Capitulum 1

Sequentes tertium et quartum Esdre libros utcumque de canone non sunt, expositores ordinarii intactos reliquerunta.1
a ¶Nota: Cette remarque de l’éditeur strasbourgeois est fausse puisque Nicolas de Lyre a commenté 3Esr. parmi les livres apocryphes.
1 Sequentes... reliquerunt Rusch ] Incipit liber Esdre tertius Tr621 *, Incipit tertius , Secundus Esdre Tr621 ² (al. m. post.), Incipit secundus liber Esre ΩD, Incipit liber secundus Esdre Ω J (+ prophete cancel. ) Ω L Ω P, Incipit secundus Esdre P59, Rubrica: Hic incipit liber Esdre secundum quod continetur in Bibliotheca predicatorum et minorum [intellige : bibliae ad usum fratrum horum religionum] et sic incipit : Fecit Iosias Pascha in Ierusalem om. ΩF
Numérotation du verset 3Esr. 1,1 I

Et fecit2 Iosias Pascha in Hierosolymis Domino3 et immolavit Phase4 quarta decima luna primi mensis,
2 fecit S ΩD ΩJ ΩP ΩL ΩS P28 T12 Rusch Clementina ] egit Weber , factum est |
3 Iosias... Domino Amiens10 Q ΩJ Ω L ΩS P18 P59 Rusch Clementina etc .] pascham iherusalem domino deo , + suo Weber |
4 Phase P18 Rusch Weber |
Numérotation du verset 3Esr. 1,1 versio altera

Et egit Iosias Pascha in Ierusalem Domino et immolavit Pascha quartadecima die lune primi mensis.
¶Codd. : P111 Tr621 ΩM Sabatier
Numérotation du verset 3Esr. 1,2 

statuens5 sacerdotes per vices dierum stolis amictos6 in templo Domini.
5 statuens] statute cacogr. P16744 |
6 per vices dierum stolis amictos ΩS P18 P59 Rusch Clementina ] per vices stolas amictos Weber , per vices amictos stolis P16744, per vices dierum vestitos stolas ΩL |
Numérotation du verset 3Esr. 1,2 versio altera

statuens sacerdotes secundum vices dierum vestitos stolas ((vel stolis)) in templo Domini.
¶Codd. : Claudius Tr621 ΩM Sabatier
Numérotation du verset 3Esr. 1,3 

Et dixit levitis sacris servis Israel ut sanctificarent se Domino in positione sancte arce Domini7 in domo quam edificavit Salomon filius David rex.
7 sancte arce Domini Ω ΩL Rusch Clementina ] Domini sanctam arcam Weber
Numérotation du verset 3Esr. 1,3 versio altera

Dixitque levitis8: sacrificate vos Domino. Et posuerunt archam sanctam in templo quod edificavit Salomon filius David rex.
¶Codd. : Tr621M Sabatier
8 Dixitque levitis] dixit levites P111
Numérotation du verset 3Esr. 1,4 

Non erit vobis tollere super humeros eam. Et nunc deservite Domino vestro9 et curam agite gentis illius Israel ex parte10 secundum pagos et tribus vestras11
9 vestro] nostro Weber |
10 ex parte] et parate Weber |
11 vestras] nostras Weber |
Numérotation du verset 3Esr. 1,4 versio altera

et dixit non portabitis archam in humeris - .III. nunc autem servite Domino Deo vestro et populo eius Israel et componite domos12 cognationum vestrarum secundum vices dierum vestrorum.
¶Codd. : Tr621 ΩM Sabatier
12 domos] domus P1111=Sabatier
Numérotation du verset 3Esr. 1,5 

secundum Scripturam David regis Israel et secundum magnificentiam Salomonis filii eius, omnes13 in templo et secundum particulam principatus paternam vestram eorum14 qui stant in conspectu fratrum15 filiorum Israel :
13 omnes] et praem. Weber |
14 eorum] + Levitarum Weber |
15 fratrum] + vestrorum Weber |
Numérotation du verset 3Esr. 1,5 versio altera

secundum Scripturam David regis Israel et secundum constitutionem regis Salomonis filii eius et state in sancto secundum divisiones principatus cognationum vestrarum levitarum fratrum vestrorum filiorum Israel qui ante vos fuerunt. Et pars domus cognationis levitis.
¶Codd. : Tr621 ΩM Sabatier
Numérotation du verset 3Esr. 1,6 

Immolate Pascha et sacrificia parate fratribus vestris et facite secundum preceptum Domini quod datum est Moysi.
Numérotation du verset 3Esr. 1,6 versio altera

Et immolate Pascha secundum immolationem ((immolationis)) ((debitam consuetam)) et sacrificate sacrificia fratribus vestris secundum constitutionem Dei que data est per manum Moysi
¶Codd. : Tr621 ΩM Sabatier
Numérotation du verset 3Esr. 1,7 II

Et donavit Iosias in plebem que inventa est oves16*, agnorum et hedorum et caprarum triginta millia, vitulos tria millia.
16 oves ΩF ΩV Weber ] ovium Rusch Clementina
Numérotation du verset 3Esr. 1,7 versio altera

Et donavit Iosias populo oves et agnos et hedos triginta millia et vitulorum tria millia
¶Codd. : P111 Tr621
Numérotation du verset 3Esr. 1,8 

Hec de regalibus data sunt secundum promissionem populo et sacerdotibus in Pascha17 oves numero duo millia ac vituli centum18.
17 Pascha proper hom. Rusch ] + et Levitis. et dedit Helchias et Zaccharias et Hellus prepositi domus ipsis sacerdotibus in pascha Weber |
18 ac vituli centum Amiens10 Ω Rusch Clementina ] sescentas vitulos trecentos Weber |
Numérotation du verset 3Esr. 1,8 versio altera

de substantia regis data sunt. Et principes eius dederunt initia populo et levitis. Elchias et Zacharias et Suelus principes templi Dei sacerdotibus dederunt ad Pascha ovium duo millia septingenta vitulos sexcenti19
¶Codd. : Tr621 ΩM Sabatier
19 Π CDD vitulos DC mss.
Numérotation du verset 3Esr. 1,9 

