In hebreo habetur :   ancillarum tuarum quasi d<icat> non sum tanti valoris, sicut minima ancillarum tuarum, et ideo maiorem gratiam invenit apud ipsum Booz. unde subditur :
marg.| marg.| {294} .4. Dixitque ad, etc.  comede panem id est cibum paratum de domo mea cum famulis meis.
marg.| .5. Et intinge. Acetum enim multum refrigerat, et ideo in calidis regionibus cuiusmodi est terra Israel, utuntur aceto, maxime tempore calido, cuiusmodi est tempus messionis.
marg.| .6. Et congessit scilicet ipsa Ruth preparavit sibi cibum, secundum translationem nostram. In hebreo habetur  porrexit ei granatum id est cibum factum de granis novis, quem de manu sua dedit Booz ipsi Ruth, ut dicunt Hebrei. Cetera patent in littera.
Numérotation du verset Rt. 2,ad litteram 
marg.| marg.| {295} .1. Collegit ergo. Hic consequenter describitur solicitudo ipsius Ruth in opere pro quo venerat de voluntate socrus sue, cum dicitur.
prol.| Collegit ergo. Quod autem subditur id est   tres, non est in hebreo {296}sed loco eius habetur :   ordeorum, quia invenit ephi hordei in hoc quod collegerat. Cuius tamen quantitatis sit hec mensura ephi, dictum fuit Ex. 16. Gomor enim est decima pars ephi, et Gomor manne sufficiebat una die pro una persona, ut ibidem dicitur.
marg.| .2. Iuncta est id est ancillis. Cetera patent in littera.
Numérotation du verset Rt. 2,13 
differentia
marg.| {LYR10.2.13T3} e. Que non sum similis unius puellarum tuarum. Hebreus :   Que non sum similis unius ancillarum tuarum. Et sic humilitas Ruth magis exprimitur in hebreo quam in translatione nostra. A
A ¶Codd. : Nicolaus de Lyra, Tractatus de differentia ab hebrea veritate, f. 35ra
Numérotation du verset Rt. 2,13 
differentia
marg.| {LYR10.2.13T4} Item e. Congessist sibi polentam scilicet ipsa Ruth secundum litteram istam. Hebreus : Et porrexit ei granatam scilicet Booz ipsi Ruth. Secundum Hebreos dicitur autem granata cibus de granis factus. Et probabiliter videtur quod utrumque fuerit scilicet quod ipsa sibi cibum paravit et ultra hec Booz sibi granatam porrexit.B
B ¶Codd. : Nicolaus de Lyra, Tractatus de differentia ab hebrea veritate, f. 35ra
Numérotation du verset Rt. 2,17 
differentia
marg.| {LYR10.2.17T1} Item g. Mensuram ephi id est tres modios. Heb<reus> non habet   id est tres modios sed appositum fuit a translatore ad ostendendum quantum continet ephi.C
C ¶Codd. : Nicolaus de Lyra, Tractatus de differentia ab hebrea veritate, f. 35ra
Numérotation du verset Rt. 2,2 
moraliter
marg.| .1. Erat autem. In hoc capitulo agitur de Ruth humiliter et diligenter in agro Booz spicas colligente. per agrum istum Sacra Scripturasignificatur, que est ager plenus optimis sententiis, et sensibus tanquam bonis fructibus propter quod est ager quem benedicit Dominus. per Booz autem, qui fortitudo interpretatur, Dominus noster Iesus Christus significatur, qui tante fortitudinis est, quod « portat omnia verbo virtutis sue », ut dicitur Heb. 1.a. Ipse vero Dominus est huius agri, propter quod dicitur Deuter. 33. In dextera eius ignea lex. Que continetur in Veteri ac Novo Testamento et bene dicitur ignea, eo quod ignem charitatis in cordibus fidelium accendit. Messores autem viri Booz id est Christi, sunt doctores, et predicatores, Ruth autem humilis, et devota personam devotam, et simplicem significat, que sermones audiens attente de his que potest capere, vitam suam, et conscientiam informat. Et {292}similiter aliorum verbo, et exemplo secundum convenientem sibi modum, et de hoc B. Franciscus exponebat illud 1Rg. 2.a. « Sterilis peperit plurimos, et que multos habebat filios infirmata est ». Sterilem enim dicebat fratrem simplicem, officium predicandi non habentem per quem generantur filii id est ecclesia Dei. 1. Cor. 4.d. « In Christo Iesu perevangelium ego vos genui ». Et talis frater simplex exemplari vita plus proficit sibi et aliis quam predicator verbosus, et idem dicendum de aliis simplicibus personis, que sunt vite exemplaris. Et bene significatur per Ruth, que maiorem gratiam invenit apud Booz, quam eius messores, quia facta est eius uxor. Sic persona simplex exemplaris vite maiorem gratiam invenit apud Christum, qui significatur per Booz, quam messores, per quos, ut predictum est, significantur predicatores.
Numérotation du verset Rt. 2,17 
moraliter
marg.| marg.| {295}† Invenit hordei id est tres modios, per quos significantur sanctitas meditationis, veritas locutionis, et sinceritas bone operationis {296}facte simpliciter propter Deum. Istos tres modios colligit Ruth id est persona simplex, et devota sermones audiendo, et opere adimplendo.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Rt. 2), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 03/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=10&chapitre=10_2)
Signaler un complément d'information

Notes :