Glossa ordinaria

<01.106b> Hieronymi epistola ad Sunniam et Fretelam de Psalterio

Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,1 

Incipit1 epistula sancti Hieronymi ad Sunniam et Fretelam de Psalterio que de Septuaginta interpretum editione corrupta sint2. -
¶Principes de l’édition: Le texte de Edmaior est retenu comme texte de base avec, entre accolades, la pagination et les numéros de lignes de l’édition critique de la Vulgate ( Edmaior) . La référence biblique de chaque lieu critique tient lieu de numéro de paragraphe. L’orthographe est normalisée selon les principes de Sacra Pagina, celle-ci adoptant l’orthographe de l’éditio maior, pour les formes rares ou héritée de la lettre 106. Le texte sera complété de notes originales et de la collation de la version des psautiers quadruples de la famille de Salomon III de Saint Gall : VL311 et VL312 (= Bruyne p) ainsi que ponctuellement des psautier greco-latin milanais VL408 VL409. Les leçons de VL312 indiquent un texte moins fautif que VL311, alors même que VL311 est plus ancien et copié à Saint-Gall même. Pour les variantes des mots en caractères grecs et hébreux on se reportera aux éditions papier et aux manuscrits. Le copiste de VL311 semble ne pas comprendre ce qu’il écrit en grec et en hébreu, la séparation des mots est souvent fautive, mais les séquences consonnantiques de l’hébreu semblent plus correctes que celles du texte procuré par l’édition maior. ¶Codd. : A = Berolinensis lat. 17 s. IX. eddidit CSEL B = Berolinensis lat. 18 s12 (continet initium usque ad. p. 249, 16 discordet) eddidit CSEL Bruyne : De Bruyne, Préfaces de la Bible latine (Ps.), § 10, p. 51 eddidit R (=E), VL312 (p) Cas247 = Montecassino, cod. 247, s11 ; eddiderunt CSEL ( O) Edmaior (C) CSEL = Isidor Hilberg, ed., CSEL 55, 1912, p. 247 sqq. ; eddidit A Cas247 (O) P t r o Pal39 (p) B  ; trois témoins sur 10 sont communs avec l’édition critique de la Vulgate. D. De Bruyne, « 'La Reconstitution du Psautier Hexaplaire Latin », Rev Bén. 1929, p. 301-302 estime que le texte a été « mal édité » et propose plusieurs corrections. Il faut désormais lui préférer le texte publié dans l’édition critique de la Vulgate.   Edmaior  : t. 10, p. 8-42, collationne 6 témoins : h (=CSEL) R L T C (=C247) K P ( = Pal39)  ; T C Pal39 avaient déjà été collationnés par CSEL. o = Oxoniensis Balliolensis 229 s12 ; eddidit CSEL P = Cenomanensis 126 s. IX. eddidit CSEL = BAV, Pal. lat. 39 s. XI eddiderunt CSEL (p) Edmaior texte (P) : très proche de VL311 PL 22, 837-867 (pro memoria). Q = Duacensis 247 s11 ; eddidit CSEL R = BAV, Reg. lat. 11 eddidit Bruyne Edmaior r = Sessorianus 71 (Bibl. Nat. Rom. 1349) s11 ; eddidit CSEL t = Cheltenhamensis 24510, s9 (fragmentum § 59-67.1 = CSEL p. 277.17-283.2) ; eddidit CSEL T = Reims, BM, 15, s11 ; eddidit CSEL (B^) Edmaior. (T) VL= Vetus latina VL311 = Bamberg, Staatsbibliothek, Msc. Bibl. 44 (A.I.14), f. sqq., psalterium quadruplex, St Gall, a. 909 : ancêtre direct de Pal39 VL312 = Paris, BnF, NAL 2195, f. collationné par Dom De Bruyne avec R VL408 VL409
1 Incipit] om. Cas247 |
2 sint] sunt Cas247 Pal39 VL311 VL312 |
Dilectissimis3 fratribus Sunnie et Fretele et ceteris4 qui vobiscum Domino serviunt Hieronymus5.
3 Dilectissimis VL312] Dilectis Pal39 Val311 (in ras.) |
4 ceteris VAL311 VL312 etc. ] + fratribus Pal39 |
5 Incipit... Hieron.] om. CSEL |
Vere in vobis apostolicus et propheticus sermo completus esta: «  IN OMNEM TERRAM EXIIT 6 SONUS EORUM ET IN FINES ORBIS TERRE VERBA EORUM ». {8.5} Quis hoc crederet ut barbara Getarum lingua hebraicam quereret veritatem et dormitantibus, immo contendentibus Grecis, ipsa Germania7 Spiritus sancti eloquia scrutaretur? “In veritate cognovi, quod non est personarum acceptor Deus, sed in omni gente qui timet Deum et operatur Dei iustitiam acceptus est illi”b. Dudum callosa tenendo capulo manus et {8.10} digiti tractandis8 sagittis aptiores ad stilum calamumque mollescunt, et bellicosa pectora vertuntur in mansuetudinem christianam. Nunc et Isaie9 vaticinium cernimus opere completumc : « Concident gladios suos in aratra et lanceas suas in falces et non assumet gens contra gentem gladium et non discent ultra pugnare ». Rursumque in eodemd: « Pascetur10 lupus cum {8.15} agno et pardus requiescet11 cum hedo, et vitulus et leo et taurus pascentur simul et puer parvulus ducet12 eos, et bos et ursus in commune pascentur parvulique eorum erunt pariter, et leo et bos comedent paleas13 », non ut simplicitas in feritatem transeat, sed ut feritas discat simplicitatem.
a Ps. 18, 5; Rm. 10, 18.
b Act. 10, 34-35.
c Is. 2, 4.
d Is. 11, 6-7.
6 exiit VL311 VL312 etc. ] exivit T Cas247 Pal39 |
7 Germania] germana T |
8 digiti tractandi] digitis tractando Cas247 |
9 Isaie] scrips., Esaie cett. |
10 pascetur] pascitur VL311 |
11 requiescet Pal39 CSEL ] requiescit R L T Cas247 K VL311 |
12 ducet] ducit R L T Cas247 K VL311 |
13 comedent – paleas] inv. T |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,2 

Queritis14 a me rem magni operis et maioris invidie, in qua scribentis {9.1} non ingenium sed eruditio comprobetur ut, dum ipse cupio iudicare de ceteris15, iudicandum me omnibus prebeam, et in opere Psalterii iuxta digestionem schedule vestre, ubicumque inter Latinos Grecosque contentio est quid magis Hebreis conveniat significem. In {9.5} quo illud breviter admoneo ut sciatis aliam esse editionem quam Origenis et Cesariensis16 Eusebius omnesque17 Grecie tractatores κοινά, id est ‘communem’18 appellant atque ‘vulgatam’ et a plerisque nunc ‘Lucianios’ 19* dicitur, aliam Septuaginta interpretum, que et in ἑξαπλοῖς 20 codicibus repperitur et a nobis in latinum sermonem fideliter versa est et Hierosolyme {9.10} atque in Orientis ecclesiis decantatur21 e. Super22 qua re et sanctus et23 filius meus Avitus sepe quesierat et, quia se occasio fratris nostri Firmi presbyteri dedit, qui mihi vestram epistulam24 reddidit25, vobis26 scribens in commune respondeo et me magno amicitie libero fenore quod, quanto magis solvimus, plus debemus. Sicut autem in Novo {9.15} Testamento, si quando apud Latinos questio exoritur et est inter exemplaria varietas27, recurrimus ad fontem greci sermonis quo Novum scriptum est Instrumentum, ita in Veteri Testamento, si quando inter Grecos Latinosque diversitas est, ad hebraicam confugimus veritatem ut, quicquid de fonte proficiscitur28, hoc queramus in rivulis. Kοινή29 {9.20} autem ista, hoc est communis30 dictio31*, ipsa est que et32 Septuaginta; sed hoc interest33 inter34 utramque quod κοινή pro locis et temporibus et pro voluntate scriptorum vetus corrupta editio est. Ea autem, que habetur in ἑξαπλοῖς et quam nos vertimus, ipsa est que in eruditorum libris incorrupta et immaculata Septuaginta interpretum translatio reservatur35. {9.25} Quicquid ergo ab hac discrepat, nulli dubium est, quin ita et ab Hebreorum auctoritate36 discordet.
e Jérôme ne dit pas qu’on chantait en grec les colonnes des Hexaples avec leurs signes diacritiques, mais la LXX qui est dans les Hexaples. Cf. à ce sujet la remarque de D. De Bruyne, « 'La Reconstitution du Psautier Hlexaplaire Latin », Rev Bén. 1929, p. 297-298.
¶Codd. : ($2) Edmaior. VL311 VL312 7. quod] quoniam T | 8. dei om. Cas247 | 9. acceptum T | 12. suos om. Pal39 * | 13. assument Cas247 ; adsumit R | 14. discent] disserit R | ultra] amplius T | pascitur RLC K Pal39 | 17. erunt om. Cas247 | et bos com. paleas 071. Pt | comedunt Cas247 1. comprobetur] L*(e corr. αἱ vid.) | de ceteris iudicare Pal39 | 4. contentio] intentio Cas247 | 5. quo] qua Cas247 | origenes CSEL
14 Queritis] Queris VL311 R L T K* |
15 iudicare – de ceteris] inv. VL311 |
16 cesariensis Pal39 , cesariense[--], censariensis K |
17 omnesque] omnisque R |
18 commune L T | 10. in (az£e orientis) om. Cas247 | sanctus 2255 om. Pal39 | 11. et (7^) om. L?TPh | 12. reddedit R*; tradidit הית; tradedit R² | 13. in communem Cas247 | 15. si om. K* | 17. ita 4- et R² CSEL | 19. ΚΟΙ- NON 6 | 20. ^, communis ista hoc est Pal39 25. et ori. Pal39 |
19 Lucianios R L T K Pal39 VL311 VL312 ] Lucianos Cas247, Λουκιάνειος CSEL |
20 ἑξαπλοῖς] εζαπλοις VL311, exaplois VL312 |
21 decantatur] decantantur Pal39 |
22 super] supra Cas247 |
23 et] om. VL311 VL312 L² T Pal319 CSEL |
24 vest. ep.] epistulam vestram Pal39 |
25 reddidit VL311 etc. ] tradidit VL312 |
26 vobis R² VL312 ] a vobis R* L T Cas247 Pal39 CSEL VL311 , om. K |
27 et est inter exemplaria varietas] om. VL312 |
28 proficiscitur VL312 etc. ] proficitur VL311 |
29 Kοινή] KOINON Cas247 |
30 ista hoc est - communis] inv. VL311 |
31 dictio L T Cas247 K Pal39 VL311 VL312 ] editio R CSEL (O B) |
32 et] + in Pal39 VL311, etin K |
33 interest] om. Cas247 |
34 inter] in P39 |
35 translatio reservatur] translatione servatur VL312 |
36 auctoritate] auctoritate] veritate Cas247 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,5:6 

{10.1} Prima37 de quinto38 psalmo questio fuit : NEQUE HABITABIT 39 IUXTA TE 40 MALIGNUS. Pro quo habetur in greco: Οὔτε παροικήσει41 σοι πονηρός sive42 πονηρευόμενος, ut vulgata editio continet. Et miramini cur παροικίαν43, id est incolatum, latinus interpres non verterit44, sed pro hoc posuerit HABITATIONEM 45 {10.5} que grece dicitur κατοικία. Quod quidem in alio loco fecisse convinciturf: “Heu mihi quia incolatus meus prolongatus est”. Et in quarto decimo psalmo rursum pro incolatu habitationem posuitg: « Domine, quis habitabit in tabernaculo tuo? » Et sciendum quod, si voluerimus dicere: Domine, quis incolet tabernaculum tuum? vel illud e46 quintoh: “Neque {10.10} incolat iuxta te malignus”, perdes47 εὐφωνίαν,48 et dum interpretationis κακοζηλίαν sequimur, omnem decorem translationis amittimus; et hanc esse regulam boni interpretis, ut ἰδιώματα lingue alterius sue lingue exprimat proprietate. Quod49 et Tullium in †Protagora†50* Platonis et in Oixoνομικῷ Xenofontis et in Demosthenis contra Eschinen oratione51 fecisse {10.15} convincimus52, et Plautum, Terentium Ciciliumque53, eruditissimos viros, in grecis comoediis transferendis. Nec ex eo quis latinam linguam angustissimam putet, quod non possit verbum transferre de verbo, cum etiam Greci pleraque nostra circuitu54 transferant et verba hebraica non interpretationis fide, sed lingue sue proprietatibus nitantur exprimere.55
f Ps. 119, 5.
g Ps. 14, 1.
h Ps. 5, 6.
37 prima] K*, primo |
38 quinto] quinta K |
39 habitavit K* |
40 te] om. Pal39 ² |
41 παροικήσει] Π ΙΛΡΟΙΚΕCΙCΟΙ VL311, ΠΑ POIKECI R L , ΠTAPOIKΕI Pal39 |
42 πονηρός Sive] om. T |
43 παροικίαν] ΠΑ ΝΟΙΚΊΑΝ Pal39 R * VL311 |
44 verterit] verteret K² Pal39 VL311 |
45 habitationem VL311 ] habitatione R F L T Cas247 |
46 e K*] de T K² Pal39 VL311 CSEL |
47 perdes K*] perdit K², perdidit Pal39 VL311 |
48ευφωνιαν]ὴ ΕΨΥΦΩΝΙΑΜ T?; €O90NIAN L >; ΕΟΦΩΝΙΑΜ T*; ΓΟΦΩΝΙΑΝ Cas247 qui in marg. cacophonian transcribit |
49 Quod] + quidem K² Pal39 VL311 |
50 Protagora] restit. Edmaior. ex CSEL, Pytagora codd. omnes |
51 oratione Edmaior. CSEL VL312 ] orationem CSEL (A r ) Cas247 Pal39 T VL311, cett. codd. (Edmaior.) |
52 convicimus] convicimur VM311 |
53 ciciliumque L*T Cas247 ] ceciliumque R² L², ceciliumque CSEL , etciliumque R*; ciliciumque K Pal39 |
54 circuitu VL311 etc. ] circuiuut circuitu] circuit ut L* (ut uid.) K, circuitu ut R*, circuiunt ut T VL312 ; circuunt ut Cas247, vel circueunt K² |
55 2. ovre] OYTA€ R*; OY R²TC? (in ras.) ^. [ITONHPCYOMENOC siue [/JONHPOCC |3.et miramini ... uerterit om. R*L T Cas247 K* | παροικιαν] | 10. | | kakoGn- λιαν] KAKOACEIAN Cas247 | 11. ammittimus Cas247 | 13. proprietate] L? (etate ἐμ ras.); 14. demostenis Pal39 | eschinen Pal39 ? (ch ἐμ ras.); «eschinen L; eschinen Cas247 | 15. terrentium R*LK* Pal39 | | 17. posset Pal39 | 18. plerique Cas247 | nostra [ nomina T | 19. ^, lingue sed Pal39 . |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,5:9 

{10.20}De eodem psalmo: DIRIGE IN CONSPECTU MEO VIAM TUAM. Pro quo habetur in greco56: Κατεύθυνον ἐνώπιόν σου τὴν ὁδόν μου57, hoc est: DIRIGE {11.1} IN CONSPECTU TUO VIAM MEAM. Quod nec Septuaginta habent nec Aquila nec Symmachus nec Theodotio, sed sola κοινή editio. Denique et in hebreo ita scriptum repperi: OSER LAPHANOI †DARCHACH†58 quod omnes voce simili transtulerunt: DIRIGE IN CONSPECTU MEO VIAM TUAM, secundum {11.5} illud quod et in oratione Dominica dicituri: « Pater noster, qui es in celis, sanctificetur nomen tuum », non quo nobis orantibus sanctificetur quod per se sanctum est, sed quo petamus, ut, quod per naturam sui sanctum est, sanctificetur in nobis. Ergo et nunc Propheta postulat, ut via Domini, que per se recta est, etiam sibi recta fiat.
i Mt. 6, 9.
56 greco] + KOINH editio R |
57 μου] SOY Pal39 VL311 |
58 LAPHNOI DARCHACH] LAPHARNOI DARCHACHI VL311 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,6:11 

{11.10}De sexto psalmo: ERUBESCANT ET CONTURBENTUR VEHEMENTER OMNES INIMICI MEI. Et dicitis in greco VEHEMENTER non haberi. Scio, sed hoc vulgata. Ceterum et in hebreo habet MOD [מאד], id est VEHEMENTER, et omnes σφόδρα similiter transtulerunt.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,7:9 

prol.|{11.14}De septimo psalmo: IUDICA ME, DOMINE, SECUNDUM IUSTITIAM MEAM. {11.15}Pro quo habetur in greco κατὰ τὴν δικαιοσύνην σου, id est IUXTA IUSTITIAM TUAM . Sed et in hoc male; in hebreo enim SEDECHI habet, quod interpretatur IUSTITIA MEA, et non SEDECACH, quod IUSTITIAM TUAM sonat. Sed omnes interpretes IUSTITIAM MEAM voce simili transtulerunt. Nec cuiquam videatur temerarium quod iudicari secundum iustitiam suam {11.20} postulet, cum et sequens versiculus hoc ipsum significet: ET SECUNDUM INNOCENTIAM MEAM SUPER ME, et sexti decimi psalmi hoc exordium sitj: EXAUDI, DOMINE, IUSTITIAM MEAM, et in septimo decimo quoque dicaturk: «  Retribuit mihi Dominus secundum iustitiam meam et secundum puritatem manuum mearum reddet mihi », in vicesimo quoque quinto psalmo scriptum sitl: PROBA ME, DOMINE, ET TEMPTA ME, URE RENES MEOS ET COR MEUM, et {12.1} in quarto dicatur: « Cum invocarem, exaudivit59 me Deus iustitie mee », et in octogesimo quinto: « Custodi animam meam, quoniam sanctus sum » ; lacob quoque loquatur in Genesim: « Exaudiet me cras iustitia mea ».
j Ps. 16, 1.
k Ps. 17, 21.
l Ps. 25, 2.
m Gn. 30 ; 33.
59 invocarem exaudivit] inuocarem te exaudisti Cas247
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,8:4 