Et Iechonias et Semeios20 et Nathanael frater21* et Asabias et Oziel et Choraba22 in Phase oves quinque millia, vitulos quingentos23.
20 Semeios] scrips., Semeias ΩV , Sameas Weber |
21 frater ΩV Weber ] fratres Rusch |
22 Choraba] scrips., Coraba ΩV Rusch, Ioram tribuni dederunt Levitis Weber |
23 quingentos ΩV (. D.) Rusch ] septingentos Weber |
Numérotation du verset 3Esr. 1,9 versio altera

Et Iechonias et Baneas et Semeas24 [et Natanahel fratres eius et Samias et Oziel et Ioram prefecti initia ((initianda)) dederunt levitis ad pascha ovium quinque millia et vitulos quingentos.
¶Codd. : Sabatier Tr621 ΩM
24 Semeas] Sameias ΩM, Semeias Sabatier
Numérotation du verset 3Esr. 1,10 

Et hec cum25* fierent eleganter steterunt sacerdotes et levite habentes azyma per tribus
25 hec cum ΩF ΩV Weber] inv. Rusch
Numérotation du verset 3Esr. 1,10 versio altera

§ Et directa est servitus et steterunt decenter sacerdotes et levite in stationibus suis et habebant azima secundum constitutionem ad dividendum ea populo secundum preceptum regis.
¶Codd. : Tr621 ΩM Sabatier
Numérotation du verset 3Esr. 1,11 

Et secundum partes principatus patrum in conspectu populi offerrebant26 Domino secundum ea que in libro Moysi scripta sunt27.
26 offerebant ΩF ΩV Rusch ] offere Weber |
27 sunt ΩF ΩV Rusch ] + et sic ad diluculum Weber |
Numérotation du verset 3Esr. 1,11 versio altera

§ Et immolaverunt pacha et effuderunt sacerdotes sanguinem manibus suis et immolaverunt holocausta et sic tradiderunt eis secundum divisionem cognationum ut offerrent coram populo Dei sicut scriptum est in libro Moysi.
¶Codd. : Tr621 ΩM Sabatier
Numérotation du verset 3Esr. 1,12 

Et assaverunt Phase igne28* prout oportebat et hostias coxerunt in emolis et29* ollis cum benevolentia.
28 igne ΩF ΩV Weber ] igni Rusch |
29 et CorBP ΩF ΩV Weber ] + in Rusch |
Numérotation du verset 3Esr. 1,12 versio altera

Et immolaverunt vitulos et assaverunt pascha sicut oportet30 et de sacrificio coxerunt31 in vasis ereis et ollis cum bono odore.
¶Codd. : Tr621 ΩM Sabatier
30 oportet] oportebat Sabatier |
31 coxerunt] correxerunt ΩM*, coxit ΩM² |
Numérotation du verset 3Esr. 1,13 

Et attulerunt32 omnibus qui erant ex plebe. Et post hec paraverunt sibi et sacerdotibus.
32 attulerunt ΩF Rusch ] tulerunt Weber
Numérotation du verset 3Esr. 1,13 versio altera

et obtulerunt omnibus filiis populi et ex hic composuerunt sibi et sacerdotibus fratribus suis et filiis Aaron.
¶Codd. : Tr621 ΩM Sabatier
Numérotation du verset 3Esr. 1,14 

Sacerdotes enim offerebant33 adipes usque dum34 finita esset hora et levite paraverunt sibi et fratribus suis filiis Aaron.
33 offerebant P9 S ΩJ ΩF ΩS Rusch Clementina ] + hostias et Weber |
34 dum P9 S ΩJ ΩF ΩS Rusch Clementina ] om. ΩF ΩV |
Numérotation du verset 3Esr. 1,14 versio altera

Sacerdotes enim inponebant adipes et holocausta35 usque in noctem. § Et levite composuerunt sibi et fratribus suis filiis Aaron et psalmos percutiebant ((percutiendo in psalterio reddebant modulationes)).
¶Codd. : Tr621 ΩM Sabatier
35 holocausta] + eius ΩM
Numérotation du verset 3Esr. 1,15 

Et sacrificatores36 filiias offerebant37* secundum38* ordinem39* secundum preceptum David. Et Asaph et Zacharias40 et Ieddimus41 qui erat42 a rege.
36 sacrificatores ΩC1 ΩJ ΩP ΩF ΩS ΩV Cor1 P Clv30 Rusch ] sacri cantores ΩF² ΩL ΩR P18 P59 Weber |
37 filias offerabant ΩC1 ΩJ ΩP ΩF ΩS ΩV Clv30 Wi1112 ] filii Asaph offerebant P59, filias afferant Amiens* P9 , offerebant P18 , filii Asaph erant Amiens² S ΩF² ΩL ΩR T12 Rusch Clementina Weber;   ( GUILLELMUS BRITO ?, Correctorium biblicum ) : ET SACRIFICATORES FILII ASAPH . Hic faciendum est punctum elevatum quia Zacharias et Iedimus qui secuntur ostiarii erant. Asaph vero erat de numero cantorum quos ipse cum David ordinaverat. Hic autem pene omnes moderni libri corrupti sunt qui sic habent ET SACRIFICATORES FILIAS OFFERABANT etc. Lege 2Par. 35.e. et invenies quod hic omnino ridiculum et falsum est. Quis enim credat quod David sacrificare filias hominibus precepisset. Unde et alia translatio habet : ET DECANTABANT FILII ASAPH IN ORDINE SUO SECUNDUM DAVID ET ASAPH . |
38 secundum ΩC1 ΩJ ΩP ΩL ΩF ΩS ΩR ΩV Rusch Clv30 Wi1112 ] per T12 Rusch Clementina , super P18 Weber |
39 ordinem Amiens* P9 ΩC1 ΩJ ΩP ΩR ΩL ΩF ΩS ΩV Clv30 T12 Wi1112 Rusch Clementina ] eorum Amiens² S P18 Weber |
40 Zacharias ΩF P59 T12 ] Azarias P18 |
41 Ieddimus ΩL P59 ] Geddinus ΩP , Ieddinus ΩF Weber |
42 erat ΩP ΩF etc .] erant ΩL P59 |
Numérotation du verset 3Esr. 1,15 versio altera

