<01.106b> Hieronymi epistola ad Sunniam et Fretelam de Psalterio
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,1
Incipit1 epistula sancti Hieronymi ad Sunniam et Fretelam de Psalterio que de Septuaginta interpretum editione corrupta sint2. -
¶Principes de l’édition: Le texte de
Edmaior
est retenu comme texte de base avec, entre accolades, la pagination et les numéros de lignes de l’édition critique de la Vulgate (
Edmaior)
. La référence biblique de chaque lieu critique tient lieu de numéro de paragraphe. L’orthographe est normalisée selon les principes de
Sacra
Pagina,
celle-ci adoptant l’orthographe de l’éditio maior, pour les formes rares ou héritée de la lettre 106. Le texte sera complété de notes originales et de la collation de la version des psautiers quadruples de la famille de Salomon III de Saint Gall : VL311 et VL312 (= Bruyne p) ainsi que ponctuellement des psautier greco-latin milanais VL408 VL409. Les leçons de VL312 indiquent un texte moins fautif que VL311, alors même que VL311 est plus ancien et copié à Saint-Gall même. Pour les variantes des mots en caractères grecs et hébreux on se reportera aux éditions papier et aux manuscrits. Le copiste de VL311 semble ne pas comprendre ce qu’il écrit en grec et en hébreu, la séparation des mots est souvent fautive, mais les séquences consonnantiques de l’hébreu semblent plus correctes que celles du texte procuré par l’édition
maior.
¶Codd. :
A
= Berolinensis lat. 17 s. IX. eddidit CSEL
B
= Berolinensis lat. 18 s12 (continet initium usque ad. p. 249, 16 discordet) eddidit CSEL
Bruyne : De Bruyne,
Préfaces
de
la
Bible
latine
(Ps.), § 10, p. 51 eddidit R (=E), VL312 (p)
Cas247 = Montecassino, cod. 247, s11 ; eddiderunt CSEL ( O) Edmaior (C)
CSEL
= Isidor Hilberg, ed., CSEL 55, 1912, p. 247 sqq. ; eddidit
A
Cas247
(O)
P
t
r
o
Pal39
(p)
B
; trois témoins sur 10 sont communs avec l’édition critique de la Vulgate. D. De Bruyne, « 'La Reconstitution du Psautier Hexaplaire Latin »,
Rev
Bén.
1929,
p.
301-302
estime que le texte a été « mal édité » et propose plusieurs corrections. Il faut désormais lui préférer le texte publié dans l’édition critique de la Vulgate.
Edmaior
: t. 10, p. 8-42, collationne 6 témoins :
h
(=CSEL)
R
L
T
C
(=C247)
K
P
(
=
Pal39)
;
T
C
Pal39
avaient déjà été collationnés par CSEL.
o = Oxoniensis Balliolensis 229 s12 ; eddidit CSEL
P
=
Cenomanensis 126 s. IX. eddidit CSEL
= BAV, Pal. lat. 39 s. XI eddiderunt CSEL (p) Edmaior texte (P) : très proche de VL311
PL 22, 837-867 (pro memoria).
Q = Duacensis 247 s11 ; eddidit CSEL
R = BAV, Reg. lat. 11 eddidit
Bruyne
Edmaior
r = Sessorianus 71 (Bibl. Nat. Rom. 1349) s11 ; eddidit CSEL
t = Cheltenhamensis 24510, s9 (fragmentum § 59-67.1 = CSEL p. 277.17-283.2) ; eddidit CSEL
T = Reims, BM, 15, s11 ; eddidit CSEL (B^) Edmaior. (T)
VL=
Vetus
latina
VL311 = Bamberg, Staatsbibliothek, Msc. Bibl. 44 (A.I.14), f. sqq., psalterium quadruplex, St Gall, a. 909 : ancêtre direct de
Pal39
VL312 = Paris, BnF, NAL 2195, f. collationné par Dom De Bruyne avec
R
VL408
VL409
1 Incipit]
om. Cas247
|
2 sint] sunt
Cas247 Pal39 VL311 VL312
|
Dilectissimis3 fratribus Sunnie et Fretele et ceteris4 qui vobiscum Domino serviunt Hieronymus5.
3 Dilectissimis VL312] Dilectis
Pal39 Val311 (in ras.)
|
4 ceteris
VAL311 VL312 etc.
] + fratribus
Pal39
|
5 Incipit... Hieron.]
om. CSEL
|
Vere in vobis apostolicus et propheticus sermo completus esta: «
IN OMNEM TERRAM EXIIT
6
SONUS EORUM ET IN FINES ORBIS TERRE VERBA EORUM ».
{8.5} Quis hoc crederet ut barbara Getarum lingua hebraicam quereret veritatem et dormitantibus, immo contendentibus Grecis, ipsa Germania7 Spiritus sancti eloquia scrutaretur? “In veritate cognovi, quod non est personarum acceptor Deus, sed in omni gente qui timet Deum et operatur Dei iustitiam acceptus est illi”b. Dudum callosa tenendo capulo manus et {8.10} digiti tractandis8 sagittis aptiores ad stilum calamumque mollescunt, et bellicosa pectora vertuntur in mansuetudinem christianam. Nunc et Isaie9 vaticinium cernimus opere completumc : « Concident gladios suos in aratra et lanceas suas in falces et non assumet gens contra gentem gladium et non discent ultra pugnare ». Rursumque in eodemd: « Pascetur10 lupus cum {8.15} agno et pardus requiescet11 cum hedo, et vitulus et leo et taurus pascentur simul et puer parvulus ducet12 eos, et bos et ursus in commune pascentur parvulique eorum erunt pariter, et leo et bos comedent paleas13 », non ut simplicitas in feritatem transeat, sed ut feritas discat simplicitatem.
a Ps. 18, 5; Rm. 10, 18.
b Act. 10, 34-35.
c Is. 2, 4.
d Is. 11, 6-7.
6 exiit
VL311 VL312 etc.
] exivit
T Cas247 Pal39
|
7 Germania] germana
T
|
8 digiti tractandi] digitis tractando
Cas247
|
9 Isaie]
scrips.,
Esaie
cett.
|
10 pascetur] pascitur
VL311
|
11 requiescet
Pal39 CSEL
] requiescit
R L T Cas247 K VL311
|
12 ducet] ducit
R L T Cas247 K VL311
|
13 comedent – paleas]
inv. T
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,2
Queritis14 a me rem magni operis et maioris invidie, in qua scribentis {9.1} non ingenium sed eruditio comprobetur ut, dum ipse cupio iudicare de ceteris15, iudicandum me omnibus prebeam, et in opere Psalterii iuxta digestionem schedule vestre, ubicumque inter Latinos Grecosque contentio est quid magis Hebreis conveniat significem. In {9.5} quo illud breviter admoneo ut sciatis aliam esse editionem quam Origenis et Cesariensis16 Eusebius omnesque17 Grecie tractatores κοινά, id est ‘communem’18 appellant atque ‘vulgatam’ et a plerisque nunc ‘Lucianios’
19* dicitur, aliam Septuaginta interpretum, que et in ἑξαπλοῖς
20 codicibus repperitur et a nobis in latinum sermonem fideliter versa est et Hierosolyme {9.10} atque in Orientis ecclesiis decantatur21
e. Super22 qua re et sanctus et23 filius meus Avitus sepe quesierat et, quia se occasio fratris nostri Firmi presbyteri dedit, qui mihi vestram epistulam24 reddidit25, vobis26 scribens in commune respondeo et me magno amicitie libero fenore quod, quanto magis solvimus, plus debemus. Sicut autem in Novo {9.15} Testamento, si quando apud Latinos questio exoritur et est inter exemplaria varietas27, recurrimus ad fontem greci sermonis quo Novum scriptum est Instrumentum, ita in Veteri Testamento, si quando inter Grecos Latinosque diversitas est, ad hebraicam confugimus veritatem ut, quicquid de fonte proficiscitur28, hoc queramus in rivulis. Kοινή29
{9.20} autem ista, hoc est communis30 dictio31*, ipsa est que et32 Septuaginta; sed hoc interest33 inter34 utramque quod κοινή pro locis et temporibus et pro voluntate scriptorum vetus corrupta editio est. Ea autem, que habetur in ἑξαπλοῖς et quam nos vertimus, ipsa est que in eruditorum libris incorrupta et immaculata Septuaginta interpretum translatio reservatur35. {9.25} Quicquid ergo ab hac discrepat, nulli dubium est, quin ita et ab Hebreorum auctoritate36 discordet.
e Jérôme ne dit pas qu’on chantait en grec les colonnes des Hexaples avec leurs signes diacritiques, mais la LXX qui est dans les Hexaples. Cf. à ce sujet la remarque de D. De Bruyne, « 'La Reconstitution du Psautier Hlexaplaire Latin », Rev Bén. 1929, p. 297-298.
¶Codd. : ($2)
Edmaior.
VL311
VL312
7. quod] quoniam T | 8. dei om.
Cas247
| 9. acceptum T | 12. suos om.
Pal39
* | 13. assument
Cas247
; adsumit R | 14. discent] disserit R | ultra] amplius T | pascitur RLC
K
Pal39
| 17. erunt om.
Cas247
| et bos com. paleas 071. Pt | comedunt
Cas247
1. comprobetur] L*(e corr. αἱ vid.) | de ceteris iudicare
Pal39
| 4. contentio] intentio
Cas247
| 5. quo] qua
Cas247
| origenes
CSEL
14 Queritis] Queris
VL311 R L T K*
|
15 iudicare – de ceteris]
inv. VL311
|
16 cesariensis
Pal39
, cesariense[--], censariensis K
|
17 omnesque] omnisque
R
|
18 commune L T | 10. in (az£e orientis) om.
Cas247
| sanctus 2255 om.
Pal39
| 11. et (7^) om. L?TPh | 12. reddedit R*; tradidit הית; tradedit R² | 13. in communem
Cas247
| 15. si
om.
K* | 17. ita 4- et R²
CSEL
| 19. ΚΟΙ- NON 6 | 20. ^, communis ista hoc est
Pal39
25. et ori.
Pal39
|
19 Lucianios
R L T K Pal39 VL311 VL312
] Lucianos
Cas247,
Λουκιάνειος
CSEL
|
20 ἑξαπλοῖς] εζαπλοις
VL311,
exaplois
VL312
|
21 decantatur] decantantur
Pal39
|
22 super] supra
Cas247
|
23 et]
om. VL311 VL312 L² T Pal319 CSEL
|
24 vest. ep.] epistulam vestram
Pal39
|
25 reddidit
VL311 etc.
] tradidit
VL312
|
26 vobis
R² VL312
] a vobis R* L T
Cas247 Pal39 CSEL VL311
,
om. K
|
27 et est inter exemplaria varietas]
om. VL312
|
28 proficiscitur
VL312 etc.
] proficitur
VL311
|
29 Kοινή] KOINON
Cas247
|
30 ista hoc est - communis]
inv. VL311
|
31 dictio L T
Cas247
K
Pal39 VL311 VL312
] editio
R CSEL (O B)
|
32 et] + in
Pal39 VL311,
etin
K
|
33 interest]
om. Cas247
|
34 inter] in
P39
|
35 translatio reservatur] translatione servatur
VL312
|
36 auctoritate] auctoritate] veritate
Cas247
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,5:6
{10.1} Prima37 de quinto38 psalmo questio fuit
: NEQUE HABITABIT
39
IUXTA TE
40
MALIGNUS.
Pro quo habetur in greco: Οὔτε παροικήσει41 σοι πονηρός sive42 πονηρευόμενος, ut vulgata editio continet. Et miramini cur παροικίαν43, id est incolatum, latinus interpres non verterit44, sed pro hoc posuerit
HABITATIONEM
45
{10.5} que grece dicitur κατοικία. Quod quidem in alio loco fecisse convinciturf: “Heu mihi quia incolatus meus prolongatus est”. Et in quarto decimo psalmo rursum pro incolatu habitationem posuitg: « Domine, quis habitabit in tabernaculo tuo? » Et sciendum quod, si voluerimus dicere: Domine, quis incolet tabernaculum tuum? vel illud e46 quintoh: “Neque {10.10} incolat iuxta te malignus”, perdes47 εὐφωνίαν,48 et dum interpretationis κακοζηλίαν sequimur, omnem decorem translationis amittimus; et hanc esse regulam boni interpretis, ut ἰδιώματα lingue alterius sue lingue exprimat proprietate. Quod49 et Tullium in †Protagora†50* Platonis et in Oixoνομικῷ Xenofontis et in Demosthenis contra Eschinen oratione51 fecisse {10.15} convincimus52, et Plautum, Terentium Ciciliumque53, eruditissimos viros, in grecis comoediis transferendis. Nec ex eo quis latinam linguam angustissimam putet, quod non possit verbum transferre de verbo, cum etiam Greci pleraque nostra circuitu54 transferant et verba hebraica non interpretationis fide, sed lingue sue proprietatibus nitantur exprimere.55
f Ps. 119, 5.
g Ps. 14, 1.
h Ps. 5, 6.
37 prima] K*, primo
K²
|
38 quinto] quinta
K
|
39 habitavit K*
|
40 te]
om. Pal39
²
|
41 παροικήσει] Π ΙΛΡΟΙΚΕCΙCΟΙ
VL311,
ΠΑ POIKECI
R L
, ΠTAPOIKΕI
Pal39
|
42 πονηρός Sive]
om. T
|
43 παροικίαν] ΠΑ ΝΟΙΚΊΑΝ
Pal39 R
*
VL311
|
44 verterit] verteret
K² Pal39 VL311
|
45 habitationem
VL311
] habitatione
R F L T Cas247
|
46 e K*] de
T K² Pal39 VL311 CSEL
|
47 perdes K*] perdit K², perdidit
Pal39 VL311
|
48ευφωνιαν]ὴ ΕΨΥΦΩΝΙΑΜ T?; €O90NIAN L >; ΕΟΦΩΝΙΑΜ T*; ΓΟΦΩΝΙΑΝ
Cas247
qui in marg. cacophonian transcribit
|
49 Quod] + quidem
K² Pal39 VL311
|
50 Protagora]
restit. Edmaior. ex CSEL,
Pytagora
codd. omnes
|
51 oratione
Edmaior. CSEL VL312
] orationem CSEL (A r )
Cas247 Pal39 T VL311, cett. codd. (Edmaior.)
|
52 convicimus] convicimur
VM311
|
53 ciciliumque L*T
Cas247
] ceciliumque R² L², ceciliumque
CSEL
, etciliumque R*; ciliciumque
K Pal39
|
54 circuitu
VL311 etc.
] circuiuut circuitu] circuit ut L* (ut uid.) K, circuitu ut R*, circuiunt ut T
VL312
; circuunt ut
Cas247,
vel circueunt K²
|
55 2. ovre] OYTA€ R*; OY R²TC? (in ras.) ^. [ITONHPCYOMENOC siue [/JONHPOCC |3.et miramini ... uerterit om. R*L T
Cas247
K* | παροικιαν] | 10. | | kakoGn- λιαν] KAKOACEIAN
Cas247
| 11. ammittimus
Cas247
| 13. proprietate] L? (etate ἐμ ras.); 14. demostenis
Pal39
| eschinen
Pal39
? (ch ἐμ ras.); «eschinen L; eschinen
Cas247
| 15. terrentium R*LK*
Pal39
| | 17. posset
Pal39
| 18. plerique
Cas247
| nostra [ nomina T | 19. ^, lingue sed
Pal39
.
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,5:9
{10.20}De eodem psalmo:
DIRIGE IN CONSPECTU MEO VIAM TUAM.
Pro quo habetur in greco56: Κατεύθυνον ἐνώπιόν σου τὴν ὁδόν μου57, hoc est:
DIRIGE
{11.1}
IN CONSPECTU TUO VIAM MEAM.
Quod nec Septuaginta habent nec Aquila nec Symmachus nec Theodotio, sed sola κοινή editio. Denique et in hebreo ita scriptum repperi: OSER LAPHANOI †DARCHACH†58 quod omnes voce simili transtulerunt:
DIRIGE IN CONSPECTU MEO VIAM TUAM,
secundum {11.5} illud quod et in oratione Dominica dicituri: « Pater noster, qui es in celis, sanctificetur nomen tuum », non quo nobis orantibus sanctificetur quod per se sanctum est, sed quo petamus, ut, quod per naturam sui sanctum est, sanctificetur in nobis. Ergo et nunc Propheta postulat, ut via Domini, que per se recta est, etiam sibi recta fiat.
i Mt. 6, 9.
56 greco] + KOINH editio
R
|
57 μου] SOY
Pal39 VL311
|
58 LAPHNOI DARCHACH] LAPHARNOI DARCHACHI
VL311
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,6:11
{11.10}De sexto psalmo:
ERUBESCANT ET CONTURBENTUR VEHEMENTER OMNES INIMICI MEI.
Et dicitis in greco
VEHEMENTER
non haberi. Scio, sed hoc vulgata. Ceterum et in hebreo habet MOD [מאד], id est
VEHEMENTER,
et omnes σφόδρα similiter transtulerunt.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,7:9
prol.|{11.14}De septimo psalmo:
IUDICA ME, DOMINE, SECUNDUM IUSTITIAM MEAM.
{11.15}Pro quo habetur in greco κατὰ τὴν δικαιοσύνην σου, id est
IUXTA IUSTITIAM TUAM
. Sed et in hoc male; in hebreo enim SEDECHI habet, quod interpretatur
IUSTITIA MEA,
et non SEDECACH, quod
IUSTITIAM TUAM
sonat. Sed omnes interpretes
IUSTITIAM MEAM
voce simili transtulerunt. Nec cuiquam videatur temerarium quod iudicari secundum iustitiam suam {11.20} postulet, cum et sequens versiculus hoc ipsum significet:
ET SECUNDUM INNOCENTIAM MEAM SUPER ME,
et sexti decimi psalmi hoc exordium sitj:
EXAUDI, DOMINE, IUSTITIAM MEAM,
et in septimo decimo quoque dicaturk:
«
Retribuit mihi Dominus secundum iustitiam meam et secundum puritatem manuum mearum reddet mihi », in vicesimo quoque quinto psalmo scriptum sitl:
PROBA ME, DOMINE, ET TEMPTA ME, URE RENES MEOS ET COR MEUM,
et {12.1} in quarto dicatur: « Cum invocarem, exaudivit59 me Deus iustitie mee », et in octogesimo quinto: « Custodi animam meam, quoniam sanctus sum » ; lacob quoque loquatur in Genesim: « Exaudiet me cras iustitia mea ».
j Ps. 16, 1.
k Ps. 17, 21.
l Ps. 25, 2.
m Gn. 30 ; 33.
59 invocarem exaudivit] inuocarem te exaudisti
Cas247
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,8:4
De octavo psalmo:
QUONIAM VIDEBO CELOS TUOS.
Et dicitis quod {12.5}
TUOS
in greco60 non habeat. Verum est, sed in hebreo legitur SAMACHA, quod interpretatur celos tuos, et de editione Theodotionis61 in Septuaginta interpretibus additum est sub asterisco. Cuius rei breviter vobis sensum aperiam ubi quid minus habetur in greco ab hebraica veritate, Origenis de translatione Theodotionis addidit et signum posuit {12.10} asteris, id est stellam, que, quod prius absconditum videbatur, illuminet et in medium proferat; ubi autem quod in hebreo non est, in grecis codicibus invenitur, obelon, id est iacentem, preposuit, quam nos latine veru possumus dicere, quo ostenditur iugulandum esse et confodiendum quod in authenticis libris non invenitur. Que signa et in Grecorum {12.15}Latinorumque poematibus inveniuntur.
60 tuos – in greco]
inv. Cas247
|
61 theodotionis K²
(ut vid.)
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,16:21
{12.19} Sexto decimo62:
OCULI TUI VIDEANT EQUITATES.
Pro quo in greco vos legisse dixistis οἱ ὀφθαλμοί μου, id est
OCULI MEI.
Sed rectius
OCULI TUI
quia et supra dixeratn
: DE VULTU TUO IUDICIUM MEUM PRODEAT
ut, oculi Dei63 in propheta operante,64 non prava65 sed recta conspiciant66.
n Ps. 16, 2.
62 .XVI.] in xvi° psalmo
Cas247 (et sic deinceps) ; numeros om. T
usque ad Ps. 41. -J- addit et signum posuit R, cf. infra 2 9 | 7. uobis om.
Cas247
|^. sensum breuiter uobis T* | 8. aperiant
Cas247
| quid] K*; quod CK² 9. origenes ἢ | addit R|etsignum pos. ast.] sub asterico
Cas247
| 10. asteris = R*LK*; asterisci Th; asteriscum R²K²
Pal39
| stillam L* | 11. hebraico
Pal39
| 12. preposuit] prem. lineam R²; +- uirgulam K²
Pal39
| latini
Pal39
| 13. ueru] uerum
Cas247
| quo] quod
Cas247
| esse] K*; ut est ad ps. XL1 | pro ... greco post μου )]. 17) transp. R*L T
Cas247
K* | 17. dicitis
Cas247 Pal39
| oculi tui] oculum R*LT; ocul«« K* | 20. me (7) +- domine
Pal39
| dicitis quod CK²; dicitis q««« K* | lege K*; legitis
Cas247
| 21. in nullo TC | 23. sit] sic
Cas247
| avrovs 4- ΚΑΙ YIIOCKCAHCON AYTOYC R².
|
63 Dei] Domini
K Pal39
|
64 operante] recta aperante R*
|
65 prava] parva R*
|
66 conspiciant] conspiciunt R*; conspiciat
Pal39 VL311
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,16:8
{12.19}In ipso:
CUSTODI ME UT PUPILLAM OCULI.
Dicitisque “in greco legio:
CUSTODI ME, DOMINE”.
Quod nec in hebreo nec in ullo habetur interprete.
o Ibid.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,16:13
{12.21}In eodem :
EXSURGE, DOMINE, PREVENI EUM ET SUPPLANTA EUM.
Pro quo in greco Πρόφθασον67 αὐτούς, id est
PREVENI EOS ET SUPPLANTA EOS.
Sed melius si legatur numero singulari, siquidem de impio dictum est, de quo statim {13.1} sequitur:
PREVENI EUM ET SUBPLANTA EUM; ERIPE ANIMAM MEAM AB IMPIO.
Nullique dubium, quin diabolum significet.
67 Πρόφθασον] Πρόεφθασον
VL311
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,17:13
{13.3}Septimo decimo:
GRANDO ET CARBONES
68
IGNIS
. Et queritis cur grecus istum versiculum secundump non habeat interpositis duobus versibus.{13.5}Sed sciendum quia de hebraico et Theodotionis editione in Septuaginta interpretibus sub asterisco additum sit.
p PS. 17, 14.
68 carbones] carbonis R*
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,17:34
{13.6}In eodem:
QUI PERFECIT PEDES MEOS TAMQUAM CERVORUM.
Pro quo scribitis in greco inveniri ὡσεὶ ἐλάφου, id est
TAMQUAM CERVI,
singularem numerum pro plurali. Sed in hebreo pluralis numerus positus est CHAIALOTH, et omnes interpretes pluralem numerum transtulerunt.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,17:36
{13.10}In eodem:
ET DEDISTI MIHI PROTECTIONEM SALUTIS TUE.
Pro quo in greco vos legisse dixistis τῆς σωτηρίας μου, id est
SALUTIS MEE.
Sed in hebreo IESACHA
SALUTIS TUE
significat, non
MEE
quod et omnes interpretes transtulerunt.69
69 transtulerunt
om. Cas247
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,17:40
{13.13}In ipso:
SUPPLANTASTI INSURGENTES IN ME SUBTUS ME.
Pro quo in greco plus invenisse vos dicitis
OMNES INSURGENTES.
Sed
OMNES
additum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,17:47
{13.15}In eodem:
VIVIT DOMINUS ET BENEDICTUS DEUS MEUS.
Et dicitis in greco non haberi
MEUS
. Quod non sub asterisco sed ab ipsis Septuaginta de hebraica veritate translatum est et cuncti interpretes in hac parte consentiunt.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,17:48
{13.18}In eodem:
LIBERATOR MEUS DE GENTIBUS IRACUNDIS.
Pro quo in greco invenisse vos dicitis
AB
{13.20}
INIMICIS MEIS FORTIBUS
sive
POTENTIBUS.
Et quia semel70 veritati studemus, si quid vel transferentis festinatione vel scribentium vitio depravatum est, simpliciter confiteri et emendare debemus. In hebreo nihil aliud habet nisi hoc:
LIBERATOR MEUS AB INIMICIS MEIS;
Septuaginta71
IRACUNDIS
addiderunt. Et pro
GENTIBUS
tam in hebreo quam in cunctis interpretibus {13.25}
INIMICI
positi sunt; et miror, quomodo pro
INIMICIS GENTES
mutate sint.
70 semel] simul
Pal39
*
|
71 septuaginta K²
Pal39
] + autem R²
CSEL
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,18:6
{13.27}Octavo decimo:
EXULTAVIT UT GIGANS
72
AD CURRENDAM VIAM SUAM.
Et {14.1} dicitis quod in greco73
SUAM
non habeat. Sed hoc nos74 sub veru additum repperimus et in hebreo non esse manifestum est.q
q PS 17.1.13 4. Ps. 17,14 6- | 4. secundum] R*; secundo R² | 5. de om. R*LTK*]| et] K*; et de K²Pal39 | thoeodotionis Kt; theudotionis Cas247 | 6. eodem - psalmo Cas247 | perficit L? (pr. i in ras.) | T. scribitis om. Pal39 | 10. in eodem ... 13. | 11. της om. T | 16. deus] in ras. Pal39 | meus )2%([ deus meus Pal39* | 19. meus 66 | meus Pal39*; de Pal39? | ^, uos inuenisse Pal39 | 20. | 21. transferentes K* ; transferendis K² | 23. habetur Pal39 | nisi hoc orm. R* L T C K* ita autem R*LTC K* | 25. inmutate R* | 26. sunt TKCP | 27. | suam om. Cas247.
72 gigans] R*L* (ut vid.); gigas
R² L² Pal39
|
73 greco] + viam
Cas239
|
74 nos]
om. Cas247
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,19:5
{14.3} Nono decimo:
TRIBUAT TIBI SECUNDUM COR TUUM.
Et dicitis in greco vos hoc75 versiculo additum nomen Domini repperisse. Quod superfluum {14.5}est quia ex superioribus ἀπὸ κοινοῦ76 subauditur, unde cepit et psalmusr: « Exaudiat te Dominus in die tribulationis », ut et hic sub eodem sensu dicatur:
TRIBUAT TIBI SECUNDUM COR TUUM,
id est ipse Dominus, de quo supra dictum est.
r Ps. 19, 2.
75 hoc] in hoc R²Cas247
|
76 απο κοινου] ΕΠΑΚΟΥΨΕΙ
Pal39
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,19:10
{14.8}In eodem:77
ET
78
EXAUDI NOS IN DIE QUA INVOCAVERIMUS TE.
Pro quo legisse vos79 dicitis
IN QUOCUMQUE DIE.
Sed superius {14.10} cum hebraica veritate concordat, ubi scriptum est BIOM, id est
IN DIE.
77 sensu ... in eodem
om. R* L T Cas247 K
|
78 Et]
om
.
Pal39
|
79 leg. vos]
inv. T*
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,21:20
{14.11}Vicesimo primo
: TU
80
AUTEM, DOMINE, NE ELONGAVERIS AUXILIUM TUUM A ME.
Pro quo81 dicitis invenisse vos82
MEUM
. Quod et83 verum est, et ita corrigendum. Breve84 ēenim: si quid scriptorum errore mutatum est, stulta credimus85 contentione defendere.
80 tu] deus meus deus meus quare me dereliquisti. illud quod in medio uersiculo est: respice in me superfluum est. in eodem
praem. Cas247
|
81 Pro quo
R² CSEL
] quo R*, quod L T
Cas247 K Pal39
|
82 uos
R² Cas247 CSEL
] non vos R* L T K ; vos non
Pal39
|
83 et
om. Cas247
|
84 breve] R*K*; neque R² K²
Pal39
|
85 credimus K*] debemus K²
Pal39
, aliter debem... R²
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,21:24
In eodem:
UNIVERSUM SEMEN
{14.15}
LACOB MAGNIFICATE EUM.
Pro quo in greco scriptum sit δοξάσατε αὐτόν, id est
GLORIFICATE EUM.
Sed sciendum quod ubicumque in greco
GLORIFICATE
scriptum est, latinus interpres
MAGNIFICATE
transtulerit, secundum illud quod in Exodo diciturs: « Cantemus Dormino, gloriose enim magnificatus » pro quo in greco scribitur
GLORIFICATUS EST
;86 sed {14.20}in latino sermone si transferatur, fit indecora translatio. Et nos emendantes olim Psalterium, ubicumque sensus idem est,87 veterum88 interpretum consuetudinem mutare89 noluimus, ne nimia novitate lectoris studium terreremus.
s Ex. 15, 1
86 glorif. est] ΔΕΔΖΑCΘΑΙ R
|
87 idem est] id ē
Pal39
|
88 veterum] verum
Cas247
|
89 mutare]
om. Pal39
*
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,22:5
Vicesimo secundo:
CALIX MEUS INEBRIANS QUAM PRECLARUS
90
EST.
Pro quo {14.25}in greco legisse vos dicitis
CALIX TUUS.
Sed hoc in κοινῇ errore91 obtinuit. Ceterum92 et Septuaginta et hebraicum et omnes interpretes
CALIX MEUS
{15.1} habent, quod hebraice dicitur CHOSI [כּוֹסִי]; alioquin, si
CALIX TUUS
esset, diceretur CHOSACHt [כּוֹסךָ].
t Forme non attestée dans le Texte massorétique.
90 preclarus] preclarum
Cas247
|
91 errore
R* L*
] error
R²
|
92 ceterum] ceterorum
R* L* T K Pal39
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,24:4
{15.3}Vicesimo quarto:
CONFUNDANTUR OMNES INIQUE AGENTES.
Et dicitis quod
OMNES
in greco non habeat, et bene; nam nec in hebreo habet {15.5} sed in Septuaginta sub veru additum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,24:21
{15.5}In eodem : Innocentes et recti adheserunt mihi, quia sustinui te. Et dicitis in greco vos repperisse
DOMINE.
Quod superfluum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,26:6
{15.8}Vicesimo sexto
: ET NUNC EXALTAVIT CAPUT MEUM SUPER INIMICOS.
Pro quo in greco vos invenisse dixistis:
ET NUNC ECCE EXALTAVIT CAPUT MEUM.
Sed ecce superfluum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,26:8
{15.10}In eodem:
EXQUISIVIT FACIES MEA.
Pro quo in greco sit positum:
QUESIVIT TE FACIES MEA.
Sed melius superius. u
u 9 5, 9. 24, 21 8. Ρ5. 26, 6 2I DsS228 £3 10. Ps. 26, 8 20 12. -- 1. quod] et Pal39 | si = ; תק quia R*LT CK; om. CSEL | esset] esse C P | diceretur = R² Pal39; dicitur R F L T C K; om. ἢ | 3. inique C K; iniqua Pal39 | 6. uos om. Cas247 | 8. et nunc ... 9. dixistis om. R L T C Kh | 8. exaltaui Pal39 | 9. exaltaui ecce Pal39 | 12. uoces Kt | pro quo ... 14. gloriam om. Pal39 | 15. ad uerbum] aduerbi sim Cas247 | 16. KAKOAGEIAN Cas247 | fit] sit Pal39 | 17. ^. uos legisse Pal39 | 18. inhabitabit Cas247 | credentibus] R*; credentium R² T P | 19. ad om. R* | iasab restituimus; iasap R; iasaph L T CK Pal39 h | 20. et (ante sessio) om.
Pal39 | 21. dicebatur] dicitur Pal39 | 22. deus super aquas 07. Pal39 | deus] dominus CSEL | uox J- domini P K² CSEL | pr(a)eparantes R TCK* | 23. cervos] K*; c(e)dros R F L T C K² | reuelauit RFTCK.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,27:2
{15.12}Vicesimo septimo:
EXAUDI VOCEM DEPRECATIONIS MEE.
Pro quo vos invenisse dixistis
EXAUDI, DOMINE.
Sed et hoc additum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,28:9
Vicesimo octavo: Et in templo eius omnis dicet gloriam. Pro quo {15.15} in greco sit πᾶς τις. Quod si transferre voluerimus ad verbum
OMNIS QUIS,
in κακοζηλίαν interpretationis incurrimus et fit absurda translatio.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,28:10
{15.16}In eodem:
DOMINUS DILUVIUM INHABITARE FACIT.
Pro quo legisse vos dicitis:
DOMINUS DILUVIUM INHABITAT.
Quorum prius ad gratiam pertinet credentibus, secundum ad eius, in quo credunt, habitaculum. Sed quia † IASAB † {15.20} verbum ambiguum est et potest utrumque sonare, nam et sessio et habitatio dicitur, et in ipso psalmo de gratia baptismatis dicebaturv: « Vox Domini super aquas, Deus super aquas multas », etw: « Vox preparantis cervos et revelabit condensa, et in templo eius omnis dicet gloriam », de ipsis sentire volumus qui glorificant Dominum, et interpretati sumusx: {15.25}« Dominus diluvium inhabitare facit ».
v Ps. 28, 3.
w P. 28, 9.
x Ps. 28, 10.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,30:5
{16.1}Tricesimo:
QUONIAM TU ES PROTECTOR MEUS.
Rursum et in hoc loco additum nomen Domini est; et ne eadem semper inculcem, observare debetis nomen Domini et Dei sepissime additum et id vos debere sequi, quod de hebraico et de Septuaginta interpretibus emendavimus. y
y 2. semper] super R*L T K Pal39 | 9. hebraico ] R*; hebreo R² | ^, in hebraico me T | in (3?) om. T C P* | 11. avr--o AOvAO Cas247 R²T | dolus om. Pal39 | 12. simmachus RC; simachus Pal39 |septuaginta] prem. in K | theodocion Cas247; theodotio Pal39 | 13. eius] K*5; om. K² | 14. esset] est et Pal39 | 15. 81110 restituimus cum CSEL; 58111610 R L C K Pal39 5811160 T | 18. post lasaddi /acunarm indicavimus cum CSEL | 19. dicant K | 21. ne] nec Pal39 | ^. dominum quidem Pal39* | habent Pal39 | 22. in) et in Pal39 | 23. interpretem Cas247 | 26. ^. in greco uos Pal39 | non ori. Pal39* | conturbet Pal39.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,30:23
{16.5}In eodem:
EGO AUTEM
93
DIXI IN EXCESSU MENTIS MEE.
Pro quo in latinis codicibus legebatur
IN PAVORE MEO,
et nos iuxta grecum transtulimus ἐν τῇ ἐκστάσει μου94, id est
IN EXCESSU MENTIS MEE.
Aliter enim ἔκστασιν latinus sermo exprimere non potest, nisi mentis excessum. Aliter me in hebraico legisse noveram
IN STUPORE
z et
IN ADMIRATIONE MEA.
z Ps-H.
93 autem]
om. Cas247
*
Pal39
|
94 μου] COY
R*,
CO
L K
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,31:2
{16.10}Tricesimo primo:
NEC EST IN SPIRITU EIUS DOLUS.
Pro quo in greco legisse vos dicitis ἐν τῶ στόματι αὐτοῦ, id est
IN ORE EIUS DOLUS.
Quod solus Symmachus posuit. Alioquin et Septuaginta interpretes et Theodotion et Quinta et Sexta et Aquila et ipsum hebraicum
IN SPIRITU EIUS
habet, quod hebraice dicitur BRUCHO. Sin autem esset
IN ORE EIUS,
scriberetur † BARFFIO †.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,31:4
{16.15}In eodem:
CONVERSUS SUM IN ERUMNA MEA.
In greco ea non esse suggeritis. Quod ex hebraico et de translatione Theodotionis sub asterisco additum est, et in hebreo legitur LASADDI. LASSADDI [...].95
95 LASSADDI
bis
]
post LASSADI² hebraici vocabuli latina interpretatio desideratur cuius defectus lacunam indicat CSEL Edmaior.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,34:10
Tricesimo quarto:
OMNIA OSSA MEA DICENT, DOMINE
aa
.
Pro quo in {16.20}greco bis
DOMINE
invenisse vos dicitisab. Sed sciendum quod multa sint exemplaria apud Hebreos que ne semel quidem
DOMINUM
habeantac.
aa Domine semel : Ps-G Ps-R Ps Med et omnes interpretes latini
ab Domine bis : plerique codd. LXX
HoP
(100 / 130 codd.)
ac TM : יְהוָה, מִי כָמוֹךָ
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,36:23
{16.22}Tricesimo sexto:
ET VIAM EIUS VOLET.
ad ln greco
VOLET NIMIS
vos legisse dixistisae. Quod additum est nec apud quemquam habetur interpretum96.
ad
θελήσει
pauci (19) codd. cum Hexapl., Hieron. (ep. 106), Ps-α Ps-γ Ps-δ Ps-λ Ps-G Ps-H
ae θελήσει σφόδρα
plerique (+110) codd. et LXX (Rahlfs HoP) : + VL311G
cum Ps-R (nimis) + VL311, Ps-Med (+Clm344 : valde)
¶Nota 1: La leçon majoritaire σφόδρα (+ de 100 témoins) et le grec des psautiers multiples (VL311) sont exactement restitués par le Ps-R, mais elle s’écarte et de la LXX antiochienne, attestée par une minorité de témoins (19 cod.) et des commentateurs grecs, c’est-à-dire des Hexaples qui ignorent l’adverbe selon Jérôme (ep. 106). Par conséquent le vieux grec antiochien de la koinè cité par les correspondants Goths de Jérôme est l’origine des leçons vieilles latines valde ou nimis.