De octavo psalmo: QUONIAM VIDEBO CELOS TUOS. Et dicitis quod {12.5} TUOS in greco60 non habeat. Verum est, sed in hebreo legitur SAMACHA, quod interpretatur celos tuos, et de editione Theodotionis61 in Septuaginta interpretibus additum est sub asterisco. Cuius rei breviter vobis sensum aperiam ubi quid minus habetur in greco ab hebraica veritate, Origenis de translatione Theodotionis addidit et signum posuit {12.10} asteris, id est stellam, que, quod prius absconditum videbatur, illuminet et in medium proferat; ubi autem quod in hebreo non est, in grecis codicibus invenitur, obelon, id est iacentem, preposuit, quam nos latine veru possumus dicere, quo ostenditur iugulandum esse et confodiendum quod in authenticis libris non invenitur. Que signa et in Grecorum {12.15}Latinorumque poematibus inveniuntur.
60 tuos – in greco] inv. Cas247 |
61 theodotionis K² (ut vid.) |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,16:21 

{12.19} Sexto decimo62: OCULI TUI VIDEANT EQUITATES. Pro quo in greco vos legisse dixistis οἱ ὀφθαλμοί μου, id est OCULI MEI. Sed rectius OCULI TUI quia et supra dixeratn : DE VULTU TUO IUDICIUM MEUM PRODEAT ut, oculi Dei63 in propheta operante,64 non prava65 sed recta conspiciant66.
n Ps. 16, 2.
62 .XVI.] in xvi° psalmo Cas247 (et sic deinceps) ; numeros om. T usque ad Ps. 41. -J- addit et signum posuit R, cf. infra 2 9 | 7. uobis om. Cas247 |^. sensum breuiter uobis T* | 8. aperiant Cas247 | quid] K*; quod CK² 9. origenes ἢ | addit R|etsignum pos. ast.] sub asterico Cas247 | 10. asteris = R*LK*; asterisci Th; asteriscum R²K² Pal39 | stillam L* | 11. hebraico Pal39 | 12. preposuit] prem. lineam R²; +- uirgulam K² Pal39 | latini Pal39 | 13. ueru] uerum Cas247 | quo] quod Cas247 | esse] K*; ut est ad ps. XL1 | pro ... greco post μου )]. 17) transp. R*L T Cas247 K* | 17. dicitis Cas247 Pal39 | oculi tui] oculum R*LT; ocul«« K* | 20. me (7) +- domine Pal39 | dicitis quod CK²; dicitis q««« K* | lege K*; legitis Cas247 | 21. in nullo TC | 23. sit] sic Cas247 | avrovs 4- ΚΑΙ YIIOCKCAHCON AYTOYC R². |
63 Dei] Domini K Pal39 |
64 operante] recta aperante R* |
65 prava] parva R* |
66 conspiciant] conspiciunt R*; conspiciat Pal39 VL311 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,16:8 

{12.19}In ipso: CUSTODI ME UT PUPILLAM OCULI. Dicitisque “in greco legio: CUSTODI ME, DOMINE”. Quod nec in hebreo nec in ullo habetur interprete.
o Ibid.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,16:13 

{12.21}In eodem : EXSURGE, DOMINE, PREVENI EUM ET SUPPLANTA EUM. Pro quo in greco Πρόφθασον67 αὐτούς, id est PREVENI EOS ET SUPPLANTA EOS. Sed melius si legatur numero singulari, siquidem de impio dictum est, de quo statim {13.1} sequitur: PREVENI EUM ET SUBPLANTA EUM; ERIPE ANIMAM MEAM AB IMPIO. Nullique dubium, quin diabolum significet.
67 Πρόφθασον] Πρόεφθασον VL311
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,17:13 

{13.3}Septimo decimo: GRANDO ET CARBONES 68 IGNIS . Et queritis cur grecus istum versiculum secundump non habeat interpositis duobus versibus.{13.5}Sed sciendum quia de hebraico et Theodotionis editione in Septuaginta interpretibus sub asterisco additum sit.
p PS. 17, 14.
68 carbones] carbonis R*
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,17:34 

{13.6}In eodem: QUI PERFECIT PEDES MEOS TAMQUAM CERVORUM. Pro quo scribitis in greco inveniri ὡσεὶ ἐλάφου, id est TAMQUAM CERVI, singularem numerum pro plurali. Sed in hebreo pluralis numerus positus est CHAIALOTH, et omnes interpretes pluralem numerum transtulerunt.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,17:36 

{13.10}In eodem: ET DEDISTI MIHI PROTECTIONEM SALUTIS TUE. Pro quo in greco vos legisse dixistis τῆς σωτηρίας μου, id est SALUTIS MEE. Sed in hebreo IESACHA SALUTIS TUE significat, non MEE quod et omnes interpretes transtulerunt.69
69 transtulerunt om. Cas247
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,17:40 

{13.13}In ipso: SUPPLANTASTI INSURGENTES IN ME SUBTUS ME. Pro quo in greco plus invenisse vos dicitis OMNES INSURGENTES. Sed OMNES additum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,17:47 

{13.15}In eodem: VIVIT DOMINUS ET BENEDICTUS DEUS MEUS. Et dicitis in greco non haberi MEUS . Quod non sub asterisco sed ab ipsis Septuaginta de hebraica veritate translatum est et cuncti interpretes in hac parte consentiunt.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,17:48 

{13.18}In eodem: LIBERATOR MEUS DE GENTIBUS IRACUNDIS. Pro quo in greco invenisse vos dicitis AB {13.20} INIMICIS MEIS FORTIBUS sive POTENTIBUS. Et quia semel70 veritati studemus, si quid vel transferentis festinatione vel scribentium vitio depravatum est, simpliciter confiteri et emendare debemus. In hebreo nihil aliud habet nisi hoc: LIBERATOR MEUS AB INIMICIS MEIS; Septuaginta71 IRACUNDIS addiderunt. Et pro GENTIBUS tam in hebreo quam in cunctis interpretibus {13.25} INIMICI positi sunt; et miror, quomodo pro INIMICIS GENTES mutate sint.
70 semel] simul Pal39 * |
71 septuaginta K² Pal39 ] + autem R² CSEL |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,18:6 

{13.27}Octavo decimo: EXULTAVIT UT GIGANS 72 AD CURRENDAM VIAM SUAM. Et {14.1} dicitis quod in greco73 SUAM non habeat. Sed hoc nos74 sub veru additum repperimus et in hebreo non esse manifestum est.q
q PS 17.1.13 4. Ps. 17,14 6- | 4. secundum] R*; secundo R² | 5. de om. R*LTK*]| et] K*; et de K²Pal39 | thoeodotionis Kt; theudotionis Cas247 | 6. eodem - psalmo Cas247 | perficit L? (pr. i in ras.) | T. scribitis om. Pal39 | 10. in eodem ... 13. | 11. της om. T | 16. deus] in ras. Pal39 | meus )2%([ deus meus Pal39* | 19. meus 66 | meus Pal39*; de Pal39? | ^, uos inuenisse Pal39 | 20. | 21. transferentes K* ; transferendis K² | 23. habetur Pal39 | nisi hoc orm. R* L T C K* ita autem R*LTC K* | 25. inmutate R* | 26. sunt TKCP | 27. | suam om. Cas247.
72 gigans] R*L* (ut vid.); gigas R² L² Pal39 |
73 greco] + viam Cas239 |
74 nos] om. Cas247 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,19:5 

{14.3} Nono decimo: TRIBUAT TIBI SECUNDUM COR TUUM. Et dicitis in greco vos hoc75 versiculo additum nomen Domini repperisse. Quod superfluum {14.5}est quia ex superioribus ἀπὸ κοινοῦ76 subauditur, unde cepit et psalmusr: « Exaudiat te Dominus in die tribulationis », ut et hic sub eodem sensu dicatur: TRIBUAT TIBI SECUNDUM COR TUUM, id est ipse Dominus, de quo supra dictum est.
r Ps. 19, 2.
75 hoc] in hoc R²Cas247 |
76 απο κοινου] ΕΠΑΚΟΥΨΕΙ Pal39 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,19:10 

{14.8}In eodem:77 ET 78 EXAUDI NOS IN DIE QUA INVOCAVERIMUS TE. Pro quo legisse vos79 dicitis IN QUOCUMQUE DIE. Sed superius {14.10} cum hebraica veritate concordat, ubi scriptum est BIOM, id est IN DIE.
77 sensu ... in eodem om. R* L T Cas247 K |
78 Et] om . Pal39 |
79 leg. vos] inv. T* |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,21:20 

{14.11}Vicesimo primo : TU 80 AUTEM, DOMINE, NE ELONGAVERIS AUXILIUM TUUM A ME. Pro quo81 dicitis invenisse vos82 MEUM . Quod et83 verum est, et ita corrigendum. Breve84 ēenim: si quid scriptorum errore mutatum est, stulta credimus85 contentione defendere.
80 tu] deus meus deus meus quare me dereliquisti. illud quod in medio uersiculo est: respice in me superfluum est. in eodem praem. Cas247 |
81 Pro quo R² CSEL ] quo R*, quod L T Cas247 K Pal39 |
82 uos R² Cas247 CSEL ] non vos R* L T K ; vos non Pal39 |
83 et om. Cas247 |
84 breve] R*K*; neque R² K² Pal39 |
85 credimus K*] debemus K² Pal39 , aliter debem... R² |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,21:24 

In eodem: UNIVERSUM SEMEN {14.15} LACOB MAGNIFICATE EUM. Pro quo in greco scriptum sit δοξάσατε αὐτόν, id est GLORIFICATE EUM. Sed sciendum quod ubicumque in greco GLORIFICATE scriptum est, latinus interpres MAGNIFICATE transtulerit, secundum illud quod in Exodo diciturs: « Cantemus Dormino, gloriose enim magnificatus » pro quo in greco scribitur GLORIFICATUS EST ;86 sed {14.20}in latino sermone si transferatur, fit indecora translatio. Et nos emendantes olim Psalterium, ubicumque sensus idem est,87 veterum88 interpretum consuetudinem mutare89 noluimus, ne nimia novitate lectoris studium terreremus.
s Ex. 15, 1
86 glorif. est] ΔΕΔΖΑCΘΑΙ R |
87 idem est] id ē Pal39 |
88 veterum] verum Cas247 |
89 mutare] om. Pal39 * |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,22:5 

Vicesimo secundo: CALIX MEUS INEBRIANS QUAM PRECLARUS 90 EST. Pro quo {14.25}in greco legisse vos dicitis CALIX TUUS. Sed hoc in κοινῇ errore91 obtinuit. Ceterum92 et Septuaginta et hebraicum et omnes interpretes CALIX MEUS {15.1} habent, quod hebraice dicitur CHOSI [כּוֹסִי]; alioquin, si CALIX TUUS esset, diceretur CHOSACHt [כּוֹסךָ].
t Forme non attestée dans le Texte massorétique.
90 preclarus] preclarum Cas247 |
91 errore R* L* ] error |
92 ceterum] ceterorum R* L* T K Pal39 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,24:4 

{15.3}Vicesimo quarto: CONFUNDANTUR OMNES INIQUE AGENTES. Et dicitis quod OMNES in greco non habeat, et bene; nam nec in hebreo habet {15.5} sed in Septuaginta sub veru additum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,24:21 

{15.5}In eodem : Innocentes et recti adheserunt mihi, quia sustinui te. Et dicitis in greco vos repperisse DOMINE. Quod superfluum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,26:6 

{15.8}Vicesimo sexto : ET NUNC EXALTAVIT CAPUT MEUM SUPER INIMICOS. Pro quo in greco vos invenisse dixistis: ET NUNC ECCE EXALTAVIT CAPUT MEUM. Sed ecce superfluum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,26:8 

{15.10}In eodem: EXQUISIVIT FACIES MEA. Pro quo in greco sit positum: QUESIVIT TE FACIES MEA. Sed melius superius. u
u 9 5, 9. 24, 21 8. Ρ5. 26, 6 2I DsS228 £3 10. Ps. 26, 8 20 12. -- 1. quod] et Pal39 | si = ; תק quia R*LT CK; om. CSEL | esset] esse C P | diceretur = R² Pal39; dicitur R F L T C K; om. ἢ | 3. inique C K; iniqua Pal39 | 6. uos om. Cas247 | 8. et nunc ... 9. dixistis om. R L T C Kh | 8. exaltaui Pal39 | 9. exaltaui ecce Pal39 | 12. uoces Kt | pro quo ... 14. gloriam om. Pal39 | 15. ad uerbum] aduerbi sim Cas247 | 16. KAKOAGEIAN Cas247 | fit] sit Pal39 | 17. ^. uos legisse Pal39 | 18. inhabitabit Cas247 | credentibus] R*; credentium R² T P | 19. ad om. R* | iasab restituimus; iasap R; iasaph L T CK Pal39 h | 20. et (ante sessio) om. Pal39 | 21. dicebatur] dicitur Pal39 | 22. deus super aquas 07. Pal39 | deus] dominus CSEL | uox J- domini P K² CSEL | pr(a)eparantes R TCK* | 23. cervos] K*; c(e)dros R F L T C K² | reuelauit RFTCK.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,27:2 

{15.12}Vicesimo septimo: EXAUDI VOCEM DEPRECATIONIS MEE. Pro quo vos invenisse dixistis EXAUDI, DOMINE. Sed et hoc additum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,28:9 

Vicesimo octavo: Et in templo eius omnis dicet gloriam. Pro quo {15.15} in greco sit πᾶς τις. Quod si transferre voluerimus ad verbum OMNIS QUIS, in κακοζηλίαν interpretationis incurrimus et fit absurda translatio.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,28:10 

{15.16}In eodem: DOMINUS DILUVIUM INHABITARE FACIT. Pro quo legisse vos dicitis: DOMINUS DILUVIUM INHABITAT. Quorum prius ad gratiam pertinet credentibus, secundum ad eius, in quo credunt, habitaculum. Sed quia † IASAB † {15.20} verbum ambiguum est et potest utrumque sonare, nam et sessio et habitatio dicitur, et in ipso psalmo de gratia baptismatis dicebaturv: « Vox Domini super aquas, Deus super aquas multas », etw: « Vox preparantis cervos et revelabit condensa, et in templo eius omnis dicet gloriam », de ipsis sentire volumus qui glorificant Dominum, et interpretati sumusx: {15.25}« Dominus diluvium inhabitare facit ».
v Ps. 28, 3.
w P. 28, 9.
x Ps. 28, 10.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,30:5 

{16.1}Tricesimo: QUONIAM TU ES PROTECTOR MEUS. Rursum et in hoc loco additum nomen Domini est; et ne eadem semper inculcem, observare debetis nomen Domini et Dei sepissime additum et id vos debere sequi, quod de hebraico et de Septuaginta interpretibus emendavimus. y
y 2. semper] super R*L T K Pal39 | 9. hebraico ] R*; hebreo R² | ^, in hebraico me T | in (3?) om. T C P* | 11. avr--o AOvAO Cas247 R²T | dolus om. Pal39 | 12. simmachus RC; simachus Pal39 |septuaginta] prem. in K | theodocion Cas247; theodotio Pal39 | 13. eius] K*5; om. K² | 14. esset] est et Pal39 | 15. 81110 restituimus cum CSEL; 58111610 R L C K Pal39 5811160 T | 18. post lasaddi /acunarm indicavimus cum CSEL | 19. dicant K | 21. ne] nec Pal39 | ^. dominum quidem Pal39* | habent Pal39 | 22. in) et in Pal39 | 23. interpretem Cas247 | 26. ^. in greco uos Pal39 | non ori. Pal39* | conturbet Pal39.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,30:23 

{16.5}In eodem: EGO AUTEM 93 DIXI IN EXCESSU MENTIS MEE. Pro quo in latinis codicibus legebatur IN PAVORE MEO, et nos iuxta grecum transtulimus ἐν τῇ ἐκστάσει μου94, id est IN EXCESSU MENTIS MEE. Aliter enim ἔκστασιν latinus sermo exprimere non potest, nisi mentis excessum. Aliter me in hebraico legisse noveram IN STUPORE z et IN ADMIRATIONE MEA.
z Ps-H.
93 autem] om. Cas247 * Pal39 |
94 μου] COY R*, CO L K |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,31:2 

{16.10}Tricesimo primo: NEC EST IN SPIRITU EIUS DOLUS. Pro quo in greco legisse vos dicitis ἐν τῶ στόματι αὐτοῦ, id est IN ORE EIUS DOLUS. Quod solus Symmachus posuit. Alioquin et Septuaginta interpretes et Theodotion et Quinta et Sexta et Aquila et ipsum hebraicum IN SPIRITU EIUS habet, quod hebraice dicitur BRUCHO. Sin autem esset IN ORE EIUS, scriberetur † BARFFIO †.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,31:4 

{16.15}In eodem: CONVERSUS SUM IN ERUMNA MEA. In greco ea non esse suggeritis. Quod ex hebraico et de translatione Theodotionis sub asterisco additum est, et in hebreo legitur LASADDI. LASSADDI [...].95
95 LASSADDI bis ] post LASSADI² hebraici vocabuli latina interpretatio desideratur cuius defectus lacunam indicat CSEL Edmaior.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,34:10 