Et43 decantabant44 filii Asaph in ordine suo secundum mandata David et Asaph et Zacharias et Sedecim45 prophete regis ((Iosie)) et principes.
¶Codd. : Tr621 ΩM Sabatier
43 Et] + psalmos Sabatier |
44 decantabant ] decantandant marg . Tr621 |
45 Sedecim] Sedecton Sabatier |
Numérotation du verset 3Esr. 1,16 

et ostiarii per singulas ianuas, ita ut46* non prevaricaret unusquisque suam47. Fratres enim illorum48 paraverunt illis.
46 ut ΩF ΩV P59 Weber ] quod Rusch |
47 suam P9 ΩJ ΩS ΩV P59 Rusch Clementina ] suas ΩF, suum vicem Weber |
48 illorum ΩJ ΩS P59 Rusch Clementina ] eorum ΩF ΩV, ipsorum Levite Weber |
Numérotation du verset 3Esr. 1,16 versio altera

et ostiarii portarum non discedebant unusquisque a servitute sua quia hii fratres eorum levite composuerunt eis.
¶Codd. : Tr621 ΩM
Numérotation du verset 3Esr. 1,17 

Et consummata sunt que pertinebant ad sacrificium49 Domini.
49 sacrificium ΩF Rusch Weber ] sacrificia ΩV
Numérotation du verset 3Esr. 1,17 versio altera

Et directus50 est et consumatus est ordo sacrificii Domini.
¶Codd. : Tr621 ΩM Sabatier
50 directus] directum Sabatier
Numérotation du verset 3Esr. 1,18 

In51 illa die egerunt52 Phase et offerrebant53 hostias super Domini sacrificium54 secundum preceptum regis Iosie55.
51 In Q Tr621 ΩJ ΩS ΩF ΩV Rusch Clementina ] om. Weber |
52 egerunt Phase Ω ΩF Rusch Clementina ] agi Weber |
53 offerebant ΩF Rusch ] offeri Weber |
54 sacrificium ΩF Rusch ] sacrarium Weber |
55 regis Iosie ΩF Rusch Weber ] inv. ΩV |
Numérotation du verset 3Esr. 1,18 versio altera

In illa die ut facerent Pascha et offerent holocausta et inponerent sacrificia super altare56 Domini secundum preceptum regis Iosie.
¶Codd. : Tr621 ΩM Sabatier
56 altare] aram Sabatier
Numérotation du verset 3Esr. 1,19 

Et egerunt filii Israel qui inventi sunt in tempore illo Phase57 et diem festi58 azymorum per dies septem.
57 Phase Rusch Weber] Pascha S Tr621 ΩM Sabatier |
58 festi Rusch ] festum ΩF ΩV Weber |
Numérotation du verset 3Esr. 1,19 versio altera

Et fecerunt filii Israel qui inventi sunt in tempore illo Pascha et diem festum azimorum septem diebus.
¶Codd. : Tr621 ΩM Sabatier
Numérotation du verset 3Esr. 1,20 

Et non est celebratum Phase tale59 in Israel a temporibus Samuelis60* prophete. 61
59 Phase tale Rusch Weber ] Pascha talis S |
60 Samuhelis S Ω Clementina ] Samuel ΩF Rusch |
61 3Esr. 1, 20 (versio altera) : Tr621 |
Numérotation du verset 3Esr. 1,20 versio altera

et non est celebratum Pascha simile in Israel a diebus Samuel prophete.
¶Codd. : Tr621 ΩM Sabatier
Numérotation du verset 3Esr. 1,21 

Et omnes reges Israel non celebraverunt tale Pascha62 quale egit Iosias et sacerdotes et levite et Iudei et omnis Israel qui inventi sunt in commoratione Hierosolymis.
62 tale pascha ΩF ΩN Rusch ] inv. Weber
Numérotation du verset 3Esr. 1,21 versio altera

Et omnes reges Israel non fecerunt tale Pascha quale fecit Iosias et sacerdotes et levite et omnis populus Israel qui inventus est et qui inhabitabant Iersusalem.
¶Codd. : Tr621 ΩM
Numérotation du verset 3Esr. 1,22 

Octavo decimo anno regnante Iosia celebratum est Phase.
Numérotation du verset 3Esr. 1,22 versio altera

In octavo decimo anno regni Iosie celebratum est Pascha.
¶Codd. : Tr621
Numérotation du verset 3Esr. 1,23 

Et directa sunt opera Iosie in conspectu Domini Dei63* sui in corde pleno metuentia
63 Dei S ΩV ] om. ΩF ΩN Rusch Weber
Numérotation du verset 3Esr. 1,23 versio altera

et directa sunt opera Iosie regis in conspectu Domini Dei64 sui65 in corde pleno pietate66.
¶Codd. : P111 Tr621 ΩM
64 Dei Tr621² (interl.)] |
65 sui] eorum P111 |
66 pietate] pietatis P111 |
Numérotation du verset 3Esr. 1,24 

et que circa illum quidem scripta67* sunt in pristinis temporibus, de eis qui peccaverunt quique irreligiosi fuerunt68 in Dominum pre omni gente69 et qui non quesierunt70 verba Domini super Israel.
67 scripta ΩJ ΩF ΩS ΩN ΩV ] conscripta Rusch Weber |
68 fuerunt ΩF Rusch Weber etc. ] sunt ΩN |
69 omni gente ΩJ ΩF ΩS ΩN ΩV Rusch Clementina ] omnem gentem Weber , + et regnum Weber |
70 quesierunt ΩJ ΩF ΩS ΩN ΩV Rusch Clementina ] + et ΩF, querunt ipsum et P9 Weber , querunt insunt et Amiens |
Numérotation du verset 3Esr. 1,24 versio altera

et ((ultra)) actus eius71 quidem conscriptus est. De his qui autem peccaverunt in Domino sceleratius [sceleratis ? ΩM ] quam universe gentes et regna et qualiter contristaverunt Dominum scripta sunt et verba Domini que locutus est ad populum.
¶Codd. : P111 Tr621 ΩM
71 eius] enim ? P111
Numérotation du verset 3Esr. 1,25 III

Et post omnem actum hunc Iosie ascendit pharao rex Egypti veniens abicere72 in Charchamis73* super Euphraten et exivit in74 obviam illi75* Iosias.
72 abicere P9 ΩJ ΩL ΩS ΩV ] bellum praem. Weber |
73 Charchamis ΩV Weber ] Carcamis ΩL | abicere Charchamis] inv. ΩF, Charchamis ab itinere Rusch Clementina |
74 in ΩF ΩL ΩV² (interl.) Rusch Weber] om. ΩV* Clementina |
75 illi ΩF ΩL ΩV Weber ] illius Rusch Weber |
Numérotation du verset 3Esr. 1,25 versio altera