¶Nota 2: La correction de Jérôme ne se justifie pas ici du point de vue du rapport à l’hébreu. Les verbes de volition simple retenus par les traductions latines (cupio, volo) restituent le sens de la racine hébraïque חפץ ; l’ajout de σφόδρα exprime la nuance d’intensité impliquée par la forme verbale יֶחְפָּץ , notamment par le préfixe יֶ qui signifie à la fois le futur et l’intensité de l’action.
96 interpretum] interpretem
Cas247
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,38:12
{16.25}Tricesimo octavo:
VERUMTAMEN VANE CONTURBATUR OMNIS HOMO.
Et dicitis vos in greco97 non invenisse
CONTURBATUR.
Sed et hoc sub veru in Septuaginta additum est. Et hinc apud vos et apud plerosque error exoritur quod scriptorum neglegentia, virgulis et asteriscis subtractis, distinctio universa confunditur.
97 vos – in greco]
inv. Pal39
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,39:9
{17.3} Tricesimo nono: Et
LEGEM TUAM IN MEDIO CORDIS MEI.
af Pro quo in greco repperisse98 vos dicitis
IN MEDIO VENTRIS MEI.
ag Quod et99 in hebreo {17.5} scriptum est BATTHOC MEAI [בְּתוֹךְ מֵעָי], sed propter euphoniam apud Latinos in corde translatum, et tamen non debemus subtrahere quod verum est.
af = Ps-R Ps-G Psalteria Veteris Latinae recensionum cum LXX (Rahlfs B 2013 R’’ ; )
ag = Ps-α² Ps-Med Ps-H cum LXX (HoP 106 /130 cod.)
98 repperisse] coperisse
Pal39
|
99 et]
om. Pal39
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,39:14
{17.7}In eodem:
DOMINE, IN ADIUTORIUM MEUM RESPICE.
Pro quo in greco repperisse vos dicitis σπεῦσον, id est
FESTINA.
Sed apud Septuaginta πρόσχες, id est
RESPICE,
scriptum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,40:7
{17.10}Quadragesimo:
ET SI INGREDIEBATUR UT VIDERET.
Et dicitis quod si in greco non sit positum, cum manifestissime et in hebreo et in cunctis interpretibus scriptum sit, et Septuaginta transtulerint: καί εἰ εἰσεπορεύετο τοῦ ἰδεῖν.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,41:6
Quadragesimo primo:
SALUTARE VULTUS MEI, DEUS MEUS.
Pro quo {17.15} invenisse vos dicitis
ET DEUS MEUS.
Sed sciendum hoc in isto psalmo bis inveniri, et in primo positum esse:
SALUTARE VULTUS MEI, DEUS MEUS,
in secundo autem, id est in fine ipsius psalmi:
SALUTARE VULTUS MEI ET DEUS MEUS,
100 ita dumtaxat ut
ET
coniunctio de hebreo et de Theodotione sub asterisco addita sit.
100 deus meus
om.
R*L T
Cas247
K*
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,41:11
In eodem:
EXPROBRAVERUNT MIHI QUI TRIBULANT
{17.20}
ME.
Pro quo vos invenisse dixistis οἱ ἐχθροί μου, id est inimici mei, cum et apud Septuaginta scriptum sit οἱ θλίβοντές με, et apud Hebreos SORARAI, id est
HOSTES MEI
ah
.
ah =Ps-H .
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,41:12
{17.22}In eodem:
SPERA IN DEUM QUONIAM ADHUC CONFITEBOR ILLI.
Et dicitis adhuc in greco non inveniri. Quod sub asterisco additum est. Ita enim et in hebreo scriptum repperimus CHIOD, {17.25} quod significatur ὅτι ἔτι latineque dicitur
QUONIAM ADHUC.
Hoc ipsum etiam in quadragesimo secundoai intellegendum.aj
ai Ps. 42:5.
aj Ps;:30, 9 14. Ps. 41, 6 psalt. iuxta Hebr. 4. sic in psalt. iuxta Hebr. 16. ibid. 1 12 ב spera] 7. Ps. 39, 14 26. Ps. 42, 5 10. Ps. 40, 7 22. hostes mei] sic in --- 4. | | 5. scriptum] prem. sic Εὖ | batthoch CSEL | 6. translatum +- est TPh | 7. greco] hebreo 1. | 9. IIPOCCX€C Ch | 10. si (2^) om. RL*(add. L? post positum, /. 11)TK Pal39 | 12. scriptum om. Cas247 | septuag.] prem. in Cas247 | transtulerunt TP | εἰ = L? CSEL; om. RL*T 2 CK Pal39 | 15. inuenire R* | 16. deus | prem. et Pal39* | 17. in secundo ... 18| ipsius] illius Pal39* (ut vid.) | 19. additum TP | sit] est ΡῈ | 20. ^u inuenisse uos Pal39 | סו εχθροι μου ... 21. scriptum sit om. RFLTCK*Pal39 |2 3. dicitis 4- et Pal39 | inuenire R* | 25. quod] quo Pal39 | significat Cas247.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,43:10
{18.1}Quadragesimo tertio:
ET NON EGREDIERIS IN VIRTUTIBUS NOSTRIS
. Pro quo in greco repperisse vos dicitis
ET NON EGREDIERIS, DEUS.
Sed superfluum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,43:15
{18.3}In ipso:
POSUISTI NOS IN SIMILITUDINEM GENTIBUS.
Pro quo in greco scriptum sit ἐν τοῖς ἔθνεσιν, id est
IM GENTIBUS.
Sed si dictum fuisset in latino
IN SIMILITUDINEM IN GENTIBUS,
κακόφωνον esset, et propterea absque damno sensus interpretationis elegantia conservata est. Alioquin in hebraico ita scriptum repperi:
POSUISTI NOS PROVERBIUM IN GENTIBUS.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,43:26
{18.8}In eodem:
EXSURGE, ADIUVA NOS.
Pro quo, more solito, in greco nomen Domini additum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,44:6
{18.10}Quadragesimo quarto:
SAGITTE TUE ACUTE.
Pro quo in greco legisse vos dicitis
ACUTE, POTENTISSIME.
Sed hoc male, et de superiore versiculo additum est, in quo legiturak:
ACCINGERE GLADIO TUO SUPER FEMUR TUUM, POTENTISSIME.
ak Ps. 44, 4.
¶Codd. :
Edmaior
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,47:5
Quadragesimo septimo:
QUONIAM ECCE REGES
101
CONGREGATI
102
SUNT.
al Pro {18.15}quo in greco legisse vos dicitis:
QUONIAM ECCE REGES EIUS
am
CONGREGATI SUNT.
Quod superfluum esse ipse lectionis textus ostendit, et in veteribus codicibus Latinorum scriptum erat
REGES TERRE,
an quod nos tulimus quia nec in hebreo nec in Septuaginta repperitur.
al reges] Nota : la leçon reges terre retenue par le Ps-G*, sans trace d’obèles, alors que Jérôme la rejette explicitement ici, pose question. La tradition manuscrite de Ep106
am eius LXX (Rahlfs αυτης Βο 2013’) Ps-Med (+Clm343) ; nullus cod. (HoP)
an terre Hop* 6/130 Ps-G Ps-R Vet. lat. (praeter Med.) etc. ; cf. Ps. 2:2 ; 71:11
¶Codd. :
Bruyne
Edmaior.
101 reges
Cas247 Pal39 R
(regis)
VL311 VL312
] + terre
R L T K CSEL (A P Rem t Q r O B)
|
102 congregati ] congregate
R
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,47:9
{18.18}
SICUT AUDIVIMUS, SIC
103
VIDIMUS.
Pro quo in greco repperisse vos104 dicitis
SIC ET VIDIMUS.
{18.20}Quod superfluum est; legitur enim in hebreo CHEN RAINU quod interpretatur οὕτως εἴδομεν, hoc est sic vidimus.
¶Codd. :
Edmaior
103 sic] ita et
VL311
|
104 vos]
iter VL311
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,47:10
{18.21}
SUSCEPIMUS, DEUS, MISERICORDIAM TUAM IN MEDIO TEMPLI TUI.
Pro eo quod nos de hebraico et de Septuaginta interpretibus vertimus
TEMPLI TUI
, in greco legisse vos
DICITIS POPULI TUI.
Quod superfluum est. In hebraico scriptum est ECHALACH, {18.25} id est τοῦ ναοῦ105 σου, hoc est
TEMPLI τUI,
et non AMMACH106 quod
POPULUM TUUM
significat.
¶Codd. :
Edmaior
105 ναοῦ] ΛΑΟΥ
VL311
|
106 AMMACH] AMMAC
VL311
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,48:21
{18.27}Quadragesimo octavo:
HOMO IN HONORE CUM
107
ESSET.
Pro quo in greco invenisse vos dicitis:
ET HOMO IN HONORE CUM ESSET.
Sed sciendum, {19.1} quod iste versiculus bisao in hoc psalmo sit et in priori additam habeat
ET
coniunctionem, in fine non habeat.
ap
ao Cf. Ps. 48, 13.
ap 10. Ps. 44, 6 27. Ps. 48, 21 1. Ps. 43, 10 12. Ps. 44, 4 18. Ps. 47, 0 3. Ps. 43, 15 21. - 2. ^, uos repperisse T |sed | quod Pal39 | 3. in similitudine R | pro quo ... 4. gentibus ort. RFLTCK | 4. id est in gent. om. Ph | 5. in (anfe gentibus) om. Pal39* | 9. nomen domini] domine Pal39 | 11. potentissime C P | superiori T | 12. uersiculum R | 14. quadr. sept.] XxLVI T | regis R; 4- terre RLTK | 15. reges om.
Pal39* | 16. esse om. Pal39 | 18. repperimus T | 19. sic (7^)] ita et Pal39 | et om. R* | 21. ovres 4- ΚΑΙ T? | suscipimus R | 22. pro ... 23. tui om. Cas247 | 23. legisse uos] uos legimus Pal39*; legisse T ; uos legisse Pal39? | 24. hebraico] R*; hebreo R² | 25. vaov] AAOY Pal39 | 27. ^. cum in honore R²K²Ph.
¶Codd. :
Edmaior
107 in honore - cum]
inv. VL311
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,48:15
{19.2}In eodem:
ET DORMINABUNTUR EORUM IUSTI.
Pro iustis εὐθεῖς, id est rectos, in greco legisse vos dicitis. Sed hoc propter εὐφωνίαν ita in latinum versum est. Alioquin et {19.5} in eo loco, ubi scriptum legimus: in libro εὐθεῖς, Iustorum libroaq intellegimus, et non debemus sic verbum de verbo exprimere, ut dum syllabam sequimur, perdamus intellegentiam.
aq Ios. 10, 13 ; 2Rg. 1, 18.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,48:16
{19.7}In eodem:
DE MANU INFERNI, CUM LIBERAVERIT ME.
Pro quo in greco legisse vos dicitis
CUM ACCEPERIT ME.
Quod quidem et nos ita de Septuaginta vertimus, et miror a quo {19.10}in vestro codice depravatum sit.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,49:20
{19.11}Quadragesimo nono:
SEDENS ADVERSUS FRATREM TUUM LOQUEBARIS.
Pro quo in greco repperisse vos dicitis: Κατὰ τοῦ ἀδελφοῦ σου κατεκάκεις, et putatis non bene versum, quia diximus:
ADVERSUS FRATREM TUUM LOQUEBARIS,
et debuisse nos dicere:
ADVERSUS FRATREM TUUM DETRAHEBAS.
Quod {19.15}vitiosum esse et in nostra lingua non stare, etiam stultis patet. Nec ignoramus quod καταλαλία dicatur defractio; quam, si voluerimus ponere, non possumus dicere:
ADVERSUS FRATREM TUUM DETRAHEBAS,
sed:
DE FRATRE TUO DETRAHEBAS.
Quod si fecerimus, rursum contentiosus verborum calumniator inquiret, quare non dixerimus: Κατὰ τοῦ ἀδελφοῦ σου, hoc {19.20} est:
ADVERSUS FRATREM TUUM.
Ηec superflua sunt, et non debemus † in putida † nos verborum interpretatione torquere, cum damnum non sit in sensibus, quia unaqueque lingua, ut ante iam dixi, suis proprietatibus loquitur.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,49:22
{19.23}In ipso:
NEQUANDO RAPIAT ET SIT QUI ERIPIAT.
Et in greco repperisse vos dicitis
ET NON SIT QUI ERIPIAT.
Quod et a nobis {19.25} versum est et in nostris codicibus sic habetur. Et miror quomodo vitium librarii dormitantis ad culpam referatis interpretis; nisi forte fuerit {20.1}hoc:
NEQUANDO RAPIAT, NEC SIT QUI ERIPIAT,
et ille, pro
NEC, ET
scripserit.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,49:23
{20.2}In eodem:
SACRIFICIUM LAUDIS HONORIFICABIT ME.
Pro quo in greco scribitur δοξάσει με, id est
GLORIFICABIT ME.
De quo et supra diximus. In Evangelio, in eo loco ubi in greco legimus: Πάτερ δόξασόν μὲ τῇ {20.5} δόξῃ ἥν εἶχον παρὰ σοί πρὸ τοῦ τὸν κόσμον γενέσθαι, in latino legitur
: PATER, CLARIFICA ME.
Noluimus ergo immutare quod ab antiquis legebatur quia idem sensus erat.108
108 1. in priore
Pal39
* | 2. habeat (/^)] habet K* | in finem
R L T C
K | non om. K* | 3. ^, uos legisse
Pal39
| 4. hoc
om.
T | alioquin ... 5. in libro om.
Cas247
| 5. eo] alio T|^v legimus in libro scriptum
Pal39
* | ^. intellegimus libro
Pal39
| 6. syllaba R | 7. inferi T | 10. sit] est R* | 12. repperisse] legisse
Pal39
| ^. dicitis uos
Pal39
* | σου om. R* LT*
K Pal39
| 13. loquebaris ... 14. tuum orr. K* | nos] uos K² | 15. in
om. Pal39
| 16. dicatur] dr T | detractatio R | 17. aduersus] K*; aduersum RLK² | 18. defecerimus
Pal39
| rursus
K Pal39
| ^. calumniator uerborum
Pal39
| 20. in putida restituimus cum
CSEL
; inpudita RLT(im-)CK; inpudica
Pal39
| 22. dixi] diximus T*
Pal39
| 23. in ipso om. R* | et (7^ + non TP | 24. et non] nec
Pal39
.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,54:9a
{20.8}Quinquagesimo quarto:
EXPECTABAM EUM QUI SALVUM ME FECIT.
Et dicitis vos invenisse in greco
EXPECTABAM DEUM.
Quod additum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,54:9b
{20.10}In eodem:
A PUSILLANIMITATE SPIRITUS.
Et in greco invenisse vos dicitis ἀπὸ ὀλιγοψυχίας, quod proprie pusillanimitas dicitur. Sed sciendum quod pro ὀλιγοψυχίᾳ Aquila et Symmachus et Theodotio et Quinta editio interpretati sint ἀπὸ πνεύματος, id est a spiritu, et in hebreo scriptum sit MERUCHA, omnisque sensus ita apud eos legaturar:
FESTINABO UT SALVER A SPIRITU TEMPESTATIS ET TURBINIS.
ar Ps-H.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,54:13
{20.18}In eodem:
QUONIAM SI INIMICUS MALEDIXISSET.
In greco ὠνείδισεν, hoc est exprobrasset, positum est. Sed inter maledicta et opprobria sensum non discrepare perspicuum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,55:3-4
{20.18}Quinquagesimo quinto: Quoniam multi bellantes adversum me, ab altitudine diei timebo. Et dicitis in greco vos invenisse non timebo, quod additum est. Et est ordo: quoniam multi dimicant adversum me, idcirco ego ab altitudine diei timebo, hoc est, non bellantes adversum me, sed tuum excelsum timebo lumen.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,55:8
{20.20} In ipso: I
N IRA POPULOS CONFRINGES.
Pro quo in greco legitur: Ἐν ὀργῇ λαοὺς † κατάξεις. Et † apud Latinos {21.1} pro eo quod est
DEICIES
, id est κατάξεις, male error obtinuit κατέαξεις, id est confringes. Nam et in hebreo HORED habet, id est καταβίβασον, quod nos possumus dicere
DEPONE,
et Symmachus interpretatus est κατάγαγε.109
109 1. pro + quo
R L*T Cas247 K Pal39
| scripserit om. T | 2. honorificauit R*L T
K Pal39 CSEL
| 3. glorificauit R L T K | me
om. K Pal39
| dicimus
Cas247
* | 5. ην] H Ch παρα σοι ... γενεσθαι] ΠΡῸ TOY TON KOCMON €INAI ΠΑΡΑ COI
Cas247
| «po cov om. P | in latino legitur om. R L T
Cas239
K | 6. 618111168 glorifica K* | 7T. quia] qui I| isdem"| 8, ^2 me saluum
Cas247
| 9. inuenisse om.
Cas247
| deum] dominum L*
Cas247
| 12. OA/TOUYXIAC T | simmachus K; simachus P | theodocio
Cas247
| 13. sunt T
Cas247 Pal39 CSEL
| axo πνευματοΞ] R* (ut vid.); AIIO ΠΝΕΥΜΑΤΙ Κῶ; ΑΠΟ IINEOYMATI T | a spiritu] apum
Cas247
| omnesque R*LT*CK | eos om. RLT*
Cas247
ΚΊ 15. inimicus 4- meus
Cas247
| maledixisset 4- mihi T* P | 17. sensum non] sensus P | 19. non timebo 0/1. R* | 21. timebo -- et dicitis in greco uos inuenisse non timebo R*L T
Cas247 K Pal39
, cf. supra 1. 19 | 22. timebo] uidebo
Cas247
;
om.
P | coníringet K* | 23. quo om. T* | xara£es] KATEHC P; KATE£AIC
Cas247
; 4- id est confringes L T
Cas247
K
Pal39
; +- id est confringis ₪; - id est deicies non xarea£es id est confringes
CSEL
.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,58:10
{21.5}Quinquagesimo octavo:
QUIA DEUS SUSCEPTOR MEUS.
Pro quo in greco positum est
SUSCEPTOR MEUS ES TU.
{21.7} Sed sciendum in hebreo nec
ES
scriptum nec tu, et apud Septuaginta solos inveniri.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,58:11
{21.8}In ipso:
DEUS MEUS, VOLUNTAS EIUS PREVENIET ME.
Pro quo in greco scriptum est τὸ ἔλεος αὐτοῦ, id est
MISERICORDIA EIUS.
Quod et verius est. Sed in hebreo scriptum est:
MISERICORDIA MEA PREVENIET ME.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,58:12a
{21.10}In eodem:
DEUS OSTENDIT MIHI INTER INIMICOS MEOS.
Pro quo in greco positum est
DEUS MEUS.
Sed
MEUS
additum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,58:12b
{21.12}In eodem :
NE OCCIDAS EOS NEQUANDO OBLIVISCANTUR POPULI TUI
as
.
Pro quo in greco scriptum est
LEGIS TUE
at
.
Sed in Septuaginta et in hebreo non habet
POPULI TUI
sed
POPULI MEI
et a nobis ita versum estau.
as populi tui ] = Septuaginta (H.-P. 210 = psalterium ms. Demetrii ἱερομοναχου Moldaviensis, num. 5, saec. 13/14), Hexapl. (: « Α’ Θ’ [...] τοῦ λαοῦ σου » ; cf. Field p. 186 « Montfaucon e duobus mss. edidit... » ). - Non hab. Ps-R Ps-G LXX hebr. neque Hexapl. (Mercati Schenker)
at legis tue Ps-R ] = νομου σου Rahlfs (Vaticanus Veronensis Lucanus ; 55=BAV, Reg. gr. 1), νόμου σου Holmes-Parsons
au populi mei] = עַמִּי - λαοῦ μοῦ Septuaginta (Rahlfs,
,
), sic Ps-G Ps-H
¶Nota : la leçon tui écartée par Jérôme a été quasi éradiquée de la tradition du texte grec et latin. L’autorité de la lecture latine de Jérôme est si forte que Rahls a préféré (populi mei) au témoignage du Psautier romain pour l’établissement du texte de la LXX. Il serait présomptueux d’affirmer pour autant que toute leçon grecque conforme au témoignage de Jérôme est une correction du grec à partir du latin plutôt que le témoignage d’un texte perdu. [MM2024]
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,58:14
{21.15}In eodem:
ET SCIENT QUIA DEUS DOMINATUR LACOB FINIUM TERRE.
Pro quo in greco scriptum est et finium terre. Sed et coniunctio addita est, et ordo est: Scient quia Deus lacob dominatur finium terre.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,59:11
{21.19}Quinquagesimo nono:
QUIS DEDUCET ME USQUE IN IDUMEAM?
Pro {21.20}quo in greco habet:
AUT QUIS DEDUCET ME.
Sed superfluum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,60:6
{21.21}Sexagesimo:
QUONIAM TU, DEUS MEUS, EXAUDISTI ORATIONEM MEAM.
Pro quo legatur in greco:
QUIA TU, DEUS, EXAUDISTI ME.
Quod non habet in hebreo nec in Septuaginta interpretibus et in latino additum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,60:9
{21.24}In eodem:
PSALLAM NOMINI TUO IN SECULUM SECULI.
Pro quo in greco sit
IN SECULUM.
Et in hebreo semel habet LAED, id est
IN ETERNUM,
et non LOLAM, quod est
IN SECULUM .
110
av
av 12. ibid. 10. Ρ5. 58, 12
110 1. καταξει5] KATEHC P; KATA£AIC
Cas247
| 2. karea£es ]K ATEZEIC K; KATEHC 13. obliuiscatur P* | est
om.
P* | 15. dominabitur TP; dominator LCKh | 16. sed P; KATA£AICC |
Cas247
onfringis R |
CSEL
oreod
Cas247
3. simmachus R; simachus P | καταγαγε תם; = ΚΑΤΑΓΕΓΕ R*(in marg.)T ;K ATACE- 66 RLK; KATACHCH P; KATE£AIC
Cas247
| 7T. scriptum om. P* | solus ₪ | inuenire R* | 10. mea] eius ₪ | 11. mihi 4- bona
Cas247
12. sed -- deus R*L*K* | ne] nec
Cas247
... 18. terre om. P | 17. dominabitur T; dominator LCKh | ^, domina(tor) iacob L T
Cas247
K | 19. idumeam R*P; idumea R'
Cas247
| 20. ^. habet in greco P | sed] quod P | 22; Jepatus) E*T*ouegitur;L^ I*
Cas247 Pal39
. T 24 nomine R | 25. sed scripsimus cum
CSEL
; set
Cas247
; sec RLT; lech K; lahech P.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,61:9
{22.1} Sexagesimo primo:
QUIA DEUS ADIUTOR NOSTER IN ETERNUM.
Pro quo in greco est
DEUS ADIUTOR NOSTER.
Ergo
IN ETERNUM
obelus est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,62:2
{22.3}Sexagesimo secundo111:
SITIVIT † IN TE † ANIMA MEA.
Pro quo in greco sit: Sitivit †112
TE
† anima mea.113 Sed in hebreo non habet ATTHA, quod {22.5}significat
TE
, sed LACH, quod ostenditur
TIBI
, quod et omnes interpretes transtulerunt. Ergo secundum lingue proprietatem versum est in latinum.
111 Quia (Ps. 61:9) ... secundo]
om. Cas247
|
112 sitivit in te]
restituimus cum D. De Bruyne, RevBén
1928, p. 307-308; sitivit te R; sitivit tibi
L T Cas247² K Pal39 CSEL
; sitibi
Cas247
*
|
113 Pro... mea]
om. Pal39
†
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,63:8
{22.7}Sexagesimo tertio: Sagitte parvulorum facte sunt plage eorum. Pro quo in greco: Sagitta parvulorum. Sed si sic dicamus, non resonat in latino: Sagitta parvulorum facte sunt plage eorum. Pro quo melius habet in hebreoaw:
PERCUTIET EOS DEUS IACULO REPENTINO ET INFERENTUR PLAGE EORUM.
aw
Sic Psalterium iuxta Hebreos.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,64:8
{22.12}Sexagesimo quarto: Qui
CONTURBAS PROFUNDUM MARIS, SONUM FLUCTUUM EIUS.
In greco additum scribitis:
QUIS SUSTINEBIT?
Quod superfluum est; subauditur enim: Qui conturbas profundum maris et conturbas sonum fluctuum eius.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,64:10
{22.15}In eodem:
PARASTI CIBUM ILLORUM, QUONIAM ITA EST PREPARATIO EIUS.
Et dicitis quod in greco non sit
EIUS
, cum in hebreo THECHINA manifeste
PREPARATIONEM EIUS
significet;
EIUS AUTEM,
id est terre, de qua supra dixeratax:
VISITASTI TERRAM ET INEBRIASTI EAM.
114
ax Ps. 64, 10.
114 1. quia ... 3. secundo
om. Cas247
pro ... 4. mea om. + | 4. sit
om.
₪ | te restituimus cum D. De Bruyne, 1.
Cas247
.; in te
R L T C K Pal39
'h | attha] attaba T | quod (1?)] quo ₪ | 9. sagitta = R*
CSEL
; sagitte R* LTC
K Pal39
| 17. eius (I^) om.
Pal39
* | 20. arietum] prem. et
Cas247
* | et ori.
K Pal39
| 21. enim orm. T K* | 23. in greco
om.
R* | 25. exultate =
Pal39
; et exultate
R L T C
K; et exultent
CSEL
| 26. et om. R² | 27. in om. R* | ^, uestro codice
Pal39
| sit
om. Cas247
.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,65:15
{22.19}Sexagesimo quinto:
HOLOCAUSTA MEDULLATA OFFERAM TIBI CUM INCENSU ARIETUM.
Pro quo dicitis invenisse vos
CUM INCENSU ET ARIETIBUS.
Sed male; in hebreo enim scriptum est EM CATOROTH HELIM, quod interpretatur μετὰ θυμιάματος κριῶν, id est cum incensu arietum.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,65:19
{22.22}In eodem:
PROPTEREA EXAUDIVIT DEUS.
Pro quo in greco invenisse vos dicitis
EXAUDIVI ME DEUS.
Quod superfluum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,67:5
{22.25}Sexagesimo septimo:
EXULTATE IN CONSPECTU EIUS.
Pro quo in greco invenisse vos dicitis:
ET EXULTATE IN CONSPECTU EIUS.
Quod ita versum est et a nobis, sed a quo in codice vestro corruptum115 sit scire {23.1} non possum.116
115 corruptum] scriptum
Pal39
|
116 non possum] possumus
Pal39
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,67:19
{23.1}In eodem:
ETENIM NON CREDUNT INHABITARE DOMINUM.
Pro quo in greco legisse vos dicitis: καὶ γὰρ ἀπειθοῦντας117 τοῦ κατασκηνῶσαι118. Quod utrumque119 falsum est. Nos enim transtulimus:
ETENIM NON CREDENTES INHABITARE DOMINUM;
ut sit sensus, et pendeat ex superioribus:
ASCENDISTI IN ALTUM, CEPISTI CAPTIVITATEM, ACCEPISTI DONA IN HOMINIBUS
120
ET EOS QUI NON CREDEBANT DOMINUM
121
INHABITARE
posse122 mortalibus. ay
ay 4. ibid. 12. sic in psalt. iuxta Hebr.
117 A/IOOYNTEC R LK
|
118 κατασκηνωσαι + KH (
pro
KN)
T
|
119 utraque
Cas247
|
120 hominibus
om. R* L T Cas247 K*
|
121 dom.] deum
K Pal39
|
122 posse]
om. Pal39
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,67:20
{23.6}In eodem:
DEUS BENEDICTUS DOMINUS DIE QUOTIDIE.
Pro quo in greco invenisse vos dicitis:
DOMINUS DEUS BENEDICTUS, BENEDICTUS DOMINUS
123
DIE
124
QUOTIDIE.
Sed melius et verius quod supra.
123 Dominus... dom.] dom. ben. deus ben. dom
. inv. R* L T C K Pal39 CSEL
|
124 die]
praem.
de
Cas247
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,67:25
{23.9}In eodem:
VIDERUNT INGRESSUS TUI, DEUS.
Pro quo in greco scriptum sit:
VISI SUNT INGRESSUS TUI, DEUS.
In hebreo125 ita habet RACHUA ALICHATHAC126, quod Aquila et Symmachus127 et Theodotio128 et Quinta Sextaque129 editio interpretati suntaz:
VIDERUNT ITINERA TUA, DEUS,
et quod sequitur:
ITINERA DEI MEI REGIS QUI EST IN SANCTO.
Ergo a nobis ita legendum est:
VIDERUNT INGRESSUS TUOS, DEUS,
et scriptoris vitium relinquendum, qui nominativum posuit pro accusativo, licet in Septuaginta et in ἑξαπλοῖς ita reppererim: Ἐθεώρησαν τὰς πορείας σου, ὁ θεός, et pro eo quod est ἐθεώρησαν, hoc est
VIDERUNT,
in multis codicibus habet ἐθεωρήθησαν quod et obtinuit consuetudo.
az Ps-H.
125 in hebreo]
praem.
quod
Pal39
| 11.
|
126 alichatach
Pal39 CSEL
|
127 Symmachus] simmachus
K
, simachus
Pal39
|
128 theodocio
Cas247
|
129 12. et quinta sext. edit. on.
R L T C
K | 14. legendum] intellegendum
Pal39
|ingr.] gressus R*LCK* | 16. repperirem R*; repperim CP* | εθεωρησαν] R*; €O€()PHOHCAN R²TC | TAC IIOPIAC R*L
K Pal39
; TAC IIOPIAI T; AI ΠΟΡΙΑΙ R²; AI ΠΟΡΕΙΑΙ Ch | cov o] COY R*T*; CO LK | 17. εθεωρησαν] R*; AI ΠΟΡΙΑΙ R²; ΑΙ ΠΟΡΙΑΕ T | 20. et
om.
P h | mei (3?) om.
Pal39
| in rege] K*; in greco Κ Ρ; in greco in rege
CSEL
| 21. enim] autem
Cas247
| 24 deum] dominum
Cas247
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,67:25
{23.18}In eodem:
INGRESSUS DEI MEI, REGIS MEI, QUI EST IN SANCTO;
subauditur:
VIDERUNT INGRESSUS DEI MEI
et
REGIS MEI.
Quod autem dicitis
MEI
in
REGE
non appositum, apertissimi mendacii est; secundo enim ponitur et
DEI
{23.20}
MEI
et
REGIS MEI,
blandientis affectu ut qui omnium Deus et rex est, suus specialiter Deus fiat et rex merito servitutis. Denique in hebreo scriptum habet HELI MELCHI, quod
DEUM MEUM
et
REGEM MEUM
significat.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,67:33
{23.24}In eodem:
REGNA TERRE CANTATE DEO, PSALLITE DOMINO.
Et dicitis hoc in isto versiculo non esse scriptum:
PSALLITE DOMINO,
quoniam130 statim sequatur131:
DIAPSALMA. PSALLITE DEO
132
QUI ASCENDIT SUPER CELUM CELI AD ORIENTEM;
cum iste133 versiculus magis habere debeat iuxta hebraicam veritatem:
CANTATE DEO, PSALLITE DOMINO,
et illud quod sequitur in principio versus alterius:
PSALLITE DEO,
non sit in libris authenticis, sed obelo prenotatum. Ergo et vos legite magis ea134 que vera sunt, ne, dum additum suscipitis, quod a Propheta135 scriptum est relinquatis.
130 quoniam] quem
Pal39
|
131 sequatur] sequitur
T,
+ post
R²
|
132 Deo] domino
T
|
133 iste
R*
] ipse
R²
|
134 ea]
om. Cas247
|
135 Propheta] prophetis
R
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,68:31
{24.8} Sexagesimo octavo:
LAUDABO NOMEN DEI CUM CANTICO.
Pro quo dicitis vos136 repperisse137 in greco
DEI MEI.
Sed
MEI
138 superfluum est.
136 vos]
om. Pal39*
|
137 vos rep.] repperisse vos
inv. Cas247
|
138 sed mei] quod
Pal39*; om. Pal39
²
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,70:12
{24.10}Septuagesimo:
DEUS, NE ELONGERIS A ME.
Quod dicitis in greco positum
DEUS MEUS,
superfluum139 est.
139 superfl.] sed
praem. T
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,70:17
{24.11}In eodem:
DEUS, DOCUISTI ME EX IUVENTUTE MEA.
Et in140 hoc quod apud Grecos invenisse vos dicitis
DEUS MEUS,
superfluum est141.
140 in]
om. Pal39
|
141 (Ps. 70:17) In eodem... superfluum est]
om. Cas247
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,70:18
{24.13}In eodem:
DONEC ANNUNTIEM BRACHIUM TUUM.
Et dicitis in greco vos repperisse
MIRABILIA TUA.
Quod de superiori versiculo est:
ET USQUE NUNC PRONUNTIABO MIRABILIA TUA.
Bene ergo hic habet brachium.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,71:11
{24.17}Septuagesimo primo:
ET ADORABUNT EUM OMNES REGES.
llud quod in greco invenisse vos142 dicitis
REGES TERRE,
superfluum est.
142 inven. vos] vos invenisse
inv. Pal39
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,71:18
{24.18}In eodem:
BENEDICTUS DOMINUS DEUS, DEUS
143
ISRAEL.
Dicitis in greco bis
DEUS
non haberi,144 cum et in hebraico sit et145 apud Septuaginta146 manifestissime triplex Domini Deique nuncupatio mysterium Trinitatis sit.
¶Codd. :
Edmaior.
143 Deus]
om. Pal39 VL311
|
144 haberi] habere
R
|
145 et]
om. R L T Cas247 K CSEL
|
146 LXX]
om. R*
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,71:19
{24.21}In eodem:
ET BENEDICTUM NOMEN MAIESTATIS EIUS IN ETERNUM.
Hoc ergo quod in greco invenisse vos dicitis:
IN ETERNUM ET IN SECULUM SECULI,
superflue a Grecis sciatis appositum, quod nec hebreus habet nec Septuaginta interpretes.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,72:7
{24.26}Septuagesimo secundo:
PRODIET QUASI EX ADIPE.
Et dicitis vos apud Grecos invenisse † ἐξελεύσονται †147, id est prodient. Quod falsum est. {25.1} Nam et apud Septuaginta interpretes ita scriptum est: Ἐξελεύσεται ὡς ἐκ στέατος ἡ ἀδικία αὐτῶν.I
147 εξελευσονται
restit. cum CSEL
; ΕξΕΛΕΥCETΑΙ
omnes codd
.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,72:11
{25.2}In eodem:
QUOMODO SCIT DEUS.
In greco dicitis non esse
DEUM,
cum et apud Septuaginta scriptum sit: Πῶς ἔγνω ὁ θεός, et omnes interpretes similiter de hebreo transtulerint.148
148 transtulerint] transtulerunt
Cas247 Pa37
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,72:17
{25.4}In eodem:
INTELLEGAM IN NOVISSIMIS EORUM.
Pro quo in greco legisse vos dicitis
ET INTELLEGAM.
Sed hic
ET
coniunctio superflua est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,72:26
{25.6}In eodem:
DEFECIT CARO MEA ET COR MEUM.
Pro quo male perversum ordinem quidam tenent:
DEFECIT COR MEUM ET CARO MEA.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,72:28
{25.8}In eodem:
UT ANNUNTIEM OMNES PREDICATIONES TUAS.
Pro quo vos in greco legisse dixistis τὰς αἰνέσεις σουba, id est
LAUDES TUAS.
Et sciendum, quod in hebreo † MALOCHOTHACH †149 scriptum habet, quod Aquila ἀγγελίας,150 id est nuntios tuos, Septuaginta τὰς ἐπαγγελίας σου, id est
PREDICATIONES
vel
PROMISSA
interpretati sunt, licet et
LAUS ET PREDICATIO
unum151 utrumque significet.
ba = LXX : Basel
149 malochothach]
restituimus cum CSEL;
malochochah
R L T Cas247
K ; malochocahc
Pal39
|
150 ἀγγελίας]
om. T ; + COY R² CSEL
|
151 unum
om. Cas247
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,73:1
{25.14}Septuagesimo tertio:
UT QUID, DEUS
152
, REPPULISTI IN FINEM
.bb Pro quo male apud Grecos legitur ordine commutato153:
UT QUID REPPULISTI, DEUS.
bc
bb = Ps-G Ps-Med. (+Clm343)
bc = Ps-γ, ut quid reppulisti nos Deus Ps-R
¶Codd. :
Edmaior
r
152 Deus]
om. Pal39
*
|
153 commutato] mutato
VL311*,
communatio
Cas247 Pal39*
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,73:3
{25.16.}In eodem:
QUANTA MALIGNATUS EST INIMICUS IN SANCTO
bd
.
Miror quis in codice vestro emendando perverterit ut pro
SANCTO, SANCTIS
be posuerit cum et in154 nostro codice
IN SANCTO
155 inveniatur.
bd = Ps-G cum LXX
be = Ps-R cum Koinè
¶Codd. :
Edmaior
154 in]
om. Pal39
|
155 in sancto]
om. R*
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,73:8
{25.18}In eodem:
INCENDAMUS
156
OMNES DIES FESTOS DEI A TERRA
. Pro quo in greco scriptum est καταπαύσωμεν, {25.20}et nos ita transtulimus:
QUIESCERE FACIAMUS OMNES DIES FESTOS DEI A TERRA.
Et miror quomodo e latere annotationem nostram nescio quis temerarius scribendam in corpore putaverit, quam nos pro eruditione legentis scripsimus hoc modo: Non habet καταπαύσωμεν, ut quidam putant157, sed κατακαύσωμεν, id est
INCENDAMUS.