Tricesimo quarto: OMNIA OSSA MEA DICENT, DOMINE aa . Pro quo in {16.20}greco bis DOMINE invenisse vos dicitisab. Sed sciendum quod multa sint exemplaria apud Hebreos que ne semel quidem DOMINUM habeantac.
aa Domine semel : Ps-G Ps-R Ps Med et omnes interpretes latini
ab Domine bis : plerique codd. LXX HoP (100 / 130 codd.)
ac TM : יְהוָה, מִי כָמוֹךָ
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,36:23 

{16.22}Tricesimo sexto: ET VIAM EIUS VOLET. ad ln greco VOLET NIMIS vos legisse dixistisae. Quod additum est nec apud quemquam habetur interpretum96.
ad θελήσει pauci (19) codd. cum Hexapl., Hieron. (ep. 106), Ps-α Ps-γ Ps-δ Ps-λ Ps-G Ps-H
ae θελήσει σφόδρα plerique (+110) codd. et LXX (Rahlfs HoP) : + VL311G cum Ps-R (nimis) + VL311, Ps-Med (+Clm344 : valde) ¶Nota 1: La leçon majoritaire σφόδρα (+ de 100 témoins) et le grec des psautiers multiples (VL311) sont exactement restitués par le Ps-R, mais elle s’écarte et de la LXX antiochienne, attestée par une minorité de témoins (19 cod.) et des commentateurs grecs, c’est-à-dire des Hexaples qui ignorent l’adverbe selon Jérôme (ep. 106). Par conséquent le vieux grec antiochien de la koinè cité par les correspondants Goths de Jérôme est l’origine des leçons vieilles latines valde ou nimis. ¶Nota 2: La correction de Jérôme ne se justifie pas ici du point de vue du rapport à l’hébreu. Les verbes de volition simple retenus par les traductions latines (cupio, volo) restituent le sens de la racine hébraïque חפץ ; l’ajout de σφόδρα exprime la nuance d’intensité impliquée par la forme verbale יֶחְפָּץ , notamment par le préfixe יֶ qui signifie à la fois le futur et l’intensité de l’action.
96 interpretum] interpretem Cas247
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,38:12 

{16.25}Tricesimo octavo: VERUMTAMEN VANE CONTURBATUR OMNIS HOMO. Et dicitis vos in greco97 non invenisse CONTURBATUR. Sed et hoc sub veru in Septuaginta additum est. Et hinc apud vos et apud plerosque error exoritur quod scriptorum neglegentia, virgulis et asteriscis subtractis, distinctio universa confunditur.
97 vos – in greco] inv. Pal39
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,39:9 

{17.3} Tricesimo nono: Et LEGEM TUAM IN MEDIO CORDIS MEI. af Pro quo in greco repperisse98 vos dicitis IN MEDIO VENTRIS MEI. ag Quod et99 in hebreo {17.5} scriptum est BATTHOC MEAI [בְּתוֹךְ מֵעָי], sed propter euphoniam apud Latinos in corde translatum, et tamen non debemus subtrahere quod verum est.
af = Ps-R Ps-G Psalteria Veteris Latinae recensionum cum LXX (Rahlfs B 2013 R’’ ; )
ag = Ps-α² Ps-Med Ps-H cum LXX (HoP 106 /130 cod.)
98 repperisse] coperisse Pal39 |
99 et] om. Pal39 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,39:14 

{17.7}In eodem: DOMINE, IN ADIUTORIUM MEUM RESPICE. Pro quo in greco repperisse vos dicitis σπεῦσον, id est FESTINA. Sed apud Septuaginta πρόσχες, id est RESPICE, scriptum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,40:7 

{17.10}Quadragesimo: ET SI INGREDIEBATUR UT VIDERET. Et dicitis quod si in greco non sit positum, cum manifestissime et in hebreo et in cunctis interpretibus scriptum sit, et Septuaginta transtulerint: καί εἰ εἰσεπορεύετο τοῦ ἰδεῖν.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,41:6 

Quadragesimo primo: SALUTARE VULTUS MEI, DEUS MEUS. Pro quo {17.15} invenisse vos dicitis ET DEUS MEUS. Sed sciendum hoc in isto psalmo bis inveniri, et in primo positum esse: SALUTARE VULTUS MEI, DEUS MEUS, in secundo autem, id est in fine ipsius psalmi: SALUTARE VULTUS MEI ET DEUS MEUS, 100 ita dumtaxat ut ET coniunctio de hebreo et de Theodotione sub asterisco addita sit.
100 deus meus om. R*L T Cas247 K*
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,41:11 

In eodem: EXPROBRAVERUNT MIHI QUI TRIBULANT {17.20} ME. Pro quo vos invenisse dixistis οἱ ἐχθροί μου, id est inimici mei, cum et apud Septuaginta scriptum sit οἱ θλίβοντές με, et apud Hebreos SORARAI, id est HOSTES MEI ah .
ah =Ps-H .
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,41:12 

{17.22}In eodem: SPERA IN DEUM QUONIAM ADHUC CONFITEBOR ILLI. Et dicitis adhuc in greco non inveniri. Quod sub asterisco additum est. Ita enim et in hebreo scriptum repperimus CHIOD, {17.25} quod significatur ὅτι ἔτι latineque dicitur QUONIAM ADHUC. Hoc ipsum etiam in quadragesimo secundoai intellegendum.aj
ai Ps. 42:5.
aj Ps;:30, 9 14. Ps. 41, 6 psalt. iuxta Hebr. 4. sic in psalt. iuxta Hebr. 16. ibid. 1 12 ב spera] 7. Ps. 39, 14 26. Ps. 42, 5 10. Ps. 40, 7 22. hostes mei] sic in --- 4. | | 5. scriptum] prem. sic Εὖ | batthoch CSEL | 6. translatum +- est TPh | 7. greco] hebreo 1. | 9. IIPOCCX€C Ch | 10. si (2^) om. RL*(add. L? post positum, /. 11)TK Pal39 | 12. scriptum om. Cas247 | septuag.] prem. in Cas247 | transtulerunt TP | εἰ = L? CSEL; om. RL*T 2 CK Pal39 | 15. inuenire R* | 16. deus | prem. et Pal39* | 17. in secundo ... 18| ipsius] illius Pal39* (ut vid.) | 19. additum TP | sit] est ΡῈ | 20. ^u inuenisse uos Pal39 | סו εχθροι μου ... 21. scriptum sit om. RFLTCK*Pal39 |2 3. dicitis 4- et Pal39 | inuenire R* | 25. quod] quo Pal39 | significat Cas247.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,43:10 

{18.1}Quadragesimo tertio: ET NON EGREDIERIS IN VIRTUTIBUS NOSTRIS . Pro quo in greco repperisse vos dicitis ET NON EGREDIERIS, DEUS. Sed superfluum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,43:15 

{18.3}In ipso: POSUISTI NOS IN SIMILITUDINEM GENTIBUS. Pro quo in greco scriptum sit ἐν τοῖς ἔθνεσιν, id est IM GENTIBUS. Sed si dictum fuisset in latino IN SIMILITUDINEM IN GENTIBUS, κακόφωνον esset, et propterea absque damno sensus interpretationis elegantia conservata est. Alioquin in hebraico ita scriptum repperi: POSUISTI NOS PROVERBIUM IN GENTIBUS.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,43:26 

{18.8}In eodem: EXSURGE, ADIUVA NOS. Pro quo, more solito, in greco nomen Domini additum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,44:6 

{18.10}Quadragesimo quarto: SAGITTE TUE ACUTE. Pro quo in greco legisse vos dicitis ACUTE, POTENTISSIME. Sed hoc male, et de superiore versiculo additum est, in quo legiturak: ACCINGERE GLADIO TUO SUPER FEMUR TUUM, POTENTISSIME.
ak Ps. 44, 4.
¶Codd. : Edmaior
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,47:5 

Quadragesimo septimo: QUONIAM ECCE REGES 101 CONGREGATI 102 SUNT. al Pro {18.15}quo in greco legisse vos dicitis: QUONIAM ECCE REGES EIUS am CONGREGATI SUNT. Quod superfluum esse ipse lectionis textus ostendit, et in veteribus codicibus Latinorum scriptum erat REGES TERRE, an quod nos tulimus quia nec in hebreo nec in Septuaginta repperitur.
al reges] Nota : la leçon reges terre retenue par le Ps-G*, sans trace d’obèles, alors que Jérôme la rejette explicitement ici, pose question. La tradition manuscrite de Ep106
am eius LXX (Rahlfs αυτης Βο 2013’) Ps-Med (+Clm343) ; nullus cod. (HoP)
an terre Hop* 6/130 Ps-G Ps-R Vet. lat. (praeter Med.) etc. ; cf. Ps. 2:2 ; 71:11
¶Codd. : Bruyne Edmaior.
101 reges Cas247 Pal39 R (regis) VL311 VL312 ] + terre R L T K CSEL (A P Rem t Q r O B) |
102 congregati ] congregate R |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,47:9 

{18.18} SICUT AUDIVIMUS, SIC 103 VIDIMUS. Pro quo in greco repperisse vos104 dicitis SIC ET VIDIMUS. {18.20}Quod superfluum est; legitur enim in hebreo CHEN RAINU quod interpretatur οὕτως εἴδομεν, hoc est sic vidimus.
¶Codd. : Edmaior
103 sic] ita et VL311 |
104 vos] iter VL311 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,47:10 

{18.21} SUSCEPIMUS, DEUS, MISERICORDIAM TUAM IN MEDIO TEMPLI TUI. Pro eo quod nos de hebraico et de Septuaginta interpretibus vertimus TEMPLI TUI , in greco legisse vos DICITIS POPULI TUI. Quod superfluum est. In hebraico scriptum est ECHALACH, {18.25} id est τοῦ ναοῦ105 σου, hoc est TEMPLI τUI, et non AMMACH106 quod POPULUM TUUM significat.
¶Codd. : Edmaior
105 ναοῦ] ΛΑΟΥ VL311 |
106 AMMACH] AMMAC VL311 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,48:21 

{18.27}Quadragesimo octavo: HOMO IN HONORE CUM 107 ESSET. Pro quo in greco invenisse vos dicitis: ET HOMO IN HONORE CUM ESSET. Sed sciendum, {19.1} quod iste versiculus bisao in hoc psalmo sit et in priori additam habeat ET coniunctionem, in fine non habeat. ap
ao Cf. Ps. 48, 13.
ap 10. Ps. 44, 6 27. Ps. 48, 21 1. Ps. 43, 10 12. Ps. 44, 4 18. Ps. 47, 0 3. Ps. 43, 15 21. - 2. ^, uos repperisse T |sed | quod Pal39 | 3. in similitudine R | pro quo ... 4. gentibus ort. RFLTCK | 4. id est in gent. om. Ph | 5. in (anfe gentibus) om. Pal39* | 9. nomen domini] domine Pal39 | 11. potentissime C P | superiori T | 12. uersiculum R | 14. quadr. sept.] XxLVI T | regis R; 4- terre RLTK | 15. reges om. Pal39* | 16. esse om. Pal39 | 18. repperimus T | 19. sic (7^)] ita et Pal39 | et om. R* | 21. ovres 4- ΚΑΙ T? | suscipimus R | 22. pro ... 23. tui om. Cas247 | 23. legisse uos] uos legimus Pal39*; legisse T ; uos legisse Pal39? | 24. hebraico] R*; hebreo R² | 25. vaov] AAOY Pal39 | 27. ^. cum in honore R²K²Ph.
¶Codd. : Edmaior
107 in honore - cum] inv. VL311
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,48:15 

{19.2}In eodem: ET DORMINABUNTUR EORUM IUSTI. Pro iustis εὐθεῖς, id est rectos, in greco legisse vos dicitis. Sed hoc propter εὐφωνίαν ita in latinum versum est. Alioquin et {19.5} in eo loco, ubi scriptum legimus: in libro εὐθεῖς, Iustorum libroaq intellegimus, et non debemus sic verbum de verbo exprimere, ut dum syllabam sequimur, perdamus intellegentiam.
aq Ios. 10, 13 ; 2Rg. 1, 18.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,48:16 

{19.7}In eodem: DE MANU INFERNI, CUM LIBERAVERIT ME. Pro quo in greco legisse vos dicitis CUM ACCEPERIT ME. Quod quidem et nos ita de Septuaginta vertimus, et miror a quo {19.10}in vestro codice depravatum sit.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,49:20 

{19.11}Quadragesimo nono: SEDENS ADVERSUS FRATREM TUUM LOQUEBARIS. Pro quo in greco repperisse vos dicitis: Κατὰ τοῦ ἀδελφοῦ σου κατεκάκεις, et putatis non bene versum, quia diximus: ADVERSUS FRATREM TUUM LOQUEBARIS, et debuisse nos dicere: ADVERSUS FRATREM TUUM DETRAHEBAS. Quod {19.15}vitiosum esse et in nostra lingua non stare, etiam stultis patet. Nec ignoramus quod καταλαλία dicatur defractio; quam, si voluerimus ponere, non possumus dicere: ADVERSUS FRATREM TUUM DETRAHEBAS, sed: DE FRATRE TUO DETRAHEBAS. Quod si fecerimus, rursum contentiosus verborum calumniator inquiret, quare non dixerimus: Κατὰ τοῦ ἀδελφοῦ σου, hoc {19.20} est: ADVERSUS FRATREM TUUM. Ηec superflua sunt, et non debemus † in putida † nos verborum interpretatione torquere, cum damnum non sit in sensibus, quia unaqueque lingua, ut ante iam dixi, suis proprietatibus loquitur.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,49:22 

{19.23}In ipso: NEQUANDO RAPIAT ET SIT QUI ERIPIAT. Et in greco repperisse vos dicitis ET NON SIT QUI ERIPIAT. Quod et a nobis {19.25} versum est et in nostris codicibus sic habetur. Et miror quomodo vitium librarii dormitantis ad culpam referatis interpretis; nisi forte fuerit {20.1}hoc: NEQUANDO RAPIAT, NEC SIT QUI ERIPIAT, et ille, pro NEC, ET scripserit.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,49:23 

{20.2}In eodem: SACRIFICIUM LAUDIS HONORIFICABIT ME. Pro quo in greco scribitur δοξάσει με, id est GLORIFICABIT ME. De quo et supra diximus. In Evangelio, in eo loco ubi in greco legimus: Πάτερ δόξασόν μὲ τῇ {20.5} δόξῃ ἥν εἶχον παρὰ σοί πρὸ τοῦ τὸν κόσμον γενέσθαι, in latino legitur : PATER, CLARIFICA ME. Noluimus ergo immutare quod ab antiquis legebatur quia idem sensus erat.108
108 1. in priore Pal39 * | 2. habeat (/^)] habet K* | in finem R L T C K | non om. K* | 3. ^, uos legisse Pal39 | 4. hoc om. T | alioquin ... 5. in libro om. Cas247 | 5. eo] alio T|^v legimus in libro scriptum Pal39 * | ^. intellegimus libro Pal39 | 6. syllaba R | 7. inferi T | 10. sit] est R* | 12. repperisse] legisse Pal39 | ^. dicitis uos Pal39 * | σου om. R* LT* K Pal39 | 13. loquebaris ... 14. tuum orr. K* | nos] uos K² | 15. in om. Pal39 | 16. dicatur] dr T | detractatio R | 17. aduersus] K*; aduersum RLK² | 18. defecerimus Pal39 | rursus K Pal39 | ^. calumniator uerborum Pal39 | 20. in putida restituimus cum CSEL ; inpudita RLT(im-)CK; inpudica Pal39 | 22. dixi] diximus T* Pal39 | 23. in ipso om. R* | et (7^ + non TP | 24. et non] nec Pal39 .
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,54:9a 

{20.8}Quinquagesimo quarto: EXPECTABAM EUM QUI SALVUM ME FECIT. Et dicitis vos invenisse in greco EXPECTABAM DEUM. Quod additum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,54:9b 

{20.10}In eodem: A PUSILLANIMITATE SPIRITUS. Et in greco invenisse vos dicitis ἀπὸ ὀλιγοψυχίας, quod proprie pusillanimitas dicitur. Sed sciendum quod pro ὀλιγοψυχίᾳ Aquila et Symmachus et Theodotio et Quinta editio interpretati sint ἀπὸ πνεύματος, id est a spiritu, et in hebreo scriptum sit MERUCHA, omnisque sensus ita apud eos legaturar: FESTINABO UT SALVER A SPIRITU TEMPESTATIS ET TURBINIS.
ar Ps-H.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,54:13 

{20.18}In eodem: QUONIAM SI INIMICUS MALEDIXISSET. In greco ὠνείδισεν, hoc est exprobrasset, positum est. Sed inter maledicta et opprobria sensum non discrepare perspicuum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,55:3-4 

{20.18}Quinquagesimo quinto: Quoniam multi bellantes adversum me, ab altitudine diei timebo. Et dicitis in greco vos invenisse non timebo, quod additum est. Et est ordo: quoniam multi dimicant adversum me, idcirco ego ab altitudine diei timebo, hoc est, non bellantes adversum me, sed tuum excelsum timebo lumen.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,55:8 