Et post omnem actum hunc Iosie regis ascendit pharao rex Egypti in regionem Charcamis76 ad fluvium Eufraten ut expugnaret Ierusalem.
¶Codd. : P111 Tr621 ΩM
76 Charcamis] Charmis P111
Numérotation du verset 3Esr. 1,26 

Et misit rex Egypti ad Iosiam dicens : Quid mihi et tibi est rex Iude?
Numérotation du verset 3Esr. 1,26 versio altera

Et exivit Iosias obviam et misit ad eum rex Egypti dicens : Quid mihi et tibi Iudee77 rex ?
¶Codd. : P111 Tr621 ΩM
77 Iudee] uides Tr621
Numérotation du verset 3Esr. 1,27 

Non sum78 missus a Domino79*. Super Euphraten enim bellum meum est. Festinans80 descende81.
78 Non sum P9 ΩJ ΩS ΩF ΩP ΩV Rusch Clementina ] Nam sum ΩL, + ad te Weber |
79 Domino Cor1 P ΩF ΩV Weber ] + ut pugnem contra te Rusch Clementina |
80 Festinans] Et Dominus mecum est praem . Weber |
81 descende Amiens² ΩF ΩV Weber cum LXX ] om. Amiens* P9 ΩJ ΩS Rusch Clementina, descendi P9, descendo P3218 , cf. versio altera : Discede |
Numérotation du verset 3Esr. 1,27 versio altera

Non ad te missus sum a Domino. Super Eufraten enim bellum meum est et Dominus mecum festinans est. Discede ergo et noli adversari Domino.
¶Codd. : P111 Tr621 ΩM
Numérotation du verset 3Esr. 1,28 

Et non est reversus Iosias82 super currum83* sed expugnare eum conabatur, non attendens verbum prophete84 ex ore Domini.
82 reversus Iosias ΩF ΩL ΩP ΩV Rusch ] inv. Weber |
83 currum P9 ΩF ΩJ ΩL ΩP ΩS ΩV Rusch Clementina] + suum Amiens² Weber cum LXX |
84 prophete Cor1 P ΩF ΩJ ΩL ΩP ΩS ΩV Rusch Clementina ] prophetie Weber |
Numérotation du verset 3Esr. 1,28 versio altera

§ Et noluit revocare Iosias rex85 [currum suum et composuit adversus eum bellum non respiciens verba86 Ieremie prophete de ore Domini.
¶Codd. : P111 Tr621 ΩM Sabatier
85 Iosias rex Tr621 ] Iosias rex revocare ΩM |
86 verba] verbo P111 Sabatier |
Numérotation du verset 3Esr. 1,29 

sed87 constituit ad eum88 bellum in campo89 Macedam90* et descenderunt principes ad regem Iosiam. 91
87 sed ΩF ΩP ΩS Rusch Weber etc. ] et ΩL |
88 ad ΩF ΩL ΩP ΩS Rusch Weber] adversus Cor1P ; cf. versio altera |
89 campo ΩF ΩL ΩP ΩS Rusch Weber] campum Amiens ; cf. versio altera |
90 Macedam ΩJ ΩS ] Macedan ΩP, Metedans ΩF, Metedaus Weber (Amiens P9 ), Magedonis ΩL, Maggedo Rusch Clementina |
91 3Esr. 1, 29 (versio altera) :. Tr621 |
Numérotation du verset 3Esr. 1,29 versio altera

sed constituit adversus eum bellum in campo92 Magedonis93 et descenderunt principes ad regem Iosiam.
¶Codd. : P111 Tr621
92 campo] campum ΩM |
93 Magedonis] Macedonis P111 |
Numérotation du verset 3Esr. 1,30 

Et dixit rex pueris suis : Amovete me a prelio. Infirmatus sum enim valde. Et statim amoverunt eum pueri ipsius de acie.
Numérotation du verset 3Esr. 1,30 versio altera

Et dixit rex pueris suis : Removete me a bello infirmatus sum enim valde. Et continuo revocaverunt eum pueri eius a conflictione94 belli.
¶Codd. : Tr621
94 conflictione] conflictatione Tr621² (interl.)
Numérotation du verset 3Esr. 1,31 

Et ascendit super currum secundarium suum95, et perveniens Hierosolymam vita functus est et sepultus est in paterno sepulcro.
95 secundarium suum ΩF Rusch Weber ] inv. ΩV
Numérotation du verset 3Esr. 1,31 versio altera

Et imposuerunt eum in currum eius secundum et deductus venit in Ierusalem et mortuus est et sepultus in sepulcro paterno.
¶Codd. : Tr621
Numérotation du verset 3Esr. 1,32 

Et in tota Iudea lugebant Iosiam96 et qui presidebant cum uxoribus lamentabant97 eum usque in98 hunc diem et datum est hoc fieri semper99 in omne genus Israel.
96 Iosiam] + et lamentabat Hieremias propheta pro Iosiam Weber |
97 lamentabant ΩF Rusch Weber ] lamentabantur ΩV |
98 in ΩF Rusch Weber ] ad ΩV |
99 fieri semper] inv. ΩV |
Numérotation du verset 3Esr. 1,32 versio altera

Et in omni Iudea et Ierusalem lugebant Iosiam. Et flevit Ieremias Iosiam regem. Et qui presidebant cum mulieribus planxerunt eum usque in hinc diem Et preceptis meis datum est hoc fieri super omne genus populi Israel.
¶Codd. : Tr621
Numérotation du verset 3Esr. 1,33 

Hec autem prescripta100 sunt in libro historiarum regum Iudee et101 singula gesta actus Iosie eius gloria102* et intellectus eius in lege Domini, quia eque103* gesta sunt ab eo et que non, scripta104 sunt in libro regum Israel et Iude105.
100 prescripta ΩF Rusch ] proscripta Weber |
101 et] + in ΩV |
102 eius gloria ΩF ΩV ] et eius gloria Rusch , eius glorie Weber |
103 quia eque ΩF ΩV ] queque Rusch Weber |
104 non scripta ΩF Rusch ] nunc conscripta Weber |
105 Iude ΩF Rusch ] Iuda Weber |
Numérotation du verset 3Esr. 1,33 versio altera