Et quia retulit mihi sanctus {25.25}presbyter Firmus, qui huius operis exactor fuit, inter plurimos hinc158 habitam questionem, plenius de hoc disputandum videtur. In hebreo {26.1} scriptum est SARPHU159 CHOL MOEDAHU HEL BAARES160, quod Aquila et Symmachus verterunt ἐνεπύρισαν πάσας τὰς συνταγὰς161 τοῦ θεοῦ, id est
INCENDERUNT OMNES SOLLEMNITATES DEI IN TERRA
bf
bg
bh
bi
bj
bk
,
Quinta κατέκαυσαν,162 id est
COMBUSSERUNT,
Sexta κατακαύσωμεν, id est
COMBURAMUS,
quod et Septuaginta {26.5} iuxta † Hexaplorum†163 veritatem transtulisse perspicuum est. Theodotion quoque ἐνεπυρήσαμεν164 vertit, id est †
SUCCENDIMUS
†165. Ex quo perspicuum est sic psallendum ut nos interpretati sumus, et tamen sciendum quid hebraica veritas habeat. Hoc enim quod Septuaginta transtulerunt, propter vetustatem in ecclesiis decantandum est, et illud ab eruditis sciendum {25.10} propter notitiam Scripturarum. Unde, si quid pro studio e latere additum est, non debet poni in corpore ne166 priorem translationem pro scribentium voluntate conturbet.
bf
veritas hebraica :
שָׂרְפוּ כָל-מוֹעֲדֵי-אֵל בָּאָרֶץ.=>
bg=> ἐνεπύρισαν
Hexapl. (Aquila Symmachus) => incenderunt
bh=> κατέκαυσαν
Hexapl. (Quinta) => combusserunt
Hier. ep. 106 ;
bi
=>
κατακαύσωμεν
Hexapl. (Sexta) LXX (HOP Rahlfs* R39 Alexandrinus ?) => comburemus Hier. Ep. 106, Cas557 (Psalterium Amelli).,
incenderunt
Ps-H VL311
L, incendamus
Hier. ep. 106 ;
bj=> ἐνεπυρήσαμεν
Hexapl. (Theodotion) => succendimus / succendamus Hier. ep. 106 ;
bk
version liturgique :
καταπαύσωμεν
LXX (HOP* plerique codd. [105 / 130 :
etc ?] + VL408
G
VL311
G
) => comprimamus
Ps-R (+VL311
L)
,
quiescere faciamus
Ps-G VL408
L
VL311
L, quiescere compremamus ! R156
¶Nota : Contrairement à son habitude, Jérôme retient ici comme source de la traduction du Ps-G la leçon de la koinè καταπαύσωμεν, attestée par la majorité des témoins de l’édition HoP, leçon qu’il sait être une corruption de la proto-Septante, fautive du point de vue du grec, bien qu’elle rejoigne le sens figuré de l’hébreu. La raison de ce choix est le respect de la tradition liturgique « propter vetustatem in ecclesiis de decantandum ». alors même qu’il avait précisé dans une note qu’il s’agissait d’une mauvaise lecture : « Non habet καταπαύσωμεν, ut quidam putant, sed κατακαύσωμεν, id est
INCENDAMUS ».
¶Codd. :
Edmaior
Ps. 13,1 16: Ρ8..13..31. et om. R | ita om. R* | 3. scriptum] prem. ita P | 4. | 9. ras] ΠΑ R*LK; 66 ΚΡ; IIACAC TAC T | 10. et] sed T | | 12. cas exayyeXas cov 070. T | predicationes -4- tuas P* | sunt] sint L | 13. unum oz.
Cas247
| 14| 17. peruertit
Cas247
| 18. in (1^) om. P | in sancto ort. R* | 20. ita om. P | 22. scribendum T | 23. legentes R* | καταπαυσ. et (I. 24) κατακαυσ. commutat
Cas247
| | 24. sanctus] in ras. K² | 25. hinc] hic R*; hanc
Cas247
, 22. sic in psalt. iuxta Hebr. 12. 3 ו ו . 05 1 21. 9. 73, 22:23 24, 1. moedaci
Cas247
| | 2. evrrayas [ R* ; COPTAC ΚΟ | 0eov -Ἐ- ΕΠΙ TIC TIC
Cas247
| 3. in] a
Cas247
| xarekavaav] prem. KATAC R*L
K
Pal39
| 5. | ueritatem] uarietatem T | 6. €CNEITYPHCA- ΜΕΝ = RLK; €NEITYPICAMEN TCh; €N-€IIIPICAN
Pal39
| ex quo ... T. sumus om. R*L T
Cas247
K | 8. hebraica] praem. in
Cas247
| septuaginta ...4- interpretes Pb 1L sej'nec PAIS. del si T ut om. R*
156 Incendamus] comprimamus
T cum Ps-R
|
157 ut quidam putant] id est incendamus
Pal39
*
|
158 hinc
VL311² (interl. al. m. s9)
]
om. VL311*
|
159 sarphu] sarhu
R L T C K Pal39
VL311
|
160 HEL BAARES ] helba ares
VL311
|
161 συνταγὰς] CYNTATAC
VL311
|
162 κατέκαυσαν] KATACKATEKAYKAN
VL311
|
163 hexaplorum]
restituimus
; exemplorum R* L T
Cas247
²
K Pal39 VL311
CSEL; exemplariorum R²; exemplarum
Cas247
*
|
164 ἐνεπυρήσαμεν] ENEPIRICAN
VL311
|
165 succendimus]
restit. cum CSEL Edmaior.,
succendamus
omnes codd.
|
166 ne] nec
VL311
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,73:13
{26.12}In eodem:
CONTRIBULASTI CAPITA DRACONUM IN AQUIS;
<Ps. 73:14>
TU CONFREGISTI CAPITA DRACONIS.
Sic lectionis ordo sequitur ut in priori versu
TU
non habeat sed in secundo, † et
AQUE
†167 plurali {25.15}numero scribantur, non singulari, sicut et Aquila verbum hebraicum † AMMAIM168† τῶν169 ὑδάτων, id est
AQUARUM,
interpretatus est.
¶Codd. :
Edmaior
167 et aque]
restit. cum CSEL Edmaior.
; itaque
omnes codd. VL311
|
168 Ammaim]
rest. cum Edmaior. CSEL
; Ammichim
codd. VL311
|
169 τῶν] tan
VL311
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,73:23
{26.16}In eodem:
NE OBLIVISCARIS VOCES INIMICORUM TUORUM.
Pro quo in greco τῶν ἱκετῶν σου, id est deprecantium te, scriptum dicitis. In hebreo † SORARACH †170 legitur, quod Aquila
HOSTIUM TUORUM
bl, Symmachus bellantium contra te, {26.20}Septuaginta171 et Sexta editio inimicorum tuorum interpretati sunt. Et est sensus pendens ex superioribusbm:
MEMOR ESTO IMPROPERIORUM TUORUM, EORUM QUI
172
AB INSIPIENTE SUNT TOTA DIE, NE OBLIVISCARIS VOCES INIMICORUM TUORUM
173
,
id est voces que174 te blasphemant tibique in populo tuo175 detrahunt. Unde sequitur:
SUPERBIA EORUM, QUI TE ODERUNT, ASCENDIT SEMPER,
id est, dum {26.25}tu differs176 poenas, illi proficiunt in blasphemiis.
bl Ps-H.
bm Ps. 73, 22-23.
¶Codd. :
Edmaior
170 sorarach] restituimus cum
CSEL
; sorarath R L T C K; sorarad
Pal39 VL311
|
171 septuaginta] septuagesimo
Pal39
*
VL311
;
om. Pal39
²
|
172 qui
R L C K
] que T; que
P CSEL
|
173 tuorum]
om. R
|
174 que] qui
Pal39 VL311
|
175 tuo
VL311
] om.
Pal39
*
|
176 tu differs VL311] tu defers L*C K(-fres); te defers T*
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,74:2
{27.1}Septuagesimo quarto:
NARRABIMUS MIRABILIA
177
bn
.
Pro quo male apud Grecos legitur178
: NARRABO OMNIA MIRABILIA TUA.
bo
bn Hexapl. = LXX-Rahlfs HoP (S 210 282): διηγήσομαι τὰ θαυμάσιάσου cum Hexapl. (HoP Field) Syrohexapl. cum hebr. (סִפְּרוּ, נִפְלְאוֹתֶיךָ)
bo LXXLucian.
restit. : (διηγησόμεθα)
diigisome (VL311 VL408 VL409)
πάντα τὰ θαυμάσιάσου ; cf. LXX-Rahlfs HoP : διηγήσομαι
πάντα (plerique codd.)
τὰ θαυμάσιάσου
¶Nota :
Narrabo traduit
διηγησόμεθα équivalent phonétique de διηγήσομαι τὰ / diigisome ta
¶Codd. :
Edmaior.
177 mirabilia] + tua
VL311
|
178 narrabo omnia VL311] narrabimus
Pal39
*
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,75:6
{27.3}Septuagesimo quinto179:
OMNES VIRI DIVITIARUM MANIBUS
180
SUIS
bp
.
Et non, ut vos a nescio quo,181 depravatum legitis
IN MANIBUS SUIS.
bq
bp Ps-G ; cf. LXX ταῖς χερσὶν αὐτῶν.
bq Ps-R ; cf. LXX εν ταῖς χερσὶν αὐτῶν.
¶Codd. :
Edmaior
{MM2024}
179 .LXXV.] .LXV.
R
|
180 manibus] in
praem. T
|
181 a nescio quo
K*
] nescio a quo
K² Pal39 VL311,
aut nescio quod
Cas245
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,75:13
{27.4}In eodem:
TERRIBILI ET EI QUI AUFERT SPIRITUS
182
PRINCIPUM.
Dicitis quod
EI
183 non sit184 scriptum185 in greco. Verum est, sed, nisi apposuerimus186
EI,
latinus sermo non resonat. Neque enim possumus recte187 dicere:
TERRIBILI ET QUI AUFERT SPIRITUS
188
PRINCIPUM.
189
¶Codd. :
Edmaior.
182 spiritus] spiritum
Cas245 Pal39
|
183 ei] et
R*
|
184 ei – non sit]
inv. Pal39
|
185 scriptum] + sit*
Pla39*
|
186 apposuerimus] apposuerim
Pal39 VL311
|
187 recte]
om. Pal39 VL311
|
188 spiritus] spiritum
Cas245 Pal39 VL311
|
189 Dicitis... principum]
om. K
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,76:7
{27.9} Septuagesimo sexto: Et meditatus sum190 nocte cum corde meo et191
{27.10} exercitabar et scobebam192 spiritum meum. Pro quo in hebreo legimusbr: Recordabar193 psalmorum meorum in nocte, cum corde meo loquebar et scobebam194 spiritum meum. Pro exercitatione ἀδολεσχίαν, id est decantationem quandam et meditationem, Septuaginta transtulerunt; et pro eo quod nos diximus195 scobebam196 ilii posuerunt ἔσκαλλον,197 quod Symmachus {27.15} transtulit198 ἀνηρεύνων, id est perscrutabar sive querebam, et Quinta similiter. Proprie autem σκαλισμός199 in agricultura in sariendo dicitur, id est sarculando; et quomodo ibi queruntur herbe sarculo, que secentur, sic et iste retractatum cogitationum suarum μεταφορικῶς a sarculo demonstravit. Et sciendum quod ἔσκαλον semel, ἔσκαλλον frequenter {27.20} significat.
br = Ps-H
¶Codd. :
Edmaior
190 sum]
om. Pal39
|
191 et]
om. R
|
192 scob.
VL311 etc.
]
L*
; scopebam
L² C K CSEL
|
193 recordabar] recordabor T*
|
194 scob.]
L*;
scopebam
L² C K CSEL
|
195 nos – diximus]
inv. T
|
196 scob.]
L*
; scopebam
L² C K CSEL
|
197 ἐσκαλλον] scripsimus cum
CSEL
; ΕKAΛON R L K; ΕCKAΛEN R
(in marg. sub al)
T*; ΕCCXAΛON
Pal39
²; ΕCKAΛΛEN Τ²; HCXAΛΛΕ
Cas247
|
198 transtulit]
om. Pal39
*
|
199 σκαλισμός] CKAICMOC
VL311
σκαλισμος Scripsimus cum ἢ; CKAICMOC RL; CKAICMOC T
K Pal39
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,76:9
{27.20}In eodem:
A GENERATIONE IN GENERATIONEM.
Hoc quod in greco sequens invenisse vos dicitis
CONSUMMAVIT VERBUM,
recte non habet in latino, quia et in nullo habetur interpretum200.
¶Codd. :
Edmaior
200 interpretum] interprete
Cas247
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,77:6
{27.23}Septuagesimo septimo:
ET NARRABUNT FILIIS SUIS.
Pro quo in greco {28.1} habet201 ἀναγγελοῦσιν, quod est annuntiabunt. Sed sciendum, quod in hebreo IASAPHPHERU202 scriptum est, quod Aquila et Symmachus
NARRABUNT
transtulerunt.
bs
bs 3. sept. q.] Lxv R | manibus] praem. in T|4.a nescio quo] K*; nescio a quoK* Pal39; aut nescio quod Cas247 | 5. spiritum CP | dicitis ... 8. principum om. Καὶ | ei (2^)] et R* | ^u 51 םסמ } ei Pal39 | 6.scriptum +- sit Pal39* | apposuerim Pal39 | 7. recte om. Pal39 | ... 16. autem] ΡΤ; tamen Pal39! | 17. secentur] T*; secantur T?; sercentur Cas247 | 18. retractantium Pal39 | 19. εσκαλον ... e- σκαλλον scripsimus cum CSEL; €CKAAON bis R*LK; €CKAANON ... CCKAAON R²; €- CKAAON ... €CKAA€N ;* ך €CKAAON ... €CKAAA€N T?; HCXAAAON bis Cas247; 6 ΑΛ... €CXAAON Pal39
¶Codd. :
Edmaior.
201 in greco – habet]
inv. Pal39
. | habet] habetur
VL311
|
202 IASAPHPHERU] IASAREPHERU
VL311
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,77:31
{28.3}In eodem: Et
OCCIDIT PINGUES EORUM.
Sic habet et in hebreo, hoc est BAMASMNEHEM, quod Aquila interpretatus est ἐν λιπαρποῖσ αὐτῶν, Symmachus τοὺς λιπαρωτέπους αὐτῶν, Septuaginta et Theodotion et Quinta ἐν τοῖς πίοσιν αὐτῶν. Quod quidam non intellegentes, pro πίοσιν putaverunt scriptum πλείοσιν.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,77:36
{28.7}In eodem:
DILEXERUNT EUM IN ORE SUO ET LINGUA SUA MENTITI SUNT EI.
Et in hebreo ita scriptum est ICAZBULO, et omnes voce simili transtulerunt ἐψεύσαντο αὐτῷ, id est
MENTITI SUNT EI.
Quis autem voluerit pro ei ponere eum et vitiare exemplaria, non est mei iudicii.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,77:38
{28.11}In eodem:
ET PROPITIUS FIET PECCATIS EORUM ET NON PERDET EOS.
Dicitis quod eos in greco non habeat. Quod et verum est; sed nos, ne sententia pendeat, latinum sermonem sua proprietate complevimus. Si quis autem putat διαφθερεῖ non perditionem sonare, sed {28.15}corruptionem, recordetur illius tituli, in quo scribiturbt: Εἰς τὸ τέλος μὴ διαφθείρῃς, hoc est in finem ne disperdas, et non ut plerique κακοζήλως interpretantur,
NE CORRUMPAS.
bt Ps. Ps. 56, 1 ; 58, 1 etc. .
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,77:54
{28.17}In eodem:
ET INDUXIT EOS IN MONTEM SANCTIFICATIONIS SUE,
montem quem adquisivit dextera eius. Pro quo apud Septuaginta legitur ὄρος τοῦτο ἐκτήσατο ἡ δεξιὰ αὐτοῦ, et non, ut vos ponitis, ὃ ἐκτήσατο, hoc est quem adquisivit dextera eius. Ergo secundum hebraicam proprietatem interpretatus est Symmachus:
MONTEM QUEM ADQUISIVIT DEXTERA EIUS.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,77:57
{28.23}In eodem: Et
AVERTERUNT SE ET NON SERVAVERUNT PACTUM QUEMADMODUM PATRES EORUM.
Scio quod pactum non habeat in hebreo; sed quando omnes voce simili transtulerunt ἠἡσυν θέτησαν {29.1}, et apud Grecos συνθήκη pactum dicitur, ex uno verbo signiticatur
NON SERVAVERUNT PACTUM,
licet Septuaginta ἠθέτησαν posuerint.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,77:69
{29.3}In eodem:
IN TERRA QUAM FUNDAVIT IN SECULA.
Pro quo scriptum invenisse vos dicitis:
IN TERRA FUNDAVIT EAM IN SECULA.
In hebreo ita scriptum {29.5}est ut vertit et Symmachus: Εἰς τὴν γῆν ἣν ἐθεμελίωσεν εἰς τὸν αἰῶνα. Si autem non de terra dicitur quod fundata sit, sed de alia, que fundata videatur in terra, probent ex prioribus et sequentibus quis sensus sit, ut nescio quid, quod non dicitur, fundatum videatur in terra. Sin autem sanctificium in terra fundatum putant, debuit scribibu:
IN TERRA FUNDAVIT ILLUD IN SECULA.
bv
bu Cf. Ps-H
bv 1. αναγγελουσιν] R* ; ATIATT CAOYCI Κ' T | in om. Pal39* | 2. iasarepheru Pal39 | scriptum est ori. ΡῈ | quod] sed Pal39 | simachus Pal39 | 4. bamasoinehem Cas247; basaminnechem Pal39 | 5. symmachus ... avrov 0m. Cas247 | simachus Pal39 | septuag. ... 6. avrov 0/7. T | 6. πιοσιν] R*; TIMOCIN R² | 7. πιοσιν] l'AIOCIN T*; ΠΑ- €IOCIN T?; + AYTON Pal39 πλειοσινΊ [TAIOCIN Pal39; חצס 6וא RLTK | dilex. ... 8. suo om. Cas247 | 8. ita om. Pal39 | 9. avro] AYTON Cas247 | 11. perdet] R*; disperdet R² Ph ; disperderet Cas247 | 12. eos (2^] eo Pal39 | 13. nos ne orm. Cas247|sua proprietate om. Pal39 | 14. διαφθερει scripsimus cum CSEL; ΔΙΑΦΘΕΙΡΕΙ Cas247; AIA- ΦΘΗΡΕΙ ΚΡ; ΔΙΑΦΟΡΕΙ R*; ΔΙΑΦΘΡΕΙ LTK | 16. ΔΙΑΦΘΙΡΗΚ RLTK; ΔΙΑΦΘΗ͂Ι- PHCP |disperdas] in ras. T? | κακοζηλως restituimus cum ἢ; KAKOZAQC RLTK Pal39 ; 054606 Cas247 | 19. rovro +- Ο R²TC*Ph | ekr. 1] €KTHCAN (y om.) K Pal39 | 20. εκτισατο CSEL | ergo] prem. melius ΕΞ 21. interpr. prem. ut Cas247 | symachus Pal39 | 22. obseruauerunt Cas247 | 24. habeat in orm. Pal39* | ^, simili uoce R | yevv0.] HOCTHCAN Cas247
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,77:72
{29.10}In eodem:
ET IN INTELLECTIBUS MANUUM SUARUM DEDUXIT EOS.
Non habet ἐν τῇ συνέσει, ut scribitis numero singulari, sed ἐν rats συνέσεσιν, quod intellegentias sonat, sicut habetur et in hebreo † BATHABUNOTH †, quod est
IN INTELLECTIBUS.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,78:1
{29.14}Septuagesimo octavo:
POSUERUNT HIERUSALEM IN POMORUM CUSTODIAM.
Quod grece os ὀπωροφυλάκιον dicitur nec aliter potest verti quam a nobis translatum est. Significat autem speculam, quam custodes agrorum et pomorum habere consuerunt, ut de amplissima urbe parvum tuguriunculum vix remanserit. Hoc secundum Grecos. Ceterum in hebreo LICHIN scriptum habet, quod Aquila vertit λιθαόριον, id est acervum et cumulum lapidum, quibus vinee et agri purgari solent.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,79:10
{29.21}Septuagesimo nono:
ET PLANTASTI RADICES EIUS HINC.
Et dicitis quod in greco
HINC
non habeat. Et bene, nam et in nostris codicibus non habetur, et miror quis imperitorum vestros libros falsaverit203.
203 miror... fals.] quis imperitorum vestros libros fals. nescio
Pal39
|falsaverit] falsaverat K*
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,82:13
{29.24}Octogesimo secundo:
HEREDITATE POSSIDEAMUS SANCTUARIUM DEI.
Et dicitis quod in greco sit scriptum κληρονομήσωμεν ἑαυτοῖς, id est
POSSIDEAMUS NOBIS.
Que superflua questio est. Quando enim204 dicitur
POSSIDEAMUS
{30.1}
intellegitur
ET NOBIS
205
.
bw
bw 3. Ps. 77, 60 19. cf. psalt. iuxta Hebr. 9. 6]. psalt. iuxta Hebr. 215 Ἐς. 19. 10 10 ΡΕ ΤΠ 19) 24. Ps. 82, 13 14. Ps. 78, 1 ----------------------------- 2. posuerunt K*Pal39 | 3. scriptum -- est T* | 4. eam [ ea R*LCK Pal39 | 5. simachus Pal39 | es τήν ynv gv] R*; ΕΝ TH TH RT | εθεμελιωσεν -ἰ- AYTHN ΚΤ | 6. de terra] dextera Pal39 | 7. quis] quid Cas247 | 8. fund. ] fundatur K Pal39 | 10. in (39) om. CP | 11. CYN€CI R*LTK | 12. intellegentia Cas247 | 13. bathabunoth restituimus cum CSEL; athacunuth RLT K; athcynuth Cas247; athacunud banacain Pal39 | in om. CK Pal39 h | 14. hierlm CP | custodiam] K*; custodia R*LTCK² | 15. cs] R*; 6/6 R²Th | ^. potest aliter Pal39 | 16. speculum Cas247 | agr. | sacrorum L*TK Pal39 ; acrorum L?| 17. consueuerunt T* | 20. tumulum Pal39 | 21. hinc] hic Cas247* | dicis L | 22. nam et] nam ΕΚ; non K* | 225. CAUTOYCT ; €NE€NAYTOIC Pal39.l
204 enim om.
Cas247
|
205 nobis] R*; a nobis R²
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,83:3
{30.3}
Octogesimo tertio:
COR MEUM ET CARO MEA EXULTAVIT IN DEUM VIVUM.
Pro quo in greco scriptum dicitis exultaverunt. In hoc206 nulla contentio
{30.5}
est; si enim legimus
EXULTAVIT
intellegitur
COR MEUM EXULTAVIT ET CARO MEA EXULTAVIT.
Sin autem exultaverunt, duo pariter exultaverunt, id est cor et caro. Et queso vos ut huiusmodi ineptas207 et superfluas contentiones, ubi nulla est sensus immutatio, declinetis. 208
206 in hoc] et
praem. R² Pal39
|
207 ineptas
Pal39
] ineptias
plerique codd. CSEL
|
208 in greco dicitis T* | 15. ^u siue fletum siue planctum
Pal39
|
Pal39
; |9 . cui (I^) ]
Cas247
uius
R T Pal39 CSEL
| 10. | reprehenditur
Pal39
| 14. 16. est om.
Cas247
| hoc
om.
R*
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,83:6
{30.8}
In eodem:
BEATUS VIR CUI
209
EST AUXILIUM ABS TE.
In greco invenisse vos dicitis:
CUI
210
EST AUXILIUM
{30.10}
EIUS
211
ABS TE;
212 quod, quia nos in latina interpretatione vitavimus213, ut dicimus214, reprehendimur.215 Cui enim non pateat quod si dicere voluerimus
CUI
216
EST AUXILIUM EIUS,
apertissimum vitium sit; et quando precesserit,
CUI
sequi non debeat
EIUS,
nisi forte vitii arguimur, quod vitavimus vitium.
209 cui] cuius
R T Pal39 CSEL
|
210 cui
R*
] cuius
R² cum Ps-R
|
211 eius] ei
R*L²
|
212 in greco... abs te]
om. Pal39
|
213 vitavimus] vitamus
C*
|
214 dicimus] dicitis
R² Pal39 CSEL
|
215 reprehendimur] reprehenditur
Pal39
|
216 cui
R*
] cuius
R² Pal39
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,83:7
{30.14}In eodem:
IN VALLE LACRIMARUM
bx
.
Pro quo dicitis in greco217 scriptum
{30.15}
esse κλαυθμῶνος, id est
PLORATIONIS
by
.
Sed sive
PLORATUM
sive planctum sive
FLETUM
218
bz sive lacrimas dixerimus, unus est219 sensus. Et nos hoc sequimur ut, ubi nulla de sensu est immutatio, latini sermonis elegantiam220 conservemus.
bx Ps-G, Cas557
by convalle(m) plorationis : Ps-α Ps-δ Ps-MozX, convalle plorationes Ps-γ
bz Ps-H ; in convallem fletus Ps-ζ, in convelle fletus Ps-Med (+Clm343)
217 in greco]
om. P
| dic. – in greco]
inv. T*
|
218 sive planctum - sive fletum]
inv. Pal39
|
219 est]
om. Cas247
|
220 elegantiam] elegantia
Cas247
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,84:2
{30.19}Octogesimo quarto:
BENEDIXISTI, DOMINE, TERRAM
221
.
Pro eo222 quod est
{30.20}
BENEDIXISTI,
in greco scriptum dicitis εὐδόκησας; et queritis223 quomodo hoc verbum exprimi debeat in latinum. Si contentiose224 verba scrutamur et syllabas, possumus dicere:
BENE PLACUIT, DOMINE, TERRA TUA;
et dum verba sequimur, sensus ordinem perdimus. Aut certe addendum est aliquid, ut eloquii ordo servetur et dicendum:
COMPLACUIT TIBI, DOMINE,
225
{30.25}
TERRA TUA.
Quod si fecerimus, rursum a nobis queritur, quare addiderimus tibi, cum nec in greco sit226 nec in hebreo. Eadem igitur interpretandi sequenda est regula, quam sepe diximus, ut227 ubi non fit228 damnum in sensu,229 lingue in quam230 transferimus εὐφωνία et proprietas conservetur.ca
ca 3.Ps. 83, 6 14. Ps. 83, 7 Hebr. 19. Ps. 84, 2
221 terram] + tuam
Pal39 CSEL
|
222 eo] quo
Pal39
|
223 queritis] queretis R*
|
224 contentiose] contentiosa
Pal39
|
225 tibi – Domine]
inv. Pal39*
|
226 sit]
om. R*
|
227 ut]
om. Cas247
|
228 fit] fuit
K*,
sit
Cas247
|
229 sensu] sensum
R Cas247
|
230 quam] qua
T
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,84:11
{31.1}In eodem:
MISERICORDIA ET VERITAS OBVIAVERUNT SIBI.
Et dicitis quod in greco sibi non habeat. Nec in hebreo habet231
cb et apud Septuaginta obelo prenotatum est. Que signa dum per scriptorum neglegentiam a plerisque quasi superflua relinquuntur, magnus in legendo error exoritur. {31.5}Sin autem non fuerit additum
SIBI, MISERICORDIA ET VERITAS
non
SIBI,
sed alii occurrisse credentur232, nec iustitia et pax sibi dedisse osculum, sed alteri.
cb Cf. Ps-H.
231 habet] habeat K*
|
232 credantur R*; crederentur
Pal39
*
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,85:14
{31.8}Octogesimo quinto:
ET NON PROPOSUERUNT TE IN CONSPECTU SUO.
Et dicitis, quod in vestro codice
TE
non habeat. Addite
TE
et, emendato {31.10} errore233 librarii, vestrum quoque errorem emendabitis234. cc
cc 4. in legendus] praem. et Pal39 | 16. in | dum R | exoritur ] oboritur R | 5. sibi (1^)] | emendato ... | 23. ingens] ἐμ ras. Pal39? | 25. ^. inuebitis | emendate nisse uos dicitis filiis tuis Cas247 | 26. laaci- K | | 11. uos dach T | habeat K Pal39 τοις οσιοι5 ΤΟΙ͂Ο inuenisse nos Pal39*; uos inuenisse Pal39? | 15. ti- YIOIC Pal39; TOYC YIOYC T.
233 10. errore K*] errorem K²
|
234 10. emendabitis] emendabitiq errorem librarii vestri
Pal39
- K*
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,85:15
{31.10.}In eodem:
ET TU, DOMINE DEUS, MISERATOR ET MISERICORS.
In greco invenisse vos dicitis:
ET TU, DOMINE DEUS MEUS.
Quod superfluum est;
MEUS
enim nec in hebreo habetur nec in Septaginta.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,88:8
{31.14}Octogesimo octavo:
MAGNUS ET HORRENDUS.
Pro quo in235 greco invenisse vos dicitis φοβερός, quod significat236 terribilis, timendus,237 formidandus. Ego puto in id ipsum significari et horrendum, non ut vulgus existimat238 despiciendum et squalidum, secundum illudcd: « Mihi frigidus239 horror | Membra quatit »; etce: « Horror ubique animo, simul ipsa silentia terrent »; etcf: « Monstrum horrendum ingens » et multa his similia.
cd Vergilius, Aeneis, 3.29-30.
ce Vergilius, Aeneis, 2.755.
cf Vergilius, Aeneis, 3.658.
235 in]
om. R² L² Cas247
|
236 significat] significare R
|
237 timendus] et
praem. Pal39
|
238 existimat] L² (exi in ras.); estimat
Pal39
|
239 frigidus] frigus L Cas239 K*
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,88:20
{31.24}In eodem:
TUNC LOCUTUS ES IN VISIONE SANCTIS TUIS.
Pro quo in greco filis tuis invenisse vos dicitis. Sed sciendum quod in hebreo LAASIDACH habet quod omnes τοῖς ὁσίοις cov, id est {32.1} sanctis tuis, transtulerunt et sola sexta editio prophetis tuis interpretata est, sensum magis quam verbum exprimens. Et in κοινῇ tantum pro sanctis filios repperi.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,88:39
{32.3}In eodem: Tu vero reppulisti et respexisti. Pro quo in greco ἐξουδένωσας invenisse vos dicitis. Unius littere mutatio {32.5}quantum vobis fecit errorem! Non enim
RESPEXISTI
, sed
DESPEXISTI
et
PRO NIHILO DUXISTI
interpretati sumus. Nisi forte ἐξουδένωσας non putatis transferendum despexisti, sed, secundum disertissimum istius temporis interpretem, adnihilasti vel adnullasti vel nullificasti, et si qua alia possunt inveniri apud imperitos portenta verborum.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,89:2
{32.10}Octogesimo nono:
A SECULO USQUE IN SECULUM TU ES DEUS.
Et dicitis quod in greco non sit Deus. Quod apud eos deesse manifestum est. Nam † HEL† hebraicum et omnes alii interpretes et Septuaginta similiter transtulerunt: Ἀπο τοῦ αἰῶνος ἕως τοῦ αἰῶνος σὺ εἶ ὁ θεός, quod hebraice dicitur MEOLAM AD OLAM ATH HEL.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,89:10
{32.15}In eodem:
QUONIAM SUPERVENIT MANSUETUDO ET CORRIPIEMUR.
In greco invenisse vos dicitis
MANSUETUDO SUPER NOS.
Sed et hoc superfluum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,90:2
{32.17}Nonagesimo:
DICET DOMINO: SUSCEPTOR MEUS ES TU.
Et dicitis quod in greco
ES
non habeat. Ego vobis amplius dicam quod apud Hebreos nec
ES
habeat nec
TU
sed apud Septuaginta et apud Latinos pro εὐφωνίᾳ et verborum consequentia positum sit.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,93:12
{32.21}Nonagesimo tertio:
BEATUS HOMO QUEM TU ERUDIERIS, DOMINE.
Dicitis in greco non esse
TU.
Et verum est; sed apud Latinos propter εὐφωνίαν positum. Si enim dicamus:
BEATUS HOMO QUEM ERUDIERIS, DOMINE,
compositionis elegantiam non habebit. Et quando dicitur
DOMINE
et apostrofa fit ad Dominum, nihil nocet sensui si ponatur et
TU
.cg
cg 19. sic in cf. Ps-H 3. Ps. 88, 30 psalt. iuxta Hebr. - 2. uerba P | tantum] prem. non K cam P; hebraica K | 13. simili Cas247; om. KP | P3. repperiri KP | resp.] despexisti Καὶ P | 4. ^u mutatio littere P | 5. et pro nih. duxisti 0ק KP | 6. sumus nisi] sunt id est contempsisti KP | putasti KP | 7. disertissimum] L*; dissertissimum L?TCK ; desertissimum R | 8. et si ... possunt om. Cas247 | 9. inuenire R | 10. usque om. T*; prem. et R²Ph | 12. hel hebraicum restituimus ; et in hebraicum LTC(hebraycum); in hebraicum R; est in hebraico CSEL; et hebraieos] prem. ΚΑΙ R²L?TCh | συ] COI R* L*K; COY R²|14. in eodem om. P |15. quoniam] quod P | et corripiemur ... 16. mansuetudo om. KP | 15. inuenisse om. LTC | ^. uos dicitis inuenisse CSEL | 16. hoc] in hoc ₪ | 17. dicet] dicit R | 19. ΕΥ̓ΦΩΝΙΑΝ Cas247; €OQUNIAN LT | 21. erudies RL | 22. ^. positum propter eufoniam K | erudies LT; tu erudies R* | 24. habet KP. ΤῊ
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,93:23
{33.1}In eodem: Et
IN MALITIA EORUM DISPERDET EOS.
In greco dicitis non esse prepositionem
IN
, sed legi:
MALITIAM EORUM DISPERDET.
Sciendum autem, quod et in hebreo et in cunctis interpretibus positum sit:
IN MALITIA EORUM DISPERDET EOS.
Si autem voluerimus legere:
MALITIAM EORUM DISPERDET,
id quod in Septuaginta sequitur in fine versiculi eos et superfluum erit et vitiosum.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,97:3
{33.8}Nonagesimo septimo:
RECORDATUS EST MISERICORDIE SUE.
Pro quo in greco invenisse vos dicitis
MISERICORDIE SUE LACOB
. Sed hic
IACOB
nomen superfluum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,100:6
{33.11}Centesimo:
OCULI MEI AD FIDELES TERRE UT SEDERENT MECUM.
Pro quo in greco invenisse vos dicitis: Τοῦ συγκαθῆσθαι αὐτοὺς μετ᾽ ἐμοῦ. Quis non talem fugiat interpretationem, ut verbum ad verbum exprimens dicat:
UT CONSEDERENT IPSI MECUM
?
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,101:8
{33.15}Centesimo primo:
VIGILAVI ET FACTUS SUM SICUT PASSER SOLITARIUS IN TECTO.
Et dicitis vos in greco invenisse ἐπὶ δώματι, quod antiqui codices Latinorum interpretati sunt
IN EDIFICIO.
Δῶμα in orientalibus provinciis ipsum dicitur quod apud nos tectum. In Palestina enim et Egypto, ubi vel scripti sunt Divini libri vel interpretati, non habent in tectis {33.20}culmina sed δώματα, que Rome vel solaria vel meniana vocant, id est plana tecta que transversis trabibus sustentantur. Denique et Petrus in Actibus Apostolorumch, quando ascendit in δῶμα, in tectum edificii ascendisse credendus est. Et quando precipitur nobis, ut faciamus δώματι nostro coronam, hoc precipitur, ut in tecto faciamus per circuitum{34.1} quasdam eminentias, ne facilis in preceps lapsus sit. Et in Evangelioci: ‘’Que, inquit, auditis in aure, dicite super δώματα’’, id est super
TECTA
. Et in Isaiacj: « Quid vobis est quod omnes ascendistis in tecta vana ¿ et multa istiusmodi ».
ch Cf. Dt. 22, 8.
ci Mt. 10, 27.
cj Is. 22, 1
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,101:7
In eodem:
FACTUS SUM SICUT νυκτικόραξ IN DOMICILIO
. {34.5}Quod similiter habetur in greco. Et queritis quid significet νυκτικόραξ apud Latinos. In hebreo pro
NYCTICORACE
verbum BOS scriptum est, quod Aquila et Septuaginta et Theodotio et Quinta editio
NYCTICORACEM
interpretati sunt, Symmachus
UPUPAM
, Sexta editio
NOCTUAM
, quod et nos magis sequimur. Denique, ubi apud nostros et Grecos legitur: . {34.10}
FACTUS SUM SICUT νυκτικόραξ IN DOMICILIO,
apud Hebreos dicitur
: FACTUS SUM SICUT NOCTUA IN RUINOSIS.
Plerique bubonem contentiose significari putant.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,101:11
{34.12}In eodem:
A FACIE IRE ET INDIGNATIONIS TUE.
Pro quo in greco invenisse vos dicitis:
A FACIE IRE TUE,
cum manifestissimum sit, quod et apud Hebreos et apud Septuaginta interpretes sic habet: Ἀπὸ προσώπου . {34.15} τῆς ὀργῆς καὶ τοῦ θυ σου.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,101:15
{34.15}In eodem:
QUONIAM PLACUERUNT SERVIS TUIS LAPIDES EIUS ET TERRE EIUS MISEREBUNTUR.
Pro terra in hebreo AFAR positum est, quod omnes χοῦν transtulerunt; et potest tam pulvis quam hurmus, id est terra, interpretari.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,102:9
{34.19}Centesimo secundo:
NON IN PERPETUO IRASCETUR.
Pro quo in greco {34.20}invenisse vos dicitis:
NON IN FINE
. Sed verbum hebraicum NES et
PERPETUUM
et
FINIS
et
VICTORIA
pro locorum intellegitur qualitate.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,103:4
{34.22} Centesimo tertio:
QUI FACIS ANGELOS TUOS SPIRITUS.
Pro quo in greco {35.1} invenisse vos dicitis: 'O ποιῶν τοὺς ἀγγέλους αὐτοῦ, id est:
QUI FACIT ANGELOS SUOS.