{20.20} In ipso: I N IRA POPULOS CONFRINGES. Pro quo in greco legitur: Ἐν ὀργῇ λαοὺς † κατάξεις. Et † apud Latinos {21.1} pro eo quod est DEICIES , id est κατάξεις, male error obtinuit κατέαξεις, id est confringes. Nam et in hebreo HORED habet, id est καταβίβασον, quod nos possumus dicere DEPONE, et Symmachus interpretatus est κατάγαγε.109
109 1. pro + quo R L*T Cas247 K Pal39 | scripserit om. T | 2. honorificauit R*L T K Pal39 CSEL | 3. glorificauit R L T K | me om. K Pal39 | dicimus Cas247 * | 5. ην] H Ch παρα σοι ... γενεσθαι] ΠΡῸ TOY TON KOCMON €INAI ΠΑΡΑ COI Cas247 | «po cov om. P | in latino legitur om. R L T Cas239 K | 6. 618111168 glorifica K* | 7T. quia] qui I| isdem"| 8, ^2 me saluum Cas247 | 9. inuenisse om. Cas247 | deum] dominum L* Cas247 | 12. OA/TOUYXIAC T | simmachus K; simachus P | theodocio Cas247 | 13. sunt T Cas247 Pal39 CSEL | axo πνευματοΞ] R* (ut vid.); AIIO ΠΝΕΥΜΑΤΙ Κῶ; ΑΠΟ IINEOYMATI T | a spiritu] apum Cas247 | omnesque R*LT*CK | eos om. RLT* Cas247 ΚΊ 15. inimicus 4- meus Cas247 | maledixisset 4- mihi T* P | 17. sensum non] sensus P | 19. non timebo 0/1. R* | 21. timebo -- et dicitis in greco uos inuenisse non timebo R*L T Cas247 K Pal39 , cf. supra 1. 19 | 22. timebo] uidebo Cas247 ; om. P | coníringet K* | 23. quo om. T* | xara£es] KATEHC P; KATE£AIC Cas247 ; 4- id est confringes L T Cas247 K Pal39 ; +- id est confringis ₪; - id est deicies non xarea£es id est confringes CSEL .
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,58:10 

{21.5}Quinquagesimo octavo: QUIA DEUS SUSCEPTOR MEUS. Pro quo in greco positum est SUSCEPTOR MEUS ES TU. {21.7} Sed sciendum in hebreo nec ES scriptum nec tu, et apud Septuaginta solos inveniri.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,58:11 

{21.8}In ipso: DEUS MEUS, VOLUNTAS EIUS PREVENIET ME. Pro quo in greco scriptum est τὸ ἔλεος αὐτοῦ, id est MISERICORDIA EIUS. Quod et verius est. Sed in hebreo scriptum est: MISERICORDIA MEA PREVENIET ME.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,58:12a 

{21.10}In eodem: DEUS OSTENDIT MIHI INTER INIMICOS MEOS. Pro quo in greco positum est DEUS MEUS. Sed MEUS additum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,58:12b 

{21.12}In eodem : NE OCCIDAS EOS NEQUANDO OBLIVISCANTUR POPULI TUI as . Pro quo in greco scriptum est LEGIS TUE at . Sed in Septuaginta et in hebreo non habet POPULI TUI sed POPULI MEI et a nobis ita versum estau.
as populi tui ] = Septuaginta (H.-P. 210 = psalterium ms. Demetrii ἱερομοναχου Moldaviensis, num. 5, saec. 13/14), Hexapl. (: « Α’ Θ’ [...] τοῦ λαοῦ σου » ; cf. Field p. 186 « Montfaucon e duobus mss. edidit... » ). - Non hab. Ps-R Ps-G LXX hebr. neque Hexapl. (Mercati Schenker)
at legis tue Ps-R ] = νομου σου Rahlfs (Vaticanus Veronensis Lucanus ; 55=BAV, Reg. gr. 1), νόμου σου Holmes-Parsons
au populi mei] = עַמִּי - λαοῦ μοῦ Septuaginta (Rahlfs, , ), sic Ps-G Ps-H ¶Nota : la leçon tui écartée par Jérôme a été quasi éradiquée de la tradition du texte grec et latin. L’autorité de la lecture latine de Jérôme est si forte que Rahls a préféré (populi mei) au témoignage du Psautier romain pour l’établissement du texte de la LXX. Il serait présomptueux d’affirmer pour autant que toute leçon grecque conforme au témoignage de Jérôme est une correction du grec à partir du latin plutôt que le témoignage d’un texte perdu. [MM2024]
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,58:14 

{21.15}In eodem: ET SCIENT QUIA DEUS DOMINATUR LACOB FINIUM TERRE. Pro quo in greco scriptum est et finium terre. Sed et coniunctio addita est, et ordo est: Scient quia Deus lacob dominatur finium terre.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,59:11 

{21.19}Quinquagesimo nono: QUIS DEDUCET ME USQUE IN IDUMEAM? Pro {21.20}quo in greco habet: AUT QUIS DEDUCET ME. Sed superfluum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,60:6 

{21.21}Sexagesimo: QUONIAM TU, DEUS MEUS, EXAUDISTI ORATIONEM MEAM. Pro quo legatur in greco: QUIA TU, DEUS, EXAUDISTI ME. Quod non habet in hebreo nec in Septuaginta interpretibus et in latino additum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,60:9 

{21.24}In eodem: PSALLAM NOMINI TUO IN SECULUM SECULI. Pro quo in greco sit IN SECULUM. Et in hebreo semel habet LAED, id est IN ETERNUM, et non LOLAM, quod est IN SECULUM . 110 av
av 12. ibid. 10. Ρ5. 58, 12
110 1. καταξει5] KATEHC P; KATA£AIC Cas247 | 2. karea£es ]K ATEZEIC K; KATEHC 13. obliuiscatur P* | est om. P* | 15. dominabitur TP; dominator LCKh | 16. sed P; KATA£AICC | Cas247 onfringis R | CSEL oreod Cas247 3. simmachus R; simachus P | καταγαγε תם; = ΚΑΤΑΓΕΓΕ R*(in marg.)T ;K ATACE- 66 RLK; KATACHCH P; KATE£AIC Cas247 | 7T. scriptum om. P* | solus ₪ | inuenire R* | 10. mea] eius ₪ | 11. mihi 4- bona Cas247 12. sed -- deus R*L*K* | ne] nec Cas247 ... 18. terre om. P | 17. dominabitur T; dominator LCKh | ^, domina(tor) iacob L T Cas247 K | 19. idumeam R*P; idumea R' Cas247 | 20. ^. habet in greco P | sed] quod P | 22; Jepatus) E*T*ouegitur;L^ I* Cas247 Pal39 . T 24 nomine R | 25. sed scripsimus cum CSEL ; set Cas247 ; sec RLT; lech K; lahech P.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,61:9 

{22.1} Sexagesimo primo: QUIA DEUS ADIUTOR NOSTER IN ETERNUM. Pro quo in greco est DEUS ADIUTOR NOSTER. Ergo IN ETERNUM obelus est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,62:2 

{22.3}Sexagesimo secundo111: SITIVIT † IN TE † ANIMA MEA. Pro quo in greco sit: Sitivit †112 TE † anima mea.113 Sed in hebreo non habet ATTHA, quod {22.5}significat TE , sed LACH, quod ostenditur TIBI , quod et omnes interpretes transtulerunt. Ergo secundum lingue proprietatem versum est in latinum.
111 Quia (Ps. 61:9) ... secundo] om. Cas247 |
112 sitivit in te] restituimus cum D. De Bruyne, RevBén 1928, p. 307-308; sitivit te R; sitivit tibi L T Cas247² K Pal39 CSEL ; sitibi Cas247 * |
113 Pro... mea] om. Pal39 † |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,63:8 

{22.7}Sexagesimo tertio: Sagitte parvulorum facte sunt plage eorum. Pro quo in greco: Sagitta parvulorum. Sed si sic dicamus, non resonat in latino: Sagitta parvulorum facte sunt plage eorum. Pro quo melius habet in hebreoaw: PERCUTIET EOS DEUS IACULO REPENTINO ET INFERENTUR PLAGE EORUM.
aw Sic Psalterium iuxta Hebreos.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,64:8 

{22.12}Sexagesimo quarto: Qui CONTURBAS PROFUNDUM MARIS, SONUM FLUCTUUM EIUS. In greco additum scribitis: QUIS SUSTINEBIT? Quod superfluum est; subauditur enim: Qui conturbas profundum maris et conturbas sonum fluctuum eius.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,64:10 

{22.15}In eodem: PARASTI CIBUM ILLORUM, QUONIAM ITA EST PREPARATIO EIUS. Et dicitis quod in greco non sit EIUS , cum in hebreo THECHINA manifeste PREPARATIONEM EIUS significet; EIUS AUTEM, id est terre, de qua supra dixeratax: VISITASTI TERRAM ET INEBRIASTI EAM. 114
ax Ps. 64, 10.
114 1. quia ... 3. secundo om. Cas247 pro ... 4. mea om. + | 4. sit om. ₪ | te restituimus cum D. De Bruyne, 1. Cas247 .; in te R L T C K Pal39 'h | attha] attaba T | quod (1?)] quo ₪ | 9. sagitta = R* CSEL ; sagitte R* LTC K Pal39 | 17. eius (I^) om. Pal39 * | 20. arietum] prem. et Cas247 * | et ori. K Pal39 | 21. enim orm. T K* | 23. in greco om. R* | 25. exultate = Pal39 ; et exultate R L T C K; et exultent CSEL | 26. et om. R² | 27. in om. R* | ^, uestro codice Pal39 | sit om. Cas247 .
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,65:15 

{22.19}Sexagesimo quinto: HOLOCAUSTA MEDULLATA OFFERAM TIBI CUM INCENSU ARIETUM. Pro quo dicitis invenisse vos CUM INCENSU ET ARIETIBUS. Sed male; in hebreo enim scriptum est EM CATOROTH HELIM, quod interpretatur μετὰ θυμιάματος κριῶν, id est cum incensu arietum.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,65:19 

{22.22}In eodem: PROPTEREA EXAUDIVIT DEUS. Pro quo in greco invenisse vos dicitis EXAUDIVI ME DEUS. Quod superfluum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,67:5 

{22.25}Sexagesimo septimo: EXULTATE IN CONSPECTU EIUS. Pro quo in greco invenisse vos dicitis: ET EXULTATE IN CONSPECTU EIUS. Quod ita versum est et a nobis, sed a quo in codice vestro corruptum115 sit scire {23.1} non possum.116
115 corruptum] scriptum Pal39 |
116 non possum] possumus Pal39 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,67:19 

{23.1}In eodem: ETENIM NON CREDUNT INHABITARE DOMINUM. Pro quo in greco legisse vos dicitis: καὶ γὰρ ἀπειθοῦντας117 τοῦ κατασκηνῶσαι118. Quod utrumque119 falsum est. Nos enim transtulimus: ETENIM NON CREDENTES INHABITARE DOMINUM; ut sit sensus, et pendeat ex superioribus: ASCENDISTI IN ALTUM, CEPISTI CAPTIVITATEM, ACCEPISTI DONA IN HOMINIBUS 120 ET EOS QUI NON CREDEBANT DOMINUM 121 INHABITARE posse122 mortalibus. ay
ay 4. ibid. 12. sic in psalt. iuxta Hebr.
117 A/IOOYNTEC R LK |
118 κατασκηνωσαι + KH ( pro KN) T |
119 utraque Cas247 |
120 hominibus om. R* L T Cas247 K* |
121 dom.] deum K Pal39 |
122 posse] om. Pal39 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,67:20 

{23.6}In eodem: DEUS BENEDICTUS DOMINUS DIE QUOTIDIE. Pro quo in greco invenisse vos dicitis: DOMINUS DEUS BENEDICTUS, BENEDICTUS DOMINUS 123 DIE 124 QUOTIDIE. Sed melius et verius quod supra.
123 Dominus... dom.] dom. ben. deus ben. dom . inv. R* L T C K Pal39 CSEL |
124 die] praem. de Cas247 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,67:25 

{23.9}In eodem: VIDERUNT INGRESSUS TUI, DEUS. Pro quo in greco scriptum sit: VISI SUNT INGRESSUS TUI, DEUS. In hebreo125 ita habet RACHUA ALICHATHAC126, quod Aquila et Symmachus127 et Theodotio128 et Quinta Sextaque129 editio interpretati suntaz: VIDERUNT ITINERA TUA, DEUS, et quod sequitur: ITINERA DEI MEI REGIS QUI EST IN SANCTO. Ergo a nobis ita legendum est: VIDERUNT INGRESSUS TUOS, DEUS, et scriptoris vitium relinquendum, qui nominativum posuit pro accusativo, licet in Septuaginta et in ἑξαπλοῖς ita reppererim: Ἐθεώρησαν τὰς πορείας σου, ὁ θεός, et pro eo quod est ἐθεώρησαν, hoc est VIDERUNT, in multis codicibus habet ἐθεωρήθησαν quod et obtinuit consuetudo.
az Ps-H.
125 in hebreo] praem. quod Pal39 | 11. |
126 alichatach Pal39 CSEL |
127 Symmachus] simmachus K , simachus Pal39 |
128 theodocio Cas247 |
129 12. et quinta sext. edit. on. R L T C K | 14. legendum] intellegendum Pal39 |ingr.] gressus R*LCK* | 16. repperirem R*; repperim CP* | εθεωρησαν] R*; €O€()PHOHCAN R²TC | TAC IIOPIAC R*L K Pal39 ; TAC IIOPIAI T; AI ΠΟΡΙΑΙ R²; AI ΠΟΡΕΙΑΙ Ch | cov o] COY R*T*; CO LK | 17. εθεωρησαν] R*; AI ΠΟΡΙΑΙ R²; ΑΙ ΠΟΡΙΑΕ T | 20. et om. P h | mei (3?) om. Pal39 | in rege] K*; in greco Κ Ρ; in greco in rege CSEL | 21. enim] autem Cas247 | 24 deum] dominum Cas247 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,67:25 

{23.18}In eodem: INGRESSUS DEI MEI, REGIS MEI, QUI EST IN SANCTO; subauditur: VIDERUNT INGRESSUS DEI MEI et REGIS MEI. Quod autem dicitis MEI in REGE non appositum, apertissimi mendacii est; secundo enim ponitur et DEI {23.20} MEI et REGIS MEI, blandientis affectu ut qui omnium Deus et rex est, suus specialiter Deus fiat et rex merito servitutis. Denique in hebreo scriptum habet HELI MELCHI, quod DEUM MEUM et REGEM MEUM significat.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,67:33 

{23.24}In eodem: REGNA TERRE CANTATE DEO, PSALLITE DOMINO. Et dicitis hoc in isto versiculo non esse scriptum: PSALLITE DOMINO, quoniam130 statim sequatur131: DIAPSALMA. PSALLITE DEO 132 QUI ASCENDIT SUPER CELUM CELI AD ORIENTEM; cum iste133 versiculus magis habere debeat iuxta hebraicam veritatem: CANTATE DEO, PSALLITE DOMINO, et illud quod sequitur in principio versus alterius: PSALLITE DEO, non sit in libris authenticis, sed obelo prenotatum. Ergo et vos legite magis ea134 que vera sunt, ne, dum additum suscipitis, quod a Propheta135 scriptum est relinquatis.
130 quoniam] quem Pal39 |
131 sequatur] sequitur T, + post |
132 Deo] domino T |
133 iste R* ] ipse |
134 ea] om. Cas247 |
135 Propheta] prophetis R |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,68:31 

{24.8} Sexagesimo octavo: LAUDABO NOMEN DEI CUM CANTICO. Pro quo dicitis vos136 repperisse137 in greco DEI MEI. Sed MEI 138 superfluum est.
136 vos] om. Pal39* |
137 vos rep.] repperisse vos inv. Cas247 |
138 sed mei] quod Pal39*; om. Pal39 ² |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,70:12 

{24.10}Septuagesimo: DEUS, NE ELONGERIS A ME. Quod dicitis in greco positum DEUS MEUS, superfluum139 est.
139 superfl.] sed praem. T
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,70:17 

{24.11}In eodem: DEUS, DOCUISTI ME EX IUVENTUTE MEA. Et in140 hoc quod apud Grecos invenisse vos dicitis DEUS MEUS, superfluum est141.
140 in] om. Pal39 |
141 (Ps. 70:17) In eodem... superfluum est] om. Cas247 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,70:18 

{24.13}In eodem: DONEC ANNUNTIEM BRACHIUM TUUM. Et dicitis in greco vos repperisse MIRABILIA TUA. Quod de superiori versiculo est: ET USQUE NUNC PRONUNTIABO MIRABILIA TUA. Bene ergo hic habet brachium.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,71:11 

{24.17}Septuagesimo primo: ET ADORABUNT EUM OMNES REGES. llud quod in greco invenisse vos142 dicitis REGES TERRE, superfluum est.
142 inven. vos] vos invenisse inv. Pal39
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,71:18 

{24.18}In eodem: BENEDICTUS DOMINUS DEUS, DEUS 143 ISRAEL. Dicitis in greco bis DEUS non haberi,144 cum et in hebraico sit et145 apud Septuaginta146 manifestissime triplex Domini Deique nuncupatio mysterium Trinitatis sit.
¶Codd. : Edmaior.
143 Deus] om. Pal39 VL311 |
144 haberi] habere R |
145 et] om. R L T Cas247 K CSEL |
146 LXX] om. R* |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,71:19 

{24.21}In eodem: ET BENEDICTUM NOMEN MAIESTATIS EIUS IN ETERNUM. Hoc ergo quod in greco invenisse vos dicitis: IN ETERNUM ET IN SECULUM SECULI, superflue a Grecis sciatis appositum, quod nec hebreus habet nec Septuaginta interpretes.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,72:7 

{24.26}Septuagesimo secundo: PRODIET QUASI EX ADIPE. Et dicitis vos apud Grecos invenisse † ἐξελεύσονται †147, id est prodient. Quod falsum est. {25.1} Nam et apud Septuaginta interpretes ita scriptum est: Ἐξελεύσεται ὡς ἐκ στέατος ἡ ἀδικία αὐτῶν.I
147 εξελευσονται restit. cum CSEL ; ΕξΕΛΕΥCETΑΙ omnes codd .
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,72:11 