Hec autem scripta sunt in libro actus regni106 Iude et singula queque actus Iosue et glorie eius et intellectus eius in lege Domini et que prius107 acta sunt in libro regum populi108 eius Israel et Iuda.
¶Codd. : Tr621
106 actus regni Iude P111 ] libro historiarum regum Tr621 |
107 prius] plus ? Tr611 |
108 populi] + eius Tr611 |
Numérotation du verset 3Esr. 1,34 IV

Et assumentes qui erant ex gente Iechoniam filium Iosie constituerunt regem pro Iosia patre suo, cum esset annorum viginti109* trium.
109 viginti ΩV Weber ] triginta Rusch
Numérotation du verset 3Esr. 1,34 versio altera

Et assumentes qui erant ex gente Iechoniam filium Iosie constituerunt eum regem loco Iosie patris eius [patris eius Iosie ΩM] cum esset annorum viginti trium.
¶Codd. : Tr621 ΩM
Numérotation du verset 3Esr. 1,35 

Et regnavit super Israel mensibus tribus. Et amovit eum110 rex Egypti ne regnaret in111 Hierosolymis.
110 amovit eum ΩV Rusch ] amoto eo Weber |
111 in ΩV Rusch] om. Weber |
Numérotation du verset 3Esr. 1,35 versio altera

Et regnavit super Israel mensibus tribus. Et amoto eo rex Egypti ne regnaret Ierosolimis.
¶Codd. : Tr621 ΩM
Numérotation du verset 3Esr. 1,36 

Et mulctavit112 gentem argenti talenta centum et auri talentum unum113.
112 Et mulctavit Cor1 P ΩV ] Multavit Weber |
113 talentum unum] talenta decem Weber |
Numérotation du verset 3Esr. 1,36 versio altera

Multavit gentem argenti talentis centum et auri talentis decem.
¶Codd. : P111 Tr621 ΩM
Numérotation du verset 3Esr. 1,37 V

Et constituit rex Egypti114 Ioachim fratrem ipsius115 regem Iude et Hierusalem
114 Egypti ΩV ] + regem Weber |
115 Ioachim... ipsius] fratrem eius Ioachim ΩV |
Numérotation du verset 3Esr. 1,37 versio altera

Et constituit rex Egypti Ioachim fratrem eius116 regem Iude et Hierusalem.
¶Codd. : Tr621 ΩM Sabatier
116 eius] ipsius ΩM
Numérotation du verset 3Esr. 1,38 

et alligavit magistratus Ioachim Zaracele117* fratrem suum et118 apprehendens reduxit in Egyptum119.
117 Zaracele ΩV Weber ] Et Zaracelem Rusch |
118 et ΩV ] om. Weber |
119 in Egyptum] Egypto ΩV Weber |
Numérotation du verset 3Esr. 1,38 versio altera

Et alligavit rex principes Zachariam autem fratrem suum comprehendens adduxit in Egyptum.
¶Codd. : Tr621 ΩM
Numérotation du verset 3Esr. 1,39 

Annorum120 erat Ioachim viginti quinque121, cum regnare cepisset in terra Iuda et122 Hierusalem et fecit malum123 in conspectu Domini.
120 Annorum ΩV Rusch ] + autem Weber |
121 .XXV. ΩV Rusch ] om. S |
122 regnare cepisset in terra Iuda et] regnaret in terra Iudee et in ΩV Weber |
123 malum ΩV ] malignum Weber |
Numérotation du verset 3Esr. 1,39 versio altera

Annorum vero erat Ioachim viginti quinque cum regnavit in Iudea et Ierusalem et malefecit in conspectu Domini.
¶Codd. : ΩM Tr621
Numérotation du verset 3Esr. 1,40 §VI 

Post hunc autem ascendit Nabuchodonosor rex Babylonis et alligans eum in areolo124 vinculo perduxit in Babyloniam
124 areolo ΩF ΩV ] ereo Weber
Numérotation du verset 3Esr. 1,40 versio altera

Adversus hunc ascendit Nabuchodonosor rex Babilonis et alligavit eum ereis ((duris)) vinculis et adduxit eum in Babiloniam.
¶Codd. : Tr621 ΩM
Numérotation du verset 3Esr. 1,41 

et sacra vasa125 Domini accepit Nabuchodonosor et tulit et consecravit in templo suo in Babylonia.
125 sacra vasa ΩF ΩV ] de sacris vasis Weber
Numérotation du verset 3Esr. 1,41 versio altera

Et sustulit de sanctis vasis Domini et attulit Nabuchodonosor et confixit in templo suo in Babilone.
¶Codd. : Tr621 ΩM
Numérotation du verset 3Esr. 1,42 

Nam de immunditia illius et irreligiositate scriptum est in libro temporum regum.
Numérotation du verset 3Esr. 1,42 versio altera

Que autem gesta sunt de immunditia eius et impietate scripta sunt in libris temporum regum.
¶Codd. : Tr621 ΩM
Numérotation du verset 3Esr. 1,43 VII

Et regnavit Ioachim filius ipsius126 pro eo. Cum autem constitutus est127, erat annorum octo.
126 ipsius] eius ΩF ΩV |
127 est ΩF ΩV ] esset Weber |
Numérotation du verset 3Esr. 1,43 versio altera

§ Et regnavit Ioachim filius eius pro eo. Cum autem128 constitutus129 est erat annorum octo.
¶Codd. : Tr621 ΩM Sabatier
128 autem] om. ΩM |
129 constitutus] Quancstitut’ est P111*, sec. man. corr. : Quan.do. c... , quando c. Sabatier |
Numérotation du verset 3Esr. 1,44 

Regnavit autem menses tres et dies decem in Hierusalem, et fecit malum130 in conspectu Domini.
130 malum ΩF ] malignum Weber
Numérotation du verset 3Esr. 1,44 versio altera

et regnavit mensibus tribus et diebus decem131 in Ierusalem et malefecit in conspectu Domini.
¶Codd. : Sabatier ΩM Tr621
131 diebus decem] inv. ΩM*
Numérotation du verset 3Esr. 1,45 