A quibus breviter querite, quomodo cum ad Deum sermo sit240, quasi ad alium loquens Propheta repente mutetur; maxime cum sic incipiatck: “Domine Deus meus, magnificatus es vehementer, confessionem {35.5}et decorem induisti”. Etcl: “Qui tegis in aquis superiora eius”, id est celi. “Qui ponis nubem ascensum tuum, qui ambulas super pennas ventorum”.cm
241 Et statim sequiturcn:
QUI FACIS ANGELOS TUOS SPIRITUS ET MINISTROS TUOS IGNEM
urentem. Qui fundasti terram super stabilitatem suam. Et post paululum: Ab increpatione tua fugient; a voce tonitrui tui formidabunt. {35.10}Et:
IN LOCO QUEM FUNDASTI EIS. QUI EMITTIS FONTES IN CONVALLIBUS.
Et illud:
UT EDUCAS
242
PANEM DE TERRA.
Si ergo omnia ad secundam personam sunt, id est ad Deum, quomodo in uno243 versiculo tertia persona244 subito et245 extra ordinem introducitur?
ck Ps. 103, 1.
cl Ps. 103, 3.
cm Ps. 103, 3.
cn Ps. 103, 4-5.
240 sit] fit
Pal39
|
241 1. apostrofa [ ad postremum
Cas247
| po- KP; considerint R* | ^. mecum ipsi nitur K P | 3. legitis
Cas247
| mali(t)ia C K P | * 16 | ך . ^, in greco uos Κ Ρ | 17. in disp. + eos R²|4. in malitiam T C | 5. eos ... disperdet om. P6. id] et secundum
Cas247
*]|in finem R L T C | uersiculi] seculi R*LT | ^, eos in fine uers. K* | 8. non. sept.] xcvi. RL | 10. nomen om.
Cas247
| 11. cent] om. T | ad fideles] semper + | sedeant K P | 12. in greco om. K*P | CYNKAOHCOHNAI L | avrovs 07. P | 13. fugam interpretatione KP | 14. consederint R²; considerent 3 )15( om. KP | 18. nos tectum] latinos tecum P | palestina
CSEL
; palestino K P | egipto K; egypto P; prem. in
Cas247
| 19. uel (7?) om.
Cas247
| ^. uel ubi P | in tecta P | 20. rome T; more
Cas247
| meniana
CSEL
; mediana R*LTC; menia K | 21. ^v in act. apost. petrus P | 22. δωμα] doma RL; domo T; domata
Cas247
| 23. credendum
Cas247
| 24. δωματι Scripsimus cum ἢ; domati R L T C; doma in K; domia in P. ox 2. Mt. 10, 27 3. Εϑαὶ. 22, 1 4. Ps. 101, 7 11. bubonem] sic in psalt. iuxta Hebr. 12. Ps. 101, 11 15. Ps. 101, 15 17. puluis] sic in psalt. iuxta Hebr. 19 aure] ἰθοῖο 6 | cos] prem. apud K | 10. dicitur factus dicitis
K Pal39
δωματα scripsimus cum
CSEL
; domata omn. codd. | 3. esaya
Cas247
; isaia א | quid] quod R*; 4- inquit T* | ascenditis C
K Pal39
| in] super Pt | uana] noua
Cas247
; una
K Pal39
| 4. huiusmodi P. 4] uel istiusmodi P? | 5. ^. in gr. habetur
K Pal39
6. nicticorace C
K Pal39
; necticorace RLT | 7. quod aquila om.
K Pal39
theodotio] T*; theodotion Τὸ | nicticoracem L*C
K Pal39
| 8. symachus P; -Ἐ uero
K Pal39
| hupupam LT; ububam P 9. ubi om.
K Pal39
| nostros] nos
K Pal39
| gresum or Καὶ | 12. ire] +- tue
K Pal39
| pro quo ... 13. ire tue
om. K Pal39
| 13. manifestum
K Pal39
| 14. habet] R*; habeat P; habetur R² | 15. ספ -j- COY L? T C h | 16. pro terra [p ropterea
Cas247
*P | 17. tam puluis] amplius
K Pal39
| 19. in perpetuo] R*; in perpetuum R² | irascitur R* | ^, inuenisse uos in greco dicitis T | 20. in finem R*
CSEL
| nes] nese
CSEL
| 21. pro ... qualitate] intelligitur K | pro] et pro C | ^. intellegitur pro locorum qualitate P | 22. facit
Cas247
| suos P* | in greco
om. Cas247
|
242 educas]
Cas247
*; educam
Cas247
²
|
243 uno] unius
Pal39
*
|
244 tertia persona] tertiam personam
Cas247
|
245 et]
om. Cas247
*
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,103:7
{35.13}In eodem: A
VOCE TONITRUI TUI FORMIDABUNT.
Habet et in hebreo
TONITRUI TUI.
Et miror quomodo apud Latinos {35.15}scriptorum errore subtractum246 sit.
246 script. errore subtractum] scriptorum error subtractus
K,
error scriptorum subtractus
Pal39
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,103:25
{35.15}In eodem:
HOC MARE MAGNUM ET SPATIOSUM MANIBUS.
Dicitis in greco
MANIBUS
non haberico. Et ego novi, sed ex hebraico247 et de248 Theodotionis editione in Septuaginta sub asterisco additum est249. Denique et in hebreo ita scriptum est ZE HAIAN GADOL250 UARAB251 IDAM252
cp, quod Aquila sic interpretatus est: Αὐλὴ καὶ πλατεῖα253 χερσίν, et omnes interpretes254: Αὕτη ἡ θάλασσα ἡ μεγάλη καὶ εὐρύχωρος χερσίν. Et hoc secundum hebraicam dicitur proprietatem μεταφορικῶς255, quod256 quasi expansas manus257 habeat et in se cuncta suscipiat.
co αὕτη ἡ θάλασσα ἡ μεγάλη καὶ εὐρύχωρος LXX
cp : זֶה, הַיָּם גָּדוֹל-- וּרְחַב יָדָיִם
¶Codd. :
Edmaior
247 hebraico] hebraica
Pal39
|
248 de]
om. C K P
|
249 est]
om. R* K Pal39
|
250 GADOL] GADLA K P, SADOLL
R L T Cas247
|
251 UARAB] oarab
Cas247
|
252 ZE... IDAM] ... HAIAM...
K Pal39 CSEL
, ZEHA IAM GADLAUAR ABIDAIM
VL311
| IDAM] IDAIM
K Pal39 VL311 CSEL
|
253 πλατεῖα] Πaatia
VL311
|
254 Αὐλὴ ... interpretes
VL311 etc.
]
om. R* L T Cas247
|
255 μεταφορικῶς ] ΜΕΤΑΦΩΡΙΚΟΝ
K
, ΜΕΤΑΦΩΡΙΚΩΝ
Pal39 VL311
|
256 quod] quo
K Pal39 VL311
|
257 expansas manus] expansis manibus
Cas247
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,103:14
{35.22}In eodem:
UT EDUCAS
258
PANEM DE TERRA.
Pro quo invenisse vos dicitis
UT EDUCAT
cq
.
Sed {36.1} non potest aliud ad ipsum, aliud de ipso dici, aut259 omnia quasi ad Deum loquebatur Propheta, aut omnia ad alium de eo referebat. Cum autem pleraque ad ipsum dirigantur, et ea que ambigua sunt ad ipsius personam dirigenda sunt. 260
261
cq
Ps-H in loc. cit.
258 educas] educat
Cas247
*
|
259 dici aut] dici dici autem K
Pal39
|
260 sus K | herinaciis
K Pal39
| 12. spannim T;
|
261wrwa] €IKTCINA RLT; €KTCINA KP | 8. consueuerunt KP; consueuit
Cas247
| | 11. scripsimus cum ἢ; cyparissos R; cyparessos T*; cypressos LT?CP; cypres κυπαρισσους phannim KP | γοιρογρυλλιους scripsimus ; XOIPOIPYAAOYC
Cas247
; €XOIPOYPYA- 076 R*L*; XOIPOYPYAMAIOIC 12: TOIC XOIT'O[---]PYAIO[---] R²; TOY XOIl'OPYAOIC T; XOYPI'YMOIC KP; τοις χοιρογρυλλιοις ἢ | 13. exceptis ] soli KP | 14. sciendum +- est KP | maius] magis KP | ericio] K*; hericio K²P | 15. et (29) om. R LT | arcomus KP | 16. in
om.
KP | 18. dedit] edidit KP | 19. dicitis K | ita
om. Cas247
.
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,103:17
{36.4}In eodem:
HERODII DOMUS DUX EST EORUM.
{36.5} Pro Herodio, quod in hebreo dicitur ASIDA, Symmachus ἰκτῖνα, id est milvum, interpretatus est. Denique et nos ita vertimus in latinum:
UBI AVES NIDIFICABUNT, MILVI ABIES DOMUS EST,
quod scilicet semper in excelsis et arduis arboribus nidos facere consueverit. Unde et Sexta editio manifestius interpretata est:
MILVO CYPRESSI
262
AD NIDIFICANDUM.
Pro abietibus {36.10} autem et cypressis263 in hebreo ponitur BARUSIM, quod magis
ABIETES
quam κυπαρίσσους significat.264
262 cypressi
Cas247
*
K
] cupressi T*, cipressi T²; copressi R²; cypressus
Cas247
²
|
263 cypressis K]
scrips.,
cupressis T*, cipressis T²; copressis R; cypressos
Cas247
|
2641. AYTOYC P | id est oz. K | facis K | 14. tui om. KP 2. suos -- spiritus K | querite 00. P* | 3 | ad om. T | repente om. ΡῈ | ^. P | de
om.
CKP | 18. est cum sic maxime P* | 4. meus
om.
RLT | (?) om. R*KP | 5. in om. R²KP* | id est] idem P*; item | idaim K | celi] alibi KP | 6. pones LT*K; po- KPh | αυλη ... 20. interpretes o7. R*LT nens
Cas247
| pinnas R*L*|9. fugiant
Cas247
; +
Cas247
| 21. et hoc ... μεταφορικως 07. RLT et KP | 10. quem] quam R* | emittes LT*
Cas247
| META9()PIKON K; ΜΕΤΑΦΩΡΙΚΩΝ
Cas247
|| 12. uno] P |
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,103:18
{36.11}In eodem:
PETRA REFUGIUM HERINACIIS.
Pro quo in hebreo positum est SPHANNIM, et omnes χοιρογρυλλίους voce simili transtulerunt, exceptis Septuaginta, qui
LEPORES
interpretati sunt. Sciendum autem animal esse non maius ericio, habens similitudinem muris et ursi; unde et in Palestina ἀρκομῦς dicitur et magna est in istis regionibus huius generis abundantia semperque in cavernis petrarum et terre foveis habitare consuerunt.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,104:30
{36.18}Centesimo quarto:
DEDIT TERRA EORUM RANAS.
Pro quo in greco ἐξῆρψεν vos legisse dixistis. Quod potest ita interpretari:
EBULLIVIT TERRA EORUM RANAS.
Sed et in hoc nulla est in sensu mutatio et nos antiquam interpretationem sequentes, quod non nocebat, mutare noluimus.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,104:33
{36.22}In eodem:
ET CONTRIVIT LIGNUM FINIUM EORUM.
Pro quo in greco invenisse
VOS DICITIS OMNE LIGNUM.
Sed et hoc additum est et superfluum.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,104:42
{37.1}In eodem:
QUONIAM MEMOR FUIT VERBI SUI QUOD HABUIT AD ABRAHAM PUERUM SUUM.
Pro quo in greco legisse vos dicitis ὃν διέθετο, id est disposuit. lta enim et in hebreo et apud Septuaginta habetur interpretes: Ἐμνήστη ToU λόγου τοῦ ἁγίου αὐτοῦ, τοῦ πρὸς ᾿Αβραὰμ τὸν δοῦλον αὐτοῦ. Ergo, quod in greco dicitur ὃν διέθετο, in hoc loco et superfluum est et radendum.265
265 117. 85. 103.818 18. Ps. 104, 30 19. sic in psalt. iuxta Hebr. 6. cf. psalt. iuxta Hebr. 22. Ἐξ: 10 4..535
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,105:1>
{37.7}Centesimo quinto:
CONFITEMINI DOMINO, QUONIAM BONUS.
Pro quo in greco legisse vos dicitis quoniam χρηστός, id est suavis. Sed sciendum quod γρηστός et in bonum et in suave verti potest. Denique in hebreo ita scriptum est CHI TOB, quod omnes voce simili transtulerunt
QUIA BONUS.
Ex quo perspicuum est, quod et χρηστός bonus intellegatur.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,105:7a
{37.12}In eodem:
NON FUERUNT MEMORES MULTITUDINIS MISERICORDIE TUE.
Dicitis quod in greco inveneritis: Et
NON FUERUNT MEMORES;
et coniunctio superflua est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,105:7b
In eodem:
ET IRRITAVERUNT ASCENDENTES IN MARE RUBUM.
{37.15}Pro quo in greco invenisse vos dicitis «καὶ παρεπίκραναν, et putatis verbum e verbo debere transferri
ET AMARICAVERUNT.
Sed hec interpretatio
ADNULLATIONI CONSIMILIS
est sive
ADNIHILATIONI.
cr Legite Ezechiel et invenietis παραπικρασμόν irritationem et
EXACERBATIONEM
semper expressum ubi dicitur οἶκος παραπικραίνων, id est domus
EXASPERANS
.
cr Cf. 32.8
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,105:44
{37.19}Et eodem:
ΕT VIDIT CUM TRIBULARENTUR, ET AUDIVIT ORATIONEM EORUM.
Quicquid extra hoc in greco vos invenisse dixistis, superfluum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,106:29
{37.22}Centesimo sexto:
ET STATUIT PROCELLAM EIUS IN AURAM ET SILUERUNT FLUCTUS EIUS.
Hoc ergo quod pro isto in greco invenisse vos dicitis: καὶ ἐπετίμησεν τῇ καταιγίδι αὐτῆς καὶ ἔστη, superfluum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,106:30
In eodem: {38.1}
ET DEDUXIT EOS IN PORTUM VOLUNTATIS EORUM.
Pro quo invenisse vos dicitis
IN PORTUM VOLUNTATIS SUE.
Sed in hebreo non habet EPHSAU, quod
VOLUNTATIS SUE
significat, sed EPHSAM, quod
VOLUNTATIS EORUM
sonat.266
266 1. Ps. 104, 42 (ps 105,1 12. Ps? 105, 7 14. ibid. 17. adnullationi] CLSSUpra p. 32,4139 | 01266 2. 5. 6. 7 εἴς: 20. Ρ5. 105, 44 22. Ps. 106, 29 1. uerbi 4- sancti
CSEL
| 2. legisse] inuenisseT K | 8606-0[ CO€TO
Cas247
| quod om.
Cas247
* |3. apud π R²LTC; om. R* |^ . interpretes habetur P | 4. interpr. 4- OTI R²L*Th | 5. διοθετο] 60670 6 | et] quod et K 8 | ק . ^. uos legisse P | yogaros] Xpos P | 9. quod] quoniam T | et (7^) om.
K Pal39
| in suaue] R*; in suauem R*
K Pal39
| denique + et Ph | 10. simili] semel ΕἾ 11. est om. T | quod] qui
Cas247
| et
om. K Pal39
| intellegitur
Cas247
| 14. mare -- mare ἢ | 15. in greco
om.
P | 16. e om.
K Pal39
| debere] deberi
Cas247
; posse
K Pal39
| sed +- et Ph | 17. similis T | hiezechiel R; ezechihelem
Cas247
P; ehechiel K | 18. inuenitis RLK | ΠΑ- PAIII
K Pal39
ACMOC
R L T C
h | inrit. et] irritatio
K Pal39
| expressam
K Pal39
| 19. ΠΑΡΑΠΙΚΡΕ- NON RLT; lIAPAII
K Pal39
CNA >; ΠΑΡΑΙ- TI
K Pal39
HNA P | 21. uos
om. Cas247 Pal39*
| ^. inuenisse uos P?
CSEL
| dicitis
K Pal39
| 22. eius
om. Cas247
| 24. ἐπετιμ.] 676756 א TP | AYTOY T | και eo om, ΟΡ; 4- 6/6 AYPAN R²Th, σι
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,107:3
{38.4}
:
EXSURGE GLORIA MEA
quod dicitis in latino non esse, recte in isto psalmo non habet, quia nec apud Hebreos, nec apud ullum interpretum repperitur, sed habetur in quinquagesimo sexto psalmo,cs de quo mihi videtur a quodam in istum locum esse translatum.ct
cs Ps. 56, 9.
ct
Exurge gloria mea
† ω² Clementina cum Ps-R Ps-Med (+Clm343) LXX (Lucian.) de Ps. 56:9 translatum iuxta Hier. ep. 106 ] om.
Rusch Ps-G cum hebr. Hexapl. Ps-α Ps-γ Ps-δ Ps-Moz
C
Hier. ep. 106 (nec apud ullum interpretum)
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,107:8
{38.8}In eodem:
MII ALIENIGENE AMICI FACTI SUNT.
Pro quo in greco invenisse vos dicitis ὑπετάγησαν, hoc est
SUBDITI SUNT.
Sed hoc in quinquagesimo nono psalmo scriptum est; in presenti autem ita apud omnes invenimus translatores: Ἐμοὶ ἀλλόφυλοι ἐφιλίασαν, id est
AMICI FACTI SUNT,
quod hebraice dicitur ETRHOHE.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,109:2a
{38.13}Centesimo nono:
VIRGAM VIRTUTIS TUE EMITTET DOMINUS EX SION.
cu Dicitis vos in grecis codicibus non legisse
VIRTUTIS TUE.
Quod manifeste et in hebreo et in Septuaginta interpretibus habet.
cu Ps-R Ps-G
Codd. :
Edmaior.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,109:2b
{38.15}In eodem:267
DOMINARE IN MEDIO INIMICORUM TUORUM
cv
.
Dicitis in greco legi
ET DOMINARE.
Sed hoc nec in hebreo habetur nec apud Septuaginta et superfluum est.
cw
cv Ps-G
cw
κατακυρίευε
hebr. Ps-H =>
LXX(HOP*= 36 /130+Sedulius) => Ps-G Hieron. Ep.106 (hebr. LXX)
]
καὶ
praem. koinè : LXXdomineveris(Rahlfs* Hop : 94 [R156 etc.] /130) =>
Et
Vet. lat. : omnes + Clm343
¶Nota : Rahlfs fait comme si l’omission de
ET
n’était attestée que par les latins alors que le HoP l’omet dans le texte et ne recense en apparat que 94 témoins.
Codd. :
Edmaior.
267 In eodem] Ipso
VL312
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,110:1
{38.19}Centesimo decimo:
CONFITEBOR TIBI, DOMINE, IN TOTO CORDE.
In greco invenisse vos dicitis
IN TOTO CORDE MEO.
Sed et hoc hic superfluum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,113:11
{38.21}Centesimo tertio decimo:
DEUS AUTEM NOSTER IN CELO.
Pro quo in greco legisse vos dicitis in celo et in terra. Sed et hoc hic superfluum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,114:2
{38.23} Centesimo quarto decimo:
ET IN DIEBUS MEIS INVOCABO TE.
Dicitis quod in greco non sit
TE
. Et bene e vestris quoque codicibus eradendum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,114:9
{39.1}In ipso:
PLACEBO DOMINO IN REGIONE VIVORUM.
Pro quo in greco legisse vos dicitis:
PLACEBO IN CONSPECTU DOMINI.
Sed hoc superfluum est.268
268 4. Ps. 107, 3 6. cf. Ps. 56, 9 8. Ps. 107, 10 ל 59, 10 I9:Ds:5100:22 16. ibid. 19. Ps. 110, 1 21. Deut TT 23:5 Ds: 114, 2 ---1. deduxisti
K Pal39
| pro quo -r in T | 12. etrhohe] etrhhe
Cas247
; ethrohe
CSEL
; greco R*
Cas247
| inuenisse om.
K Pal39
| uos
om.
P* | 2. ephsau ... 3. sed om.
K Pal39
| 3. sue ... uoluntatis (2^) om.
Cas247
| 5. non (1?) om. P*|habet] R*; habetur R²|6. interpretem T
K Pal39
| habet
K Pal39
| 8. in eodem -- dicitis om. R*LTC | 9. uos om. P* | 10. in presente R* | 11. euo: αλλοφυ- λοι εφιλιασαν)] R*; €MOI AAAOQ9YAOI סו ΦΙΛΟΙ AYXOHCAN R²; ΑΛΛΟΦΥΛΟΥ YIICTATHCAN P; OI ΦΙΛΟΙ AYXOHCAN ethroeth
K Pal39
| 13. emittit R* | ex syon
Cas247
; exion L*; ex syon ex syon
K Pal39
| 15. habet] R*; habetur R²| 16. legisse
Cas247
| 17. et om.
K Pal39
| 19. corde -- meo L(ut vid.) K|in greco ... 20. corde
om.
P | 20. et om. P* | 21. centesimo ... 22. est om. Καὶ P | 22. legisse] inuenisse R | hic om.
CSEL
| 24. e] et ex
Cas247
; de
K Pal39
; et R | codicibus om. P | ^. uestr. cod. quoque R | radendum C
K Pal39
.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,117:10.11.12
{39.4}Centesimo septimo decimocx:
ET IN NOMINE DOMINI QUIA ULTUS SUM
{39.5}
IN EOS.
Dicitis quia in grecis codicibus non inveniri. Sed et in latinis sub asterisco legendum est.
cx Ps. 117, 10 ; Ps 117, 11 ; Ps. 117, 12.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,118:47
{39.7}Centesimo octavo decimo:
ET MEDITABAR IN MANDATIS TUIS QUE DILEXI.
In greco
VEHEMENTER
additum legisse vos dicitis. Sed hoc superfluum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,118:48
{39.9}In eodem:
LEVAVI MANUS MEAS AD MANDATA QUE DILEXI.
In greco legisse vos dicitis
AD MANDATA TUA
. Sed hoc superfluum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,118:59
{39.11}In eodem:
COGITAVI VIAS MEAS.
In greco vias tuas legisse vos dicitis. Sed hoc superfluum est et rectius
MEAS
legitur.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,118:59
{39.11}In eodem:
ET AVERTISTI PEDES MEOS IN TESTIMONIA TUA.
In greco legisse vos
DICITIS ET AVERTI.
Sed et hoc superfluum est. cy
cyPs-H.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,118:69
{39.14}In eodem: Ego
AUTEM IN TOTO CORDE SCRUTABOR
{39.15}
MANDATA TUA.
In greco
IN TOTO CORDE MEO
legisse vos dicitis. Sed hic
MEO
superfluum est. 269
269 2. ^x. uos legisse P | sed + et P; et hoc K. Ἵ uel in hoc K² | in eo- R|4. et om.
K Pal39
| 5. in (7) om. RLC | dem om. T* | 11. uias] prem. iuxta
CSEL
| quia] quod LTP | ^. cod. grecis P | 12. est om. P | in eodem ... 14. superinuenitur T
K Pal39
; inuenire R* | et orm. fluum est om.
K Pal39
| 12. auertisti] uerti
K Pal39
| 7. meditabor K | dilexisti R*L | Ch | 13. legisse | inuenisse T | sed et hoc] 8. ^, legisse uos dicitis uehementer ad- in ras.
Cas247
? | 18. et )1([ quod T | 20. aditum
K Pal39
[sed + et R | 9. est om. K chaifi
Cas247
| 21. ediderunt > | 23. meum P | mandata 4- tua LT
K Pal39
h | 10. tua 4- om. K | ^. quasi sanguinem in manibus que dilexi uehementer
CSEL
| hoc] in hoc meis porto K | 24. quia] qui L*
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,118:109
{39.16}In eodem:
ANIMA MEA IN MANIBUS MEIS SEMPER
ET LEGEM TUAM NON SUM OBLITUS
.
Pro quo in greco legisse vos dicitis:
ANIMA MEA IN MANIBUS T
UIS
SEMPER.
Sed sciendum et apud Hebreos et apud Septuaginta et omnes alios interpretes scriptum esse
IN MANIBUS MEIS,
et non
IN MANIBUS TUIS,
quod hebraice dicitur BACHAFFI; et omnes apud Grecos ecclesiastici interpretes istum locum sic edisserunt, et est breviter hic sensus: Quotidie periclitor et quasi in manibus meis sanguinem meum porto, et tamen legem tuam non obliviscor.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,118:136
{39.23}In eodem: Exitus aquarum deduxerunt oculi mei quia non custodierunt legem tuam. Pro quo in greco legisse vos dicitis: Quia non custodivi legem tuam. {40.1}Sed hoc superfluum est270 quia et in hebreo legiturcz: Rivi aquarum fluebant de271 oculis meis quia non custodierunt legem tuam.
cz =Ps-H.
270 est]
om. K Pal39
|
271 de ]
om. Cas247
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,118:172
{40.2}In eodem:
PRONUNTIABIT
272
LINGUA MEA ELOQUIUM TUUM.
Pro
PRONUNTIABIT
273 in greco φθέξεται274 vos legisse dixistis.275 Quod verbum sive dicas276
PRONUNTIABIT
277 sive {40.5}
EFFABITUR
sive
LOQUETUR
,278 idipsum279 significat. Denique et nos de hebreo ita vertimusda:
LOQUETUR
280
LINGUA MEA SERMONEM TUUM
281
.
da =Ps-H.
272 pronuntiavit] pronun (t)iauit R*
K Pal39
|
273 pro pronuntiabit] pro quo nun(t)iavit
K Pal39
, pronuntiabit
T
|
274 φθέξεται] ΦΘΕΓξΟΙΤΟ
Pal39
|
275 dixistis] dicitis T*
|
276 dicas] dicat
Cas247
|
277 pronuntiabit] pronuntiavit
K Pal39
|
278 loquetur] loquitur R*
|
279 idipsum] ad ipsum
K Pal39
|
280 loquetur] loquitur R*
|
281 tuum] meum
C as247
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,119:2
{40.7}Centesimo nono decimo: Domine, libera animam meam a labiis iniquis, a282 lingua dolosa. In greco legisse vos283 dicitis et a lingua dolosa; et284 superfluum est.
282 a] et
Cas247,
et a
K Pal39
|
283 leg. vos] vos legisse
inv. Pal39
|
284 et] + ergo
K Pal39
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,126:5
{40.10}Centesimo vicesimo sexto285:
BEATUS VIR QUI IMPLEVIT
286
DESIDERIUM SUUM EX IPSIS.
In287 greco dicitis
VIRUM
288 non haberi. Quod manifestissime et in hebreo et in Septuaginta interpretibus continetur.
¶Codd. :
Edmaior
285 .CXXVI.] centesimo vigisimo quinto
VL311 K Pal39
|
286 implevit
VL311
] implebit
R² CSEL
|
287 In] Et in
R K Pal39 VL311
|
288 virum] vir
Cas247 K Pal39 VL311 CSEL
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,129:4
{40.13}Centesimo vicesimo nono:
PROPTER LEGEM TUAM SUSTINUI TE, DOMINE
db
.
Dicitis vos in greco289 invenisse
PROPTER NOMEN TUUM.
dc Et nos confitemur {40.15}plura sic290 exemplaria repperiri291; sed quia veritati292 studemus quid in hebreo sit, simpliciter debemus dicere pro
NOMINE
sive
LEGE
apud eos legitur THIRA
293
[תירא] quod Aquila interpretatus294 est φόβον hoc est
TIMOREM
, Symmachus295 et Theodotion : νόμον,296 id est
LEGEM
putantes THORA
dd propter litterarum297 similitudinem iod
298 [י] et vau [ו], que tantum magnitudine distinguuntur. {40.20}Quinta editio
TERROREM
interpretata est, Sexta
VERBUM
.
de
db Ps-R=Ps-G
dc sic Ps-Med
dd
νόμου
R + Sedulius (τō νωμō), Hexapl. (Sym. et Theodot. ex hebr. תורא =>
תּוֹרָה, cf. Hieron. ep. 106),
legem
Ps-R Ps-G Ps-α
Ps-γ Ps-Med (+ Clm343 VL409
L
) pleraque Psalteria Veteris Latinae praeter Ps-Med (cf. infra) Basel (legem et nomen) => Rahlfs
de
ὀνόματὀς
LXX
Luc.(R156 plerique codd. ;
FIELD
, t. 2, Oxford, 1875 : « hodierna ad unum omnia [exemplaria] cum Syro-hex. ») + dik39114) VL408
G
VL409
G
cum Sahid.,
nomen
VL408
L
Ps-Med Basel (legem et nomen) => HoP. -
תִּוָּרֵא (לְמַעַן) => timorem
Hexapl. (Aquila),
terrorem
Hexapl. (Quinta),
cum terribilis sis
Ps-H
¶Nota : La tradition grecque et latine se partage entre deux leçons que Jérôme fait découler d’une certaine vocalisation de l’hébreu que les interprètes d’expression grecque ont traduit par Loi, Parole ou Nom. Jérôme retient legem avec la tradition latine quasi unanime - à l’exception de la révision irlandaise du Ps-Med.- , même si la koinè a préféré ὀνόματὀς retenu par l’édition d’Oxford (HoP). Rahlfs revient à la leçon alexandrine mieux attestée par la traditions indirectes des psautiers non grecs. La tradition juive, vocalisant différemment, préfère l’effet (la crainte) à la cause (Dieu qui parle et légifère) et se distingue complètement sur ce point de la réception chrétienne du verset. [MM2024]
¶Codd. :
Edmaior
289 uos - in greco
VL311
]
inv.
T
|
290 sic
VL311
]
om. Cas247
|
291 repperiri
VL311
] repperire R*
|
292 veritati
VL311
] veritate
R*
|
293 THIRA
VL311
] thora
Cas247
|
294 interpretatus
VL311
] interpretatum
Pal39
|
295 Symmachus
VL311
]
scrips.,
symachus
Pal39
|
296 νόμον ] MONON
VL311
|
297 litterarum] littere
K Pal39 VL311
|
298 iod νόμον] ioth
L T
; ioht
Cas247
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,131:2
{40.21}Centesimo tricesimo primo299:
SICUT IURAVIT
300
DOMINO, VOTUM VOVIT DEO
301
LACOB.
Pro eo quod nos interpretati sumus
VOTUM VOVIT,
in greco ηὔξατο legisse vos dicitis et putatis interpretari debuisse
ORAVIT.
Sed hoc male302; εὐχή enim pro locorum qualitate et
ORATIONEM
et
VOTUM
significat secundum {40.25} illuddf: « Redde Deo303 vοta tua », id est τὰς εὐχάς σου.
df Ps. 49, 14.
299 primo] om.
K Pal39
|
300 iuravit
om. Pal39 K
|
301 deo] domino deo K*
|
302 sed hoc male] om.
K Pal39
|
303 deo] domino
K Pal39
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,135:7
{40.26}Centesimo tricesimo quinto:
QUI FECIT
304
LUMINARIA MAGNA.
Dicitis {41.1} quia in greco inveneritis
MAGNA SOLUS.
Sed hoc de superiori305 versiculo est, ubi legimus:
QUI
306
FECIT
307
MIRABILIA
308
MAGNA SOLUS.
lbi ergo legendum est et hic quasi superfluum non scribendum.
304 fecit] facit
K
|
305 superiori] superiore
R² L,
superire
R*
|
306 qui] quia
Pal39
|
307 fecit] facit
K Pal39
|
308 mirabilia] luminaria
R C
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,137:2
{41.4}Centesimo tricesimo septimo309:
QUONIAM
310
MAGNIFICASTI SUPER OMNE NOMEN SANCTUM TUUM.
In greco repperisse vos dicitis
SUPER OMNES.
Sed in Septuaginta ita legitur: Ὅτι ἐμεγάλυνας ἐπὶ πᾶν τὸ ὄνομα τὸ ἁγιόν σου, sicuti311 et nos in latinum vertimus. Ceterum apud Hebreos ita esse cognoscite: “Quia312 magnificasti {41.10} super omne nomen313 tuum314 verbum tuum”. luxta editionem autem315 latinam hic sensus est:
QUONIAM
316
MAGNIFICASTI SUPER OMNE NOMEN,
hoc est,317 quod in celo et in terra dici potest,
SANCTUM
Filium
TUUM
.
309 4. tric. sept.] xxxvi
Cas247 K Pal39
|
310 quoniam] quam
K Pal39
|
311 sicuti] sicut
K Pal39
|
312 quia] quam
K Pal39
|
313 nomen] + tuum T
|
314 tuum]
om. Cas247
|
315 editionem autem]
inv. Cas247
|
316 quoniam] quam
K Pal39
|
317 quoniam... hoc est]
om.
R*
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,138:4
{41.12}Centesimo tricesimo octavo:318
QUIA NON EST SERMO IN LINGUA MEA.
319 Pro quo in greco legisse vos dicitis:
QUIA NON EST DOLUS IN LINGUA MEA.
Quod320 solum Sexta editio interpretata est. Ceterum et apud Septuaginta {41.15}et apud omnes interpretes et ipsum hebraicum vel λαλιάν321 vel λόγον322, id est
ELOQUIUM
dg et
VERBUM,
scriptum habet. Denique hebraice MALA323 dicitur.
dg Ps-H.
318 .XXXVIII.] .XXXVII.
K Pal39
|
319 mea] tua
Pal39
|
320 quod ] + non
Cas247
|
321 λαλιαν] alian
K Pal39
|
322 vel λόγον]
om. T
, vel ΛOΓION R*, vel ΛOYON R*
|
323 mala] hela
K; om. Pal39
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,139:6
{41.17}Centesimo tricesimo nono:
FUNES EXTENDERUNT IN LAQUEUM.
Pro quo in greco324 invenisse vos dicitis:
FUNES EXTENDERUNT LAQUEUM
325
PEDIBUS MEIS
. Sed hoc in hoc loco326 superfluum est.
324 in greco] om.
Pal39
|
325 laqueum]
praem.
in
K Pal39
|
326 sed hoc in hoc loco]
om. Pal39
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,139:14
{41.19}In eodem pro eo quod est:
HABITABUNT RECTI CUM VULTU TUO,
in greco repperisse vos dicitis et habitabunt. Sed hic
ET
coniunctio superflua est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,140:7
{41.22}Centesimo quadragesimo:
DISSIPATA SUNT OSSA NOSTRA SECUS INFERNUM
. Pro quo327 in greco legisse vos328 dicitis
OSSA EORUM.
Sed et hoc329 superfluum est.
327 quo] eo quod
Cas247
|
328 legisse – vos ]
inv. T
|
329 et hoc]
inv. T
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,146:10
{41.25}Centesimo quadragesimo sexto330:
NEC IN TIBIIS VIRI
331
BENEPLACITUM ERIT EI
332
.
Pro
EI, DOMINO
333 legisse vos dicitis. Quod non habetur 334. dh
dh hoc (2?) om. TK ויו οἰ] εἰ πο תו e Te coz niunctio -- est R | est om. T
330 .VI.] .VII.
Cas247
|
331 viri]
om. Cas247
|
332 erit ei]
inv. K
|
333 Domino] Dominum
T,
o domine
K Pal39
|
334 habetur] habeatur
K Pal39
3
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,176
{42.1} Ideo335 autem, quod et vos in fine schedule336 queritis, et sanctus filius meus Avitus frequenter efflagitat, quomodo greca337 interpretanda338 sunt339 verba340, breviter annotavi.
335 ideo] R*; de eo R²
K Pal39
|
336 schedule] sedule
Cas247
|
337 greca]
om. R*
|
338 interpretanda] interponenda
K
|
339 sunt] sint
R L
|
340 verba] nomina T
|
Νεομηνία mensis exordium341 est, quod nos secundum latine lingue proprietatem kalendas possumus dicere. Verum, {42.5} quia apud Hebreos mensis secundum lune cursum supputatur et apud Grecos μήνη luna dicitur, νεομηνία342 quasi
NOVA LUNA
appellatur.
341 exordium] exordii
Cas247
|
342 νεομηνία] neomenia
R² L² T P;
neominia
R*L*K;
neomenia
L T²,
neominia
R L*,
necminia
Cas247
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,177
Ἔρημος autem
DESERTUM
vel
SOLITUDINEM
significat;
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,178
θρόνος,343
SEDEM
vel
SOLIUM;
343 θρόνος] thronus R L T
Cas247 K Pal39
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,179
νυκτικόραξ, ut diximusdi,
NOCTUAM.
di
Supra Edmaior. p. 34.8
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,180
Κυνόμνια,344 non, ut Latini interpretati sunt,
MUSCA CANINA
dicitur per υ grecam litteram; sed, iuxta hebraicam intellegentiam, {42.10} per δίφθογγον debet scribi οι
345 ut sit κοινόμυια,346 id est
OMNE MUSCARUM GENUS
347
,
quod348 Aquila πάνμικτον, id est
OMNIMODAM MUSCAM
interpretatus est.
344 KYNOMYA R L T; KYNOMIA K; kinomia
Pal39
|
345 οι]
om. T
|
346 KOINOMIA
R L Cas247 K Pal39 ;
KOYNOMYIA
T
|
347 musc. - genus]
inv. T Pal39
|
348 quod] sed
K Pal39
|
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,181
Λαξευτήριον autem, pro quo Latinus
ASCIAM
vertit, nos genus ferramenti interpretamur349 quo350 lapides dolantur. Denique, ex hebreo vertentes ita diximusdj: « Et351 nunc scalpturas352 eius pariter bipinne353 et dolatoriis deraserunt ». Λαξευτήριον ergo ‘dolatorium’ dici potest.
EXPLICIT EPISTULA SANCTI HIERONYMI AD SUNNIAM ET FRETELAM.