{25.2}In eodem: QUOMODO SCIT DEUS. In greco dicitis non esse DEUM, cum et apud Septuaginta scriptum sit: Πῶς ἔγνω ὁ θεός, et omnes interpretes similiter de hebreo transtulerint.148
148 transtulerint] transtulerunt Cas247 Pa37
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,72:17 

{25.4}In eodem: INTELLEGAM IN NOVISSIMIS EORUM. Pro quo in greco legisse vos dicitis ET INTELLEGAM. Sed hic ET coniunctio superflua est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,72:26 

{25.6}In eodem: DEFECIT CARO MEA ET COR MEUM. Pro quo male perversum ordinem quidam tenent: DEFECIT COR MEUM ET CARO MEA.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,72:28 

{25.8}In eodem: UT ANNUNTIEM OMNES PREDICATIONES TUAS. Pro quo vos in greco legisse dixistis τὰς αἰνέσεις σουba, id est LAUDES TUAS. Et sciendum, quod in hebreo † MALOCHOTHACH †149 scriptum habet, quod Aquila ἀγγελίας,150 id est nuntios tuos, Septuaginta τὰς ἐπαγγελίας σου, id est PREDICATIONES vel PROMISSA interpretati sunt, licet et LAUS ET PREDICATIO unum151 utrumque significet.
ba = LXX : Basel
149 malochothach] restituimus cum CSEL; malochochah R L T Cas247 K ; malochocahc Pal39 |
150 ἀγγελίας] om. T ; + COY R² CSEL |
151 unum om. Cas247 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,73:1 

{25.14}Septuagesimo tertio: UT QUID, DEUS 152 , REPPULISTI IN FINEM .bb Pro quo male apud Grecos legitur ordine commutato153: UT QUID REPPULISTI, DEUS. bc
bb = Ps-G Ps-Med. (+Clm343)
bc = Ps-γ, ut quid reppulisti nos Deus Ps-R
¶Codd. : Edmaior r
152 Deus] om. Pal39 * |
153 commutato] mutato VL311*, communatio Cas247 Pal39* |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,73:3 

{25.16.}In eodem: QUANTA MALIGNATUS EST INIMICUS IN SANCTO bd . Miror quis in codice vestro emendando perverterit ut pro SANCTO, SANCTIS be posuerit cum et in154 nostro codice IN SANCTO 155 inveniatur.
bd = Ps-G cum LXX
be = Ps-R cum Koinè
¶Codd. : Edmaior
154 in] om. Pal39 |
155 in sancto] om. R* |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,73:8 

{25.18}In eodem: INCENDAMUS 156 OMNES DIES FESTOS DEI A TERRA . Pro quo in greco scriptum est καταπαύσωμεν, {25.20}et nos ita transtulimus: QUIESCERE FACIAMUS OMNES DIES FESTOS DEI A TERRA. Et miror quomodo e latere annotationem nostram nescio quis temerarius scribendam in corpore putaverit, quam nos pro eruditione legentis scripsimus hoc modo: Non habet καταπαύσωμεν, ut quidam putant157, sed κατακαύσωμεν, id est INCENDAMUS. Et quia retulit mihi sanctus {25.25}presbyter Firmus, qui huius operis exactor fuit, inter plurimos hinc158 habitam questionem, plenius de hoc disputandum videtur. In hebreo {26.1} scriptum est SARPHU159 CHOL MOEDAHU HEL BAARES160, quod Aquila et Symmachus verterunt ἐνεπύρισαν πάσας τὰς συνταγὰς161 τοῦ θεοῦ, id est INCENDERUNT OMNES SOLLEMNITATES DEI IN TERRA bf bg bh bi bj bk , Quinta κατέκαυσαν,162 id est COMBUSSERUNT, Sexta κατακαύσωμεν, id est COMBURAMUS, quod et Septuaginta {26.5} iuxta † Hexaplorum†163 veritatem transtulisse perspicuum est. Theodotion quoque ἐνεπυρήσαμεν164 vertit, id est † SUCCENDIMUS 165. Ex quo perspicuum est sic psallendum ut nos interpretati sumus, et tamen sciendum quid hebraica veritas habeat. Hoc enim quod Septuaginta transtulerunt, propter vetustatem in ecclesiis decantandum est, et illud ab eruditis sciendum {25.10} propter notitiam Scripturarum. Unde, si quid pro studio e latere additum est, non debet poni in corpore ne166 priorem translationem pro scribentium voluntate conturbet.
bf veritas hebraica : שָׂרְפוּ כָל-מוֹעֲדֵי-אֵל בָּאָרֶץ.=>
bg=> ἐνεπύρισαν Hexapl. (Aquila Symmachus) => incenderunt
bh=> κατέκαυσαν Hexapl. (Quinta) => combusserunt Hier. ep. 106 ;
bi => κατακαύσωμεν Hexapl. (Sexta) LXX (HOP Rahlfs* R39 Alexandrinus ?) => comburemus  Hier. Ep. 106, Cas557 (Psalterium Amelli)., incenderunt Ps-H VL311 L, incendamus Hier. ep. 106 ;
bj=> ἐνεπυρήσαμεν Hexapl. (Theodotion) => succendimus / succendamus Hier. ep. 106 ;
bk version liturgique : καταπαύσωμεν LXX (HOP* plerique codd. [105 / 130 : etc ?] + VL408 G VL311 G ) => comprimamus Ps-R (+VL311 L) , quiescere faciamus Ps-G VL408 L VL311 L, quiescere compremamus ! R156 ¶Nota : Contrairement à son habitude, Jérôme retient ici comme source de la traduction du Ps-G la leçon de la koinè καταπαύσωμεν, attestée par la majorité des témoins de l’édition HoP, leçon qu’il sait être une corruption de la proto-Septante, fautive du point de vue du grec, bien qu’elle rejoigne le sens figuré de l’hébreu. La raison de ce choix est le respect de la tradition liturgique « propter vetustatem in ecclesiis de decantandum ». alors même qu’il avait précisé dans une note qu’il s’agissait d’une mauvaise lecture : « Non habet καταπαύσωμεν, ut quidam putant, sed κατακαύσωμεν, id est INCENDAMUS ».
¶Codd. : Edmaior Ps. 13,1 16: Ρ8..13..31. et om. R | ita om. R* | 3. scriptum] prem. ita P | 4. | 9. ras] ΠΑ R*LK; 66 ΚΡ; IIACAC TAC T | 10. et] sed T | | 12. cas exayyeXas cov 070. T | predicationes -4- tuas P* | sunt] sint L | 13. unum oz. Cas247 | 14| 17. peruertit Cas247 | 18. in (1^) om. P | in sancto ort. R* | 20. ita om. P | 22. scribendum T | 23. legentes R* | καταπαυσ. et (I. 24) κατακαυσ. commutat Cas247 | | 24. sanctus] in ras. K² | 25. hinc] hic R*; hanc Cas247 , 22. sic in psalt. iuxta Hebr. 12. 3 ו ו . 05 1 21. 9. 73, 22:23 24, 1. moedaci Cas247 | | 2. evrrayas [ R* ; COPTAC ΚΟ | 0eov -Ἐ- ΕΠΙ TIC TIC Cas247 | 3. in] a Cas247 | xarekavaav] prem. KATAC R*L K Pal39 | 5. | ueritatem] uarietatem T | 6. €CNEITYPHCA- ΜΕΝ = RLK; €NEITYPICAMEN TCh; €N-€IIIPICAN Pal39 | ex quo ... T. sumus om. R*L T Cas247 K | 8. hebraica] praem. in Cas247 | septuaginta ...4- interpretes Pb 1L sej'nec PAIS. del si T ut om. R*
156 Incendamus] comprimamus T cum Ps-R |
157 ut quidam putant] id est incendamus Pal39 * |
158 hinc VL311² (interl. al. m. s9) ] om. VL311* |
159 sarphu] sarhu R L T C K Pal39 VL311 |
160 HEL BAARES ] helba ares VL311 |
161 συνταγὰς] CYNTATAC VL311 |
162 κατέκαυσαν] KATACKATEKAYKAN VL311 |
163 hexaplorum] restituimus ; exemplorum R* L T Cas247 ² K Pal39 VL311 CSEL; exemplariorum R²; exemplarum Cas247 * |
164 ἐνεπυρήσαμεν] ENEPIRICAN VL311 |
165 succendimus] restit. cum CSEL Edmaior., succendamus omnes codd. |
166 ne] nec VL311 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,73:13 

{26.12}In eodem: CONTRIBULASTI CAPITA DRACONUM IN AQUIS; <Ps. 73:14> TU CONFREGISTI CAPITA DRACONIS. Sic lectionis ordo sequitur ut in priori versu TU non habeat sed in secundo, † et AQUE 167 plurali {25.15}numero scribantur, non singulari, sicut et Aquila verbum hebraicum † AMMAIM168† τῶν169 ὑδάτων, id est AQUARUM, interpretatus est.
¶Codd. : Edmaior
167 et aque] restit. cum CSEL Edmaior. ; itaque omnes codd. VL311 |
168 Ammaim] rest. cum Edmaior. CSEL ; Ammichim codd. VL311 |
169 τῶν] tan VL311 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,73:23 

{26.16}In eodem: NE OBLIVISCARIS VOCES INIMICORUM TUORUM. Pro quo in greco τῶν ἱκετῶν σου, id est deprecantium te, scriptum dicitis. In hebreo † SORARACH †170 legitur, quod Aquila HOSTIUM TUORUM bl, Symmachus bellantium contra te, {26.20}Septuaginta171 et Sexta editio inimicorum tuorum interpretati sunt. Et est sensus pendens ex superioribusbm: MEMOR ESTO IMPROPERIORUM TUORUM, EORUM QUI 172 AB INSIPIENTE SUNT TOTA DIE, NE OBLIVISCARIS VOCES INIMICORUM TUORUM 173 , id est voces que174 te blasphemant tibique in populo tuo175 detrahunt. Unde sequitur: SUPERBIA EORUM, QUI TE ODERUNT, ASCENDIT SEMPER, id est, dum {26.25}tu differs176 poenas, illi proficiunt in blasphemiis.
bl Ps-H.
bm Ps. 73, 22-23.
¶Codd. : Edmaior
170 sorarach] restituimus cum CSEL ; sorarath R L T C K; sorarad Pal39 VL311 |
171 septuaginta] septuagesimo Pal39 * VL311 ; om. Pal39 ² |
172 qui R L C K ] que T; que P CSEL |
173 tuorum] om. R |
174 que] qui Pal39 VL311 |
175 tuo VL311 ] om. Pal39 * |
176 tu differs VL311] tu defers L*C K(-fres); te defers T* |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,74:2 

{27.1}Septuagesimo quarto: NARRABIMUS MIRABILIA 177 bn . Pro quo male apud Grecos legitur178 : NARRABO OMNIA MIRABILIA TUA. bo
bn Hexapl.  = LXX-Rahlfs HoP  (S 210 282): διηγήσομαι τὰ θαυμάσιάσου cum Hexapl. (HoP Field) Syrohexapl. cum hebr. (סִפְּרוּ, נִפְלְאוֹתֶיךָ)
bo LXXLucian. restit. : (διηγησόμεθα) diigisome (VL311 VL408 VL409) πάντα τὰ θαυμάσιάσου ; cf. LXX-Rahlfs HoP : διηγήσομαι πάντα (plerique codd.) τὰ θαυμάσιάσου ¶Nota : Narrabo traduit διηγησόμεθα équivalent phonétique de διηγήσομαι τὰ / diigisome ta
¶Codd. : Edmaior.
177 mirabilia] + tua VL311 |
178 narrabo omnia VL311] narrabimus Pal39 * |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,75:6 

{27.3}Septuagesimo quinto179: OMNES VIRI DIVITIARUM MANIBUS 180 SUIS bp . Et non, ut vos a nescio quo,181 depravatum legitis IN MANIBUS SUIS. bq
bp Ps-G ; cf. LXX ταῖς χερσὶν αὐτῶν.
bq Ps-R ; cf. LXX εν ταῖς χερσὶν αὐτῶν.
¶Codd. : Edmaior {MM2024}
179 .LXXV.] .LXV. R |
180 manibus] in praem. T |
181 a nescio quo K* ] nescio a quo K² Pal39 VL311, aut nescio quod Cas245 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,75:13 

{27.4}In eodem: TERRIBILI ET EI QUI AUFERT SPIRITUS 182 PRINCIPUM. Dicitis quod EI 183 non sit184 scriptum185 in greco. Verum est, sed, nisi apposuerimus186 EI, latinus sermo non resonat. Neque enim possumus recte187 dicere: TERRIBILI ET QUI AUFERT SPIRITUS 188 PRINCIPUM. 189
¶Codd. : Edmaior.
182 spiritus] spiritum Cas245 Pal39 |
183 ei] et R* |
184 ei – non sit] inv. Pal39 |
185 scriptum] + sit* Pla39* |
186 apposuerimus] apposuerim Pal39 VL311 |
187 recte] om. Pal39 VL311 |
188 spiritus] spiritum Cas245 Pal39 VL311 |
189 Dicitis... principum] om. K |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,76:7 

{27.9} Septuagesimo sexto: Et meditatus sum190 nocte cum corde meo et191 {27.10} exercitabar et scobebam192 spiritum meum. Pro quo in hebreo legimusbr: Recordabar193 psalmorum meorum in nocte, cum corde meo loquebar et scobebam194 spiritum meum. Pro exercitatione ἀδολεσχίαν, id est decantationem quandam et meditationem, Septuaginta transtulerunt; et pro eo quod nos diximus195 scobebam196 ilii posuerunt ἔσκαλλον,197 quod Symmachus {27.15} transtulit198 ἀνηρεύνων, id est perscrutabar sive querebam, et Quinta similiter. Proprie autem σκαλισμός199 in agricultura in sariendo dicitur, id est sarculando; et quomodo ibi queruntur herbe sarculo, que secentur, sic et iste retractatum cogitationum suarum μεταφορικῶς a sarculo demonstravit. Et sciendum quod ἔσκαλον semel, ἔσκαλλον frequenter {27.20} significat.
br = Ps-H
¶Codd. : Edmaior
190 sum] om. Pal39 |
191 et] om. R |
192 scob. VL311 etc. ] L* ; scopebam L² C K CSEL |
193 recordabar] recordabor T* |
194 scob.] L*; scopebam L² C K CSEL |
195 nos – diximus] inv. T |
196 scob.] L* ; scopebam L² C K CSEL |
197 ἐσκαλλον] scripsimus cum CSEL ; ΕKAΛON R L K; ΕCKAΛEN R (in marg. sub al) T*; ΕCCXAΛON Pal39 ²; ΕCKAΛΛEN Τ²; HCXAΛΛΕ Cas247 |
198 transtulit] om. Pal39 * |
199 σκαλισμός] CKAICMOC VL311 σκαλισμος Scripsimus cum ἢ; CKAICMOC RL; CKAICMOC T K Pal39 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,76:9 

{27.20}In eodem: A GENERATIONE IN GENERATIONEM. Hoc quod in greco sequens invenisse vos dicitis CONSUMMAVIT VERBUM, recte non habet in latino, quia et in nullo habetur interpretum200.
¶Codd. : Edmaior
200 interpretum] interprete Cas247
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,77:6 

{27.23}Septuagesimo septimo: ET NARRABUNT FILIIS SUIS. Pro quo in greco {28.1} habet201 ἀναγγελοῦσιν, quod est annuntiabunt. Sed sciendum, quod in hebreo IASAPHPHERU202 scriptum est, quod Aquila et Symmachus NARRABUNT transtulerunt. bs
bs 3. sept. q.] Lxv R | manibus] praem. in T|4.a nescio quo] K*; nescio a quoK* Pal39; aut nescio quod Cas247 | 5. spiritum CP | dicitis ... 8. principum om. Καὶ | ei (2^)] et R* | ^u 51 םסמ } ei Pal39 | 6.scriptum +- sit Pal39* | apposuerim Pal39 | 7. recte om. Pal39 | ... 16. autem] ΡΤ; tamen Pal39! | 17. secentur] T*; secantur T?; sercentur Cas247 | 18. retractantium Pal39 | 19. εσκαλον ... e- σκαλλον scripsimus cum CSEL; €CKAAON bis R*LK; €CKAANON ... CCKAAON R²; €- CKAAON ... €CKAA€N ;* ך €CKAAON ... €CKAAA€N T?; HCXAAAON bis Cas247; 6 ΑΛ... €CXAAON Pal39
¶Codd. : Edmaior.
201 in greco – habet] inv. Pal39 . | habet] habetur VL311 |
202 IASAPHPHERU] IASAREPHERU VL311 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,77:31 

{28.3}In eodem: Et OCCIDIT PINGUES EORUM. Sic habet et in hebreo, hoc est BAMASMNEHEM, quod Aquila interpretatus est ἐν λιπαρποῖσ αὐτῶν, Symmachus τοὺς λιπαρωτέπους αὐτῶν, Septuaginta et Theodotion et Quinta ἐν τοῖς πίοσιν αὐτῶν. Quod quidam non intellegentes, pro πίοσιν putaverunt scriptum πλείοσιν.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,77:36 

{28.7}In eodem: DILEXERUNT EUM IN ORE SUO ET LINGUA SUA MENTITI SUNT EI. Et in hebreo ita scriptum est ICAZBULO, et omnes voce simili transtulerunt ἐψεύσαντο αὐτῷ, id est MENTITI SUNT EI. Quis autem voluerit pro ei ponere eum et vitiare exemplaria, non est mei iudicii.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,77:38 