Et post annum mittens Nabuchodonosor transmigravit eum in Babylonia132 simul cum sacris vasis Domini.
132 Babylonia] –niam Weber
Numérotation du verset 3Esr. 1,45 versio altera

Et post annum misit Nabuchodonosor rex et transtulit eum in Babilonem cum sacrificiis Domini.
¶Codd. : Tr621
Numérotation du verset 3Esr. 1,46 VIII

et constituit Sedechiam regem Iuda133 et Hierusalem cum esset annorum viginti unius134. Regnavit autem annis undecim.
133 Iuda ΩF ΩV Rusch ] Iudee Weber |
134 .XXI. ] al. m. marg. corr. : .XXVIII.9 ΩF |
Numérotation du verset 3Esr. 1,46 versio altera

§ Et constituit Sedechiam regem Iude et Ierusalem cum esset annorum viginti unius. Regnavit autem annis undecim.
¶Codd. : ΩM Tr621
Numérotation du verset 3Esr. 1,47 

Et fecit malum135 in conspectu Domini et non est veritus a verbis que dicta sunt ab Ieremia propheta ex ore Domini
135 malum] malignum Weber
Numérotation du verset 3Esr. 1,47 versio altera

et malefecit in conspectu Domini et non timuit verba que dicta sunt ab Ieremia propheta de ore Domini136.
¶Codd. : Tr621 ΩM
136 et non... Domini] om. hom. ΩM
Numérotation du verset 3Esr. 1,48 

et adiuratus a rege Nabuchodonosor periurans137 discessit et indurata cervice sua et corde suo transgressus est legitima Domini Dei Israel.
137 periurans] in nomine Domini peierans Weber
Numérotation du verset 3Esr. 1,48 versio altera

Et adiuratus a rege Nabuchodonosor in nomine Domini peierans discessit. Et obdurans cervicem et cor suum transgressus est legitima Domini Dei Israel.
¶Codd. : Tr621 ΩM
Numérotation du verset 3Esr. 1,49 

Et duces populi Domini138 multa inique gesserunt et impie egerunt super omnes imunditias gentium et polluerunt templum Domini quod sanctum139 erat in Hierosolymis.
138 Domini ΩV ] et sacerdotum Weber |
139 sanctum ΩV ] sacratum Weber |
Numérotation du verset 3Esr. 1,49 versio altera

Principes autem140 populi et sacerdotes multa scelera commiserunt et impie egerunt super omnes immunditias gentium. Et coinquinaverunt templum Domini quod sanctificaverat in Hierosolymis.
¶Codd. : P111 Tr621 ΩM
140 autem] om. ΩM
Numérotation du verset 3Esr. 1,50 

Et misit Deus patrum ipsorum per angelum suum revocare eos propter quod parceret illis et tabernaculo suo.
Numérotation du verset 3Esr. 1,50 versio altera

Et misit Deus patrum eorum per angelum suum revocare eos quia parcebat eis et141 tabernaculo suo.
¶Codd. : P111 Tr621 ΩM
141 et] in Tr621
Numérotation du verset 3Esr. 1,51 

Ipsi vero subsannabant in angelis suis142* et qua die locutus est Dominus, erant illudentes prophetis143 eius.
142 suis ΩJ ΩS Rusch Clementina ] eius Weber |
143 prophetis ΩJ ΩS Rusch Clementina ] prophetas ΩV Weber |
Numérotation du verset 3Esr. 1,51 versio altera

Ipsi autem deriserunt angelos ((nuntios)) eius. Et qua die locutus est Dominus eadem die deluserunt prophetas eius.
¶Codd. : P111 Tr621 ΩM
Numérotation du verset 3Esr. 1,52 

Quiusque144 ad iracundiam concitatus est145 super gentem suam propter irreligiositatem suam146, precepit147 ascendere reges Chaldeorum.
144 Quiusque ΩV ] Quoadusque Weber |
145 est] om. Weber |
146 irreligiositatem suam ΩJ ΩS ΩV Rusch Weber ] irreligiositates suas Cor1 P, inreligiositates Weber |
147 precepit] preceperunt et ΩV |
Numérotation du verset 3Esr. 1,52 versio altera

donec in ira exardesceret adversus gentem suam propter impietatem suam148 et precepit ut ascenderent reges Chaldeorum.
¶Codd. : P111 Tr621 ΩM
148 impietatem suam] impietatē suā ΩM, impietates eorum P111
Numérotation du verset 3Esr. 1,53 

Hi occiderunt iuvenes eorum149 in gladio in circuitu sancti templi eorum, et non pepercerunt iuveni et seni et virgini150 et adolescenti151.
149 eorum ΩV ] illorum Weber |
150 et seni - et virgini] inv. ΩV Weber |
151 adolescenti ΩV ] + eorum Weber |
Numérotation du verset 3Esr. 1,53 versio altera

Et occiderent iuvenes eorum et non pepercerunt nec iuveni nec virgini nec seni nec adolescenti.
¶Codd. : Tr621 ΩM
Numérotation du verset 3Esr. 1,54 

Sed omnes traditi sunt in manus ipsorum et omnia sacra vasa Domini152 et regales apothecas resumentes tulerunt in Babyloniam
152 Domini] + magna et pusilla et arcam Domini Weber
Numérotation du verset 3Esr. 1,54 versio altera

sed omnes traditi sunt153 et omnia vasa Domini sancta maiora et minora et archam Dei et regales apothecas auferentes attulerunt in Babilonem.
¶Codd. : P111 Tr621 ΩM
153 sunt] + in manus eorum P111
Numérotation du verset 3Esr. 1,55 

et incenderunt domum Domini et demolierunt muros Hierusalem et turres eius incenderunt in igne.
Numérotation du verset 3Esr. 1,55 versio altera

Et succederunt templum Domini et dissolverunt muros Ierusalem et turres eius succenderunt igni.
¶Codd. : Tr621
Numérotation du verset 3Esr. 1,56 

Et consummaverunt et154 omnia honorifica eius et155 ad nihilum redegerunt et reliquos a gladio duxerunt156 in Babylonem.
154 et] om. ΩV |
155 et] om. ΩV Weber |
156 a gladio duxerunt] a gladio ΩV, abduxerunt a gladio Weber |
Numérotation du verset 3Esr. 1,56 versio altera

et diruerunt omnia preclara eius evertentes. Et reliquos qui remanserant a gladio adduxerunt in Babilonem.
¶Codd. : Tr621
Numérotation du verset 3Esr. 1,57 