354
dj Ps. 74, 16 (Ps-H)
349 interpretamur] interpretabimur
T
; interpretati sumus
K Pal39
|
350 quod
Cas247
|
351 et] ut
R L T Cas247
|
352 scalpturas] sculpturas T; sculpturam
Pal39
²; sculptura K
Pal39
*
|
353 bipinne
L Cas247
] bipinni
VL312
, bipenne
T K VL312*;
bipenna
Ρal39
²
|
354 Subscriptio : explicit epistola sancti hieronimi ad sunniam et fretelam
L T
— explicit epistola sancti hieronimi presbiteri
Pal39
— explicit
R
— finit Κ —
sine subscriptione Cas247 CSEL
|
<01.106b> Hieronymi epistola ad Sunniam et Fretelam de Psalterio
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,1
prol.|
¶
A Incipit1 epistula sancti Hieronymi ad Sunniam et Fretelam de Psalterio que de Septuaginta interpretum editione corrupta sint2. -
A
¶Principes de l’édition: Le texte de
Edmaior
est retenu comme texte de base avec, entre accolades, la pagination et les numéros de lignes de l’édition critique de la Vulgate (
Edmaior)
. La référence biblique de chaque lieu critique tient lieu de numéro de paragraphe. L’orthographe est normalisée selon les principes de
Sacra
Pagina,
celle-ci adoptant l’orthographe de l’éditio maior, pour les formes rares ou héritée de la lettre 106. Le texte sera complété de notes originales et de la collation de la version des psautiers quadruples de la famille de Salomon III de Saint Gall : VL311 et VL312 (= Bruyne p) ainsi que ponctuellement des psautier greco-latin milanais VL408 VL409. Les leçons de VL312 indiquent un texte moins fautif que VL311, alors même que VL311 est plus ancien et copié à Saint-Gall même. Pour les variantes des mots en caractères grecs et hébreux on se reportera aux éditions papier et aux manuscrits. Le copiste de VL311 semble ne pas comprendre ce qu’il écrit en grec et en hébreu, la séparation des mots est souvent fautive, mais les séquences consonnantiques de l’hébreu semblent plus correctes que celles du texte procuré par l’édition
maior.
¶Codd. :
A = Berolinensis lat. 17 s. IX. eddidit CSEL
B = Berolinensis lat. 18 s12 (continet initium usque ad. p. 249, 16 discordet) eddidit CSEL
Bruyne : De Bruyne, Préfaces de la Bible latine (Ps.), § 10, p. 51 eddidit R (=E), VL312 (p)
Cas247 = Montecassino, cod. 247, s11 ; eddiderunt CSEL ( O) Edmaior (C)
CSEL = Isidor Hilberg, ed., CSEL 55, 1912, p. 247 sqq. ; eddidit A Cas247 (O) P t r o Pal39 (p) B ; trois témoins sur 10 sont communs avec l’édition critique de la Vulgate. D. De Bruyne, « 'La Reconstitution du Psautier Hexaplaire Latin », Rev Bén. 1929, p. 301-302 estime que le texte a été « mal édité » et propose plusieurs corrections. Il faut désormais lui préférer le texte publié dans l’édition critique de la Vulgate.
Edmaior : t. 10, p. 8-42, collationne 6 témoins : h (=CSEL) R L T C (=C247) K P ( = Pal39) ; T C Pal39 avaient déjà été collationnés par CSEL.
o = Oxoniensis Balliolensis 229 s12 ; eddidit CSEL
P = Cenomanensis 126 s. IX. eddidit CSEL
Pal39 = BAV, Pal. lat. 39 s. XI eddiderunt CSEL (p) Edmaior texte (P) : très proche de VL311
PL 22, 837-867 (pro memoria).
Q = Duacensis 247 s11 ; eddidit CSEL
R = BAV, Reg. lat. 11 eddidit Bruyne Edmaior
r = Sessorianus 71 (Bibl. Nat. Rom. 1349) s11 ; eddidit CSEL
t = Cheltenhamensis 24510, s9 (fragmentum § 59-67.1 = CSEL p. 277.17-283.2) ; eddidit CSEL
T = Reims, BM, 15, s11 ; eddidit CSEL (B^) Edmaior. (T)
VL= Vetus latina
VL311 = Bamberg, Staatsbibliothek, Msc. Bibl. 44 (A.I.14), f. 2r sqq., psalterium quadruplex, St Gall, a. 909 : ancêtre direct de Pal39
VL312 = Paris, BnF, NAL 2195, f. 2r sqq. collationné par Dom De Bruyne avec R VL408 VL409
¶Codd. :
A = Berolinensis lat. 17 s. IX. eddidit CSEL
B = Berolinensis lat. 18 s12 (continet initium usque ad. p. 249, 16 discordet) eddidit CSEL
Bruyne : De Bruyne, Préfaces de la Bible latine (Ps.), § 10, p. 51 eddidit R (=E), VL312 (p)
Cas247 = Montecassino, cod. 247, s11 ; eddiderunt CSEL ( O) Edmaior (C)
CSEL = Isidor Hilberg, ed., CSEL 55, 1912, p. 247 sqq. ; eddidit A Cas247 (O) P t r o Pal39 (p) B ; trois témoins sur 10 sont communs avec l’édition critique de la Vulgate. D. De Bruyne, « 'La Reconstitution du Psautier Hexaplaire Latin », Rev Bén. 1929, p. 301-302 estime que le texte a été « mal édité » et propose plusieurs corrections. Il faut désormais lui préférer le texte publié dans l’édition critique de la Vulgate.
Edmaior : t. 10, p. 8-42, collationne 6 témoins : h (=CSEL) R L T C (=C247) K P ( = Pal39) ; T C Pal39 avaient déjà été collationnés par CSEL.
o = Oxoniensis Balliolensis 229 s12 ; eddidit CSEL
P = Cenomanensis 126 s. IX. eddidit CSEL
Pal39 = BAV, Pal. lat. 39 s. XI eddiderunt CSEL (p) Edmaior texte (P) : très proche de VL311
PL 22, 837-867 (pro memoria).
Q = Duacensis 247 s11 ; eddidit CSEL
R = BAV, Reg. lat. 11 eddidit Bruyne Edmaior
r = Sessorianus 71 (Bibl. Nat. Rom. 1349) s11 ; eddidit CSEL
t = Cheltenhamensis 24510, s9 (fragmentum § 59-67.1 = CSEL p. 277.17-283.2) ; eddidit CSEL
T = Reims, BM, 15, s11 ; eddidit CSEL (B^) Edmaior. (T)
VL= Vetus latina
VL311 = Bamberg, Staatsbibliothek, Msc. Bibl. 44 (A.I.14), f. 2r sqq., psalterium quadruplex, St Gall, a. 909 : ancêtre direct de Pal39
VL312 = Paris, BnF, NAL 2195, f. 2r sqq. collationné par Dom De Bruyne avec R VL408 VL409
1 Incipit]
om. Cas247
2 sint] sunt
Cas247 Pal39 VL311 VL312
prol.|
Dilectissimis3 fratribus Sunnie et Fretele et ceteris4 qui vobiscum Domino serviunt Hieronymus5.
3 Dilectissimis VL312] Dilectis
Pal39 Val311 (in ras.)
4 ceteris
VAL311 VL312 etc.
] + fratribus
Pal39
5 Incipit... Hieron.]
om. CSEL
prol.|
Vere in vobis apostolicus et propheticus sermo completus esta: «
In omnem terram exiit
6
sonus eorum et in fines orbis terre verba eorum ».
{8.5} Quis hoc crederet ut barbara Getarum lingua hebraicam quereret veritatem et dormitantibus, immo contendentibus Grecis, ipsa Germania7 Spiritus sancti eloquia scrutaretur? “In veritate cognovi, quod non est personarum acceptor Deus, sed in omni gente qui timet Deum et operatur Dei iustitiam acceptus est illi”b. Dudum callosa tenendo capulo manus et {8.10} digiti tractandis8 sagittis aptiores ad stilum calamumque mollescunt, et bellicosa pectora vertuntur in mansuetudinem christianam. Nunc et Isaie9 vaticinium cernimus opere completumc : « Concident gladios suos in aratra et lanceas suas in falces et non assumet gens contra gentem gladium et non discent ultra pugnare ». Rursumque in eodemd: « Pascetur10 lupus cum {8.15} agno et pardus requiescet11 cum hedo, et vitulus et leo et taurus pascentur simul et puer parvulus ducet12 eos, et bos et ursus in commune pascentur parvulique eorum erunt pariter, et leo et bos comedent paleas13 », non ut simplicitas in feritatem transeat, sed ut feritas discat simplicitatem.
a Ps. 18, 5; Rm. 10, 18.
b Act. 10, 34-35.
c Is. 2, 4.
d Is. 11, 6-7.
6 exiit
VL311 VL312 etc.
] exivit
T Cas247 Pal39
7 Germania] germana
T
8 digiti tractandi] digitis tractando
Cas247
9 Isaie]
scrips.,
Esaie
cett.
10 pascetur] pascitur
VL311
11 requiescet
Pal39 CSEL
] requiescit
R L T Cas247 K VL311
12 ducet] ducit
R L T Cas247 K VL311
13 comedent – paleas]
inv. T
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,2
prol.|
Queritis14 a me rem magni operis et maioris invidie, in qua scribentis {9.1} non ingenium sed eruditio comprobetur ut, dum ipse cupio iudicare de ceteris15, iudicandum me omnibus prebeam, et in opere Psalterii iuxta digestionem schedule vestre, ubicumque inter Latinos Grecosque contentio est quid magis Hebreis conveniat significem. In {9.5} quo illud breviter admoneo ut sciatis aliam esse editionem quam Origenis et Cesariensis16 Eusebius omnesque17 Grecie tractatores κοινά, id est ‘communem’18 appellant atque ‘vulgatam’ et a plerisque nunc ‘Lucianios’
19* dicitur, aliam Septuaginta interpretum, que et in ἑξαπλοῖς
20 codicibus repperitur et a nobis in latinum sermonem fideliter versa est et Hierosolyme {9.10} atque in Orientis ecclesiis decantatur21
e. Super22 qua re et sanctus et23 filius meus Avitus sepe quesierat et, quia se occasio fratris nostri Firmi presbyteri dedit, qui mihi vestram epistulam24 reddidit25, vobis26 scribens in commune respondeo et me magno amicitie libero fenore quod, quanto magis solvimus, plus debemus. Sicut autem in Novo {9.15} Testamento, si quando apud Latinos questio exoritur et est inter exemplaria varietas27, recurrimus ad fontem greci sermonis quo Novum scriptum est Instrumentum, ita in Veteri Testamento, si quando inter Grecos Latinosque diversitas est, ad hebraicam confugimus veritatem ut, quicquid de fonte proficiscitur28, hoc queramus in rivulis. Kοινή29
{9.20} autem ista, hoc est communis30 dictio31*, ipsa est que et32 Septuaginta; sed hoc interest33 inter34 utramque quod κοινή pro locis et temporibus et pro voluntate scriptorum vetus corrupta editio est. Ea autem, que habetur in ἑξαπλοῖς et quam nos vertimus, ipsa est que in eruditorum libris incorrupta et immaculata Septuaginta interpretum translatio reservatur35. {9.25} Quicquid ergo ab hac discrepat, nulli dubium est, quin ita et ab Hebreorum auctoritate36 discordet.B
e Jérôme ne dit pas qu’on chantait en grec les colonnes des Hexaples avec leurs signes diacritiques, mais la LXX qui est dans les Hexaples. Cf. à ce sujet la remarque de D. De Bruyne, « 'La Reconstitution du Psautier Hlexaplaire Latin », Rev Bén. 1929, p. 297-298.
B
¶Codd. : ($2)
Edmaior.
VL311
VL312
7. quod] quoniam T | 8. dei om. Cas247 | 9. acceptum T | 12. suos om. Pal39 * | 13. assument Cas247 ; adsumit R | 14. discent] disserit R | ultra] amplius T | pascitur RLC K Pal39 | 17. erunt om. Cas247 | et bos com. paleas 071. Pt | comedunt Cas247 1. comprobetur] L*(e corr. αἱ vid.) | de ceteris iudicare Pal39 | 4. contentio] intentio Cas247 | 5. quo] qua Cas247 | origenes CSEL
7. quod] quoniam T | 8. dei om. Cas247 | 9. acceptum T | 12. suos om. Pal39 * | 13. assument Cas247 ; adsumit R | 14. discent] disserit R | ultra] amplius T | pascitur RLC K Pal39 | 17. erunt om. Cas247 | et bos com. paleas 071. Pt | comedunt Cas247 1. comprobetur] L*(e corr. αἱ vid.) | de ceteris iudicare Pal39 | 4. contentio] intentio Cas247 | 5. quo] qua Cas247 | origenes CSEL
14 Queritis] Queris
VL311 R L T K*
15 iudicare – de ceteris]
inv. VL311
16 cesariensis
Pal39
, cesariense[--], censariensis K
17 omnesque] omnisque
R
18 commune L T | 10. in (az£e orientis) om.
Cas247
| sanctus 2255 om.
Pal39
| 11. et (7^) om. L?TPh | 12. reddedit R*; tradidit הית; tradedit R² | 13. in communem
Cas247
| 15. si
om.
K* | 17. ita 4- et R²
CSEL
| 19. ΚΟΙ- NON 6 | 20. ^, communis ista hoc est
Pal39
25. et ori.
Pal39
19 Lucianios
R L T K Pal39 VL311 VL312
] Lucianos
Cas247,
Λουκιάνειος
CSEL
20 ἑξαπλοῖς] εζαπλοις
VL311,
exaplois
VL312
21 decantatur] decantantur
Pal39
22 super] supra
Cas247
23 et]
om. VL311 VL312 L² T Pal319 CSEL
24 vest. ep.] epistulam vestram
Pal39
25 reddidit
VL311 etc.
] tradidit
VL312
26 vobis
R² VL312
] a vobis R* L T
Cas247 Pal39 CSEL VL311
,
om. K
27 et est inter exemplaria varietas]
om. VL312
28 proficiscitur
VL312 etc.
] proficitur
VL311
29 Kοινή] KOINON
Cas247
30 ista hoc est - communis]
inv. VL311
31 dictio L T
Cas247
K
Pal39 VL311 VL312
] editio
R CSEL (O B)
32 et] + in
Pal39 VL311,
etin
K
33 interest]
om. Cas247
34 inter] in
P39
35 translatio reservatur] translatione servatur
VL312
36 auctoritate] auctoritate] veritate
Cas247
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,5:6
prol.|
{10.1} Prima37 de quinto38 psalmo questio fuit
: Neque habitabit
39
iuxta te
40
malignus.
Pro quo habetur in greco: Οὔτε παροικήσει41 σοι πονηρός sive42 πονηρευόμενος, ut vulgata editio continet. Et miramini cur παροικίαν43, id est incolatum, latinus interpres non verterit44, sed pro hoc posuerit
habitationem
45
{10.5} que grece dicitur κατοικία. Quod quidem in alio loco fecisse convinciturf: “Heu mihi quia incolatus meus prolongatus est”. Et in quarto decimo psalmo rursum pro incolatu habitationem posuitg: « Domine, quis habitabit in tabernaculo tuo? » Et sciendum quod, si voluerimus dicere: Domine, quis incolet tabernaculum tuum? vel illud e46 quintoh: “Neque {10.10} incolat iuxta te malignus”, perdes47 εὐφωνίαν,48 et dum interpretationis κακοζηλίαν sequimur, omnem decorem translationis amittimus; et hanc esse regulam boni interpretis, ut ἰδιώματα lingue alterius sue lingue exprimat proprietate. Quod49 et Tullium in †Protagora†50* Platonis et in Oixoνομικῷ Xenofontis et in Demosthenis contra Eschinen oratione51 fecisse {10.15} convincimus52, et Plautum, Terentium Ciciliumque53, eruditissimos viros, in grecis comoediis transferendis. Nec ex eo quis latinam linguam angustissimam putet, quod non possit verbum transferre de verbo, cum etiam Greci pleraque nostra circuitu54 transferant et verba hebraica non interpretationis fide, sed lingue sue proprietatibus nitantur exprimere.55
f Ps. 119, 5.
g Ps. 14, 1.
h Ps. 5, 6.
37 prima] K*, primo
K²
38 quinto] quinta
K
39 habitavit K*
40 te]
om. Pal39
²
41 παροικήσει] Π ΙΛΡΟΙΚΕCΙCΟΙ
VL311,
ΠΑ POIKECI
R L
, ΠTAPOIKΕI
Pal39
42 πονηρός Sive]
om. T
43 παροικίαν] ΠΑ ΝΟΙΚΊΑΝ
Pal39 R
*
VL311
44 verterit] verteret
K² Pal39 VL311
45 habitationem
VL311
] habitatione
R F L T Cas247
46 e K*] de
T K² Pal39 VL311 CSEL
47 perdes K*] perdit K², perdidit
Pal39 VL311
48ευφωνιαν]ὴ ΕΨΥΦΩΝΙΑΜ T?; €O90NIAN L >; ΕΟΦΩΝΙΑΜ T*; ΓΟΦΩΝΙΑΝ
Cas247
qui in marg. cacophonian transcribit
49 Quod] + quidem
K² Pal39 VL311
50 Protagora]
restit. Edmaior. ex CSEL,
Pytagora
codd. omnes
51 oratione
Edmaior. CSEL VL312
] orationem CSEL (A r )
Cas247 Pal39 T VL311, cett. codd. (Edmaior.)
52 convicimus] convicimur
VM311
53 ciciliumque L*T
Cas247
] ceciliumque R² L², ceciliumque
CSEL
, etciliumque R*; ciliciumque
K Pal39
54 circuitu
VL311 etc.
] circuiuut circuitu] circuit ut L* (ut uid.) K, circuitu ut R*, circuiunt ut T
VL312
; circuunt ut
Cas247,
vel circueunt K²
55 2. ovre] OYTA€ R*; OY R²TC? (in ras.) ^. [ITONHPCYOMENOC siue [/JONHPOCC |3.et miramini ... uerterit om. R*L T
Cas247
K* | παροικιαν] | 10. | | kakoGn- λιαν] KAKOACEIAN
Cas247
| 11. ammittimus
Cas247
| 13. proprietate] L? (etate ἐμ ras.); 14. demostenis
Pal39
| eschinen
Pal39
? (ch ἐμ ras.); «eschinen L; eschinen
Cas247
| 15. terrentium R*LK*
Pal39
| | 17. posset
Pal39
| 18. plerique
Cas247
| nostra [ nomina T | 19. ^, lingue sed
Pal39
.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,5:9
prol.|
{10.20}De eodem psalmo:
Dirige in conspectu meo viam tuam.
Pro quo habetur in greco56: Κατεύθυνον ἐνώπιόν σου τὴν ὁδόν μου57, hoc est:
Dirige
{11.1}
in conspectu tuo viam meam.
Quod nec Septuaginta habent nec Aquila nec Symmachus nec Theodotio, sed sola κοινή editio. Denique et in hebreo ita scriptum repperi: OSER LAPHANOI †DARCHACH†58 quod omnes voce simili transtulerunt:
Dirige in conspectu meo viam tuam,
secundum {11.5} illud quod et in oratione Dominica dicituri: « Pater noster, qui es in celis, sanctificetur nomen tuum », non quo nobis orantibus sanctificetur quod per se sanctum est, sed quo petamus, ut, quod per naturam sui sanctum est, sanctificetur in nobis. Ergo et nunc Propheta postulat, ut via Domini, que per se recta est, etiam sibi recta fiat.
i Mt. 6, 9.
56 greco] + KOINH editio
R
57 μου] SOY
Pal39 VL311
58 LAPHNOI DARCHACH] LAPHARNOI DARCHACHI
VL311
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,6:11
prol.|
{11.10}De sexto psalmo:
Erubescant et conturbentur vehementer omnes inimici mei.
Et dicitis in greco
vehementer
non haberi. Scio, sed hoc vulgata. Ceterum et in hebreo habet MOD [מאד], id est
vehementer,
et omnes σφόδρα similiter transtulerunt.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,7:9
prol.|
prol.|{11.14}De septimo psalmo:
Iudica me, Domine, secundum iustitiam meam.
{11.15}Pro quo habetur in greco κατὰ τὴν δικαιοσύνην σου, id est
iuxta iustitiam tuam
. Sed et in hoc male; in hebreo enim SEDECHI habet, quod interpretatur
iustitia mea,
et non SEDECACH, quod
iustitiam tuam
sonat. Sed omnes interpretes
iustitiam meam
voce simili transtulerunt. Nec cuiquam videatur temerarium quod iudicari secundum iustitiam suam {11.20} postulet, cum et sequens versiculus hoc ipsum significet:
Et secundum innocentiam meam super me,
et sexti decimi psalmi hoc exordium sitj:
Exaudi, Domine, iustitiam meam,
et in septimo decimo quoque dicaturk:
«
Retribuit mihi Dominus secundum iustitiam meam et secundum puritatem manuum mearum reddet mihi », in vicesimo quoque quinto psalmo scriptum sitl:
Proba me, Domine, et tempta me, ure renes meos et cor meum,
et {12.1} in quarto dicatur: « Cum invocarem, exaudivit59 me Deus iustitie mee », et in octogesimo quinto: « Custodi animam meam, quoniam sanctus sum » ; lacob quoque loquatur in Genesim: « Exaudiet me cras iustitia mea ».
j Ps. 16, 1.
k Ps. 17, 21.
l Ps. 25, 2.
m Gn. 30 ; 33.
59 invocarem exaudivit] inuocarem te exaudisti
Cas247
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,8:4
prol.|
De octavo psalmo:
Quoniam videbo celos tuos.
Et dicitis quod {12.5}
tuos
in greco60 non habeat. Verum est, sed in hebreo legitur SAMACHA, quod interpretatur celos tuos, et de editione Theodotionis61 in Septuaginta interpretibus additum est sub asterisco. Cuius rei breviter vobis sensum aperiam ubi quid minus habetur in greco ab hebraica veritate, Origenis de translatione Theodotionis addidit et signum posuit {12.10} asteris, id est stellam, que, quod prius absconditum videbatur, illuminet et in medium proferat; ubi autem quod in hebreo non est, in grecis codicibus invenitur, obelon, id est iacentem, preposuit, quam nos latine veru possumus dicere, quo ostenditur iugulandum esse et confodiendum quod in authenticis libris non invenitur. Que signa et in Grecorum {12.15}Latinorumque poematibus inveniuntur.
60 tuos – in greco]
inv. Cas247
61 theodotionis K²
(ut vid.)
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,16:21
prol.|
{12.19} Sexto decimo62:
Oculi tui videant equitates.
Pro quo in greco vos legisse dixistis οἱ ὀφθαλμοί μου, id est
oculi mei.
Sed rectius
oculi tui
quia et supra dixeratn
: De vultu tuo iudicium meum prodeat
ut, oculi Dei63 in propheta operante,64 non prava65 sed recta conspiciant66.
n Ps. 16, 2.
62 .XVI.] in xvi° psalmo
Cas247 (et sic deinceps) ; numeros om. T
usque ad Ps. 41. -J- addit et signum posuit R, cf. infra 2 9 | 7. uobis om.
Cas247
|^. sensum breuiter uobis T* | 8. aperiant
Cas247
| quid] K*; quod CK² 9. origenes ἢ | addit R|etsignum pos. ast.] sub asterico
Cas247
| 10. asteris = R*LK*; asterisci Th; asteriscum R²K²
Pal39
| stillam L* | 11. hebraico
Pal39
| 12. preposuit] prem. lineam R²; +- uirgulam K²
Pal39
| latini
Pal39
| 13. ueru] uerum
Cas247
| quo] quod
Cas247
| esse] K*; ut est ad ps. XL1 | pro ... greco post μου )]. 17) transp. R*L T
Cas247
K* | 17. dicitis
Cas247 Pal39
| oculi tui] oculum R*LT; ocul«« K* | 20. me (7) +- domine
Pal39
| dicitis quod CK²; dicitis q««« K* | lege K*; legitis
Cas247
| 21. in nullo TC | 23. sit] sic
Cas247
| avrovs 4- ΚΑΙ YIIOCKCAHCON AYTOYC R².
64 operante] recta aperante R*
65 prava] parva R*
66 conspiciant] conspiciunt R*; conspiciat
Pal39 VL311
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,16:8
prol.|
{12.19}In ipso:
Custodi me ut pupillam oculi.
Dicitisque “in greco legio:
Custodi me, Domine”.
Quod nec in hebreo nec in ullo habetur interprete.
o Ibid.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,16:13
prol.|
{12.21}In eodem :
Exsurge, Domine, preveni eum et supplanta eum.
Pro quo in greco Πρόφθασον67 αὐτούς, id est
preveni eos et supplanta eos.
Sed melius si legatur numero singulari, siquidem de impio dictum est, de quo statim {13.1} sequitur:
Preveni eum et subplanta eum; eripe animam meam ab impio.
Nullique dubium, quin diabolum significet.
67 Πρόφθασον] Πρόεφθασον
VL311
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,17:13
prol.|
{13.3}Septimo decimo:
Grando et carbones
68
ignis
. Et queritis cur grecus istum versiculum secundump non habeat interpositis duobus versibus.{13.5}Sed sciendum quia de hebraico et Theodotionis editione in Septuaginta interpretibus sub asterisco additum sit.
p PS. 17, 14.
68 carbones] carbonis R*
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,17:34
prol.|
{13.6}In eodem:
Qui perfecit pedes meos tamquam cervorum.
Pro quo scribitis in greco inveniri ὡσεὶ ἐλάφου, id est
tamquam cervi,
singularem numerum pro plurali. Sed in hebreo pluralis numerus positus est CHAIALOTH, et omnes interpretes pluralem numerum transtulerunt.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,17:36
prol.|
{13.10}In eodem:
Et dedisti mihi protectionem salutis tue.
Pro quo in greco vos legisse dixistis τῆς σωτηρίας μου, id est
salutis mee.
Sed in hebreo IESACHA
salutis tue
significat, non
mee
quod et omnes interpretes transtulerunt.69
69 transtulerunt
om. Cas247
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,17:40
prol.|
{13.13}In ipso:
supplantasti insurgentes in me subtus me.
Pro quo in greco plus invenisse vos dicitis
omnes insurgentes.
Sed
omnes
additum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,17:47
prol.|
{13.15}In eodem:
Vivit Dominus et benedictus Deus meus.
Et dicitis in greco non haberi
meus
. Quod non sub asterisco sed ab ipsis Septuaginta de hebraica veritate translatum est et cuncti interpretes in hac parte consentiunt.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,17:48
prol.|
{13.18}In eodem:
Liberator meus de gentibus iracundis.
Pro quo in greco invenisse vos dicitis
ab
{13.20}
inimicis meis fortibus
sive
potentibus.
Et quia semel70 veritati studemus, si quid vel transferentis festinatione vel scribentium vitio depravatum est, simpliciter confiteri et emendare debemus. In hebreo nihil aliud habet nisi hoc:
Liberator meus ab inimicis meis;
Septuaginta71
iracundis
addiderunt. Et pro
gentibus
tam in hebreo quam in cunctis interpretibus {13.25}
inimici
positi sunt; et miror, quomodo pro
inimicis gentes
mutate sint.
70 semel] simul
Pal39
*
71 septuaginta K²
Pal39
] + autem R²
CSEL
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,18:6
prol.|
{13.27}Octavo decimo:
Exultavit ut gigans
72
ad currendam viam suam.
Et {14.1} dicitis quod in greco73
suam
non habeat. Sed hoc nos74 sub veru additum repperimus et in hebreo non esse manifestum est.q
q PS 17.1.13 4. Ps. 17,14 6- | 4. secundum] R*; secundo R² | 5. de om. R*LTK*]| et] K*; et de K²Pal39 | thoeodotionis Kt; theudotionis Cas247 | 6. eodem - psalmo Cas247 | perficit L? (pr. i in ras.) | T. scribitis om. Pal39 | 10. in eodem ... 13. | 11. της om. T | 16. deus] in ras. Pal39 | meus )2%([ deus meus Pal39* | 19. meus 66 | meus Pal39*; de Pal39? | ^, uos inuenisse Pal39 | 20. | 21. transferentes K* ; transferendis K² | 23. habetur Pal39 | nisi hoc orm. R* L T C K* ita autem R*LTC K* | 25. inmutate R* | 26. sunt TKCP | 27. | suam om. Cas247.
72 gigans] R*L* (ut vid.); gigas
R² L² Pal39
73 greco] + viam
Cas239
74 nos]
om. Cas247
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,19:5
prol.|
{14.3} Nono decimo:
Tribuat tibi secundum cor tuum.
Et dicitis in greco vos hoc75 versiculo additum nomen Domini repperisse. Quod superfluum {14.5}est quia ex superioribus ἀπὸ κοινοῦ76 subauditur, unde cepit et psalmusr: « Exaudiat te Dominus in die tribulationis », ut et hic sub eodem sensu dicatur:
Tribuat tibi secundum cor tuum,
id est ipse Dominus, de quo supra dictum est.
r Ps. 19, 2.
75 hoc] in hoc R²Cas247
76 απο κοινου] ΕΠΑΚΟΥΨΕΙ
Pal39
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,19:10
prol.|
{14.8}In eodem:77
Et
78
exaudi nos in die qua invocaverimus te.
Pro quo legisse vos79 dicitis
in quocumque die.
Sed superius {14.10} cum hebraica veritate concordat, ubi scriptum est BIOM, id est
in die.
77 sensu ... in eodem
om. R* L T Cas247 K
78 Et]
om
.
Pal39
79 leg. vos]
inv. T*
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,21:20
prol.|
{14.11}Vicesimo primo
: Tu
80
autem, Domine, ne elongaveris auxilium tuum a me.
Pro quo81 dicitis invenisse vos82
meum
. Quod et83 verum est, et ita corrigendum. Breve84 ēenim: si quid scriptorum errore mutatum est, stulta credimus85 contentione defendere.
80 tu] deus meus deus meus quare me dereliquisti. illud quod in medio uersiculo est: respice in me superfluum est. in eodem
praem. Cas247
81 Pro quo
R² CSEL
] quo R*, quod L T
Cas247 K Pal39
82 uos
R² Cas247 CSEL
] non vos R* L T K ; vos non
Pal39
83 et
om. Cas247
84 breve] R*K*; neque R² K²
Pal39
85 credimus K*] debemus K²
Pal39
, aliter debem... R²
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,21:24
prol.|
In eodem:
Universum semen
{14.15}
lacob magnificate eum.
Pro quo in greco scriptum sit δοξάσατε αὐτόν, id est
glorificate eum.
Sed sciendum quod ubicumque in greco
glorificate
scriptum est, latinus interpres
magnificate
transtulerit, secundum illud quod in Exodo diciturs: « Cantemus Dormino, gloriose enim magnificatus » pro quo in greco scribitur
glorificatus est
;86 sed {14.20}in latino sermone si transferatur, fit indecora translatio. Et nos emendantes olim Psalterium, ubicumque sensus idem est,87 veterum88 interpretum consuetudinem mutare89 noluimus, ne nimia novitate lectoris studium terreremus.
s Ex. 15, 1
86 glorif. est] ΔΕΔΖΑCΘΑΙ R
87 idem est] id ē
Pal39
88 veterum] verum
Cas247
89 mutare]
om. Pal39
*
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,22:5
prol.|
Vicesimo secundo:
Calix meus inebrians quam preclarus
90
est.
Pro quo {14.25}in greco legisse vos dicitis
calix tuus.
Sed hoc in κοινῇ errore91 obtinuit. Ceterum92 et Septuaginta et hebraicum et omnes interpretes
calix meus
{15.1} habent, quod hebraice dicitur CHOSI [כּוֹסִי]; alioquin, si
calix tuus
esset, diceretur CHOSACHt [כּוֹסךָ].
t Forme non attestée dans le Texte massorétique.
90 preclarus] preclarum
Cas247
91 errore
R* L*
] error
R²
92 ceterum] ceterorum
R* L* T K Pal39
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,24:4
prol.|
{15.3}Vicesimo quarto:
Confundantur omnes inique agentes.
Et dicitis quod
omnes
in greco non habeat, et bene; nam nec in hebreo habet {15.5} sed in Septuaginta sub veru additum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,24:21
prol.|
{15.5}In eodem : Innocentes et recti adheserunt mihi, quia sustinui te. Et dicitis in greco vos repperisse
Domine.
Quod superfluum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,26:6
prol.|
{15.8}Vicesimo sexto
: Et nunc exaltavit caput meum super inimicos.
Pro quo in greco vos invenisse dixistis:
Et nunc ecce exaltavit caput meum.
Sed ecce superfluum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,26:8
prol.|
{15.10}In eodem:
Exquisivit facies mea.
Pro quo in greco sit positum:
Quesivit te facies mea.
Sed melius superius. u
u 9 5, 9. 24, 21 8. Ρ5. 26, 6 2I DsS228 £3 10. Ps. 26, 8 20 12. -- 1. quod] et Pal39 | si = ; תק quia R*LT CK; om. CSEL | esset] esse C P | diceretur = R² Pal39; dicitur R F L T C K; om. ἢ | 3. inique C K; iniqua Pal39 | 6. uos om. Cas247 | 8. et nunc ... 9. dixistis om. R L T C Kh | 8. exaltaui Pal39 | 9. exaltaui ecce Pal39 | 12. uoces Kt | pro quo ... 14. gloriam om. Pal39 | 15. ad uerbum] aduerbi sim Cas247 | 16. KAKOAGEIAN Cas247 | fit] sit Pal39 | 17. ^. uos legisse Pal39 | 18. inhabitabit Cas247 | credentibus] R*; credentium R² T P | 19. ad om. R* | iasab restituimus; iasap R; iasaph L T CK Pal39 h | 20. et (ante sessio) om.
Pal39 | 21. dicebatur] dicitur Pal39 | 22. deus super aquas 07. Pal39 | deus] dominus CSEL | uox J- domini P K² CSEL | pr(a)eparantes R TCK* | 23. cervos] K*; c(e)dros R F L T C K² | reuelauit RFTCK.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,27:2
prol.|
{15.12}Vicesimo septimo:
Exaudi vocem deprecationis mee.
Pro quo vos invenisse dixistis
exaudi, Domine.
Sed et hoc additum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,28:9
prol.|
Vicesimo octavo: Et in templo eius omnis dicet gloriam. Pro quo {15.15} in greco sit πᾶς τις. Quod si transferre voluerimus ad verbum
omnis quis,
in κακοζηλίαν interpretationis incurrimus et fit absurda translatio.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,28:10
prol.|
{15.16}In eodem:
Dominus diluvium inhabitare facit.
Pro quo legisse vos dicitis:
Dominus diluvium inhabitat.
Quorum prius ad gratiam pertinet credentibus, secundum ad eius, in quo credunt, habitaculum. Sed quia † IASAB † {15.20} verbum ambiguum est et potest utrumque sonare, nam et sessio et habitatio dicitur, et in ipso psalmo de gratia baptismatis dicebaturv: « Vox Domini super aquas, Deus super aquas multas », etw: « Vox preparantis cervos et revelabit condensa, et in templo eius omnis dicet gloriam », de ipsis sentire volumus qui glorificant Dominum, et interpretati sumusx: {15.25}« Dominus diluvium inhabitare facit ».
v Ps. 28, 3.
w P. 28, 9.
x Ps. 28, 10.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,30:5
prol.|
{16.1}Tricesimo:
Quoniam tu es protector meus.
Rursum et in hoc loco additum nomen Domini est; et ne eadem semper inculcem, observare debetis nomen Domini et Dei sepissime additum et id vos debere sequi, quod de hebraico et de Septuaginta interpretibus emendavimus. y
y 2. semper] super R*L T K Pal39 | 9. hebraico ] R*; hebreo R² | ^, in hebraico me T | in (3?) om. T C P* | 11. avr--o AOvAO Cas247 R²T | dolus om. Pal39 | 12. simmachus RC; simachus Pal39 |septuaginta] prem. in K | theodocion Cas247; theodotio Pal39 | 13. eius] K*5; om. K² | 14. esset] est et Pal39 | 15. 81110 restituimus cum CSEL; 58111610 R L C K Pal39 5811160 T | 18. post lasaddi /acunarm indicavimus cum CSEL | 19. dicant K | 21. ne] nec Pal39 | ^. dominum quidem Pal39* | habent Pal39 | 22. in) et in Pal39 | 23. interpretem Cas247 | 26. ^. in greco uos Pal39 | non ori. Pal39* | conturbet Pal39.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,30:23
prol.|
{16.5}In eodem:
Ego autem
93
dixi in excessu mentis mee.
Pro quo in latinis codicibus legebatur
in pavore meo,
et nos iuxta grecum transtulimus ἐν τῇ ἐκστάσει μου94, id est
in excessu mentis mee.
Aliter enim ἔκστασιν latinus sermo exprimere non potest, nisi mentis excessum. Aliter me in hebraico legisse noveram
in stupore
z et
in admiratione mea.
z Ps-H.
93 autem]
om. Cas247
*
Pal39
94 μου] COY
R*,
CO
L K
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,31:2
prol.|
{16.10}Tricesimo primo:
Nec est in spiritu eius dolus.
Pro quo in greco legisse vos dicitis ἐν τῶ στόματι αὐτοῦ, id est
in ore eius dolus.
Quod solus Symmachus posuit. Alioquin et Septuaginta interpretes et Theodotion et Quinta et Sexta et Aquila et ipsum hebraicum
in spiritu eius
habet, quod hebraice dicitur BRUCHO. Sin autem esset
in ore eius,
scriberetur † BARFFIO †.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,31:4
prol.|
{16.15}In eodem:
Conversus sum in erumna mea.
In greco ea non esse suggeritis. Quod ex hebraico et de translatione Theodotionis sub asterisco additum est, et in hebreo legitur LASADDI. LASSADDI [...].95
95 LASSADDI
bis
]
post LASSADI² hebraici vocabuli latina interpretatio desideratur cuius defectus lacunam indicat CSEL Edmaior.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,34:10
prol.|
Tricesimo quarto:
Omnia ossa mea dicent, Domine
aa
.