{28.11}In eodem: ET PROPITIUS FIET PECCATIS EORUM ET NON PERDET EOS. Dicitis quod eos in greco non habeat. Quod et verum est; sed nos, ne sententia pendeat, latinum sermonem sua proprietate complevimus. Si quis autem putat διαφθερεῖ non perditionem sonare, sed {28.15}corruptionem, recordetur illius tituli, in quo scribiturbt: Εἰς τὸ τέλος μὴ διαφθείρῃς, hoc est in finem ne disperdas, et non ut plerique κακοζήλως interpretantur, NE CORRUMPAS.
bt Ps. Ps. 56, 1 ; 58, 1 etc. .
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,77:54 

{28.17}In eodem: ET INDUXIT EOS IN MONTEM SANCTIFICATIONIS SUE, montem quem adquisivit dextera eius. Pro quo apud Septuaginta legitur ὄρος τοῦτο ἐκτήσατο ἡ δεξιὰ αὐτοῦ, et non, ut vos ponitis, ὃ ἐκτήσατο, hoc est quem adquisivit dextera eius. Ergo secundum hebraicam proprietatem interpretatus est Symmachus: MONTEM QUEM ADQUISIVIT DEXTERA EIUS.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,77:57 

{28.23}In eodem: Et AVERTERUNT SE ET NON SERVAVERUNT PACTUM QUEMADMODUM PATRES EORUM. Scio quod pactum non habeat in hebreo; sed quando omnes voce simili transtulerunt ἠἡσυν θέτησαν {29.1}, et apud Grecos συνθήκη pactum dicitur, ex uno verbo signiticatur NON SERVAVERUNT PACTUM, licet Septuaginta ἠθέτησαν posuerint.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,77:69 

{29.3}In eodem: IN TERRA QUAM FUNDAVIT IN SECULA. Pro quo scriptum invenisse vos dicitis: IN TERRA FUNDAVIT EAM IN SECULA. In hebreo ita scriptum {29.5}est ut vertit et Symmachus: Εἰς τὴν γῆν ἣν ἐθεμελίωσεν εἰς τὸν αἰῶνα. Si autem non de terra dicitur quod fundata sit, sed de alia, que fundata videatur in terra, probent ex prioribus et sequentibus quis sensus sit, ut nescio quid, quod non dicitur, fundatum videatur in terra. Sin autem sanctificium in terra fundatum putant, debuit scribibu: IN TERRA FUNDAVIT ILLUD IN SECULA. bv
bu Cf. Ps-H
bv 1. αναγγελουσιν] R* ; ATIATT CAOYCI Κ' T | in om. Pal39* | 2. iasarepheru Pal39 | scriptum est ori. ΡῈ | quod] sed Pal39 | simachus Pal39 | 4. bamasoinehem Cas247; basaminnechem Pal39 | 5. symmachus ... avrov 0m. Cas247 | simachus Pal39 | septuag. ... 6. avrov 0/7. T | 6. πιοσιν] R*; TIMOCIN R² | 7. πιοσιν] l'AIOCIN T*; ΠΑ- €IOCIN T?; + AYTON Pal39 πλειοσινΊ [TAIOCIN Pal39; חצס 6וא RLTK | dilex. ... 8. suo om. Cas247 | 8. ita om. Pal39 | 9. avro] AYTON Cas247 | 11. perdet] R*; disperdet R² Ph ; disperderet Cas247 | 12. eos (2^] eo Pal39 | 13. nos ne orm. Cas247|sua proprietate om. Pal39 | 14. διαφθερει scripsimus cum CSEL; ΔΙΑΦΘΕΙΡΕΙ Cas247; AIA- ΦΘΗΡΕΙ ΚΡ; ΔΙΑΦΟΡΕΙ R*; ΔΙΑΦΘΡΕΙ LTK | 16. ΔΙΑΦΘΙΡΗΚ RLTK; ΔΙΑΦΘΗ͂Ι- PHCP |disperdas] in ras. T? | κακοζηλως restituimus cum ἢ; KAKOZAQC RLTK Pal39 ; 054606 Cas247 | 19. rovro +- Ο R²TC*Ph | ekr. 1] €KTHCAN (y om.) K Pal39 | 20. εκτισατο CSEL | ergo] prem. melius ΕΞ 21. interpr. prem. ut Cas247 | symachus Pal39 | 22. obseruauerunt Cas247 | 24. habeat in orm. Pal39* | ^, simili uoce R | yevv0.] HOCTHCAN Cas247
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,77:72 

{29.10}In eodem: ET IN INTELLECTIBUS MANUUM SUARUM DEDUXIT EOS. Non habet ἐν τῇ συνέσει, ut scribitis numero singulari, sed ἐν rats συνέσεσιν, quod intellegentias sonat, sicut habetur et in hebreo † BATHABUNOTH †, quod est IN INTELLECTIBUS.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,78:1 

{29.14}Septuagesimo octavo: POSUERUNT HIERUSALEM IN POMORUM CUSTODIAM. Quod grece os ὀπωροφυλάκιον dicitur nec aliter potest verti quam a nobis translatum est. Significat autem speculam, quam custodes agrorum et pomorum habere consuerunt, ut de amplissima urbe parvum tuguriunculum vix remanserit. Hoc secundum Grecos. Ceterum in hebreo LICHIN scriptum habet, quod Aquila vertit λιθαόριον, id est acervum et cumulum lapidum, quibus vinee et agri purgari solent.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,79:10 

{29.21}Septuagesimo nono: ET PLANTASTI RADICES EIUS HINC. Et dicitis quod in greco HINC non habeat. Et bene, nam et in nostris codicibus non habetur, et miror quis imperitorum vestros libros falsaverit203.
203 miror... fals.] quis imperitorum vestros libros fals. nescio Pal39 |falsaverit] falsaverat K*
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,82:13 

{29.24}Octogesimo secundo: HEREDITATE POSSIDEAMUS SANCTUARIUM DEI. Et dicitis quod in greco sit scriptum κληρονομήσωμεν ἑαυτοῖς, id est POSSIDEAMUS NOBIS. Que superflua questio est. Quando enim204 dicitur POSSIDEAMUS {30.1} intellegitur ET NOBIS 205 . bw
bw 3. Ps. 77, 60 19. cf. psalt. iuxta Hebr. 9. 6]. psalt. iuxta Hebr. 215 Ἐς. 19. 10 10 ΡΕ ΤΠ 19) 24. Ps. 82, 13 14. Ps. 78, 1 ----------------------------- 2. posuerunt K*Pal39 | 3. scriptum -- est T* | 4. eam [ ea R*LCK Pal39 | 5. simachus Pal39 | es τήν ynv gv] R*; ΕΝ TH TH RT | εθεμελιωσεν -ἰ- AYTHN ΚΤ | 6. de terra] dextera Pal39 | 7. quis] quid Cas247 | 8. fund. ] fundatur K Pal39 | 10. in (39) om. CP | 11. CYN€CI R*LTK | 12. intellegentia Cas247 | 13. bathabunoth restituimus cum CSEL; athacunuth RLT K; athcynuth Cas247; athacunud banacain Pal39 | in om. CK Pal39 h | 14. hierlm CP | custodiam] K*; custodia R*LTCK² | 15. cs] R*; 6/6 R²Th | ^. potest aliter Pal39 | 16. speculum Cas247 | agr. | sacrorum L*TK Pal39 ; acrorum L?| 17. consueuerunt T* | 20. tumulum Pal39 | 21. hinc] hic Cas247* | dicis L | 22. nam et] nam ΕΚ; non K* | 225. CAUTOYCT ; €NE€NAYTOIC Pal39.l
204 enim om. Cas247 |
205 nobis] R*; a nobis R² |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,83:3 

{30.3} Octogesimo tertio: COR MEUM ET CARO MEA EXULTAVIT IN DEUM VIVUM. Pro quo in greco scriptum dicitis exultaverunt. In hoc206 nulla contentio {30.5} est; si enim legimus EXULTAVIT intellegitur COR MEUM EXULTAVIT ET CARO MEA EXULTAVIT. Sin autem exultaverunt, duo pariter exultaverunt, id est cor et caro. Et queso vos ut huiusmodi ineptas207 et superfluas contentiones, ubi nulla est sensus immutatio, declinetis. 208
206 in hoc] et praem. R² Pal39 |
207 ineptas Pal39 ] ineptias plerique codd. CSEL |
208 in greco dicitis T* | 15. ^u siue fletum siue planctum Pal39 | Pal39 ; |9 . cui (I^) ] Cas247 uius R T Pal39 CSEL | 10. | reprehenditur Pal39 | 14. 16. est om. Cas247 | hoc om. R* |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,83:6 

{30.8} In eodem: BEATUS VIR CUI 209 EST AUXILIUM ABS TE. In greco invenisse vos dicitis: CUI 210 EST AUXILIUM {30.10} EIUS 211 ABS TE; 212 quod, quia nos in latina interpretatione vitavimus213, ut dicimus214, reprehendimur.215 Cui enim non pateat quod si dicere voluerimus CUI 216 EST AUXILIUM EIUS, apertissimum vitium sit; et quando precesserit, CUI sequi non debeat EIUS, nisi forte vitii arguimur, quod vitavimus vitium.
209 cui] cuius R T Pal39 CSEL |
210 cui R* ] cuius R² cum Ps-R |
211 eius] ei R*L² |
212 in greco... abs te] om. Pal39 |
213 vitavimus] vitamus C* |
214 dicimus] dicitis R² Pal39 CSEL |
215 reprehendimur] reprehenditur Pal39 |
216 cui R* ] cuius R² Pal39 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,83:7 

{30.14}In eodem: IN VALLE LACRIMARUM bx . Pro quo dicitis in greco217 scriptum {30.15} esse κλαυθμῶνος, id est PLORATIONIS by . Sed sive PLORATUM sive planctum sive FLETUM 218 bz sive lacrimas dixerimus, unus est219 sensus. Et nos hoc sequimur ut, ubi nulla de sensu est immutatio, latini sermonis elegantiam220 conservemus.
bx Ps-G, Cas557
by convalle(m) plorationis : Ps-α Ps-δ Ps-MozX, convalle plorationes Ps-γ
bz Ps-H ; in convallem fletus Ps-ζ, in convelle fletus Ps-Med (+Clm343)
217 in greco] om. P | dic. – in greco] inv. T* |
218 sive planctum - sive fletum] inv. Pal39 |
219 est] om. Cas247 |
220 elegantiam] elegantia Cas247 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,84:2 

{30.19}Octogesimo quarto: BENEDIXISTI, DOMINE, TERRAM 221 . Pro eo222 quod est {30.20} BENEDIXISTI, in greco scriptum dicitis εὐδόκησας; et queritis223 quomodo hoc verbum exprimi debeat in latinum. Si contentiose224 verba scrutamur et syllabas, possumus dicere: BENE PLACUIT, DOMINE, TERRA TUA; et dum verba sequimur, sensus ordinem perdimus. Aut certe addendum est aliquid, ut eloquii ordo servetur et dicendum: COMPLACUIT TIBI, DOMINE, 225 {30.25} TERRA TUA. Quod si fecerimus, rursum a nobis queritur, quare addiderimus tibi, cum nec in greco sit226 nec in hebreo. Eadem igitur interpretandi sequenda est regula, quam sepe diximus, ut227 ubi non fit228 damnum in sensu,229 lingue in quam230 transferimus εὐφωνία et proprietas conservetur.ca
ca 3.Ps. 83, 6 14. Ps. 83, 7 Hebr. 19. Ps. 84, 2
221 terram] + tuam Pal39 CSEL |
222 eo] quo Pal39 |
223 queritis] queretis R* |
224 contentiose] contentiosa Pal39 |
225 tibi – Domine] inv. Pal39* |
226 sit] om. R* |
227 ut] om. Cas247 |
228 fit] fuit K*, sit Cas247 |
229 sensu] sensum R Cas247 |
230 quam] qua T |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,84:11 

{31.1}In eodem: MISERICORDIA ET VERITAS OBVIAVERUNT SIBI. Et dicitis quod in greco sibi non habeat. Nec in hebreo habet231 cb et apud Septuaginta obelo prenotatum est. Que signa dum per scriptorum neglegentiam a plerisque quasi superflua relinquuntur, magnus in legendo error exoritur. {31.5}Sin autem non fuerit additum SIBI, MISERICORDIA ET VERITAS non SIBI, sed alii occurrisse credentur232, nec iustitia et pax sibi dedisse osculum, sed alteri.
cb Cf. Ps-H.
231 habet] habeat K* |
232 credantur R*; crederentur Pal39 * |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,85:14 

{31.8}Octogesimo quinto: ET NON PROPOSUERUNT TE IN CONSPECTU SUO. Et dicitis, quod in vestro codice TE non habeat. Addite TE et, emendato {31.10} errore233 librarii, vestrum quoque errorem emendabitis234. cc
cc 4. in legendus] praem. et Pal39 | 16. in | dum R | exoritur ] oboritur R | 5. sibi (1^)] | emendato ... | 23. ingens] ἐμ ras. Pal39? | 25. ^. inuebitis | emendate nisse uos dicitis filiis tuis Cas247 | 26. laaci- K | | 11. uos dach T | habeat K Pal39 τοις οσιοι5 ΤΟΙ͂Ο inuenisse nos Pal39*; uos inuenisse Pal39? | 15. ti- YIOIC Pal39; TOYC YIOYC T.
233 10. errore K*] errorem K² |
234 10. emendabitis] emendabitiq errorem librarii vestri Pal39 - K* |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,85:15 

{31.10.}In eodem: ET TU, DOMINE DEUS, MISERATOR ET MISERICORS. In greco invenisse vos dicitis: ET TU, DOMINE DEUS MEUS. Quod superfluum est; MEUS enim nec in hebreo habetur nec in Septaginta.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,88:8 

{31.14}Octogesimo octavo: MAGNUS ET HORRENDUS. Pro quo in235 greco invenisse vos dicitis φοβερός, quod significat236 terribilis, timendus,237 formidandus. Ego puto in id ipsum significari et horrendum, non ut vulgus existimat238 despiciendum et squalidum, secundum illudcd: « Mihi frigidus239 horror | Membra quatit »; etce: « Horror ubique animo, simul ipsa silentia terrent »; etcf: « Monstrum horrendum ingens » et multa his similia.
cd Vergilius, Aeneis, 3.29-30.
ce Vergilius, Aeneis, 2.755.
cf Vergilius, Aeneis, 3.658.
235 in] om. R² L² Cas247 |
236 significat] significare R |
237 timendus] et praem. Pal39 |
238 existimat] L² (exi in ras.); estimat Pal39 |
239 frigidus] frigus L Cas239 K* |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,88:20 

{31.24}In eodem: TUNC LOCUTUS ES IN VISIONE SANCTIS TUIS. Pro quo in greco filis tuis invenisse vos dicitis. Sed sciendum quod in hebreo LAASIDACH habet quod omnes τοῖς ὁσίοις cov, id est {32.1} sanctis tuis, transtulerunt et sola sexta editio prophetis tuis interpretata est, sensum magis quam verbum exprimens. Et in κοινῇ tantum pro sanctis filios repperi.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,88:39 

{32.3}In eodem: Tu vero reppulisti et respexisti. Pro quo in greco ἐξουδένωσας invenisse vos dicitis. Unius littere mutatio {32.5}quantum vobis fecit errorem! Non enim RESPEXISTI , sed DESPEXISTI et PRO NIHILO DUXISTI interpretati sumus. Nisi forte ἐξουδένωσας non putatis transferendum despexisti, sed, secundum disertissimum istius temporis interpretem, adnihilasti vel adnullasti vel nullificasti, et si qua alia possunt inveniri apud imperitos portenta verborum.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,89:2 

{32.10}Octogesimo nono: A SECULO USQUE IN SECULUM TU ES DEUS. Et dicitis quod in greco non sit Deus. Quod apud eos deesse manifestum est. Nam † HEL† hebraicum et omnes alii interpretes et Septuaginta similiter transtulerunt: Ἀπο τοῦ αἰῶνος ἕως τοῦ αἰῶνος σὺ εἶ ὁ θεός, quod hebraice dicitur MEOLAM AD OLAM ATH HEL.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,89:10 

{32.15}In eodem: QUONIAM SUPERVENIT MANSUETUDO ET CORRIPIEMUR. In greco invenisse vos dicitis MANSUETUDO SUPER NOS. Sed et hoc superfluum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,90:2 

{32.17}Nonagesimo: DICET DOMINO: SUSCEPTOR MEUS ES TU. Et dicitis quod in greco ES non habeat. Ego vobis amplius dicam quod apud Hebreos nec ES habeat nec TU sed apud Septuaginta et apud Latinos pro εὐφωνίᾳ et verborum consequentia positum sit.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,93:12 