Et erant servi illius157 usque dum regnarent Perse, in repletione verbi Domini in ore Ieremie,
157 illius ΩV ] + et filii illius Weber
Numérotation du verset 3Esr. 1,57 versio altera

Et erant servi eius et filiorum eius donec regnarent per se ut impleretur Verbum Domini in ore Ieremie.
¶Codd. : Tr621
Numérotation du verset 3Esr. 1,58 

quousque benigne ageret terra sabbata sua. Omni tempore desertionis sue sabbatizavit in applicatione158 annorum septuaginta septem159.
158 applicatione ΩV ] adimpletione Weber |
159 septem] om. ΩV Weber |
Numérotation du verset 3Esr. 1,58 versio altera

donec bene speraret terra in sabatis suis omni tempore desolationis sue quo sabatizavit adimpletionem septuaginta annos.
¶Codd. : Tr621

Capitulum 1

Numérotation du verset 3Esr. 1,1 
marg.| {LYR20.1.1.L1} {1413} Incipit Secundus Esdre a   primum capitulum. 1 .
a Secundus Esdre V50²] Hester V50* 1, Iosias V50* 2
1 Incipit... capitulum] Incipit postilla venerabilis Magistri Nicolai de Lyra super tertium librum Esdre Ed1603
marg.| {LYR20.1.1.L2} .1. Et fecit Iosias pascha 2   . Liber iste qui dicitur Esdre secundus3 videtur magis ab alio doctore nescio quo conscriptus, et ex pluribus collectus. Nam hic describuntur4 plura que in primo Esdre valde sufficienter sunt descripta. Non est autem verisimile quod ipse tot repetiverit in alio libro sine necessitate, {1414}imo etiam cum nulla aut parva utilitate. Nec est argumentum contra hoc de libro Paralipomenon in quo multa scribuntur que habentur in5 libris Regum. Nec similiter de secundo Machabeorum in quo repetuntur multa que sunt in primo scripta. Nam alius scripsit librum Paralipomenon et alius librosb Regum et idem fuit de primo et secundo Machabeorum sicut satis patuit ibidem. Et ideo liber iste dicitur a doctoribus ‘apocryphus’, ut patet in prima parte Summe Thome de Aquino questione 10, articulo 66 circa primum argumentum7, propter quod liber iste inter alios non canonicos {1415}qui ponuntur in Biblia minoris videtur autoritatis. Et ideo ad ipsum exponendum ultimo misi manum, tamen de illis, que alibi scribuntur et hic repetuntur intendo breviter transire, et ad loca remittere, ubi a me diffusius exponuntur.c
b libros] libris V50.
c ¶Codd. : V50 {MM2023}
2 Pascha] om. V50
3 secundus] tertius Ed1603
4 describuntur] scribuntur V50
5 in] om. V50
6 Thomas de Aquino, Summa theologiae, Ia, q. 10, a. 6 (Utrum sit unum aevum tantum), arg. 1 : « Dicitur enim in apocryphis Esdre (3Esr. 4, 40) : ‘maiestas et potestas evorum est apud te Domine’ ». 3Esr. est mentionné une fois avec la simple mention « Esdre » dans la reportation du quodlibet 12, q. 13, a. 1, sed contra, Leon. 25.2, p. 414.16. Pour s’en tenir aux textes actuellement édités de fa)on critique ou quasi critique, l’expression « in apocryphis Esdre » pour 3Esr. revient dans la IIae, q. 34, a. 1, arg. 2 (3Esr. 4, 36-39). Thomas cite 1Esr. sous le nom d’Esdras ( passim ), 2Esr. habituellement sous le nom de Neemias (v. g. sermo 13 ‘Homo quidam’ collatio, ed. Leon. 44.1, p. 205.500), et comme « II Esdre » dans le Super Is. 62, Leon. 28, p. 242.40 (sous réserve que l’éditeur n’ait pas normalisé la référence).
7 circa... argumentum] om. V50
marg.| {LYR20.1.1.L3} Igitur liber iste in tres partes dividitur. Nam actor8 primo quedam alibi scripta repetit, secundo que propria sunt huius libri subiungit. In capitulo9 tertio ad repetendum scripta alibi redit capitulo quinto ibi: Instante autem. prima adhuc in tres, nam primo repetit quedam captivitatem Babylonicam precedentia, secundo quedam ipsam concomitantia, ibi : Qui usque ad iracundiam. tertio quedam subsequentia c. 1. prima adhuc in tres, quia primo tempore Iosie describitur paschalis celebratio, secundo Iosie mors, et tumulatio, ibi : Et post omnem actum. tertio filiorum eius successio, ibi : Et assumentes. prima adhuc in duas, quia primo ponitur debita preparatio, secundo pasche celebratio, ibi : Et hec cum fierent. Sententia prime partis patet ex dictis 2. Par. 36. exceptis que sequuntur.
8 actor V50 ] autor Ed1603
9 in] om. Ed1603
Numérotation du verset 3Esr. 1,ad litteram 
marg.| .1. Hec de regalibus data sunt secundum promissionem. Istud non refertur ad domum Iosie, ut littera videtur pretendere, sed intelligitur de domo ducum regis, secundum quod exprimitur 2. Par. 35. Duces quoque eius sponte quod voverant, obtulerunt tam populo quam sacerdotibus, et Levitis et non exprimitur ibi : quid, vel quantum dederunt, hic autem exprimitur, cum dicitur. Hec. supple que sequuntur. De regalibus data sunt id est de bonis ducum regalium, secundum promissionem Deo factam propter quod dicitur in lib. Para. Quod voverant, obtulerunt, quia votum est promissio facta Deo.
marg.| .2. Oves numero duo, etc. quod non erat in libro Paralipomenon expressum.