Pro quo in {16.20}greco bis
Domine
invenisse vos dicitisab. Sed sciendum quod multa sint exemplaria apud Hebreos que ne semel quidem
Dominum
habeantac.
aa Domine semel : Ps-G Ps-R Ps Med et omnes interpretes latini
ab Domine bis : plerique codd. LXX
HoP
(100 / 130 codd.)
ac TM : יְהוָה, מִי כָמוֹךָ
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,36:23
prol.|
{16.22}Tricesimo sexto:
Et viam eius volet.
ad ln greco
volet nimis
vos legisse dixistisae. Quod additum est nec apud quemquam habetur interpretum96.
ad
θελήσει
pauci (19) codd. cum Hexapl., Hieron. (ep. 106), Ps-α Ps-γ Ps-δ Ps-λ Ps-G Ps-H
ae θελήσει σφόδρα
plerique (+110) codd. et LXX (Rahlfs HoP) : + VL311G
cum Ps-R (nimis) + VL311, Ps-Med (+Clm344 : valde)
¶Nota 1: La leçon majoritaire σφόδρα (+ de 100 témoins) et le grec des psautiers multiples (VL311) sont exactement restitués par le Ps-R, mais elle s’écarte et de la LXX antiochienne, attestée par une minorité de témoins (19 cod.) et des commentateurs grecs, c’est-à-dire des Hexaples qui ignorent l’adverbe selon Jérôme (ep. 106). Par conséquent le vieux grec antiochien de la koinè cité par les correspondants Goths de Jérôme est l’origine des leçons vieilles latines valde ou nimis.
¶Nota 2: La correction de Jérôme ne se justifie pas ici du point de vue du rapport à l’hébreu. Les verbes de volition simple retenus par les traductions latines (cupio, volo) restituent le sens de la racine hébraïque חפץ ; l’ajout de σφόδρα exprime la nuance d’intensité impliquée par la forme verbale יֶחְפָּץ , notamment par le préfixe יֶ qui signifie à la fois le futur et l’intensité de l’action.
¶Nota 1: La leçon majoritaire σφόδρα (+ de 100 témoins) et le grec des psautiers multiples (VL311) sont exactement restitués par le Ps-R, mais elle s’écarte et de la LXX antiochienne, attestée par une minorité de témoins (19 cod.) et des commentateurs grecs, c’est-à-dire des Hexaples qui ignorent l’adverbe selon Jérôme (ep. 106). Par conséquent le vieux grec antiochien de la koinè cité par les correspondants Goths de Jérôme est l’origine des leçons vieilles latines valde ou nimis.
¶Nota 2: La correction de Jérôme ne se justifie pas ici du point de vue du rapport à l’hébreu. Les verbes de volition simple retenus par les traductions latines (cupio, volo) restituent le sens de la racine hébraïque חפץ ; l’ajout de σφόδρα exprime la nuance d’intensité impliquée par la forme verbale יֶחְפָּץ , notamment par le préfixe יֶ qui signifie à la fois le futur et l’intensité de l’action.
96 interpretum] interpretem
Cas247
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,38:12
prol.|
{16.25}Tricesimo octavo:
Verumtamen vane conturbatur omnis homo.
Et dicitis vos in greco97 non invenisse
conturbatur.
Sed et hoc sub veru in Septuaginta additum est. Et hinc apud vos et apud plerosque error exoritur quod scriptorum neglegentia, virgulis et asteriscis subtractis, distinctio universa confunditur.
97 vos – in greco]
inv. Pal39
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,39:9
prol.|
{17.3} Tricesimo nono: Et
legem tuam in medio cordis mei.
af Pro quo in greco repperisse98 vos dicitis
in medio ventris mei.
ag Quod et99 in hebreo {17.5} scriptum est BATTHOC MEAI [בְּתוֹךְ מֵעָי], sed propter euphoniam apud Latinos in corde translatum, et tamen non debemus subtrahere quod verum est.
af = Ps-R Ps-G Psalteria Veteris Latinae recensionum cum LXX (Rahlfs B 2013 R’’ ; )
ag = Ps-α² Ps-Med Ps-H cum LXX (HoP 106 /130 cod.)
98 repperisse] coperisse
Pal39
99 et]
om. Pal39
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,39:14
prol.|
{17.7}In eodem:
Domine, in adiutorium meum respice.
Pro quo in greco repperisse vos dicitis σπεῦσον, id est
festina.
Sed apud Septuaginta πρόσχες, id est
respice,
scriptum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,40:7
prol.|
{17.10}Quadragesimo:
Et si ingrediebatur ut videret.
Et dicitis quod si in greco non sit positum, cum manifestissime et in hebreo et in cunctis interpretibus scriptum sit, et Septuaginta transtulerint: καί εἰ εἰσεπορεύετο τοῦ ἰδεῖν.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,41:6
prol.|
Quadragesimo primo:
Salutare vultus mei, Deus meus.
Pro quo {17.15} invenisse vos dicitis
et Deus meus.
Sed sciendum hoc in isto psalmo bis inveniri, et in primo positum esse:
Salutare vultus mei, Deus meus,
in secundo autem, id est in fine ipsius psalmi:
Salutare vultus mei et Deus meus,
100 ita dumtaxat ut
et
coniunctio de hebreo et de Theodotione sub asterisco addita sit.
100 deus meus
om.
R*L T
Cas247
K*
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,41:11
prol.|
In eodem:
Exprobraverunt mihi qui tribulant
{17.20}
me.
Pro quo vos invenisse dixistis οἱ ἐχθροί μου, id est inimici mei, cum et apud Septuaginta scriptum sit οἱ θλίβοντές με, et apud Hebreos SORARAI, id est
hostes mei
ah
.
ah =Ps-H .
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,41:12
prol.|
{17.22}In eodem:
Spera in Deum quoniam adhuc confitebor illi.
Et dicitis adhuc in greco non inveniri. Quod sub asterisco additum est. Ita enim et in hebreo scriptum repperimus CHIOD, {17.25} quod significatur ὅτι ἔτι latineque dicitur
quoniam adhuc.
Hoc ipsum etiam in quadragesimo secundoai intellegendum.aj
ai Ps. 42:5.
aj Ps;:30, 9 14. Ps. 41, 6 psalt. iuxta Hebr. 4. sic in psalt. iuxta Hebr. 16. ibid. 1 12 ב spera] 7. Ps. 39, 14 26. Ps. 42, 5 10. Ps. 40, 7 22. hostes mei] sic in --- 4. | | 5. scriptum] prem. sic Εὖ | batthoch CSEL | 6. translatum +- est TPh | 7. greco] hebreo 1. | 9. IIPOCCX€C Ch | 10. si (2^) om. RL*(add. L? post positum, /. 11)TK Pal39 | 12. scriptum om. Cas247 | septuag.] prem. in Cas247 | transtulerunt TP | εἰ = L? CSEL; om. RL*T 2 CK Pal39 | 15. inuenire R* | 16. deus | prem. et Pal39* | 17. in secundo ... 18| ipsius] illius Pal39* (ut vid.) | 19. additum TP | sit] est ΡῈ | 20. ^u inuenisse uos Pal39 | סו εχθροι μου ... 21. scriptum sit om. RFLTCK*Pal39 |2 3. dicitis 4- et Pal39 | inuenire R* | 25. quod] quo Pal39 | significat Cas247.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,43:10
prol.|
{18.1}Quadragesimo tertio:
Et non egredieris in virtutibus nostris
. Pro quo in greco repperisse vos dicitis
et non egredieris, Deus.
Sed superfluum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,43:15
prol.|
{18.3}In ipso:
Posuisti nos in similitudinem gentibus.
Pro quo in greco scriptum sit ἐν τοῖς ἔθνεσιν, id est
im gentibus.
Sed si dictum fuisset in latino
in similitudinem in gentibus,
κακόφωνον esset, et propterea absque damno sensus interpretationis elegantia conservata est. Alioquin in hebraico ita scriptum repperi:
Posuisti nos proverbium in gentibus.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,43:26
prol.|
{18.8}In eodem:
Exsurge, adiuva nos.
Pro quo, more solito, in greco nomen Domini additum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,44:6
prol.|
{18.10}Quadragesimo quarto:
Sagitte tue acute.
Pro quo in greco legisse vos dicitis
acute, potentissime.
Sed hoc male, et de superiore versiculo additum est, in quo legiturak:
Accingere gladio tuo super femur tuum, potentissime.
C
ak Ps. 44, 4.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,47:5
prol.|
Quadragesimo septimo:
Quoniam ecce reges
101
congregati
102
sunt.
al Pro {18.15}quo in greco legisse vos dicitis:
Quoniam ecce reges eius
am
congregati sunt.
Quod superfluum esse ipse lectionis textus ostendit, et in veteribus codicibus Latinorum scriptum erat
reges terre,
an quod nos tulimus quia nec in hebreo nec in Septuaginta repperitur.D
al reges] Nota : la leçon reges terre retenue par le Ps-G*, sans trace d’obèles, alors que Jérôme la rejette explicitement ici, pose question. La tradition manuscrite de Ep106
am eius LXX (Rahlfs αυτης Βο 2013’) Ps-Med (+Clm343) ; nullus cod. (HoP)
an terre Hop* 6/130 Ps-G Ps-R Vet. lat. (praeter Med.) etc. ; cf. Ps. 2:2 ; 71:11
101 reges
Cas247 Pal39 R
(regis)
VL311 VL312
] + terre
R L T K CSEL (A P Rem t Q r O B)
102 congregati ] congregate
R
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,47:9
prol.|
{18.18}
In ipso:
Sicut audivimus, sic
103
vidimus.
Pro quo in greco repperisse vos104 dicitis
sic et vidimus.
{18.20}Quod superfluum est; legitur enim in hebreo CHEN RAINU quod interpretatur οὕτως εἴδομεν, hoc est sic vidimus. E
103 sic] ita et
VL311
104 vos]
iter VL311
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,47:10
prol.|
{18.21}
In eodem:
Suscepimus, Deus, misericordiam tuam in medio templi tui.
Pro eo quod nos de hebraico et de Septuaginta interpretibus vertimus
templi tui
, in greco legisse vos
dicitis populi tui.
Quod superfluum est. In hebraico scriptum est ECHALACH, {18.25} id est τοῦ ναοῦ105 σου, hoc est
templi τui,
et non AMMACH106 quod
populum tuum
significat.F
105 ναοῦ] ΛΑΟΥ
VL311
106 AMMACH] AMMAC
VL311
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,48:21
prol.|
{18.27}Quadragesimo octavo:
Homo in honore cum
107
esset.
Pro quo in greco invenisse vos dicitis:
Et homo in honore cum esset.
Sed sciendum, {19.1} quod iste versiculus bisao in hoc psalmo sit et in priori additam habeat
et
coniunctionem, in fine non habeat.G
ap
ao Cf. Ps. 48, 13.
ap 10. Ps. 44, 6 27. Ps. 48, 21 1. Ps. 43, 10 12. Ps. 44, 4 18. Ps. 47, 0 3. Ps. 43, 15 21. - 2. ^, uos repperisse T |sed | quod Pal39 | 3. in similitudine R | pro quo ... 4. gentibus ort. RFLTCK | 4. id est in gent. om. Ph | 5. in (anfe gentibus) om. Pal39* | 9. nomen domini] domine Pal39 | 11. potentissime C P | superiori T | 12. uersiculum R | 14. quadr. sept.] XxLVI T | regis R; 4- terre RLTK | 15. reges om.
Pal39* | 16. esse om. Pal39 | 18. repperimus T | 19. sic (7^)] ita et Pal39 | et om. R* | 21. ovres 4- ΚΑΙ T? | suscipimus R | 22. pro ... 23. tui om. Cas247 | 23. legisse uos] uos legimus Pal39*; legisse T ; uos legisse Pal39? | 24. hebraico] R*; hebreo R² | 25. vaov] AAOY Pal39 | 27. ^. cum in honore R²K²Ph.
107 in honore - cum]
inv. VL311
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,48:15
prol.|
{19.2}In eodem:
Et dorminabuntur eorum iusti.
Pro iustis εὐθεῖς, id est rectos, in greco legisse vos dicitis. Sed hoc propter εὐφωνίαν ita in latinum versum est. Alioquin et {19.5} in eo loco, ubi scriptum legimus: in libro εὐθεῖς, Iustorum libroaq intellegimus, et non debemus sic verbum de verbo exprimere, ut dum syllabam sequimur, perdamus intellegentiam.
aq Ios. 10, 13 ; 2Rg. 1, 18.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,48:16
prol.|
{19.7}In eodem:
De manu inferni, cum liberaverit me.
Pro quo in greco legisse vos dicitis
cum acceperit me.
Quod quidem et nos ita de Septuaginta vertimus, et miror a quo {19.10}in vestro codice depravatum sit.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,49:20
prol.|
{19.11}Quadragesimo nono:
Sedens adversus fratrem tuum loquebaris.
Pro quo in greco repperisse vos dicitis: Κατὰ τοῦ ἀδελφοῦ σου κατεκάκεις, et putatis non bene versum, quia diximus:
Adversus fratrem tuum loquebaris,
et debuisse nos dicere:
Adversus fratrem tuum detrahebas.
Quod {19.15}vitiosum esse et in nostra lingua non stare, etiam stultis patet. Nec ignoramus quod καταλαλία dicatur defractio; quam, si voluerimus ponere, non possumus dicere:
Adversus fratrem tuum detrahebas,
sed:
De fratre tuo detrahebas.
Quod si fecerimus, rursum contentiosus verborum calumniator inquiret, quare non dixerimus: Κατὰ τοῦ ἀδελφοῦ σου, hoc {19.20} est:
Adversus fratrem tuum.
Ηec superflua sunt, et non debemus † in putida † nos verborum interpretatione torquere, cum damnum non sit in sensibus, quia unaqueque lingua, ut ante iam dixi, suis proprietatibus loquitur.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,49:22
prol.|
{19.23}In ipso:
Nequando rapiat et sit qui eripiat.
Et in greco repperisse vos dicitis
et non sit qui eripiat.
Quod et a nobis {19.25} versum est et in nostris codicibus sic habetur. Et miror quomodo vitium librarii dormitantis ad culpam referatis interpretis; nisi forte fuerit {20.1}hoc:
Nequando rapiat, nec sit qui eripiat,
et ille, pro
nec, et
scripserit.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,49:23
prol.|
{20.2}In eodem:
Sacrificium laudis honorificabit me.
Pro quo in greco scribitur δοξάσει με, id est
glorificabit me.
De quo et supra diximus. In Evangelio, in eo loco ubi in greco legimus: Πάτερ δόξασόν μὲ τῇ {20.5} δόξῃ ἥν εἶχον παρὰ σοί πρὸ τοῦ τὸν κόσμον γενέσθαι, in latino legitur
: Pater, clarifica me.
Noluimus ergo immutare quod ab antiquis legebatur quia idem sensus erat.108
108 1. in priore
Pal39
* | 2. habeat (/^)] habet K* | in finem
R L T C
K | non om. K* | 3. ^, uos legisse
Pal39
| 4. hoc
om.
T | alioquin ... 5. in libro om.
Cas247
| 5. eo] alio T|^v legimus in libro scriptum
Pal39
* | ^. intellegimus libro
Pal39
| 6. syllaba R | 7. inferi T | 10. sit] est R* | 12. repperisse] legisse
Pal39
| ^. dicitis uos
Pal39
* | σου om. R* LT*
K Pal39
| 13. loquebaris ... 14. tuum orr. K* | nos] uos K² | 15. in
om. Pal39
| 16. dicatur] dr T | detractatio R | 17. aduersus] K*; aduersum RLK² | 18. defecerimus
Pal39
| rursus
K Pal39
| ^. calumniator uerborum
Pal39
| 20. in putida restituimus cum
CSEL
; inpudita RLT(im-)CK; inpudica
Pal39
| 22. dixi] diximus T*
Pal39
| 23. in ipso om. R* | et (7^ + non TP | 24. et non] nec
Pal39
.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,54:9a
prol.|
{20.8}Quinquagesimo quarto:
Expectabam eum qui salvum me fecit.
Et dicitis vos invenisse in greco
expectabam Deum.
Quod additum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,54:9b
prol.|
{20.10}In eodem:
A pusillanimitate spiritus.
Et in greco invenisse vos dicitis ἀπὸ ὀλιγοψυχίας, quod proprie pusillanimitas dicitur. Sed sciendum quod pro ὀλιγοψυχίᾳ Aquila et Symmachus et Theodotio et Quinta editio interpretati sint ἀπὸ πνεύματος, id est a spiritu, et in hebreo scriptum sit MERUCHA, omnisque sensus ita apud eos legaturar:
Festinabo ut salver a spiritu tempestatis et turbinis.
ar Ps-H.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,54:13
prol.|
{20.18}In eodem:
Quoniam si inimicus maledixisset.
In greco ὠνείδισεν, hoc est exprobrasset, positum est. Sed inter maledicta et opprobria sensum non discrepare perspicuum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,55:3-4
prol.|
{20.18}Quinquagesimo quinto: Quoniam multi bellantes adversum me, ab altitudine diei timebo. Et dicitis in greco vos invenisse non timebo, quod additum est. Et est ordo: quoniam multi dimicant adversum me, idcirco ego ab altitudine diei timebo, hoc est, non bellantes adversum me, sed tuum excelsum timebo lumen.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,55:8
prol.|
{20.20} In ipso: I
n ira populos confringes.
Pro quo in greco legitur: Ἐν ὀργῇ λαοὺς † κατάξεις. Et † apud Latinos {21.1} pro eo quod est
deicies
, id est κατάξεις, male error obtinuit κατέαξεις, id est confringes. Nam et in hebreo HORED habet, id est καταβίβασον, quod nos possumus dicere
depone,
et Symmachus interpretatus est κατάγαγε.109
109 1. pro + quo
R L*T Cas247 K Pal39
| scripserit om. T | 2. honorificauit R*L T
K Pal39 CSEL
| 3. glorificauit R L T K | me
om. K Pal39
| dicimus
Cas247
* | 5. ην] H Ch παρα σοι ... γενεσθαι] ΠΡῸ TOY TON KOCMON €INAI ΠΑΡΑ COI
Cas247
| «po cov om. P | in latino legitur om. R L T
Cas239
K | 6. 618111168 glorifica K* | 7T. quia] qui I| isdem"| 8, ^2 me saluum
Cas247
| 9. inuenisse om.
Cas247
| deum] dominum L*
Cas247
| 12. OA/TOUYXIAC T | simmachus K; simachus P | theodocio
Cas247
| 13. sunt T
Cas247 Pal39 CSEL
| axo πνευματοΞ] R* (ut vid.); AIIO ΠΝΕΥΜΑΤΙ Κῶ; ΑΠΟ IINEOYMATI T | a spiritu] apum
Cas247
| omnesque R*LT*CK | eos om. RLT*
Cas247
ΚΊ 15. inimicus 4- meus
Cas247
| maledixisset 4- mihi T* P | 17. sensum non] sensus P | 19. non timebo 0/1. R* | 21. timebo -- et dicitis in greco uos inuenisse non timebo R*L T
Cas247 K Pal39
, cf. supra 1. 19 | 22. timebo] uidebo
Cas247
;
om.
P | coníringet K* | 23. quo om. T* | xara£es] KATEHC P; KATE£AIC
Cas247
; 4- id est confringes L T
Cas247
K
Pal39
; +- id est confringis ₪; - id est deicies non xarea£es id est confringes
CSEL
.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,58:10
prol.|
{21.5}Quinquagesimo octavo:
Quia Deus susceptor meus.
Pro quo in greco positum est
susceptor meus es tu.
{21.7} Sed sciendum in hebreo nec
es
scriptum nec tu, et apud Septuaginta solos inveniri.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,58:11
prol.|
{21.8}In ipso:
Deus meus, voluntas eius preveniet me.
Pro quo in greco scriptum est τὸ ἔλεος αὐτοῦ, id est
misericordia eius.
Quod et verius est. Sed in hebreo scriptum est:
Misericordia mea preveniet me.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,58:12a
prol.|
{21.10}In eodem:
Deus ostendit mihi inter inimicos meos.
Pro quo in greco positum est
Deus meus.
Sed
meus
additum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,58:12b
prol.|
{21.12}In eodem :
Ne occidas eos nequando obliviscantur populi tui
as
.
Pro quo in greco scriptum est
legis tue
at
.
Sed in Septuaginta et in hebreo non habet
populi tui
sed
populi mei
et a nobis ita versum estau.
as populi tui ] = Septuaginta (H.-P. 210 = psalterium ms. Demetrii ἱερομοναχου Moldaviensis, num. 5, saec. 13/14), Hexapl. (
Montfaucon
: « Α’ Θ’ [...] τοῦ λαοῦ σου » ; cf. Field p. 186 « Montfaucon e duobus mss. edidit... » ). - Non hab. Ps-R Ps-G LXX hebr. neque Hexapl. (Mercati Schenker)
at legis tue Ps-R ] = νομου σου Rahlfs (Vaticanus Veronensis Lucanus ; 55=BAV, Reg. gr. 1), νόμου σου Holmes-Parsons
au populi mei] = עַמִּי - λαοῦ μοῦ Septuaginta (Rahlfs,
Basel
,
Sedulius
), sic Ps-G Ps-H
¶Nota : la leçon tui écartée par Jérôme a été quasi éradiquée de la tradition du texte grec et latin. L’autorité de la lecture latine de Jérôme est si forte que Rahls a préféré (populi mei) au témoignage du Psautier romain pour l’établissement du texte de la LXX. Il serait présomptueux d’affirmer pour autant que toute leçon grecque conforme au témoignage de Jérôme est une correction du grec à partir du latin plutôt que le témoignage d’un texte perdu. [MM2024]
¶Nota : la leçon tui écartée par Jérôme a été quasi éradiquée de la tradition du texte grec et latin. L’autorité de la lecture latine de Jérôme est si forte que Rahls a préféré (populi mei) au témoignage du Psautier romain pour l’établissement du texte de la LXX. Il serait présomptueux d’affirmer pour autant que toute leçon grecque conforme au témoignage de Jérôme est une correction du grec à partir du latin plutôt que le témoignage d’un texte perdu. [MM2024]
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,58:14
prol.|
{21.15}In eodem:
Et scient quia Deus dominatur lacob finium terre.
Pro quo in greco scriptum est et finium terre. Sed et coniunctio addita est, et ordo est: Scient quia Deus lacob dominatur finium terre.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,59:11
prol.|
{21.19}Quinquagesimo nono:
Quis deducet me usque in Idumeam?
Pro {21.20}quo in greco habet:
Aut quis deducet me.
Sed superfluum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,60:6
prol.|
{21.21}Sexagesimo:
Quoniam tu, Deus meus, exaudisti orationem meam.
Pro quo legatur in greco:
Quia tu, Deus, exaudisti me.
Quod non habet in hebreo nec in Septuaginta interpretibus et in latino additum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,60:9
prol.|
{21.24}In eodem:
Psallam nomini tuo in seculum seculi.
Pro quo in greco sit
in seculum.
Et in hebreo semel habet LAED, id est
in eternum,
et non LOLAM, quod est
in seculum .
110
av
av 12. ibid. 10. Ρ5. 58, 12
110 1. καταξει5] KATEHC P; KATA£AIC
Cas247
| 2. karea£es ]K ATEZEIC K; KATEHC 13. obliuiscatur P* | est
om.
P* | 15. dominabitur TP; dominator LCKh | 16. sed P; KATA£AICC |
Cas247
onfringis R |
CSEL
oreod
Cas247
3. simmachus R; simachus P | καταγαγε תם; = ΚΑΤΑΓΕΓΕ R*(in marg.)T ;K ATACE- 66 RLK; KATACHCH P; KATE£AIC
Cas247
| 7T. scriptum om. P* | solus ₪ | inuenire R* | 10. mea] eius ₪ | 11. mihi 4- bona
Cas247
12. sed -- deus R*L*K* | ne] nec
Cas247
... 18. terre om. P | 17. dominabitur T; dominator LCKh | ^, domina(tor) iacob L T
Cas247
K | 19. idumeam R*P; idumea R'
Cas247
| 20. ^. habet in greco P | sed] quod P | 22; Jepatus) E*T*ouegitur;L^ I*
Cas247 Pal39
. T 24 nomine R | 25. sed scripsimus cum
CSEL
; set
Cas247
; sec RLT; lech K; lahech P.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,61:9
prol.|
{22.1} Sexagesimo primo:
Quia Deus adiutor noster in eternum.
Pro quo in greco est
Deus adiutor noster.
Ergo
in eternum
obelus est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,62:2
prol.|
{22.3}Sexagesimo secundo111:
Sitivit † in te † anima mea.
Pro quo in greco sit: Sitivit †112
te
† anima mea.113 Sed in hebreo non habet ATTHA, quod {22.5}significat
te
, sed LACH, quod ostenditur
tibi
, quod et omnes interpretes transtulerunt. Ergo secundum lingue proprietatem versum est in latinum.
111 Quia (Ps. 61:9) ... secundo]
om. Cas247
112 sitivit in te]
restituimus cum D. De Bruyne, RevBén
1928, p. 307-308; sitivit te R; sitivit tibi
L T Cas247² K Pal39 CSEL
; sitibi
Cas247
*
113 Pro... mea]
om. Pal39
†
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,63:8
prol.|
{22.7}Sexagesimo tertio: Sagitte parvulorum facte sunt plage eorum. Pro quo in greco: Sagitta parvulorum. Sed si sic dicamus, non resonat in latino: Sagitta parvulorum facte sunt plage eorum. Pro quo melius habet in hebreoaw:
Percutiet eos Deus iaculo repentino et inferentur plage eorum.
aw
Sic Psalterium iuxta Hebreos.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,64:8
prol.|
{22.12}Sexagesimo quarto: Qui
conturbas profundum maris, sonum fluctuum eius.
In greco additum scribitis:
Quis sustinebit?
Quod superfluum est; subauditur enim: Qui conturbas profundum maris et conturbas sonum fluctuum eius.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,64:10
prol.|
{22.15}In eodem:
Parasti cibum illorum, quoniam ita est preparatio eius.
Et dicitis quod in greco non sit
eius
, cum in hebreo THECHINA manifeste
preparationem eius
significet;
eius autem,
id est terre, de qua supra dixeratax:
Visitasti terram et inebriasti eam.
114
ax Ps. 64, 10.
114 1. quia ... 3. secundo
om. Cas247
pro ... 4. mea om. + | 4. sit
om.
₪ | te restituimus cum D. De Bruyne, 1.
Cas247
.; in te
R L T C K Pal39
'h | attha] attaba T | quod (1?)] quo ₪ | 9. sagitta = R*
CSEL
; sagitte R* LTC
K Pal39
| 17. eius (I^) om.
Pal39
* | 20. arietum] prem. et
Cas247
* | et ori.
K Pal39
| 21. enim orm. T K* | 23. in greco
om.
R* | 25. exultate =
Pal39
; et exultate
R L T C
K; et exultent
CSEL
| 26. et om. R² | 27. in om. R* | ^, uestro codice
Pal39
| sit
om. Cas247
.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,65:15
prol.|
{22.19}Sexagesimo quinto:
Holocausta medullata offeram tibi cum incensu arietum.
Pro quo dicitis invenisse vos
cum incensu et arietibus.
Sed male; in hebreo enim scriptum est EM CATOROTH HELIM, quod interpretatur μετὰ θυμιάματος κριῶν, id est cum incensu arietum.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,65:19
prol.|
{22.22}In eodem:
Propterea exaudivit Deus.
Pro quo in greco invenisse vos dicitis
exaudivi me Deus.
Quod superfluum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,67:5
prol.|
{22.25}Sexagesimo septimo:
Exultate in conspectu eius.
Pro quo in greco invenisse vos dicitis:
Et exultate in conspectu eius.
Quod ita versum est et a nobis, sed a quo in codice vestro corruptum115 sit scire {23.1} non possum.116
115 corruptum] scriptum
Pal39
116 non possum] possumus
Pal39
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,67:19
prol.|
{23.1}In eodem:
Etenim non credunt inhabitare Dominum.
Pro quo in greco legisse vos dicitis: καὶ γὰρ ἀπειθοῦντας117 τοῦ κατασκηνῶσαι118. Quod utrumque119 falsum est. Nos enim transtulimus:
Etenim non credentes inhabitare Dominum;
ut sit sensus, et pendeat ex superioribus:
Ascendisti in altum, cepisti captivitatem, accepisti dona in hominibus
120
et eos qui non credebant Dominum
121
inhabitare
posse122 mortalibus. ay
ay 4. ibid. 12. sic in psalt. iuxta Hebr.
117 A/IOOYNTEC R LK
118 κατασκηνωσαι + KH (
pro
KN)
T
119 utraque
Cas247
120 hominibus
om. R* L T Cas247 K*
121 dom.] deum
K Pal39
122 posse]
om. Pal39
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,67:20
prol.|
{23.6}In eodem:
Deus benedictus Dominus die quotidie.
Pro quo in greco invenisse vos dicitis:
Dominus Deus benedictus, benedictus Dominus
123
die
124
quotidie.
Sed melius et verius quod supra.
123 Dominus... dom.] dom. ben. deus ben. dom
. inv. R* L T C K Pal39 CSEL
124 die]
praem.
de
Cas247
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,67:25
prol.|
{23.9}In eodem:
Viderunt ingressus tui, Deus.
Pro quo in greco scriptum sit:
Visi sunt ingressus tui, Deus.
In hebreo125 ita habet RACHUA ALICHATHAC126, quod Aquila et Symmachus127 et Theodotio128 et Quinta Sextaque129 editio interpretati suntaz:
Viderunt itinera tua, Deus,
et quod sequitur:
Itinera Dei mei regis qui est in sancto.
Ergo a nobis ita legendum est:
Viderunt ingressus tuos, Deus,
et scriptoris vitium relinquendum, qui nominativum posuit pro accusativo, licet in Septuaginta et in ἑξαπλοῖς ita reppererim: Ἐθεώρησαν τὰς πορείας σου, ὁ θεός, et pro eo quod est ἐθεώρησαν, hoc est
viderunt,
in multis codicibus habet ἐθεωρήθησαν quod et obtinuit consuetudo.
az Ps-H.
125 in hebreo]
praem.
quod
Pal39
| 11.
126 alichatach
Pal39 CSEL
127 Symmachus] simmachus
K
, simachus
Pal39
128 theodocio
Cas247
129 12. et quinta sext. edit. on.
R L T C
K | 14. legendum] intellegendum
Pal39
|ingr.] gressus R*LCK* | 16. repperirem R*; repperim CP* | εθεωρησαν] R*; €O€()PHOHCAN R²TC | TAC IIOPIAC R*L
K Pal39
; TAC IIOPIAI T; AI ΠΟΡΙΑΙ R²; AI ΠΟΡΕΙΑΙ Ch | cov o] COY R*T*; CO LK | 17. εθεωρησαν] R*; AI ΠΟΡΙΑΙ R²; ΑΙ ΠΟΡΙΑΕ T | 20. et
om.
P h | mei (3?) om.
Pal39
| in rege] K*; in greco Κ Ρ; in greco in rege
CSEL
| 21. enim] autem
Cas247
| 24 deum] dominum
Cas247
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,67:25
prol.|
{23.18}In eodem:
Ingressus Dei mei, regis mei, qui est in sancto;
subauditur:
Viderunt ingressus Dei mei
et
regis mei.
Quod autem dicitis
mei
in
rege
non appositum, apertissimi mendacii est; secundo enim ponitur et
Dei
{23.20}
mei
et
regis mei,
blandientis affectu ut qui omnium Deus et rex est, suus specialiter Deus fiat et rex merito servitutis. Denique in hebreo scriptum habet HELI MELCHI, quod
Deum meum
et
regem meum
significat.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,67:33
prol.|
{23.24}In eodem:
Regna terre cantate Deo, psallite Domino.
Et dicitis hoc in isto versiculo non esse scriptum:
Psallite Domino,
quoniam130 statim sequatur131:
Diapsalma. Psallite Deo
132
qui ascendit super celum celi ad orientem;
cum iste133 versiculus magis habere debeat iuxta hebraicam veritatem:
Cantate Deo, psallite Domino,
et illud quod sequitur in principio versus alterius:
Psallite Deo,
non sit in libris authenticis, sed obelo prenotatum. Ergo et vos legite magis ea134 que vera sunt, ne, dum additum suscipitis, quod a Propheta135 scriptum est relinquatis.
130 quoniam] quem
Pal39
131 sequatur] sequitur
T,
+ post
R²
132 Deo] domino
T
133 iste
R*
] ipse
R²
134 ea]
om. Cas247
135 Propheta] prophetis
R
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,68:31
prol.|
{24.8} Sexagesimo octavo:
Laudabo nomen Dei cum cantico.
Pro quo dicitis vos136 repperisse137 in greco
Dei mei.
Sed
mei
138 superfluum est.
136 vos]
om. Pal39*
137 vos rep.] repperisse vos
inv. Cas247
138 sed mei] quod
Pal39*; om. Pal39
²
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,70:12
prol.|
{24.10}Septuagesimo:
Deus, ne elongeris a me.
Quod dicitis in greco positum
Deus meus,
superfluum139 est.
139 superfl.] sed
praem. T
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,70:17
prol.|
{24.11}In eodem:
Deus, docuisti me ex iuventute mea.
Et in140 hoc quod apud Grecos invenisse vos dicitis
Deus meus,
superfluum est141.
140 in]
om. Pal39
141 (Ps. 70:17) In eodem... superfluum est]
om. Cas247
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,70:18
prol.|
{24.13}In eodem:
Donec annuntiem brachium tuum.
Et dicitis in greco vos repperisse
mirabilia tua.
Quod de superiori versiculo est:
Et usque nunc pronuntiabo mirabilia tua.
Bene ergo hic habet brachium.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,71:11
prol.|
{24.17}Septuagesimo primo:
Et adorabunt eum omnes reges.
llud quod in greco invenisse vos142 dicitis
reges terre,
superfluum est.
142 inven. vos] vos invenisse
inv. Pal39
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,71:18
prol.|
{24.18}In eodem:
Benedictus Dominus Deus, Deus
143
Israel.
Dicitis in greco bis
Deus
non haberi,144 cum et in hebraico sit et145 apud Septuaginta146 manifestissime triplex Domini Deique nuncupatio mysterium Trinitatis sit.H
143 Deus]
om. Pal39 VL311
144 haberi] habere
R
145 et]
om. R L T Cas247 K CSEL
146 LXX]
om. R*
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,71:19
prol.|
{24.21}In eodem:
Et benedictum nomen maiestatis eius in eternum.
Hoc ergo quod in greco invenisse vos dicitis:
In eternum et in seculum seculi,
superflue a Grecis sciatis appositum, quod nec hebreus habet nec Septuaginta interpretes.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,72:7
prol.|
{24.26}Septuagesimo secundo:
Prodiet quasi ex adipe.
Et dicitis vos apud Grecos invenisse † ἐξελεύσονται †147, id est prodient. Quod falsum est. {25.1} Nam et apud Septuaginta interpretes ita scriptum est: Ἐξελεύσεται ὡς ἐκ στέατος ἡ ἀδικία αὐτῶν.I
147 εξελευσονται
restit. cum CSEL
; ΕξΕΛΕΥCETΑΙ
omnes codd
.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,72:11
prol.|
{25.2}In eodem:
Quomodo scit Deus.
In greco dicitis non esse
Deum,
cum et apud Septuaginta scriptum sit: Πῶς ἔγνω ὁ θεός, et omnes interpretes similiter de hebreo transtulerint.148
148 transtulerint] transtulerunt
Cas247 Pa37
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,72:17
prol.|
{25.4}In eodem:
Intellegam in novissimis eorum.
Pro quo in greco legisse vos dicitis
et intellegam.
Sed hic
et
coniunctio superflua est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,72:26
prol.|
{25.6}In eodem:
Defecit caro mea et cor meum.
Pro quo male perversum ordinem quidam tenent:
Defecit cor meum et caro mea.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,72:28
prol.|
{25.8}In eodem:
Ut annuntiem omnes predicationes tuas.
Pro quo vos in greco legisse dixistis τὰς αἰνέσεις σουba, id est
laudes tuas.
Et sciendum, quod in hebreo † MALOCHOTHACH †149 scriptum habet, quod Aquila ἀγγελίας,150 id est nuntios tuos, Septuaginta τὰς ἐπαγγελίας σου, id est
predicationes
vel
promissa
interpretati sunt, licet et
laus et predicatio
unum151 utrumque significet.
ba = LXX : Basel
149 malochothach]
restituimus cum CSEL;
malochochah
R L T Cas247
K ; malochocahc
Pal39
150 ἀγγελίας]
om. T ; + COY R² CSEL
151 unum
om. Cas247
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,73:1
prol.|
{25.14}Septuagesimo tertio:
Ut quid, Deus
152
, reppulisti in finem
.bb Pro quo male apud Grecos legitur ordine commutato153:
Ut quid reppulisti, Deus.
bc
I
bb = Ps-G Ps-Med. (+Clm343)
bc = Ps-γ, ut quid reppulisti nos Deus Ps-R
152 Deus]
om. Pal39
*
153 commutato] mutato
VL311*,
communatio
Cas247 Pal39*
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,73:3
prol.|
{25.16.}In eodem:
Quanta malignatus est inimicus in sancto
bd
.
Miror quis in codice vestro emendando perverterit ut pro
sancto, sanctis
be posuerit cum et in154 nostro codice
in sancto
155 inveniatur.J
bd = Ps-G cum LXX
be = Ps-R cum Koinè
154 in]
om. Pal39
155 in sancto]
om. R*
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,73:8
prol.|
{25.18}In eodem:
Incendamus
156
omnes dies festos Dei a terra
. Pro quo in greco scriptum est καταπαύσωμεν, {25.20}et nos ita transtulimus:
Quiescere faciamus omnes dies festos Dei a terra.
Et miror quomodo e latere annotationem nostram nescio quis temerarius scribendam in corpore putaverit, quam nos pro eruditione legentis scripsimus hoc modo: Non habet καταπαύσωμεν, ut quidam putant157, sed κατακαύσωμεν, id est
incendamus.