{32.21}Nonagesimo tertio: BEATUS HOMO QUEM TU ERUDIERIS, DOMINE. Dicitis in greco non esse TU. Et verum est; sed apud Latinos propter εὐφωνίαν positum. Si enim dicamus: BEATUS HOMO QUEM ERUDIERIS, DOMINE, compositionis elegantiam non habebit. Et quando dicitur DOMINE et apostrofa fit ad Dominum, nihil nocet sensui si ponatur et TU .cg
cg 19. sic in cf. Ps-H 3. Ps. 88, 30 psalt. iuxta Hebr. - 2. uerba P | tantum] prem. non K cam P; hebraica K | 13. simili Cas247; om. KP | P3. repperiri KP | resp.] despexisti Καὶ P | 4. ^u mutatio littere P | 5. et pro nih. duxisti 0ק KP | 6. sumus nisi] sunt id est contempsisti KP | putasti KP | 7. disertissimum] L*; dissertissimum L?TCK ; desertissimum R | 8. et si ... possunt om. Cas247 | 9. inuenire R | 10. usque om. T*; prem. et R²Ph | 12. hel hebraicum restituimus ; et in hebraicum LTC(hebraycum); in hebraicum R; est in hebraico CSEL; et hebraieos] prem. ΚΑΙ R²L?TCh | συ] COI R* L*K; COY R²|14. in eodem om. P |15. quoniam] quod P | et corripiemur ... 16. mansuetudo om. KP | 15. inuenisse om. LTC | ^. uos dicitis inuenisse CSEL | 16. hoc] in hoc ₪ | 17. dicet] dicit R | 19. ΕΥ̓ΦΩΝΙΑΝ Cas247; €OQUNIAN LT | 21. erudies RL | 22. ^. positum propter eufoniam K | erudies LT; tu erudies R* | 24. habet KP. ΤῊ
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,93:23 

{33.1}In eodem: Et IN MALITIA EORUM DISPERDET EOS. In greco dicitis non esse prepositionem IN , sed legi: MALITIAM EORUM DISPERDET. Sciendum autem, quod et in hebreo et in cunctis interpretibus positum sit: IN MALITIA EORUM DISPERDET EOS. Si autem voluerimus legere: MALITIAM EORUM DISPERDET, id quod in Septuaginta sequitur in fine versiculi eos et superfluum erit et vitiosum.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,97:3 

{33.8}Nonagesimo septimo: RECORDATUS EST MISERICORDIE SUE. Pro quo in greco invenisse vos dicitis MISERICORDIE SUE LACOB . Sed hic IACOB nomen superfluum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,100:6 

{33.11}Centesimo: OCULI MEI AD FIDELES TERRE UT SEDERENT MECUM. Pro quo in greco invenisse vos dicitis: Τοῦ συγκαθῆσθαι αὐτοὺς μετ᾽ ἐμοῦ. Quis non talem fugiat interpretationem, ut verbum ad verbum exprimens dicat: UT CONSEDERENT IPSI MECUM  ?
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,101:8 

{33.15}Centesimo primo: VIGILAVI ET FACTUS SUM SICUT PASSER SOLITARIUS IN TECTO. Et dicitis vos in greco invenisse ἐπὶ δώματι, quod antiqui codices Latinorum interpretati sunt IN EDIFICIO. Δῶμα in orientalibus provinciis ipsum dicitur quod apud nos tectum. In Palestina enim et Egypto, ubi vel scripti sunt Divini libri vel interpretati, non habent in tectis {33.20}culmina sed δώματα, que Rome vel solaria vel meniana vocant, id est plana tecta que transversis trabibus sustentantur. Denique et Petrus in Actibus Apostolorumch, quando ascendit in δῶμα, in tectum edificii ascendisse credendus est. Et quando precipitur nobis, ut faciamus δώματι nostro coronam, hoc precipitur, ut in tecto faciamus per circuitum{34.1} quasdam eminentias, ne facilis in preceps lapsus sit. Et in Evangelioci: ‘’Que, inquit, auditis in aure, dicite super δώματα’’, id est super TECTA . Et in Isaiacj: « Quid vobis est quod omnes ascendistis in tecta vana ¿ et multa istiusmodi ».
ch Cf. Dt. 22, 8.
ci Mt. 10, 27.
cj Is. 22, 1
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,101:7 

In eodem: FACTUS SUM SICUT νυκτικόραξ IN DOMICILIO . {34.5}Quod similiter habetur in greco. Et queritis quid significet νυκτικόραξ apud Latinos. In hebreo pro NYCTICORACE verbum BOS scriptum est, quod Aquila et Septuaginta et Theodotio et Quinta editio NYCTICORACEM interpretati sunt, Symmachus UPUPAM , Sexta editio NOCTUAM , quod et nos magis sequimur. Denique, ubi apud nostros et Grecos legitur: . {34.10} FACTUS SUM SICUT νυκτικόραξ IN DOMICILIO, apud Hebreos dicitur : FACTUS SUM SICUT NOCTUA IN RUINOSIS. Plerique bubonem contentiose significari putant.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,101:11 

{34.12}In eodem: A FACIE IRE ET INDIGNATIONIS TUE. Pro quo in greco invenisse vos dicitis: A FACIE IRE TUE, cum manifestissimum sit, quod et apud Hebreos et apud Septuaginta interpretes sic habet: Ἀπὸ προσώπου . {34.15} τῆς ὀργῆς καὶ τοῦ θυ σου.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,101:15 

{34.15}In eodem: QUONIAM PLACUERUNT SERVIS TUIS LAPIDES EIUS ET TERRE EIUS MISEREBUNTUR. Pro terra in hebreo AFAR positum est, quod omnes χοῦν transtulerunt; et potest tam pulvis quam hurmus, id est terra, interpretari.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,102:9 

{34.19}Centesimo secundo: NON IN PERPETUO IRASCETUR. Pro quo in greco {34.20}invenisse vos dicitis: NON IN FINE . Sed verbum hebraicum NES et PERPETUUM et FINIS et VICTORIA pro locorum intellegitur qualitate.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,103:4 

{34.22} Centesimo tertio: QUI FACIS ANGELOS TUOS SPIRITUS. Pro quo in greco {35.1} invenisse vos dicitis: 'O ποιῶν τοὺς ἀγγέλους αὐτοῦ, id est: QUI FACIT ANGELOS SUOS. A quibus breviter querite, quomodo cum ad Deum sermo sit240, quasi ad alium loquens Propheta repente mutetur; maxime cum sic incipiatck: “Domine Deus meus, magnificatus es vehementer, confessionem {35.5}et decorem induisti”. Etcl: “Qui tegis in aquis superiora eius”, id est celi. “Qui ponis nubem ascensum tuum, qui ambulas super pennas ventorum”.cm 241 Et statim sequiturcn: QUI FACIS ANGELOS TUOS SPIRITUS ET MINISTROS TUOS IGNEM urentem. Qui fundasti terram super stabilitatem suam. Et post paululum: Ab increpatione tua fugient; a voce tonitrui tui formidabunt. {35.10}Et: IN LOCO QUEM FUNDASTI EIS. QUI EMITTIS FONTES IN CONVALLIBUS. Et illud: UT EDUCAS 242 PANEM DE TERRA. Si ergo omnia ad secundam personam sunt, id est ad Deum, quomodo in uno243 versiculo tertia persona244 subito et245 extra ordinem introducitur?
ck Ps. 103, 1.
cl Ps. 103, 3.
cm Ps. 103, 3.
cn Ps. 103, 4-5.
240 sit] fit Pal39 |
241 1. apostrofa [ ad postremum Cas247 | po- KP; considerint R* | ^. mecum ipsi nitur K P | 3. legitis Cas247 | mali(t)ia C K P | * 16 | ך . ^, in greco uos Κ Ρ | 17. in disp. + eos R²|4. in malitiam T C | 5. eos ... disperdet om. P6. id] et secundum Cas247 *]|in finem R L T C | uersiculi] seculi R*LT | ^, eos in fine uers. K* | 8. non. sept.] xcvi. RL | 10. nomen om. Cas247 | 11. cent] om. T | ad fideles] semper + | sedeant K P | 12. in greco om. K*P | CYNKAOHCOHNAI L | avrovs 07. P | 13. fugam interpretatione KP | 14. consederint R²; considerent 3 )15( om. KP | 18. nos tectum] latinos tecum P | palestina CSEL ; palestino K P | egipto K; egypto P; prem. in Cas247 | 19. uel (7?) om. Cas247 | ^. uel ubi P | in tecta P | 20. rome T; more Cas247 | meniana CSEL ; mediana R*LTC; menia K | 21. ^v in act. apost. petrus P | 22. δωμα] doma RL; domo T; domata Cas247 | 23. credendum Cas247 | 24. δωματι Scripsimus cum ἢ; domati R L T C; doma in K; domia in P. ox 2. Mt. 10, 27 3. Εϑαὶ. 22, 1 4. Ps. 101, 7 11. bubonem] sic in psalt. iuxta Hebr. 12. Ps. 101, 11 15. Ps. 101, 15 17. puluis] sic in psalt. iuxta Hebr. 19 aure] ἰθοῖο 6 | cos] prem. apud K | 10. dicitur factus dicitis K Pal39 δωματα scripsimus cum CSEL ; domata omn. codd. | 3. esaya Cas247 ; isaia א | quid] quod R*; 4- inquit T* | ascenditis C K Pal39 | in] super Pt | uana] noua Cas247 ; una K Pal39 | 4. huiusmodi P. 4] uel istiusmodi P? | 5. ^. in gr. habetur K Pal39 6. nicticorace C K Pal39 ; necticorace RLT | 7. quod aquila om. K Pal39 theodotio] T*; theodotion Τὸ | nicticoracem L*C K Pal39 | 8. symachus P; -Ἐ uero K Pal39 | hupupam LT; ububam P 9. ubi om. K Pal39 | nostros] nos K Pal39 | gresum or Καὶ | 12. ire] +- tue K Pal39 | pro quo ... 13. ire tue om. K Pal39 | 13. manifestum K Pal39 | 14. habet] R*; habeat P; habetur R² | 15. ספ -j- COY L? T C h | 16. pro terra [p ropterea Cas247 *P | 17. tam puluis] amplius K Pal39 | 19. in perpetuo] R*; in perpetuum R² | irascitur R* | ^, inuenisse uos in greco dicitis T | 20. in finem R* CSEL | nes] nese CSEL | 21. pro ... qualitate] intelligitur K | pro] et pro C | ^. intellegitur pro locorum qualitate P | 22. facit Cas247 | suos P* | in greco om. Cas247 |
242 educas] Cas247 *; educam Cas247 ² |
243 uno] unius Pal39 * |
244 tertia persona] tertiam personam Cas247 |
245 et] om. Cas247 * |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,103:7 

{35.13}In eodem: A VOCE TONITRUI TUI FORMIDABUNT. Habet et in hebreo TONITRUI TUI. Et miror quomodo apud Latinos {35.15}scriptorum errore subtractum246 sit.
246 script. errore subtractum] scriptorum error subtractus K, error scriptorum subtractus Pal39
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,103:25 

{35.15}In eodem: HOC MARE MAGNUM ET SPATIOSUM MANIBUS. Dicitis in greco MANIBUS non haberico. Et ego novi, sed ex hebraico247 et de248 Theodotionis editione in Septuaginta sub asterisco additum est249. Denique et in hebreo ita scriptum est ZE HAIAN GADOL250 UARAB251 IDAM252 cp, quod Aquila sic interpretatus est: Αὐλὴ καὶ πλατεῖα253 χερσίν, et omnes interpretes254: Αὕτη ἡ θάλασσα ἡ μεγάλη καὶ εὐρύχωρος χερσίν. Et hoc secundum hebraicam dicitur proprietatem μεταφορικῶς255, quod256 quasi expansas manus257 habeat et in se cuncta suscipiat.
co αὕτη ἡ θάλασσα ἡ μεγάλη καὶ εὐρύχωρος LXX
cp : זֶה, הַיָּם גָּדוֹל--   וּרְחַב יָדָיִם
¶Codd. : Edmaior
247 hebraico] hebraica Pal39 |
248 de] om. C K P |
249 est] om. R* K Pal39 |
250 GADOL] GADLA K P, SADOLL R L T Cas247 |
251 UARAB] oarab Cas247 |
252 ZE... IDAM] ... HAIAM... K Pal39 CSEL , ZEHA IAM GADLAUAR ABIDAIM VL311 | IDAM] IDAIM K Pal39 VL311 CSEL |
253 πλατεῖα] Πaatia VL311 |
254 Αὐλὴ ... interpretes VL311 etc. ] om. R* L T Cas247 |
255 μεταφορικῶς ] ΜΕΤΑΦΩΡΙΚΟΝ K , ΜΕΤΑΦΩΡΙΚΩΝ Pal39 VL311 |
256 quod] quo K Pal39 VL311 |
257 expansas manus] expansis manibus Cas247 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,103:14 

{35.22}In eodem: UT EDUCAS 258 PANEM DE TERRA. Pro quo invenisse vos dicitis UT EDUCAT cq . Sed {36.1} non potest aliud ad ipsum, aliud de ipso dici, aut259 omnia quasi ad Deum loquebatur Propheta, aut omnia ad alium de eo referebat. Cum autem pleraque ad ipsum dirigantur, et ea que ambigua sunt ad ipsius personam dirigenda sunt. 260 261
cq Ps-H in loc. cit.
258 educas] educat Cas247 * |
259 dici aut] dici dici autem K Pal39 |
260 sus K | herinaciis K Pal39 | 12. spannim T; |
261wrwa] €IKTCINA RLT; €KTCINA KP | 8. consueuerunt KP; consueuit Cas247 | | 11. scripsimus cum ἢ; cyparissos R; cyparessos T*; cypressos LT?CP; cypres κυπαρισσους phannim KP | γοιρογρυλλιους scripsimus ; XOIPOIPYAAOYC Cas247 ; €XOIPOYPYA- 076 R*L*; XOIPOYPYAMAIOIC 12: TOIC XOIT'O[---]PYAIO[---] R²; TOY XOIl'OPYAOIC T; XOYPI'YMOIC KP; τοις χοιρογρυλλιοις ἢ | 13. exceptis ] soli KP | 14. sciendum +- est KP | maius] magis KP | ericio] K*; hericio K²P | 15. et (29) om. R LT | arcomus KP | 16. in om. KP | 18. dedit] edidit KP | 19. dicitis K | ita om. Cas247 . |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,103:17 

{36.4}In eodem: HERODII DOMUS DUX EST EORUM. {36.5} Pro Herodio, quod in hebreo dicitur ASIDA, Symmachus ἰκτῖνα, id est milvum, interpretatus est. Denique et nos ita vertimus in latinum: UBI AVES NIDIFICABUNT, MILVI ABIES DOMUS EST, quod scilicet semper in excelsis et arduis arboribus nidos facere consueverit. Unde et Sexta editio manifestius interpretata est: MILVO CYPRESSI 262 AD NIDIFICANDUM. Pro abietibus {36.10} autem et cypressis263 in hebreo ponitur BARUSIM, quod magis ABIETES quam κυπαρίσσους significat.264
262 cypressi Cas247 * K ] cupressi T*, cipressi T²; copressi R²; cypressus Cas247 ² |
263 cypressis K] scrips., cupressis T*, cipressis T²; copressis R; cypressos Cas247 |
2641. AYTOYC P | id est oz. K | facis K | 14. tui om. KP 2. suos -- spiritus K | querite 00. P* | 3 | ad om. T | repente om. ΡῈ | ^. P | de om. CKP | 18. est cum sic maxime P* | 4. meus om. RLT | (?) om. R*KP | 5. in om. R²KP* | id est] idem P*; item | idaim K | celi] alibi KP | 6. pones LT*K; po- KPh | αυλη ... 20. interpretes o7. R*LT nens Cas247 | pinnas R*L*|9. fugiant Cas247 ; + Cas247 | 21. et hoc ... μεταφορικως 07. RLT et KP | 10. quem] quam R* | emittes LT* Cas247 | META9()PIKON K; ΜΕΤΑΦΩΡΙΚΩΝ Cas247 || 12. uno] P | |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,103:18 

{36.11}In eodem: PETRA REFUGIUM HERINACIIS. Pro quo in hebreo positum est SPHANNIM, et omnes χοιρογρυλλίους voce simili transtulerunt, exceptis Septuaginta, qui LEPORES interpretati sunt. Sciendum autem animal esse non maius ericio, habens similitudinem muris et ursi; unde et in Palestina ἀρκομῦς dicitur et magna est in istis regionibus huius generis abundantia semperque in cavernis petrarum et terre foveis habitare consuerunt.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,104:30 

{36.18}Centesimo quarto: DEDIT TERRA EORUM RANAS. Pro quo in greco ἐξῆρψεν vos legisse dixistis. Quod potest ita interpretari: EBULLIVIT TERRA EORUM RANAS. Sed et in hoc nulla est in sensu mutatio et nos antiquam interpretationem sequentes, quod non nocebat, mutare noluimus.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,104:33 

{36.22}In eodem: ET CONTRIVIT LIGNUM FINIUM EORUM. Pro quo in greco invenisse VOS DICITIS OMNE LIGNUM. Sed et hoc additum est et superfluum.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,104:42 

{37.1}In eodem: QUONIAM MEMOR FUIT VERBI SUI QUOD HABUIT AD ABRAHAM PUERUM SUUM. Pro quo in greco legisse vos dicitis ὃν διέθετο, id est disposuit. lta enim et in hebreo et apud Septuaginta habetur interpretes: Ἐμνήστη ToU λόγου τοῦ ἁγίου αὐτοῦ, τοῦ πρὸς ᾿Αβραὰμ τὸν δοῦλον αὐτοῦ. Ergo, quod in greco dicitur ὃν διέθετο, in hoc loco et superfluum est et radendum.265
265 117. 85. 103.818 18. Ps. 104, 30 19. sic in psalt. iuxta Hebr. 6. cf. psalt. iuxta Hebr. 22. Ἐξ: 10 4..535
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,105:1> 

{37.7}Centesimo quinto: CONFITEMINI DOMINO, QUONIAM BONUS. Pro quo in greco legisse vos dicitis quoniam χρηστός, id est suavis. Sed sciendum quod γρηστός et in bonum et in suave verti potest. Denique in hebreo ita scriptum est CHI TOB, quod omnes voce simili transtulerunt QUIA BONUS. Ex quo perspicuum est, quod et χρηστός bonus intellegatur.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,105:7a 