marg.| marg.| {1416} .3. Iechonias, etc. iste 1. Par. 35. vocatur Chononias, et est idem nomen in hebreo, sicut in Latino Nicolaus, et Colaus, et Colinus, et Coletus. Sciendum autem quod hic in sequentibus que repetuntur de aliis libris nomina personarum variantur, et plura, vel pauciora hic, et ibi ponuntur, et numeri personarum, vel animalium maiores, vel minores hic quam ibi : et econverso, que omnia, et similia breviter sic solvuntur. Primo de nominibus, nam multi erant binomii, vel trinomii, ut patuit in pluribus locis veteris, et novi testamenti, et sic idem homo frequenter scribitur sub uno nomine in uno libro, et sub alio nomine in altero. Similiter de pluralitate personarum, quia quando plures concurrunt ad unum actum, aliqui tacentur in uno libro, qui in alio exprimuntur , et econverso. similiter de numeris dicendum quod minor numerus includitur in maiori, propter quod quando minor numerus scribitur in uno loco aliter quam in alio, non est aliqua falsitas nisi minor scriberetur cum precisione maioris, et relatus ad idem simpliciter, quod non est in proposito, et sic patet, quod dicte variationes non arguunt aliquam in Scriptura falsitatem.
marg.| .4. Et hec cum fierent. Hic consequenter describitur pasche celebratio, et patet sententia ex dictis 2. Par. 35. exceptis que sequuntur.
marg.| .5. In emolis id est in ollis eneis.
marg.| .6. Et offerebant hostias scilicet pacificas ad quas non tenebantur.
marg.| .7. Super Domini sacrificium. quod erat consuetum fieri.
marg.| .8. Et directa sunt opera Iosie. Hoc non est in Par. sed immediate subditur bellum Pharaonis contra ipsum.
marg.| .9. In corde pleno metuentia id est Dei metum indicantia.
marg.| .10.  De eis qui peccaverunt, etc. isti potissime fuerunt Amon pater Iosie, et Manasses avus eius, sicut patet 4. Reg. et 2. Par.
prol.| { 1417 }
Numérotation du verset 3Esr. 1,ad litteram 
marg.| .1. Et post omnem actum. Hic describitur Iosie mors, et eius tumulatio, et patet sententia ex dictis. 2. Paralipom. 35. In fi. cap. hoc excepto.
marg.| .2. Non attendens verbum prophete ex ore Domini. Ex hoc loco videtur quod Pharao misit ad Iosiam unum de prophetis Domini, quod non dicitur in lib. Paralipomenon vel ipse Pharao dicitur hic propheta ; nam malis aliquando conceditur actus prophetandi, sicut patet de Balaam Numeri 24.
marg.| .3. Et assumentes qui erant ex gente Iechoniam. Hic consequenter describitur filiorum Iosie successio. et patet sententia ex dictis. 2. Paralipom. 36. et 4. Reg. 23. et 24. et 25. In quibus hec materia diffuse tractatur, exceptis his que sequuntur .   Et assumentes qui erant , etc. Iste vocatur Ioachaz. 4. Reg. 23. et 2Par. 36. ad quod potest dici quod erat binomius.
marg.| .4. Constituerunt regem pro Iosia patre suo, cum esset annorum trigintatrium. Et regnavit super Israel. 4. Reg. et 2Par. dicitur quod erat annorum 23. unde videtur hic numerus falsificatus per scriptores, unum 10. vel denarium addentes. Vel oportet dicere, quod ibi tacentur 10. anni qui hic exprimuntur, et sic utrumque esset verum : quia minor numerus includitur in maiori, sicut predictum est.
marg.| marg.| {1418} .5. Et alligavit magistratus Ioacim. Fratrem predicti Ioachaz, non in vinculis, sed iuramento ; ut fideliter redderet tributum regi Egypti, qui constituit eum regem Iude pro Ioachaz fratre suo, ut patet 4. Reg. et 2Par. ideo subditur de regno eius.   Annorum erat vigintiquinque Ioacim, cum regnare cepisset, etc.
marg.| .6. Et Zaracelem fratrem suum. Et habetur in aliquibus Bibliis ; Et Zachariam fratrem suum id est ipsum Ioachaz, qui nominatur hic Zacharias.
marg.| .7. Apprehendens reduxit in Egyptum. Catenis ligatum, sicut patet 2Par. 36. et 4. Reg. 23.
marg.| .8. Post hunc autem Nabuchodonosor, etc. Quia fugiebat exercitum Chaldeorum quantum poterat.
marg.| .9. Et alligans eum in areolo vinculo. Est autem area spatium in quo teruntur blada, inde dicitur areola diminutivum, et est parvum spatium in quo aliquis ligatus cum catenis potest procedere. et non ultra, et illa catena dicitur areolum vinculum. sic autem fuit de isto dispositum, ut hoc modo in Babylonem duceretur, sed in via mutato consilio remissus fuit in Ierusalem, et ibi interfectus, et cadaver eius proiectum extra portas civitatis, sicut predixerat Ieremias 22. c.
marg.| .10. Nam, etc id est idololatria ; sicut per oppositum latria dicitur religiositas.
marg.| .11. Et regnavit Ioachin. Sic debet iste scribi per, n, in fine.
Numérotation du verset 3Esr. 1,ad litteram 
marg.| marg.| { 1419 } .1. Et misit Deus patrum ipsorum per Angelum suum id est Ieremiam, qui dicitur hic Angelus id est Dei nuntius  : et similiter alii prophete. ideo subditur : Subsannabant in Angelis suis, et qua die locutus.
marg.| .2. Qui usque ad iracundiam. Hic consequenter autor repetit concomitantia captivitatem. et patet sententia ex dictis 4. Regum 25. et 2Par. 36. exceptis que sequuntur.
marg.| .3. Et precepit ascendere reges Chaldeorum. Hoc potest dupliciter exponi. Uno modo referendo ad Iudeos : et sic est sensus, quod {1420} per sua peccata meruerunt, quod Deus preciperet Chaldeos ascendere ad destructionem civitatis, et populi. Preceperunt id est precipi meruerunt. Alio modo, ut referatur ad Deum, de quo premittitur ; Qui usque ad iracundiam, in singulari, ad designandum unitatem essentie. et subditur : Preceperunt, in plurali, ad denotandum in Deo pluralitatem personarum, sicut Genes. 1 capitulo Faciamus hominem ad imaginem, et similitudinem nostram, etc.
marg.| .4. Et consummaverunt omnia id est exterminaverunt.
marg.| .5. Et reliquos a gladio duxerunt in Babylonem id est illos qui gladium evaserant, in Babylonem duxerunt.



Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (3Esr. 1), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 29/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=20&chapitre=20_1)

Notes :