Et quia retulit mihi sanctus {25.25}presbyter Firmus, qui huius operis exactor fuit, inter plurimos hinc158 habitam questionem, plenius de hoc disputandum videtur. In hebreo {26.1} scriptum est SARPHU159 CHOL MOEDAHU HEL BAARES160, quod Aquila et Symmachus verterunt ἐνεπύρισαν πάσας τὰς συνταγὰς161 τοῦ θεοῦ, id est
incenderunt omnes sollemnitates Dei in terra
bf
bg
bh
bi
bj
bk
,
Quinta κατέκαυσαν,162 id est
combusserunt,
Sexta κατακαύσωμεν, id est
comburamus,
quod et Septuaginta {26.5} iuxta † Hexaplorum†163 veritatem transtulisse perspicuum est. Theodotion quoque ἐνεπυρήσαμεν164 vertit, id est †
succendimus
†165. Ex quo perspicuum est sic psallendum ut nos interpretati sumus, et tamen sciendum quid hebraica veritas habeat. Hoc enim quod Septuaginta transtulerunt, propter vetustatem in ecclesiis decantandum est, et illud ab eruditis sciendum {25.10} propter notitiam Scripturarum. Unde, si quid pro studio e latere additum est, non debet poni in corpore ne166 priorem translationem pro scribentium voluntate conturbet. K
bf
veritas hebraica :
שָׂרְפוּ כָל-מוֹעֲדֵי-אֵל בָּאָרֶץ.=>
bg=> ἐνεπύρισαν
Hexapl. (Aquila Symmachus) => incenderunt
bh=> κατέκαυσαν
Hexapl. (Quinta) => combusserunt
Hier. ep. 106 ;
bi
=>
κατακαύσωμεν
Hexapl. (Sexta) LXX (HOP Rahlfs* R39 Alexandrinus ?) => comburemus Hier. Ep. 106, Cas557 (Psalterium Amelli).,
incenderunt
Ps-H VL311
L, incendamus
Hier. ep. 106 ;
bj=> ἐνεπυρήσαμεν
Hexapl. (Theodotion) => succendimus / succendamus Hier. ep. 106 ;
bk
version liturgique :
καταπαύσωμεν
LXX (HOP* plerique codd. [105 / 130 :
R156
etc ?] + VL408
G
VL311
G
) => comprimamus
Ps-R (+VL311
L)
,
quiescere faciamus
Ps-G VL408
L
VL311
L, quiescere compremamus ! R156
¶Nota : Contrairement à son habitude, Jérôme retient ici comme source de la traduction du Ps-G la leçon de la koinè καταπαύσωμεν, attestée par la majorité des témoins de l’édition HoP, leçon qu’il sait être une corruption de la proto-Septante, fautive du point de vue du grec, bien qu’elle rejoigne le sens figuré de l’hébreu. La raison de ce choix est le respect de la tradition liturgique « propter vetustatem in ecclesiis de decantandum ». alors même qu’il avait précisé dans une note qu’il s’agissait d’une mauvaise lecture : « Non habet καταπαύσωμεν, ut quidam putant, sed κατακαύσωμεν, id est incendamus ».
¶Nota : Contrairement à son habitude, Jérôme retient ici comme source de la traduction du Ps-G la leçon de la koinè καταπαύσωμεν, attestée par la majorité des témoins de l’édition HoP, leçon qu’il sait être une corruption de la proto-Septante, fautive du point de vue du grec, bien qu’elle rejoigne le sens figuré de l’hébreu. La raison de ce choix est le respect de la tradition liturgique « propter vetustatem in ecclesiis de decantandum ». alors même qu’il avait précisé dans une note qu’il s’agissait d’une mauvaise lecture : « Non habet καταπαύσωμεν, ut quidam putant, sed κατακαύσωμεν, id est incendamus ».
K
¶Codd. :
VL311
Edmaior
Ps. 13,1 16: Ρ8..13..31. et om. R | ita om. R* | 3. scriptum] prem. ita P | 4. | 9. ras] ΠΑ R*LK; 66 ΚΡ; IIACAC TAC T | 10. et] sed T | | 12. cas exayyeXas cov 070. T | predicationes -4- tuas P* | sunt] sint L | 13. unum oz. Cas247 | 14| 17. peruertit Cas247 | 18. in (1^) om. P | in sancto ort. R* | 20. ita om. P | 22. scribendum T | 23. legentes R* | καταπαυσ. et (I. 24) κατακαυσ. commutat Cas247 | | 24. sanctus] in ras. K² | 25. hinc] hic R*; hanc Cas247 , 22. sic in psalt. iuxta Hebr. 12. 3 ו ו . 05 1 21. 9. 73, 22:23 24, 1. moedaci Cas247 | | 2. evrrayas [ R* ; COPTAC ΚΟ | 0eov -Ἐ- ΕΠΙ TIC TIC Cas247 | 3. in] a Cas247 | xarekavaav] prem. KATAC R*L K Pal39 | 5. | ueritatem] uarietatem T | 6. €CNEITYPHCA- ΜΕΝ = RLK; €NEITYPICAMEN TCh; €N-€IIIPICAN Pal39 | ex quo ... T. sumus om. R*L T Cas247 K | 8. hebraica] praem. in Cas247 | septuaginta ...4- interpretes Pb 1L sej'nec PAIS. del si T ut om. R*
Ps. 13,1 16: Ρ8..13..31. et om. R | ita om. R* | 3. scriptum] prem. ita P | 4. | 9. ras] ΠΑ R*LK; 66 ΚΡ; IIACAC TAC T | 10. et] sed T | | 12. cas exayyeXas cov 070. T | predicationes -4- tuas P* | sunt] sint L | 13. unum oz. Cas247 | 14| 17. peruertit Cas247 | 18. in (1^) om. P | in sancto ort. R* | 20. ita om. P | 22. scribendum T | 23. legentes R* | καταπαυσ. et (I. 24) κατακαυσ. commutat Cas247 | | 24. sanctus] in ras. K² | 25. hinc] hic R*; hanc Cas247 , 22. sic in psalt. iuxta Hebr. 12. 3 ו ו . 05 1 21. 9. 73, 22:23 24, 1. moedaci Cas247 | | 2. evrrayas [ R* ; COPTAC ΚΟ | 0eov -Ἐ- ΕΠΙ TIC TIC Cas247 | 3. in] a Cas247 | xarekavaav] prem. KATAC R*L K Pal39 | 5. | ueritatem] uarietatem T | 6. €CNEITYPHCA- ΜΕΝ = RLK; €NEITYPICAMEN TCh; €N-€IIIPICAN Pal39 | ex quo ... T. sumus om. R*L T Cas247 K | 8. hebraica] praem. in Cas247 | septuaginta ...4- interpretes Pb 1L sej'nec PAIS. del si T ut om. R*
156 Incendamus] comprimamus
T cum Ps-R
157 ut quidam putant] id est incendamus
Pal39
*
158 hinc
VL311² (interl. al. m. s9)
]
om. VL311*
159 sarphu] sarhu
R L T C K Pal39
VL311
160 HEL BAARES ] helba ares
VL311
161 συνταγὰς] CYNTATAC
VL311
162 κατέκαυσαν] KATACKATEKAYKAN
VL311
163 hexaplorum]
restituimus
; exemplorum R* L T
Cas247
²
K Pal39 VL311
CSEL; exemplariorum R²; exemplarum
Cas247
*
164 ἐνεπυρήσαμεν] ENEPIRICAN
VL311
165 succendimus]
restit. cum CSEL Edmaior.,
succendamus
omnes codd.
166 ne] nec
VL311
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,73:13
prol.|
{26.12}In eodem:
Contribulasti capita draconum in aquis;
<Ps. 73:14>
tu confregisti capita draconis.
Sic lectionis ordo sequitur ut in priori versu
tu
non habeat sed in secundo, † et
aque
†167 plurali {25.15}numero scribantur, non singulari, sicut et Aquila verbum hebraicum † AMMAIM168† τῶν169 ὑδάτων, id est
aquarum,
interpretatus est. L
167 et aque]
restit. cum CSEL Edmaior.
; itaque
omnes codd. VL311
168 Ammaim]
rest. cum Edmaior. CSEL
; Ammichim
codd. VL311
169 τῶν] tan
VL311
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,73:23
prol.|
{26.16}In eodem:
Ne obliviscaris voces inimicorum tuorum.
Pro quo in greco τῶν ἱκετῶν σου, id est deprecantium te, scriptum dicitis. In hebreo † SORARACH †170 legitur, quod Aquila
hostium tuorum
bl, Symmachus bellantium contra te, {26.20}Septuaginta171 et Sexta editio inimicorum tuorum interpretati sunt. Et est sensus pendens ex superioribusbm:
Memor esto improperiorum tuorum, eorum qui
172
ab insipiente sunt tota die, ne obliviscaris voces inimicorum tuorum
173
,
id est voces que174 te blasphemant tibique in populo tuo175 detrahunt. Unde sequitur:
Superbia eorum, qui te oderunt, ascendit semper,
id est, dum {26.25}tu differs176 poenas, illi proficiunt in blasphemiis. M
bl Ps-H.
bm Ps. 73, 22-23.
170 sorarach] restituimus cum
CSEL
; sorarath R L T C K; sorarad
Pal39 VL311
171 septuaginta] septuagesimo
Pal39
*
VL311
;
om. Pal39
²
172 qui
R L C K
] que T; que
P CSEL
173 tuorum]
om. R
174 que] qui
Pal39 VL311
175 tuo
VL311
] om.
Pal39
*
176 tu differs VL311] tu defers L*C K(-fres); te defers T*
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,74:2
prol.|
{27.1}Septuagesimo quarto:
Narrabimus mirabilia
177
bn
.
Pro quo male apud Grecos legitur178
: Narrabo omnia mirabilia tua.
N
bo
bn Hexapl. = LXX-Rahlfs HoP (S 210 282): διηγήσομαι τὰ θαυμάσιάσου cum Hexapl. (HoP Field) Syrohexapl. cum hebr. (סִפְּרוּ, נִפְלְאוֹתֶיךָ)
bo LXXLucian.
restit. : (διηγησόμεθα)
diigisome (VL311 VL408 VL409)
πάντα τὰ θαυμάσιάσου ; cf. LXX-Rahlfs HoP : διηγήσομαι
πάντα (plerique codd.)
τὰ θαυμάσιάσου
¶Nota : Narrabo traduit διηγησόμεθα équivalent phonétique de διηγήσομαι τὰ / diigisome ta
¶Nota : Narrabo traduit διηγησόμεθα équivalent phonétique de διηγήσομαι τὰ / diigisome ta
177 mirabilia] + tua
VL311
178 narrabo omnia VL311] narrabimus
Pal39
*
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,75:6
prol.|
{27.3}Septuagesimo quinto179:
Omnes viri divitiarum manibus
180
suis
bp
.
Et non, ut vos a nescio quo,181 depravatum legitis
in manibus suis.
bq
O
bp Ps-G ; cf. LXX ταῖς χερσὶν αὐτῶν.
bq Ps-R ; cf. LXX εν ταῖς χερσὶν αὐτῶν.
179 .LXXV.] .LXV.
R
180 manibus] in
praem. T
181 a nescio quo
K*
] nescio a quo
K² Pal39 VL311,
aut nescio quod
Cas245
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,75:13
prol.|
{27.4}In eodem:
Terribili et ei qui aufert spiritus
182
principum.
Dicitis quod
ei
183 non sit184 scriptum185 in greco. Verum est, sed, nisi apposuerimus186
ei,
latinus sermo non resonat. Neque enim possumus recte187 dicere:
Terribili et qui aufert spiritus
188
principum.
189
P
182 spiritus] spiritum
Cas245 Pal39
183 ei] et
R*
184 ei – non sit]
inv. Pal39
185 scriptum] + sit*
Pla39*
186 apposuerimus] apposuerim
Pal39 VL311
187 recte]
om. Pal39 VL311
188 spiritus] spiritum
Cas245 Pal39 VL311
189 Dicitis... principum]
om. K
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,76:7
prol.|
{27.9} Septuagesimo sexto: Et meditatus sum190 nocte cum corde meo et191
{27.10} exercitabar et scobebam192 spiritum meum. Pro quo in hebreo legimusbr: Recordabar193 psalmorum meorum in nocte, cum corde meo loquebar et scobebam194 spiritum meum. Pro exercitatione ἀδολεσχίαν, id est decantationem quandam et meditationem, Septuaginta transtulerunt; et pro eo quod nos diximus195 scobebam196 ilii posuerunt ἔσκαλλον,197 quod Symmachus {27.15} transtulit198 ἀνηρεύνων, id est perscrutabar sive querebam, et Quinta similiter. Proprie autem σκαλισμός199 in agricultura in sariendo dicitur, id est sarculando; et quomodo ibi queruntur herbe sarculo, que secentur, sic et iste retractatum cogitationum suarum μεταφορικῶς a sarculo demonstravit. Et sciendum quod ἔσκαλον semel, ἔσκαλλον frequenter {27.20} significat.Q
br = Ps-H
190 sum]
om. Pal39
191 et]
om. R
192 scob.
VL311 etc.
]
L*
; scopebam
L² C K CSEL
193 recordabar] recordabor T*
194 scob.]
L*;
scopebam
L² C K CSEL
195 nos – diximus]
inv. T
196 scob.]
L*
; scopebam
L² C K CSEL
197 ἐσκαλλον] scripsimus cum
CSEL
; ΕKAΛON R L K; ΕCKAΛEN R
(in marg. sub al)
T*; ΕCCXAΛON
Pal39
²; ΕCKAΛΛEN Τ²; HCXAΛΛΕ
Cas247
198 transtulit]
om. Pal39
*
199 σκαλισμός] CKAICMOC
VL311
σκαλισμος Scripsimus cum ἢ; CKAICMOC RL; CKAICMOC T
K Pal39
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,76:9
prol.|
{27.20}In eodem:
A generatione in generationem.
Hoc quod in greco sequens invenisse vos dicitis
consummavit verbum,
recte non habet in latino, quia et in nullo habetur interpretum200.R
200 interpretum] interprete
Cas247
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,77:6
prol.|
{27.23}Septuagesimo septimo:
Et narrabunt filiis suis.
Pro quo in greco {28.1} habet201 ἀναγγελοῦσιν, quod est annuntiabunt. Sed sciendum, quod in hebreo IASAPHPHERU202 scriptum est, quod Aquila et Symmachus
narrabunt
transtulerunt.S
bs
bs 3. sept. q.] Lxv R | manibus] praem. in T|4.a nescio quo] K*; nescio a quoK* Pal39; aut nescio quod Cas247 | 5. spiritum CP | dicitis ... 8. principum om. Καὶ | ei (2^)] et R* | ^u 51 םסמ } ei Pal39 | 6.scriptum +- sit Pal39* | apposuerim Pal39 | 7. recte om. Pal39 | ... 16. autem] ΡΤ; tamen Pal39! | 17. secentur] T*; secantur T?; sercentur Cas247 | 18. retractantium Pal39 | 19. εσκαλον ... e- σκαλλον scripsimus cum CSEL; €CKAAON bis R*LK; €CKAANON ... CCKAAON R²; €- CKAAON ... €CKAA€N ;* ך €CKAAON ... €CKAAA€N T?; HCXAAAON bis Cas247; 6 ΑΛ... €CXAAON Pal39
201 in greco – habet]
inv. Pal39
. | habet] habetur
VL311
202 IASAPHPHERU] IASAREPHERU
VL311
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,77:31
prol.|
{28.3}In eodem: Et
occidit pingues eorum.
Sic habet et in hebreo, hoc est BAMASMNEHEM, quod Aquila interpretatus est ἐν λιπαρποῖσ αὐτῶν, Symmachus τοὺς λιπαρωτέπους αὐτῶν, Septuaginta et Theodotion et Quinta ἐν τοῖς πίοσιν αὐτῶν. Quod quidam non intellegentes, pro πίοσιν putaverunt scriptum πλείοσιν.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,77:36
prol.|
{28.7}In eodem:
Dilexerunt eum in ore suo et lingua sua mentiti sunt ei.
Et in hebreo ita scriptum est ICAZBULO, et omnes voce simili transtulerunt ἐψεύσαντο αὐτῷ, id est
mentiti sunt ei.
Quis autem voluerit pro ei ponere eum et vitiare exemplaria, non est mei iudicii.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,77:38
prol.|
{28.11}In eodem:
Et propitius fiet peccatis eorum et non perdet eos.
Dicitis quod eos in greco non habeat. Quod et verum est; sed nos, ne sententia pendeat, latinum sermonem sua proprietate complevimus. Si quis autem putat διαφθερεῖ non perditionem sonare, sed {28.15}corruptionem, recordetur illius tituli, in quo scribiturbt: Εἰς τὸ τέλος μὴ διαφθείρῃς, hoc est in finem ne disperdas, et non ut plerique κακοζήλως interpretantur,
ne corrumpas.
bt Ps. Ps. 56, 1 ; 58, 1 etc. .
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,77:54
prol.|
{28.17}In eodem:
Et induxit eos in montem sanctificationis sue,
montem quem adquisivit dextera eius. Pro quo apud Septuaginta legitur ὄρος τοῦτο ἐκτήσατο ἡ δεξιὰ αὐτοῦ, et non, ut vos ponitis, ὃ ἐκτήσατο, hoc est quem adquisivit dextera eius. Ergo secundum hebraicam proprietatem interpretatus est Symmachus:
Montem quem adquisivit dextera eius.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,77:57
prol.|
{28.23}In eodem: Et
averterunt se et non servaverunt pactum quemadmodum patres eorum.
Scio quod pactum non habeat in hebreo; sed quando omnes voce simili transtulerunt ἠἡσυν θέτησαν {29.1}, et apud Grecos συνθήκη pactum dicitur, ex uno verbo signiticatur
non servaverunt pactum,
licet Septuaginta ἠθέτησαν posuerint.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,77:69
prol.|
{29.3}In eodem:
In terra quam fundavit in secula.
Pro quo scriptum invenisse vos dicitis:
In terra fundavit eam in secula.
In hebreo ita scriptum {29.5}est ut vertit et Symmachus: Εἰς τὴν γῆν ἣν ἐθεμελίωσεν εἰς τὸν αἰῶνα. Si autem non de terra dicitur quod fundata sit, sed de alia, que fundata videatur in terra, probent ex prioribus et sequentibus quis sensus sit, ut nescio quid, quod non dicitur, fundatum videatur in terra. Sin autem sanctificium in terra fundatum putant, debuit scribibu:
In terra fundavit illud in secula.
bv
bu Cf. Ps-H
bv 1. αναγγελουσιν] R* ; ATIATT CAOYCI Κ' T | in om. Pal39* | 2. iasarepheru Pal39 | scriptum est ori. ΡῈ | quod] sed Pal39 | simachus Pal39 | 4. bamasoinehem Cas247; basaminnechem Pal39 | 5. symmachus ... avrov 0m. Cas247 | simachus Pal39 | septuag. ... 6. avrov 0/7. T | 6. πιοσιν] R*; TIMOCIN R² | 7. πιοσιν] l'AIOCIN T*; ΠΑ- €IOCIN T?; + AYTON Pal39 πλειοσινΊ [TAIOCIN Pal39; חצס 6וא RLTK | dilex. ... 8. suo om. Cas247 | 8. ita om. Pal39 | 9. avro] AYTON Cas247 | 11. perdet] R*; disperdet R² Ph ; disperderet Cas247 | 12. eos (2^] eo Pal39 | 13. nos ne orm. Cas247|sua proprietate om. Pal39 | 14. διαφθερει scripsimus cum CSEL; ΔΙΑΦΘΕΙΡΕΙ Cas247; AIA- ΦΘΗΡΕΙ ΚΡ; ΔΙΑΦΟΡΕΙ R*; ΔΙΑΦΘΡΕΙ LTK | 16. ΔΙΑΦΘΙΡΗΚ RLTK; ΔΙΑΦΘΗ͂Ι- PHCP |disperdas] in ras. T? | κακοζηλως restituimus cum ἢ; KAKOZAQC RLTK Pal39 ; 054606 Cas247 | 19. rovro +- Ο R²TC*Ph | ekr. 1] €KTHCAN (y om.) K Pal39 | 20. εκτισατο CSEL | ergo] prem. melius ΕΞ 21. interpr. prem. ut Cas247 | symachus Pal39 | 22. obseruauerunt Cas247 | 24. habeat in orm. Pal39* | ^, simili uoce R | yevv0.] HOCTHCAN Cas247
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,77:72
prol.|
{29.10}In eodem:
Et in intellectibus manuum suarum deduxit eos.
Non habet ἐν τῇ συνέσει, ut scribitis numero singulari, sed ἐν rats συνέσεσιν, quod intellegentias sonat, sicut habetur et in hebreo † BATHABUNOTH †, quod est
in intellectibus.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,78:1
prol.|
{29.14}Septuagesimo octavo:
Posuerunt Hierusalem in pomorum custodiam.
Quod grece os ὀπωροφυλάκιον dicitur nec aliter potest verti quam a nobis translatum est. Significat autem speculam, quam custodes agrorum et pomorum habere consuerunt, ut de amplissima urbe parvum tuguriunculum vix remanserit. Hoc secundum Grecos. Ceterum in hebreo LICHIN scriptum habet, quod Aquila vertit λιθαόριον, id est acervum et cumulum lapidum, quibus vinee et agri purgari solent.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,79:10
prol.|
{29.21}Septuagesimo nono:
Et plantasti radices eius hinc.
Et dicitis quod in greco
hinc
non habeat. Et bene, nam et in nostris codicibus non habetur, et miror quis imperitorum vestros libros falsaverit203.
203 miror... fals.] quis imperitorum vestros libros fals. nescio
Pal39
|falsaverit] falsaverat K*
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,82:13
prol.|
{29.24}Octogesimo secundo:
Hereditate possideamus sanctuarium Dei.
Et dicitis quod in greco sit scriptum κληρονομήσωμεν ἑαυτοῖς, id est
possideamus nobis.
Que superflua questio est. Quando enim204 dicitur
possideamus
{30.1}
intellegitur
et nobis
205
.
bw
bw 3. Ps. 77, 60 19. cf. psalt. iuxta Hebr. 9. 6]. psalt. iuxta Hebr. 215 Ἐς. 19. 10 10 ΡΕ ΤΠ 19) 24. Ps. 82, 13 14. Ps. 78, 1 ----------------------------- 2. posuerunt K*Pal39 | 3. scriptum -- est T* | 4. eam [ ea R*LCK Pal39 | 5. simachus Pal39 | es τήν ynv gv] R*; ΕΝ TH TH RT | εθεμελιωσεν -ἰ- AYTHN ΚΤ | 6. de terra] dextera Pal39 | 7. quis] quid Cas247 | 8. fund. ] fundatur K Pal39 | 10. in (39) om. CP | 11. CYN€CI R*LTK | 12. intellegentia Cas247 | 13. bathabunoth restituimus cum CSEL; athacunuth RLT K; athcynuth Cas247; athacunud banacain Pal39 | in om. CK Pal39 h | 14. hierlm CP | custodiam] K*; custodia R*LTCK² | 15. cs] R*; 6/6 R²Th | ^. potest aliter Pal39 | 16. speculum Cas247 | agr. | sacrorum L*TK Pal39 ; acrorum L?| 17. consueuerunt T* | 20. tumulum Pal39 | 21. hinc] hic Cas247* | dicis L | 22. nam et] nam ΕΚ; non K* | 225. CAUTOYCT ; €NE€NAYTOIC Pal39.l
204 enim om.
Cas247
205 nobis] R*; a nobis R²
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,83:3
prol.|
{30.3}
Octogesimo tertio:
Cor meum et caro mea exultavit in Deum vivum.
Pro quo in greco scriptum dicitis exultaverunt. In hoc206 nulla contentio
{30.5}
est; si enim legimus
exultavit
intellegitur
cor meum exultavit et caro mea exultavit.
Sin autem exultaverunt, duo pariter exultaverunt, id est cor et caro. Et queso vos ut huiusmodi ineptas207 et superfluas contentiones, ubi nulla est sensus immutatio, declinetis. 208
206 in hoc] et
praem. R² Pal39
207 ineptas
Pal39
] ineptias
plerique codd. CSEL
208 in greco dicitis T* | 15. ^u siue fletum siue planctum
Pal39
|
Pal39
; |9 . cui (I^) ]
Cas247
uius
R T Pal39 CSEL
| 10. | reprehenditur
Pal39
| 14. 16. est om.
Cas247
| hoc
om.
R*
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,83:6
prol.|
{30.8}
In eodem:
Beatus vir cui
209
est auxilium abs te.
In greco invenisse vos dicitis:
Cui
210
est auxilium
{30.10}
eius
211
abs te;
212 quod, quia nos in latina interpretatione vitavimus213, ut dicimus214, reprehendimur.215 Cui enim non pateat quod si dicere voluerimus
cui
216
est auxilium eius,
apertissimum vitium sit; et quando precesserit,
cui
sequi non debeat
eius,
nisi forte vitii arguimur, quod vitavimus vitium.
209 cui] cuius
R T Pal39 CSEL
210 cui
R*
] cuius
R² cum Ps-R
211 eius] ei
R*L²
212 in greco... abs te]
om. Pal39
213 vitavimus] vitamus
C*
214 dicimus] dicitis
R² Pal39 CSEL
215 reprehendimur] reprehenditur
Pal39
216 cui
R*
] cuius
R² Pal39
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,83:7
prol.|
{30.14}In eodem:
In valle lacrimarum
bx
.
Pro quo dicitis in greco217 scriptum
{30.15}
esse κλαυθμῶνος, id est
plorationis
by
.
Sed sive
ploratum
sive planctum sive
fletum
218
bz sive lacrimas dixerimus, unus est219 sensus. Et nos hoc sequimur ut, ubi nulla de sensu est immutatio, latini sermonis elegantiam220 conservemus.
bx Ps-G, Cas557
by convalle(m) plorationis : Ps-α Ps-δ Ps-MozX, convalle plorationes Ps-γ
bz Ps-H ; in convallem fletus Ps-ζ, in convelle fletus Ps-Med (+Clm343)
217 in greco]
om. P
| dic. – in greco]
inv. T*
218 sive planctum - sive fletum]
inv. Pal39
219 est]
om. Cas247
220 elegantiam] elegantia
Cas247
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,84:2
prol.|
{30.19}Octogesimo quarto:
Benedixisti, Domine, terram
221
.
Pro eo222 quod est
{30.20}
benedixisti,
in greco scriptum dicitis εὐδόκησας; et queritis223 quomodo hoc verbum exprimi debeat in latinum. Si contentiose224 verba scrutamur et syllabas, possumus dicere:
Bene placuit, Domine, terra tua;
et dum verba sequimur, sensus ordinem perdimus. Aut certe addendum est aliquid, ut eloquii ordo servetur et dicendum:
Complacuit tibi, Domine,
225
{30.25}
terra tua.
Quod si fecerimus, rursum a nobis queritur, quare addiderimus tibi, cum nec in greco sit226 nec in hebreo. Eadem igitur interpretandi sequenda est regula, quam sepe diximus, ut227 ubi non fit228 damnum in sensu,229 lingue in quam230 transferimus εὐφωνία et proprietas conservetur.ca
ca 3.Ps. 83, 6 14. Ps. 83, 7 Hebr. 19. Ps. 84, 2
221 terram] + tuam
Pal39 CSEL
222 eo] quo
Pal39
223 queritis] queretis R*
224 contentiose] contentiosa
Pal39
225 tibi – Domine]
inv. Pal39*
226 sit]
om. R*
227 ut]
om. Cas247
228 fit] fuit
K*,
sit
Cas247
229 sensu] sensum
R Cas247
230 quam] qua
T
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,84:11
prol.|
{31.1}In eodem:
Misericordia et veritas obviaverunt sibi.
Et dicitis quod in greco sibi non habeat. Nec in hebreo habet231
cb et apud Septuaginta obelo prenotatum est. Que signa dum per scriptorum neglegentiam a plerisque quasi superflua relinquuntur, magnus in legendo error exoritur. {31.5}Sin autem non fuerit additum
sibi, misericordia et veritas
non
sibi,
sed alii occurrisse credentur232, nec iustitia et pax sibi dedisse osculum, sed alteri.
cb Cf. Ps-H.
231 habet] habeat K*
232 credantur R*; crederentur
Pal39
*
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,85:14
prol.|
{31.8}Octogesimo quinto:
Et non proposuerunt te in conspectu suo.
Et dicitis, quod in vestro codice
te
non habeat. Addite
te
et, emendato {31.10} errore233 librarii, vestrum quoque errorem emendabitis234. cc
cc 4. in legendus] praem. et Pal39 | 16. in | dum R | exoritur ] oboritur R | 5. sibi (1^)] | emendato ... | 23. ingens] ἐμ ras. Pal39? | 25. ^. inuebitis | emendate nisse uos dicitis filiis tuis Cas247 | 26. laaci- K | | 11. uos dach T | habeat K Pal39 τοις οσιοι5 ΤΟΙ͂Ο inuenisse nos Pal39*; uos inuenisse Pal39? | 15. ti- YIOIC Pal39; TOYC YIOYC T.
233 10. errore K*] errorem K²
234 10. emendabitis] emendabitiq errorem librarii vestri
Pal39
- K*
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,85:15
prol.|
{31.10.}In eodem:
Et tu, Domine Deus, miserator et misericors.
In greco invenisse vos dicitis:
Et tu, Domine Deus meus.
Quod superfluum est;
meus
enim nec in hebreo habetur nec in Septaginta.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,88:8
prol.|
{31.14}Octogesimo octavo:
Magnus et horrendus.
Pro quo in235 greco invenisse vos dicitis φοβερός, quod significat236 terribilis, timendus,237 formidandus. Ego puto in id ipsum significari et horrendum, non ut vulgus existimat238 despiciendum et squalidum, secundum illudcd: « Mihi frigidus239 horror | Membra quatit »; etce: « Horror ubique animo, simul ipsa silentia terrent »; etcf: « Monstrum horrendum ingens » et multa his similia.
cd Vergilius, Aeneis, 3.29-30.
ce Vergilius, Aeneis, 2.755.
cf Vergilius, Aeneis, 3.658.
235 in]
om. R² L² Cas247
236 significat] significare R
237 timendus] et
praem. Pal39
238 existimat] L² (exi in ras.); estimat
Pal39
239 frigidus] frigus L Cas239 K*
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,88:20
prol.|
{31.24}In eodem:
Tunc locutus es in visione sanctis tuis.
Pro quo in greco filis tuis invenisse vos dicitis. Sed sciendum quod in hebreo LAASIDACH habet quod omnes τοῖς ὁσίοις cov, id est {32.1} sanctis tuis, transtulerunt et sola sexta editio prophetis tuis interpretata est, sensum magis quam verbum exprimens. Et in κοινῇ tantum pro sanctis filios repperi.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,88:39
prol.|
{32.3}In eodem: Tu vero reppulisti et respexisti. Pro quo in greco ἐξουδένωσας invenisse vos dicitis. Unius littere mutatio {32.5}quantum vobis fecit errorem! Non enim
respexisti
, sed
despexisti
et
pro nihilo duxisti
interpretati sumus. Nisi forte ἐξουδένωσας non putatis transferendum despexisti, sed, secundum disertissimum istius temporis interpretem, adnihilasti vel adnullasti vel nullificasti, et si qua alia possunt inveniri apud imperitos portenta verborum.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,89:2
prol.|
{32.10}Octogesimo nono:
A seculo usque in seculum tu es Deus.
Et dicitis quod in greco non sit Deus. Quod apud eos deesse manifestum est. Nam † HEL† hebraicum et omnes alii interpretes et Septuaginta similiter transtulerunt: Ἀπο τοῦ αἰῶνος ἕως τοῦ αἰῶνος σὺ εἶ ὁ θεός, quod hebraice dicitur MEOLAM AD OLAM ATH HEL.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,89:10
prol.|
{32.15}In eodem:
Quoniam supervenit mansuetudo et corripiemur.
In greco invenisse vos dicitis
mansuetudo super nos.
Sed et hoc superfluum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,90:2
prol.|
{32.17}Nonagesimo:
Dicet Domino: susceptor meus es tu.
Et dicitis quod in greco
es
non habeat. Ego vobis amplius dicam quod apud Hebreos nec
es
habeat nec
tu
sed apud Septuaginta et apud Latinos pro εὐφωνίᾳ et verborum consequentia positum sit.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,93:12
prol.|
{32.21}Nonagesimo tertio:
Beatus homo quem tu erudieris, Domine.
Dicitis in greco non esse
tu.
Et verum est; sed apud Latinos propter εὐφωνίαν positum. Si enim dicamus:
Beatus homo quem erudieris, Domine,
compositionis elegantiam non habebit. Et quando dicitur
Domine
et apostrofa fit ad Dominum, nihil nocet sensui si ponatur et
tu
.cg
cg 19. sic in cf. Ps-H 3. Ps. 88, 30 psalt. iuxta Hebr. - 2. uerba P | tantum] prem. non K cam P; hebraica K | 13. simili Cas247; om. KP | P3. repperiri KP | resp.] despexisti Καὶ P | 4. ^u mutatio littere P | 5. et pro nih. duxisti 0ק KP | 6. sumus nisi] sunt id est contempsisti KP | putasti KP | 7. disertissimum] L*; dissertissimum L?TCK ; desertissimum R | 8. et si ... possunt om. Cas247 | 9. inuenire R | 10. usque om. T*; prem. et R²Ph | 12. hel hebraicum restituimus ; et in hebraicum LTC(hebraycum); in hebraicum R; est in hebraico CSEL; et hebraieos] prem. ΚΑΙ R²L?TCh | συ] COI R* L*K; COY R²|14. in eodem om. P |15. quoniam] quod P | et corripiemur ... 16. mansuetudo om. KP | 15. inuenisse om. LTC | ^. uos dicitis inuenisse CSEL | 16. hoc] in hoc ₪ | 17. dicet] dicit R | 19. ΕΥ̓ΦΩΝΙΑΝ Cas247; €OQUNIAN LT | 21. erudies RL | 22. ^. positum propter eufoniam K | erudies LT; tu erudies R* | 24. habet KP. ΤῊ
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,93:23
prol.|
{33.1}In eodem: Et
in malitia eorum disperdet eos.
In greco dicitis non esse prepositionem
in
, sed legi:
Malitiam eorum disperdet.
Sciendum autem, quod et in hebreo et in cunctis interpretibus positum sit:
In malitia eorum disperdet eos.
Si autem voluerimus legere:
Malitiam eorum disperdet,
id quod in Septuaginta sequitur in fine versiculi eos et superfluum erit et vitiosum.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,97:3
prol.|
{33.8}Nonagesimo septimo:
Recordatus est misericordie sue.
Pro quo in greco invenisse vos dicitis
misericordie sue lacob
. Sed hic
Iacob
nomen superfluum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,100:6
prol.|
{33.11}Centesimo:
Oculi mei ad fideles terre ut sederent mecum.
Pro quo in greco invenisse vos dicitis: Τοῦ συγκαθῆσθαι αὐτοὺς μετ᾽ ἐμοῦ. Quis non talem fugiat interpretationem, ut verbum ad verbum exprimens dicat:
ut consederent ipsi mecum
?
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,101:8
prol.|
{33.15}Centesimo primo:
Vigilavi et factus sum sicut passer solitarius in tecto.
Et dicitis vos in greco invenisse ἐπὶ δώματι, quod antiqui codices Latinorum interpretati sunt
in edificio.
Δῶμα in orientalibus provinciis ipsum dicitur quod apud nos tectum. In Palestina enim et Egypto, ubi vel scripti sunt Divini libri vel interpretati, non habent in tectis {33.20}culmina sed δώματα, que Rome vel solaria vel meniana vocant, id est plana tecta que transversis trabibus sustentantur. Denique et Petrus in Actibus Apostolorumch, quando ascendit in δῶμα, in tectum edificii ascendisse credendus est. Et quando precipitur nobis, ut faciamus δώματι nostro coronam, hoc precipitur, ut in tecto faciamus per circuitum{34.1} quasdam eminentias, ne facilis in preceps lapsus sit. Et in Evangelioci: ‘’Que, inquit, auditis in aure, dicite super δώματα’’, id est super
tecta
. Et in Isaiacj: « Quid vobis est quod omnes ascendistis in tecta vana ¿ et multa istiusmodi ».
ch Cf. Dt. 22, 8.
ci Mt. 10, 27.
cj Is. 22, 1
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,101:7
prol.|
In eodem:
Factus sum sicut νυκτικόραξ in domicilio
. {34.5}Quod similiter habetur in greco. Et queritis quid significet νυκτικόραξ apud Latinos. In hebreo pro
nycticorace
verbum BOS scriptum est, quod Aquila et Septuaginta et Theodotio et Quinta editio
nycticoracem
interpretati sunt, Symmachus
upupam
, Sexta editio
noctuam
, quod et nos magis sequimur. Denique, ubi apud nostros et Grecos legitur: . {34.10}
Factus sum sicut νυκτικόραξ in domicilio,
apud Hebreos dicitur
: Factus sum sicut noctua in ruinosis.
Plerique bubonem contentiose significari putant.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,101:11
prol.|
{34.12}In eodem:
A facie ire et indignationis tue.
Pro quo in greco invenisse vos dicitis:
A facie ire tue,
cum manifestissimum sit, quod et apud Hebreos et apud Septuaginta interpretes sic habet: Ἀπὸ προσώπου . {34.15} τῆς ὀργῆς καὶ τοῦ θυ σου.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,101:15
prol.|
{34.15}In eodem:
Quoniam placuerunt servis tuis lapides eius et terre eius miserebuntur.
Pro terra in hebreo AFAR positum est, quod omnes χοῦν transtulerunt; et potest tam pulvis quam hurmus, id est terra, interpretari.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,102:9
prol.|
{34.19}Centesimo secundo:
Non in perpetuo irascetur.
Pro quo in greco {34.20}invenisse vos dicitis:
Non in fine
. Sed verbum hebraicum NES et
perpetuum
et
finis
et
victoria
pro locorum intellegitur qualitate.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,103:4
prol.|
{34.22} Centesimo tertio:
Qui facis angelos tuos spiritus.
Pro quo in greco {35.1} invenisse vos dicitis: 'O ποιῶν τοὺς ἀγγέλους αὐτοῦ, id est:
Qui facit angelos suos.
A quibus breviter querite, quomodo cum ad Deum sermo sit240, quasi ad alium loquens Propheta repente mutetur; maxime cum sic incipiatck: “Domine Deus meus, magnificatus es vehementer, confessionem {35.5}et decorem induisti”. Etcl: “Qui tegis in aquis superiora eius”, id est celi. “Qui ponis nubem ascensum tuum, qui ambulas super pennas ventorum”.cm
241 Et statim sequiturcn:
Qui facis angelos tuos spiritus et ministros tuos ignem
urentem. Qui fundasti terram super stabilitatem suam. Et post paululum: Ab increpatione tua fugient; a voce tonitrui tui formidabunt. {35.10}Et:
In loco quem fundasti eis. Qui emittis fontes in convallibus.
Et illud:
Ut educas
242
panem de terra.
Si ergo omnia ad secundam personam sunt, id est ad Deum, quomodo in uno243 versiculo tertia persona244 subito et245 extra ordinem introducitur?
ck Ps. 103, 1.
cl Ps. 103, 3.
cm Ps. 103, 3.
cn Ps. 103, 4-5.
240 sit] fit
Pal39
241 1. apostrofa [ ad postremum
Cas247
| po- KP; considerint R* | ^. mecum ipsi nitur K P | 3. legitis
Cas247
| mali(t)ia C K P | * 16 | ך . ^, in greco uos Κ Ρ | 17. in disp. + eos R²|4. in malitiam T C | 5. eos ... disperdet om. P6. id] et secundum
Cas247
*]|in finem R L T C | uersiculi] seculi R*LT | ^, eos in fine uers. K* | 8. non. sept.] xcvi. RL | 10. nomen om.
Cas247
| 11. cent] om. T | ad fideles] semper + | sedeant K P | 12. in greco om. K*P | CYNKAOHCOHNAI L | avrovs 07. P | 13. fugam interpretatione KP | 14. consederint R²; considerent 3 )15( om. KP | 18. nos tectum] latinos tecum P | palestina
CSEL
; palestino K P | egipto K; egypto P; prem. in
Cas247
| 19. uel (7?) om.
Cas247
| ^. uel ubi P | in tecta P | 20. rome T; more
Cas247
| meniana
CSEL
; mediana R*LTC; menia K | 21. ^v in act. apost. petrus P | 22. δωμα] doma RL; domo T; domata
Cas247
| 23. credendum
Cas247
| 24. δωματι Scripsimus cum ἢ; domati R L T C; doma in K; domia in P. ox 2. Mt. 10, 27 3. Εϑαὶ. 22, 1 4. Ps. 101, 7 11. bubonem] sic in psalt. iuxta Hebr. 12. Ps. 101, 11 15. Ps. 101, 15 17. puluis] sic in psalt. iuxta Hebr. 19 aure] ἰθοῖο 6 | cos] prem. apud K | 10. dicitur factus dicitis
K Pal39
δωματα scripsimus cum
CSEL
; domata omn. codd. | 3. esaya
Cas247
; isaia א | quid] quod R*; 4- inquit T* | ascenditis C
K Pal39
| in] super Pt | uana] noua
Cas247
; una
K Pal39
| 4. huiusmodi P. 4] uel istiusmodi P? | 5. ^. in gr. habetur
K Pal39
6. nicticorace C
K Pal39
; necticorace RLT | 7. quod aquila om.
K Pal39
theodotio] T*; theodotion Τὸ | nicticoracem L*C
K Pal39
| 8. symachus P; -Ἐ uero
K Pal39
| hupupam LT; ububam P 9. ubi om.
K Pal39
| nostros] nos
K Pal39
| gresum or Καὶ | 12. ire] +- tue
K Pal39
| pro quo ... 13. ire tue
om. K Pal39
| 13. manifestum
K Pal39
| 14. habet] R*; habeat P; habetur R² | 15. ספ -j- COY L? T C h | 16. pro terra [p ropterea
Cas247
*P | 17. tam puluis] amplius
K Pal39
| 19. in perpetuo] R*; in perpetuum R² | irascitur R* | ^, inuenisse uos in greco dicitis T | 20. in finem R*
CSEL
| nes] nese
CSEL
| 21. pro ... qualitate] intelligitur K | pro] et pro C | ^. intellegitur pro locorum qualitate P | 22. facit
Cas247
| suos P* | in greco
om. Cas247
242 educas]
Cas247
*; educam
Cas247
²
243 uno] unius
Pal39
*
244 tertia persona] tertiam personam
Cas247
245 et]
om. Cas247
*
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,103:7
prol.|
{35.13}In eodem: A
voce tonitrui tui formidabunt.
Habet et in hebreo
tonitrui tui.
Et miror quomodo apud Latinos {35.15}scriptorum errore subtractum246 sit.
246 script. errore subtractum] scriptorum error subtractus
K,
error scriptorum subtractus
Pal39
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,103:25
prol.|
{35.15}In eodem:
Hoc mare magnum et spatiosum manibus.
Dicitis in greco
manibus
non haberico. Et ego novi, sed ex hebraico247 et de248 Theodotionis editione in Septuaginta sub asterisco additum est249. Denique et in hebreo ita scriptum est ZE HAIAN GADOL250 UARAB251 IDAM252
cp, quod Aquila sic interpretatus est: Αὐλὴ καὶ πλατεῖα253 χερσίν, et omnes interpretes254: Αὕτη ἡ θάλασσα ἡ μεγάλη καὶ εὐρύχωρος χερσίν. Et hoc secundum hebraicam dicitur proprietatem μεταφορικῶς255, quod256 quasi expansas manus257 habeat et in se cuncta suscipiat.T
co αὕτη ἡ θάλασσα ἡ μεγάλη καὶ εὐρύχωρος LXX
cp : זֶה, הַיָּם גָּדוֹל-- וּרְחַב יָדָיִם
247 hebraico] hebraica
Pal39
248 de]
om. C K P
249 est]
om. R* K Pal39
250 GADOL] GADLA K P, SADOLL
R L T Cas247
251 UARAB] oarab
Cas247
252 ZE... IDAM] ... HAIAM...
K Pal39 CSEL
, ZEHA IAM GADLAUAR ABIDAIM
VL311
| IDAM] IDAIM
K Pal39 VL311 CSEL
253 πλατεῖα] Πaatia
VL311
254 Αὐλὴ ... interpretes
VL311 etc.
]
om. R* L T Cas247
255 μεταφορικῶς ] ΜΕΤΑΦΩΡΙΚΟΝ
K
, ΜΕΤΑΦΩΡΙΚΩΝ
Pal39 VL311
256 quod] quo
K Pal39 VL311
257 expansas manus] expansis manibus
Cas247
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,103:14
prol.|
{35.22}In eodem:
Ut educas
258
panem de terra.
Pro quo invenisse vos dicitis
ut educat
cq
.
Sed {36.1} non potest aliud ad ipsum, aliud de ipso dici, aut259 omnia quasi ad Deum loquebatur Propheta, aut omnia ad alium de eo referebat. Cum autem pleraque ad ipsum dirigantur, et ea que ambigua sunt ad ipsius personam dirigenda sunt. 260
261
cq
Ps-H in loc. cit.
258 educas] educat
Cas247
*
259 dici aut] dici dici autem K
Pal39
260 sus K | herinaciis
K Pal39
| 12. spannim T;
261wrwa] €IKTCINA RLT; €KTCINA KP | 8. consueuerunt KP; consueuit
Cas247
| | 11. scripsimus cum ἢ; cyparissos R; cyparessos T*; cypressos LT?CP; cypres κυπαρισσους phannim KP | γοιρογρυλλιους scripsimus ; XOIPOIPYAAOYC
Cas247
; €XOIPOYPYA- 076 R*L*; XOIPOYPYAMAIOIC 12: TOIC XOIT'O[---]PYAIO[---] R²; TOY XOIl'OPYAOIC T; XOYPI'YMOIC KP; τοις χοιρογρυλλιοις ἢ | 13. exceptis ] soli KP | 14. sciendum +- est KP | maius] magis KP | ericio] K*; hericio K²P | 15. et (29) om. R LT | arcomus KP | 16. in
om.
KP | 18. dedit] edidit KP | 19. dicitis K | ita
om. Cas247
.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,103:17
prol.|
{36.4}In eodem:
Herodii domus dux est eorum.
{36.5} Pro Herodio, quod in hebreo dicitur ASIDA, Symmachus ἰκτῖνα, id est milvum, interpretatus est. Denique et nos ita vertimus in latinum:
Ubi aves nidificabunt, milvi abies domus est,
quod scilicet semper in excelsis et arduis arboribus nidos facere consueverit. Unde et Sexta editio manifestius interpretata est:
Milvo cypressi
262
ad nidificandum.
Pro abietibus {36.10} autem et cypressis263 in hebreo ponitur BARUSIM, quod magis
abietes
quam κυπαρίσσους significat.264
262 cypressi
Cas247
*
K
] cupressi T*, cipressi T²; copressi R²; cypressus
Cas247
²
263 cypressis K]
scrips.,
cupressis T*, cipressis T²; copressis R; cypressos
Cas247
2641. AYTOYC P | id est oz. K | facis K | 14. tui om. KP 2. suos -- spiritus K | querite 00. P* | 3 | ad om. T | repente om. ΡῈ | ^. P | de
om.
CKP | 18. est cum sic maxime P* | 4. meus
om.
RLT | (?) om. R*KP | 5. in om. R²KP* | id est] idem P*; item | idaim K | celi] alibi KP | 6. pones LT*K; po- KPh | αυλη ... 20. interpretes o7. R*LT nens
Cas247
| pinnas R*L*|9. fugiant
Cas247
; +
Cas247
| 21. et hoc ... μεταφορικως 07. RLT et KP | 10. quem] quam R* | emittes LT*
Cas247
| META9()PIKON K; ΜΕΤΑΦΩΡΙΚΩΝ
Cas247
|| 12. uno] P |
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,103:18
prol.|
{36.11}In eodem:
Petra refugium herinaciis.
Pro quo in hebreo positum est SPHANNIM, et omnes χοιρογρυλλίους voce simili transtulerunt, exceptis Septuaginta, qui
lepores
interpretati sunt. Sciendum autem animal esse non maius ericio, habens similitudinem muris et ursi; unde et in Palestina ἀρκομῦς dicitur et magna est in istis regionibus huius generis abundantia semperque in cavernis petrarum et terre foveis habitare consuerunt.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,104:30
prol.|
{36.18}Centesimo quarto:
Dedit terra eorum ranas.
Pro quo in greco ἐξῆρψεν vos legisse dixistis. Quod potest ita interpretari:
Ebullivit terra eorum ranas.
Sed et in hoc nulla est in sensu mutatio et nos antiquam interpretationem sequentes, quod non nocebat, mutare noluimus.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,104:33
prol.|
{36.22}In eodem:
Et contrivit lignum finium eorum.
Pro quo in greco invenisse
vos dicitis omne lignum.
Sed et hoc additum est et superfluum.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,104:42
prol.|
{37.1}In eodem:
Quoniam memor fuit verbi sui quod habuit ad Abraham puerum suum.
Pro quo in greco legisse vos dicitis ὃν διέθετο, id est disposuit. lta enim et in hebreo et apud Septuaginta habetur interpretes: Ἐμνήστη ToU λόγου τοῦ ἁγίου αὐτοῦ, τοῦ πρὸς ᾿Αβραὰμ τὸν δοῦλον αὐτοῦ. Ergo, quod in greco dicitur ὃν διέθετο, in hoc loco et superfluum est et radendum.265
265 117. 85. 103.818 18. Ps. 104, 30 19. sic in psalt. iuxta Hebr. 6. cf. psalt. iuxta Hebr. 22. Ἐξ: 10 4..535
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,105:1>
prol.|
{37.7}Centesimo quinto:
Confitemini Domino, quoniam bonus.
Pro quo in greco legisse vos dicitis quoniam χρηστός, id est suavis. Sed sciendum quod γρηστός et in bonum et in suave verti potest. Denique in hebreo ita scriptum est CHI TOB, quod omnes voce simili transtulerunt
quia bonus.
Ex quo perspicuum est, quod et χρηστός bonus intellegatur.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,105:7a
prol.|
{37.12}In eodem:
Non fuerunt memores multitudinis misericordie tue.
Dicitis quod in greco inveneritis: Et
non fuerunt memores;
et coniunctio superflua est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,105:7b
prol.|
In eodem:
Et irritaverunt ascendentes in mare Rubum.
{37.15}Pro quo in greco invenisse vos dicitis «καὶ παρεπίκραναν, et putatis verbum e verbo debere transferri
et amaricaverunt.
Sed hec interpretatio
adnullationi consimilis
est sive
adnihilationi.
cr Legite Ezechiel et invenietis παραπικρασμόν irritationem et
exacerbationem
semper expressum ubi dicitur οἶκος παραπικραίνων, id est domus
exasperans
.
cr Cf. 32.8
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,105:44
prol.|
{37.19}Et eodem:
Εt vidit cum tribularentur, et audivit orationem eorum.
Quicquid extra hoc in greco vos invenisse dixistis, superfluum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,106:29
prol.|
{37.22}Centesimo sexto:
Et statuit procellam eius in auram et siluerunt fluctus eius.
Hoc ergo quod pro isto in greco invenisse vos dicitis: καὶ ἐπετίμησεν τῇ καταιγίδι αὐτῆς καὶ ἔστη, superfluum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,106:30
prol.|
In eodem: {38.1}
Et deduxit eos in portum voluntatis eorum.
Pro quo invenisse vos dicitis
in portum voluntatis sue.
Sed in hebreo non habet EPHSAU, quod
voluntatis sue
significat, sed EPHSAM, quod
voluntatis eorum
sonat.266
266 1. Ps. 104, 42 (ps 105,1 12. Ps? 105, 7 14. ibid. 17. adnullationi] CLSSUpra p. 32,4139 | 01266 2. 5. 6. 7 εἴς: 20. Ρ5. 105, 44 22. Ps. 106, 29 1. uerbi 4- sancti
CSEL
| 2. legisse] inuenisseT K | 8606-0[ CO€TO
Cas247
| quod om.
Cas247
* |3. apud π R²LTC; om. R* |^ . interpretes habetur P | 4. interpr. 4- OTI R²L*Th | 5. διοθετο] 60670 6 | et] quod et K 8 | ק . ^. uos legisse P | yogaros] Xpos P | 9. quod] quoniam T | et (7^) om.
K Pal39
| in suaue] R*; in suauem R*
K Pal39
| denique + et Ph | 10. simili] semel ΕἾ 11. est om. T | quod] qui
Cas247
| et
om. K Pal39
| intellegitur
Cas247
| 14. mare -- mare ἢ | 15. in greco
om.
P | 16. e om.
K Pal39
| debere] deberi
Cas247
; posse
K Pal39
| sed +- et Ph | 17. similis T | hiezechiel R; ezechihelem
Cas247
P; ehechiel K | 18. inuenitis RLK | ΠΑ- PAIII
K Pal39
ACMOC
R L T C
h | inrit. et] irritatio
K Pal39
| expressam
K Pal39
| 19. ΠΑΡΑΠΙΚΡΕ- NON RLT; lIAPAII
K Pal39
CNA >; ΠΑΡΑΙ- TI
K Pal39
HNA P | 21. uos
om. Cas247 Pal39*
| ^. inuenisse uos P?
CSEL
| dicitis
K Pal39
| 22. eius
om. Cas247
| 24. ἐπετιμ.] 676756 א TP | AYTOY T | και eo om, ΟΡ; 4- 6/6 AYPAN R²Th, σι
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,107:3
prol.|
{38.4}
Centesimo septimo:
Exsurge gloria mea
quod dicitis in latino non esse, recte in isto psalmo non habet, quia nec apud Hebreos, nec apud ullum interpretum repperitur, sed habetur in quinquagesimo sexto psalmo,cs de quo mihi videtur a quodam in istum locum esse translatum.ct
cs Ps. 56, 9.
ct
Exurge gloria mea
† ω² Clementina cum Ps-R Ps-Med (+Clm343) LXX (Lucian.) de Ps. 56:9 translatum iuxta Hier. ep. 106 ] om.
Rusch Ps-G cum hebr. Hexapl. Ps-α Ps-γ Ps-δ Ps-Moz
C
Hier. ep. 106 (nec apud ullum interpretum)
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,107:8
prol.|
{38.8}In eodem:
Mii alienigene amici facti sunt.
Pro quo in greco invenisse vos dicitis ὑπετάγησαν, hoc est
subditi sunt.
Sed hoc in quinquagesimo nono psalmo scriptum est; in presenti autem ita apud omnes invenimus translatores: Ἐμοὶ ἀλλόφυλοι ἐφιλίασαν, id est
amici facti sunt,
quod hebraice dicitur ETRHOHE.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,109:2a
prol.|
{38.13}Centesimo nono:
Virgam virtutis tue emittet Dominus ex Sion.
cu Dicitis vos in grecis codicibus non legisse
virtutis tue.
Quod manifeste et in hebreo et in Septuaginta interpretibus habet. U
cu Ps-R Ps-G
Clm343
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,109:2b
prol.|
{38.15}In eodem:267
Dominare in medio inimicorum tuorum
cv
.
Dicitis in greco legi
et dominare.
Sed hoc nec in hebreo habetur nec apud Septuaginta et superfluum est.V
cw
cv Ps-G
cw
κατακυρίευε
hebr. Ps-H =>
LXX(HOP*= 36 /130+Sedulius) => Ps-G Hieron. Ep.106 (hebr. LXX)
]
καὶ
praem. koinè : LXXdomineveris(Rahlfs* Hop : 94 [R156 etc.] /130) =>
Et
Vet. lat. : omnes + Clm343
¶Nota : Rahlfs fait comme si l’omission de
Et
n’était attestée que par les latins alors que le HoP l’omet dans le texte et ne recense en apparat que 94 témoins.
267 In eodem] Ipso
VL312
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,110:1
prol.|
{38.19}Centesimo decimo:
Confitebor tibi, Domine, in toto corde.
In greco invenisse vos dicitis
in toto corde meo.
Sed et hoc hic superfluum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,113:11
prol.|
{38.21}Centesimo tertio decimo:
Deus autem noster in celo.
Pro quo in greco legisse vos dicitis in celo et in terra. Sed et hoc hic superfluum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,114:2
prol.|
{38.23} Centesimo quarto decimo:
Et in diebus meis invocabo te.
Dicitis quod in greco non sit
te
. Et bene e vestris quoque codicibus eradendum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,114:9
prol.|
{39.1}In ipso:
Placebo Domino in regione vivorum.
Pro quo in greco legisse vos dicitis:
Placebo in conspectu Domini.
Sed hoc superfluum est.268
268 4. Ps. 107, 3 6. cf. Ps. 56, 9 8. Ps. 107, 10 ל 59, 10 I9:Ds:5100:22 16. ibid. 19. Ps. 110, 1 21. Deut TT 23:5 Ds: 114, 2 ---1. deduxisti
K Pal39
| pro quo -r in T | 12. etrhohe] etrhhe
Cas247
; ethrohe
CSEL
; greco R*
Cas247
| inuenisse om.
K Pal39
| uos
om.
P* | 2. ephsau ... 3. sed om.
K Pal39
| 3. sue ... uoluntatis (2^) om.
Cas247
| 5. non (1?) om. P*|habet] R*; habetur R²|6. interpretem T
K Pal39
| habet
K Pal39
| 8. in eodem -- dicitis om. R*LTC | 9. uos om. P* | 10. in presente R* | 11. euo: αλλοφυ- λοι εφιλιασαν)] R*; €MOI AAAOQ9YAOI סו ΦΙΛΟΙ AYXOHCAN R²; ΑΛΛΟΦΥΛΟΥ YIICTATHCAN P; OI ΦΙΛΟΙ AYXOHCAN ethroeth
K Pal39
| 13. emittit R* | ex syon
Cas247
; exion L*; ex syon ex syon
K Pal39
| 15. habet] R*; habetur R²| 16. legisse
Cas247
| 17. et om.
K Pal39
| 19. corde -- meo L(ut vid.) K|in greco ... 20. corde
om.
P | 20. et om. P* | 21. centesimo ... 22. est om. Καὶ P | 22. legisse] inuenisse R | hic om.
CSEL
| 24. e] et ex
Cas247
; de
K Pal39
; et R | codicibus om. P | ^. uestr. cod. quoque R | radendum C
K Pal39
.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,117:10.11.12
prol.|
{39.4}Centesimo septimo decimocx:
Et in nomine Domini quia ultus sum
{39.5}
in eos.
Dicitis quia in grecis codicibus non inveniri. Sed et in latinis sub asterisco legendum est.
cx Ps. 117, 10 ; Ps 117, 11 ; Ps. 117, 12.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,118:47
prol.|
{39.7}Centesimo octavo decimo:
Et meditabar in mandatis tuis que dilexi.
In greco
vehementer
additum legisse vos dicitis. Sed hoc superfluum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,118:48
prol.|
{39.9}In eodem:
Levavi manus meas ad mandata que dilexi.
In greco legisse vos dicitis
ad mandata tua
. Sed hoc superfluum est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,118:59
prol.|
{39.11}In eodem:
Cogitavi vias meas.
In greco vias tuas legisse vos dicitis. Sed hoc superfluum est et rectius
meas
legitur.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,118:59
prol.|
{39.11}In eodem:
Et avertisti pedes meos in testimonia tua.
In greco legisse vos
dicitis et averti.
Sed et hoc superfluum est. cy
cyPs-H.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,118:69
prol.|
{39.14}In eodem: Ego
autem in toto corde scrutabor
{39.15}
mandata tua.
In greco
in toto corde meo
legisse vos dicitis. Sed hic
meo
superfluum est. 269
269 2. ^x. uos legisse P | sed + et P; et hoc K. Ἵ uel in hoc K² | in eo- R|4. et om.
K Pal39
| 5. in (7) om. RLC | dem om. T* | 11. uias] prem. iuxta
CSEL
| quia] quod LTP | ^. cod. grecis P | 12. est om. P | in eodem ... 14. superinuenitur T
K Pal39
; inuenire R* | et orm. fluum est om.
K Pal39
| 12. auertisti] uerti
K Pal39
| 7. meditabor K | dilexisti R*L | Ch | 13. legisse | inuenisse T | sed et hoc] 8. ^, legisse uos dicitis uehementer ad- in ras.
Cas247
? | 18. et )1([ quod T | 20. aditum
K Pal39
[sed + et R | 9. est om. K chaifi
Cas247
| 21. ediderunt > | 23. meum P | mandata 4- tua LT
K Pal39
h | 10. tua 4- om. K | ^. quasi sanguinem in manibus que dilexi uehementer
CSEL
| hoc] in hoc meis porto K | 24. quia] qui L*
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,118:109
prol.|
{39.16}In eodem:
Anima mea in manibus meis semper
et legem tuam non sum oblitus
.
Pro quo in greco legisse vos dicitis:
Anima mea in manibus t
uis
semper.
Sed sciendum et apud Hebreos et apud Septuaginta et omnes alios interpretes scriptum esse
in manibus meis,
et non
in manibus tuis,
quod hebraice dicitur BACHAFFI; et omnes apud Grecos ecclesiastici interpretes istum locum sic edisserunt, et est breviter hic sensus: Quotidie periclitor et quasi in manibus meis sanguinem meum porto, et tamen legem tuam non obliviscor.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,118:136
prol.|
{39.23}In eodem: Exitus aquarum deduxerunt oculi mei quia non custodierunt legem tuam. Pro quo in greco legisse vos dicitis: Quia non custodivi legem tuam. {40.1}Sed hoc superfluum est270 quia et in hebreo legiturcz: Rivi aquarum fluebant de271 oculis meis quia non custodierunt legem tuam.
cz =Ps-H.
270 est]
om. K Pal39
271 de ]
om. Cas247
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,118:172
prol.|
{40.2}In eodem:
Pronuntiabit
272
lingua mea eloquium tuum.
Pro
pronuntiabit
273 in greco φθέξεται274 vos legisse dixistis.275 Quod verbum sive dicas276
pronuntiabit
277 sive {40.5}
effabitur
sive
loquetur
,278 idipsum279 significat. Denique et nos de hebreo ita vertimusda:
Loquetur
280
lingua mea sermonem tuum
281
.
da =Ps-H.
272 pronuntiavit] pronun (t)iauit R*
K Pal39
273 pro pronuntiabit] pro quo nun(t)iavit
K Pal39
, pronuntiabit
T
274 φθέξεται] ΦΘΕΓξΟΙΤΟ
Pal39
275 dixistis] dicitis T*
276 dicas] dicat
Cas247
277 pronuntiabit] pronuntiavit
K Pal39
278 loquetur] loquitur R*
279 idipsum] ad ipsum
K Pal39
280 loquetur] loquitur R*
281 tuum] meum
C as247
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,119:2
prol.|
{40.7}Centesimo nono decimo: Domine, libera animam meam a labiis iniquis, a282 lingua dolosa. In greco legisse vos283 dicitis et a lingua dolosa; et284 superfluum est.
282 a] et
Cas247,
et a
K Pal39
283 leg. vos] vos legisse
inv. Pal39
284 et] + ergo
K Pal39
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,126:5
prol.|
{40.10}Centesimo vicesimo sexto285:
Beatus vir qui implevit
286
desiderium suum ex ipsis.
In287 greco dicitis
virum
288 non haberi. Quod manifestissime et in hebreo et in Septuaginta interpretibus continetur. W
285 .CXXVI.] centesimo vigisimo quinto
VL311 K Pal39
286 implevit
VL311
] implebit
R² CSEL
287 In] Et in
R K Pal39 VL311
288 virum] vir
Cas247 K Pal39 VL311 CSEL
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,129:4
prol.|
{40.13}Centesimo vicesimo nono:
Propter legem tuam sustinui te, Domine
db
.
Dicitis vos in greco289 invenisse
propter nomen tuum.
dc Et nos confitemur {40.15}plura sic290 exemplaria repperiri291; sed quia veritati292 studemus quid in hebreo sit, simpliciter debemus dicere pro
nomine
sive
lege
apud eos legitur THIRA
293
[תירא] quod Aquila interpretatus294 est φόβον hoc est
timorem
, Symmachus295 et Theodotion : νόμον,296 id est
legem
putantes THORA
dd propter litterarum297 similitudinem iod
298 [י] et vau [ו], que tantum magnitudine distinguuntur. {40.20}Quinta editio
terrorem
interpretata est, Sexta
verbum
.X
de
db Ps-R=Ps-G
dc sic Ps-Med
dd
νόμου
R + Sedulius (τō νωμō), Hexapl. (Sym. et Theodot. ex hebr. תורא =>
תּוֹרָה, cf. Hieron. ep. 106),
legem
Ps-R Ps-G Ps-α
Ps-γ Ps-Med (+ Clm343 VL409
L
) pleraque Psalteria Veteris Latinae praeter Ps-Med (cf. infra) Basel (legem et nomen) => Rahlfs
de
ὀνόματὀς
LXX
Luc.(R156 plerique codd. ;
Field
, t. 2, Oxford, 1875 : « hodierna ad unum omnia [exemplaria] cum Syro-hex. ») + dik39114) VL408
G
VL409
G
cum Sahid.,
nomen
VL408
L
Ps-Med Basel (legem et nomen) => HoP. -
תִּוָּרֵא (לְמַעַן) => timorem
Hexapl. (Aquila),
terrorem
Hexapl. (Quinta),
cum terribilis sis
Ps-H
¶Nota : La tradition grecque et latine se partage entre deux leçons que Jérôme fait découler d’une certaine vocalisation de l’hébreu que les interprètes d’expression grecque ont traduit par Loi, Parole ou Nom. Jérôme retient legem avec la tradition latine quasi unanime - à l’exception de la révision irlandaise du Ps-Med.- , même si la koinè a préféré ὀνόματὀς retenu par l’édition d’Oxford (HoP). Rahlfs revient à la leçon alexandrine mieux attestée par la traditions indirectes des psautiers non grecs. La tradition juive, vocalisant différemment, préfère l’effet (la crainte) à la cause (Dieu qui parle et légifère) et se distingue complètement sur ce point de la réception chrétienne du verset. [MM2024]
¶Nota : La tradition grecque et latine se partage entre deux leçons que Jérôme fait découler d’une certaine vocalisation de l’hébreu que les interprètes d’expression grecque ont traduit par Loi, Parole ou Nom. Jérôme retient legem avec la tradition latine quasi unanime - à l’exception de la révision irlandaise du Ps-Med.- , même si la koinè a préféré ὀνόματὀς retenu par l’édition d’Oxford (HoP). Rahlfs revient à la leçon alexandrine mieux attestée par la traditions indirectes des psautiers non grecs. La tradition juive, vocalisant différemment, préfère l’effet (la crainte) à la cause (Dieu qui parle et légifère) et se distingue complètement sur ce point de la réception chrétienne du verset. [MM2024]
289 uos - in greco
VL311
]
inv.
T
290 sic
VL311
]
om. Cas247
291 repperiri
VL311
] repperire R*
292 veritati
VL311
] veritate
R*
293 THIRA
VL311
] thora
Cas247
294 interpretatus
VL311
] interpretatum
Pal39
295 Symmachus
VL311
]
scrips.,
symachus
Pal39
296 νόμον ] MONON
VL311
297 litterarum] littere
K Pal39 VL311
298 iod νόμον] ioth
L T
; ioht
Cas247
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,131:2
prol.|
{40.21}Centesimo tricesimo primo299:
Sicut iuravit
300
Domino, votum vovit Deo
301
lacob.
Pro eo quod nos interpretati sumus
votum vovit,
in greco ηὔξατο legisse vos dicitis et putatis interpretari debuisse
oravit.
Sed hoc male302; εὐχή enim pro locorum qualitate et
orationem
et
votum
significat secundum {40.25} illuddf: « Redde Deo303 vοta tua », id est τὰς εὐχάς σου.
df Ps. 49, 14.
299 primo] om.
K Pal39
300 iuravit
om. Pal39 K
301 deo] domino deo K*
302 sed hoc male] om.
K Pal39
303 deo] domino
K Pal39
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,135:7
prol.|
{40.26}Centesimo tricesimo quinto:
Qui fecit
304
luminaria magna.
Dicitis {41.1} quia in greco inveneritis
magna solus.
Sed hoc de superiori305 versiculo est, ubi legimus:
Qui
306
fecit
307
mirabilia
308
magna solus.
lbi ergo legendum est et hic quasi superfluum non scribendum.
304 fecit] facit
K
305 superiori] superiore
R² L,
superire
R*
306 qui] quia
Pal39
307 fecit] facit
K Pal39
308 mirabilia] luminaria
R C
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,137:2
prol.|
{41.4}Centesimo tricesimo septimo309:
Quoniam
310
magnificasti super omne nomen Sanctum tuum.
In greco repperisse vos dicitis
super omnes.
Sed in Septuaginta ita legitur: Ὅτι ἐμεγάλυνας ἐπὶ πᾶν τὸ ὄνομα τὸ ἁγιόν σου, sicuti311 et nos in latinum vertimus. Ceterum apud Hebreos ita esse cognoscite: “Quia312 magnificasti {41.10} super omne nomen313 tuum314 verbum tuum”. luxta editionem autem315 latinam hic sensus est:
Quoniam
316
magnificasti super omne nomen,
hoc est,317 quod in celo et in terra dici potest,
Sanctum
Filium
tuum
.
309 4. tric. sept.] xxxvi
Cas247 K Pal39
310 quoniam] quam
K Pal39
311 sicuti] sicut
K Pal39
312 quia] quam
K Pal39
313 nomen] + tuum T
314 tuum]
om. Cas247
315 editionem autem]
inv. Cas247
316 quoniam] quam
K Pal39
317 quoniam... hoc est]
om.
R*
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,138:4
prol.|
{41.12}Centesimo tricesimo octavo:318
Quia non est sermo in lingua mea.
319 Pro quo in greco legisse vos dicitis:
Quia non est dolus in lingua mea.
Quod320 solum Sexta editio interpretata est. Ceterum et apud Septuaginta {41.15}et apud omnes interpretes et ipsum hebraicum vel λαλιάν321 vel λόγον322, id est
eloquium
dg et
verbum,
scriptum habet. Denique hebraice MALA323 dicitur.
dg Ps-H.
318 .XXXVIII.] .XXXVII.
K Pal39
319 mea] tua
Pal39
320 quod ] + non
Cas247
321 λαλιαν] alian
K Pal39
322 vel λόγον]
om. T
, vel ΛOΓION R*, vel ΛOYON R*
323 mala] hela
K; om. Pal39
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,139:6
prol.|
{41.17}Centesimo tricesimo nono:
Funes extenderunt in laqueum.
Pro quo in greco324 invenisse vos dicitis:
Funes extenderunt laqueum
325
pedibus meis
. Sed hoc in hoc loco326 superfluum est.
324 in greco] om.
Pal39
325 laqueum]
praem.
in
K Pal39
326 sed hoc in hoc loco]
om. Pal39
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,139:14
prol.|
{41.19}In eodem pro eo quod est:
Habitabunt recti cum vultu tuo,
in greco repperisse vos dicitis et habitabunt. Sed hic
et
coniunctio superflua est.
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,140:7
prol.|
{41.22}Centesimo quadragesimo:
Dissipata sunt ossa nostra secus infernum
. Pro quo327 in greco legisse vos328 dicitis
ossa eorum.
Sed et hoc329 superfluum est.
327 quo] eo quod
Cas247
328 legisse – vos ]
inv. T
329 et hoc]
inv. T
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,146:10
prol.|
{41.25}Centesimo quadragesimo sexto330:
Nec in tibiis viri
331
beneplacitum erit ei
332
.
Pro
ei, Domino
333 legisse vos dicitis. Quod non habetur 334. dh
dh hoc (2?) om. TK ויו οἰ] εἰ πο תו e Te coz niunctio -- est R | est om. T
330 .VI.] .VII.
Cas247
331 viri]
om. Cas247
332 erit ei]
inv. K
333 Domino] Dominum
T,
o domine
K Pal39
334 habetur] habeatur
K Pal39
3
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,176
prol.|
{42.1} Ideo335 autem, quod et vos in fine schedule336 queritis, et sanctus filius meus Avitus frequenter efflagitat, quomodo greca337 interpretanda338 sunt339 verba340, breviter annotavi.
335 ideo] R*; de eo R²
K Pal39
336 schedule] sedule
Cas247
337 greca]
om. R*
338 interpretanda] interponenda
K
339 sunt] sint
R L
340 verba] nomina T
prol.|
Νεομηνία mensis exordium341 est, quod nos secundum latine lingue proprietatem kalendas possumus dicere. Verum, {42.5} quia apud Hebreos mensis secundum lune cursum supputatur et apud Grecos μήνη luna dicitur, νεομηνία342 quasi
nova luna
appellatur.
341 exordium] exordii
Cas247
342 νεομηνία] neomenia
R² L² T P;
neominia
R*L*K;
neomenia
L T²,
neominia
R L*,
necminia
Cas247
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,177
prol.|
Ἔρημος autem
desertum
vel
solitudinem
significat;
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,178
prol.|
θρόνος,343
sedem
vel
solium;
343 θρόνος] thronus R L T
Cas247 K Pal39
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,179
prol.|
νυκτικόραξ, ut diximusdi,
noctuam.
di
Supra Edmaior. p. 34.8
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,180
prol.|
Κυνόμνια,344 non, ut Latini interpretati sunt,
musca canina
dicitur per υ grecam litteram; sed, iuxta hebraicam intellegentiam, {42.10} per δίφθογγον debet scribi οι
345 ut sit κοινόμυια,346 id est
omne muscarum genus
347
,
quod348 Aquila πάνμικτον, id est
omnimodam muscam
interpretatus est.
344 KYNOMYA R L T; KYNOMIA K; kinomia
Pal39
345 οι]
om. T
346 KOINOMIA
R L Cas247 K Pal39 ;
KOYNOMYIA
T
347 musc. - genus]
inv. T Pal39
348 quod] sed
K Pal39
Numérotation du verset
Ep53. Prol.106b,181
prol.|
Λαξευτήριον autem, pro quo Latinus
asciam
vertit, nos genus ferramenti interpretamur349 quo350 lapides dolantur. Denique, ex hebreo vertentes ita diximusdj: « Et351 nunc scalpturas352 eius pariter bipinne353 et dolatoriis deraserunt ». Λαξευτήριον ergo ‘dolatorium’ dici potest.
explicit epistula sancti hieronymi ad sunniam et fretelam.
354
dj Ps. 74, 16 (Ps-H)
349 interpretamur] interpretabimur
T
; interpretati sumus
K Pal39
350 quod
Cas247
351 et] ut
R L T Cas247
352 scalpturas] sculpturas T; sculpturam
Pal39
²; sculptura K
Pal39
*
353 bipinne
L Cas247
] bipinni
VL312
, bipenne
T K VL312*;
bipenna
Ρal39
²
354 Subscriptio : explicit epistola sancti hieronimi ad sunniam et fretelam
L T
— explicit epistola sancti hieronimi presbiteri
Pal39
— explicit
R
— finit Κ —
sine subscriptione Cas247 CSEL
Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Ep53. Hieronymi epistola ad Sunniam et Fretelam de Psalterio), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 31/10/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=01&chapitre=01_Prol.106b)
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Ep53. Hieronymi epistola ad Sunniam et Fretelam de Psalterio), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 31/10/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=01&chapitre=01_Prol.106b)
Notes :