{37.12}In eodem: NON FUERUNT MEMORES MULTITUDINIS MISERICORDIE TUE. Dicitis quod in greco inveneritis: Et NON FUERUNT MEMORES; et coniunctio superflua est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,105:7b 

In eodem: ET IRRITAVERUNT ASCENDENTES IN MARE RUBUM. {37.15}Pro quo in greco invenisse vos dicitis «καὶ παρεπίκραναν, et putatis verbum e verbo debere transferri ET AMARICAVERUNT. Sed hec interpretatio ADNULLATIONI CONSIMILIS est sive ADNIHILATIONI. cr Legite Ezechiel et invenietis παραπικρασμόν irritationem et EXACERBATIONEM semper expressum ubi dicitur οἶκος παραπικραίνων, id est domus EXASPERANS .
cr Cf. 32.8
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,105:44 

{37.19}Et eodem: ΕT VIDIT CUM TRIBULARENTUR, ET AUDIVIT ORATIONEM EORUM. Quicquid extra hoc in greco vos invenisse dixistis, superfluum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,106:29 

{37.22}Centesimo sexto: ET STATUIT PROCELLAM EIUS IN AURAM ET SILUERUNT FLUCTUS EIUS. Hoc ergo quod pro isto in greco invenisse vos dicitis: καὶ ἐπετίμησεν τῇ καταιγίδι αὐτῆς καὶ ἔστη, superfluum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,106:30 

In eodem: {38.1} ET DEDUXIT EOS IN PORTUM VOLUNTATIS EORUM. Pro quo invenisse vos dicitis IN PORTUM VOLUNTATIS SUE. Sed in hebreo non habet EPHSAU, quod VOLUNTATIS SUE significat, sed EPHSAM, quod VOLUNTATIS EORUM sonat.266
266 1. Ps. 104, 42 (ps 105,1 12. Ps? 105, 7 14. ibid. 17. adnullationi] CLSSUpra p. 32,4139 | 01266 2. 5. 6. 7 εἴς: 20. Ρ5. 105, 44 22. Ps. 106, 29 1. uerbi 4- sancti CSEL | 2. legisse] inuenisseT K | 8606-0[ CO€TO Cas247 | quod om. Cas247 * |3. apud π R²LTC; om. R* |^ . interpretes habetur P | 4. interpr. 4- OTI R²L*Th | 5. διοθετο] 60670 6 | et] quod et K 8 | ק . ^. uos legisse P | yogaros] Xpos P | 9. quod] quoniam T | et (7^) om. K Pal39 | in suaue] R*; in suauem R* K Pal39 | denique + et Ph | 10. simili] semel ΕἾ 11. est om. T | quod] qui Cas247 | et om. K Pal39 | intellegitur Cas247 | 14. mare -- mare ἢ | 15. in greco om. P | 16. e om. K Pal39 | debere] deberi Cas247 ; posse K Pal39 | sed +- et Ph | 17. similis T | hiezechiel R; ezechihelem Cas247 P; ehechiel K | 18. inuenitis RLK | ΠΑ- PAIII K Pal39 ACMOC R L T C h | inrit. et] irritatio K Pal39 | expressam K Pal39 | 19. ΠΑΡΑΠΙΚΡΕ- NON RLT; lIAPAII K Pal39 CNA >; ΠΑΡΑΙ- TI K Pal39 HNA P | 21. uos om. Cas247 Pal39* | ^. inuenisse uos P? CSEL | dicitis K Pal39 | 22. eius om. Cas247 | 24. ἐπετιμ.] 676756 א TP | AYTOY T | και eo om, ΟΡ; 4- 6/6 AYPAN R²Th, σι
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,107:3 

{38.4} : EXSURGE GLORIA MEA quod dicitis in latino non esse, recte in isto psalmo non habet, quia nec apud Hebreos, nec apud ullum interpretum repperitur, sed habetur in quinquagesimo sexto psalmo,cs de quo mihi videtur a quodam in istum locum esse translatum.ct
cs Ps. 56, 9.
ct Exurge gloria mea † ω² Clementina cum Ps-R Ps-Med (+Clm343) LXX (Lucian.) de Ps. 56:9 translatum iuxta Hier. ep. 106 ] om. Rusch Ps-G cum hebr. Hexapl. Ps-α Ps-γ Ps-δ Ps-Moz C Hier. ep. 106 (nec apud ullum interpretum) 
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,107:8 

{38.8}In eodem: MII ALIENIGENE AMICI FACTI SUNT. Pro quo in greco invenisse vos dicitis ὑπετάγησαν, hoc est SUBDITI SUNT. Sed hoc in quinquagesimo nono psalmo scriptum est; in presenti autem ita apud omnes invenimus translatores: Ἐμοὶ ἀλλόφυλοι ἐφιλίασαν, id est AMICI FACTI SUNT, quod hebraice dicitur ETRHOHE.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,109:2a 

{38.13}Centesimo nono: VIRGAM VIRTUTIS TUE EMITTET DOMINUS EX SION. cu Dicitis vos in grecis codicibus non legisse VIRTUTIS TUE. Quod manifeste et in hebreo et in Septuaginta interpretibus habet.
cu Ps-R Ps-G
Codd. : Edmaior.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,109:2b 

{38.15}In eodem:267 DOMINARE IN MEDIO INIMICORUM TUORUM cv . Dicitis in greco legi ET DOMINARE. Sed hoc nec in hebreo habetur nec apud Septuaginta et superfluum est. cw
cv Ps-G
cw κατακυρίευε hebr. Ps-H => LXX(HOP*= 36 /130+Sedulius) => Ps-G Hieron. Ep.106 (hebr. LXX) ] καὶ praem. koinè : LXXdomineveris(Rahlfs* Hop : 94 [R156 etc.] /130) => Et Vet. lat: omnes + Clm343 ¶Nota : Rahlfs fait comme si l’omission de ET n’était attestée que par les latins alors que le HoP l’omet dans le texte et ne recense en apparat que 94 témoins.
Codd. : Edmaior.
267 In eodem] Ipso VL312
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,110:1 

{38.19}Centesimo decimo: CONFITEBOR TIBI, DOMINE, IN TOTO CORDE. In greco invenisse vos dicitis IN TOTO CORDE MEO. Sed et hoc hic superfluum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,113:11 

{38.21}Centesimo tertio decimo: DEUS AUTEM NOSTER IN CELO. Pro quo in greco legisse vos dicitis in celo et in terra. Sed et hoc hic superfluum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,114:2 

{38.23} Centesimo quarto decimo: ET IN DIEBUS MEIS INVOCABO TE. Dicitis quod in greco non sit TE . Et bene e vestris quoque codicibus eradendum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,114:9 

{39.1}In ipso: PLACEBO DOMINO IN REGIONE VIVORUM. Pro quo in greco legisse vos dicitis: PLACEBO IN CONSPECTU DOMINI. Sed hoc superfluum est.268
268 4. Ps. 107, 3 6. cf. Ps. 56, 9 8. Ps. 107, 10 ל 59, 10 I9:Ds:5100:22 16. ibid. 19. Ps. 110, 1 21. Deut TT 23:5 Ds: 114, 2 ---1. deduxisti K Pal39 | pro quo -r in T | 12. etrhohe] etrhhe Cas247 ; ethrohe CSEL ; greco R* Cas247 | inuenisse om. K Pal39 | uos om. P* | 2. ephsau ... 3. sed om. K Pal39 | 3. sue ... uoluntatis (2^) om. Cas247 | 5. non (1?) om. P*|habet] R*; habetur R²|6. interpretem T K Pal39 | habet K Pal39 | 8. in eodem -- dicitis om. R*LTC | 9. uos om. P* | 10. in presente R* | 11. euo: αλλοφυ- λοι εφιλιασαν)] R*; €MOI AAAOQ9YAOI סו ΦΙΛΟΙ AYXOHCAN R²; ΑΛΛΟΦΥΛΟΥ YIICTATHCAN P; OI ΦΙΛΟΙ AYXOHCAN ethroeth K Pal39 | 13. emittit R* | ex syon Cas247 ; exion L*; ex syon ex syon K Pal39 | 15. habet] R*; habetur R²| 16. legisse Cas247 | 17. et om. K Pal39 | 19. corde -- meo L(ut vid.) K|in greco ... 20. corde om. P | 20. et om. P* | 21. centesimo ... 22. est om. Καὶ P | 22. legisse] inuenisse R | hic om. CSEL | 24. e] et ex Cas247 ; de K Pal39 ; et R | codicibus om. P | ^. uestr. cod. quoque R | radendum C K Pal39 .
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,117:10.11.12 

{39.4}Centesimo septimo decimocx: ET IN NOMINE DOMINI QUIA ULTUS SUM {39.5} IN EOS. Dicitis quia in grecis codicibus non inveniri. Sed et in latinis sub asterisco legendum est.
cx Ps. 117, 10 ; Ps 117, 11 ; Ps. 117, 12.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,118:47 

{39.7}Centesimo octavo decimo: ET MEDITABAR IN MANDATIS TUIS QUE DILEXI. In greco VEHEMENTER additum legisse vos dicitis. Sed hoc superfluum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,118:48 

{39.9}In eodem: LEVAVI MANUS MEAS AD MANDATA QUE DILEXI. In greco legisse vos dicitis AD MANDATA TUA . Sed hoc superfluum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,118:59 

{39.11}In eodem: COGITAVI VIAS MEAS. In greco vias tuas legisse vos dicitis. Sed hoc superfluum est et rectius MEAS legitur.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,118:59 

{39.11}In eodem: ET AVERTISTI PEDES MEOS IN TESTIMONIA TUA. In greco legisse vos DICITIS ET AVERTI. Sed et hoc superfluum est. cy
cyPs-H.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,118:69 

{39.14}In eodem: Ego AUTEM IN TOTO CORDE SCRUTABOR {39.15} MANDATA TUA. In greco IN TOTO CORDE MEO legisse vos dicitis. Sed hic MEO superfluum est. 269
269 2. ^x. uos legisse P | sed + et P; et hoc K. Ἵ uel in hoc K² | in eo- R|4. et om. K Pal39 | 5. in (7) om. RLC | dem om. T* | 11. uias] prem. iuxta CSEL | quia] quod LTP | ^. cod. grecis P | 12. est om. P | in eodem ... 14. superinuenitur T K Pal39 ; inuenire R* | et orm. fluum est om. K Pal39 | 12. auertisti] uerti K Pal39 | 7. meditabor K | dilexisti R*L | Ch | 13. legisse | inuenisse T | sed et hoc] 8. ^, legisse uos dicitis uehementer ad- in ras. Cas247 ? | 18. et )1([ quod T | 20. aditum K Pal39 [sed + et R | 9. est om. K chaifi Cas247 | 21. ediderunt > | 23. meum P | mandata 4- tua LT K Pal39 h | 10. tua 4- om. K | ^. quasi sanguinem in manibus que dilexi uehementer CSEL | hoc] in hoc meis porto K | 24. quia] qui L*
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,118:109 

{39.16}In eodem: ANIMA MEA IN MANIBUS MEIS SEMPER ET LEGEM TUAM NON SUM OBLITUS . Pro quo in greco legisse vos dicitis: ANIMA MEA IN MANIBUS T UIS SEMPER. Sed sciendum et apud Hebreos et apud Septuaginta et omnes alios interpretes scriptum esse IN MANIBUS MEIS, et non IN MANIBUS TUIS, quod hebraice dicitur BACHAFFI; et omnes apud Grecos ecclesiastici interpretes istum locum sic edisserunt, et est breviter hic sensus: Quotidie periclitor et quasi in manibus meis sanguinem meum porto, et tamen legem tuam non obliviscor.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,118:136 

{39.23}In eodem: Exitus aquarum deduxerunt oculi mei quia non custodierunt legem tuam. Pro quo in greco legisse vos dicitis: Quia non custodivi legem tuam. {40.1}Sed hoc superfluum est270 quia et in hebreo legiturcz: Rivi aquarum fluebant de271 oculis meis quia non custodierunt legem tuam.
cz =Ps-H.
270 est] om. K Pal39 |
271 de ] om. Cas247 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,118:172 

{40.2}In eodem: PRONUNTIABIT 272 LINGUA MEA ELOQUIUM TUUM. Pro PRONUNTIABIT 273 in greco φθέξεται274 vos legisse dixistis.275 Quod verbum sive dicas276 PRONUNTIABIT 277 sive {40.5} EFFABITUR sive LOQUETUR ,278 idipsum279 significat. Denique et nos de hebreo ita vertimusda: LOQUETUR 280 LINGUA MEA SERMONEM TUUM 281 .
da =Ps-H.
272 pronuntiavit] pronun (t)iauit R* K Pal39 |
273 pro pronuntiabit] pro quo nun(t)iavit K Pal39 , pronuntiabit T |
274 φθέξεται] ΦΘΕΓξΟΙΤΟ Pal39 |
275 dixistis] dicitis T* |
276 dicas] dicat Cas247 |
277 pronuntiabit] pronuntiavit K Pal39 |
278 loquetur] loquitur R* |
279 idipsum] ad ipsum K Pal39 |
280 loquetur] loquitur R* |
281 tuum] meum C as247 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,119:2 

{40.7}Centesimo nono decimo: Domine, libera animam meam a labiis iniquis, a282 lingua dolosa. In greco legisse vos283 dicitis et a lingua dolosa; et284 superfluum est.
282 a] et Cas247, et a K Pal39 |
283 leg. vos] vos legisse inv. Pal39 |
284 et] + ergo K Pal39 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,126:5 

{40.10}Centesimo vicesimo sexto285: BEATUS VIR QUI IMPLEVIT 286 DESIDERIUM SUUM EX IPSIS. In287 greco dicitis VIRUM 288 non haberi. Quod manifestissime et in hebreo et in Septuaginta interpretibus continetur.
¶Codd. : Edmaior
285 .CXXVI.] centesimo vigisimo quinto VL311 K Pal39 |
286 implevit VL311 ] implebit R² CSEL |
287 In] Et in R K Pal39 VL311 |
288 virum] vir Cas247 K Pal39 VL311 CSEL |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,129:4 

{40.13}Centesimo vicesimo nono: PROPTER LEGEM TUAM SUSTINUI TE, DOMINE db . Dicitis vos in greco289 invenisse PROPTER NOMEN TUUM. dc Et nos confitemur {40.15}plura sic290 exemplaria repperiri291; sed quia veritati292 studemus quid in hebreo sit, simpliciter debemus dicere pro NOMINE sive LEGE apud eos legitur THIRA 293 [תירא] quod Aquila interpretatus294 est φόβον hoc est TIMOREM , Symmachus295 et Theodotion : νόμον,296 id est LEGEM putantes THORA dd propter litterarum297 similitudinem iod 298 [י] et vau [ו], que tantum magnitudine distinguuntur. {40.20}Quinta editio TERROREM interpretata est, Sexta VERBUM . de
db Ps-R=Ps-G
dc sic Ps-Med
dd νόμου R + Sedulius (τō νωμō), Hexapl. (Sym. et Theodot. ex hebr. תורא => תּוֹרָה, cf. Hieron. ep. 106), legem Ps-R Ps-G Ps-α Ps-γ Ps-Med (+ Clm343 VL409 L ) pleraque Psalteria Veteris Latinae praeter Ps-Med (cf. infra) Basel (legem et nomen) => Rahlfs
de ὀνόματὀς LXX Luc.(R156 plerique codd. ; FIELD , t. 2, Oxford, 1875 : « hodierna ad unum omnia [exemplaria] cum Syro-hex. ») + dik39114) VL408 G VL409 G cum Sahid., nomen VL408 L Ps-Med Basel (legem et nomen) => HoP. - תִּוָּרֵא (לְמַעַן) => timorem Hexapl. (Aquila), terrorem Hexapl. (Quinta), cum terribilis sis Ps-H ¶Nota : La tradition grecque et latine se partage entre deux leçons que Jérôme fait découler d’une certaine vocalisation de l’hébreu que les interprètes d’expression grecque ont traduit par Loi, Parole ou Nom. Jérôme retient legem avec la tradition latine quasi unanime - à l’exception de la révision irlandaise du Ps-Med.- , même si la koinè a préféré ὀνόματὀς retenu par l’édition d’Oxford (HoP). Rahlfs revient à la leçon alexandrine mieux attestée par la traditions indirectes des psautiers non grecs. La tradition juive, vocalisant différemment, préfère l’effet (la crainte) à la cause (Dieu qui parle et légifère) et se distingue complètement sur ce point de la réception chrétienne du verset. [MM2024]
¶Codd. : Edmaior
289 uos - in greco VL311 ] inv. T |
290 sic VL311 ] om. Cas247 |
291 repperiri VL311 ] repperire R* |
292 veritati VL311 ] veritate R* |
293 THIRA VL311 ] thora Cas247 |
294 interpretatus VL311 ] interpretatum Pal39 |
295 Symmachus VL311 ] scrips., symachus Pal39 |
296 νόμον ] MONON VL311 |
297 litterarum] littere K Pal39 VL311 |
298 iod νόμον] ioth L T ; ioht Cas247 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,131:2 

{40.21}Centesimo tricesimo primo299: SICUT IURAVIT 300 DOMINO, VOTUM VOVIT DEO 301 LACOB. Pro eo quod nos interpretati sumus VOTUM VOVIT, in greco ηὔξατο legisse vos dicitis et putatis interpretari debuisse ORAVIT. Sed hoc male302; εὐχή enim pro locorum qualitate et ORATIONEM et VOTUM significat secundum {40.25} illuddf: « Redde Deo303 vοta tua », id est τὰς εὐχάς σου.
df Ps. 49, 14.
299 primo] om. K Pal39 |
300 iuravit om. Pal39 K |
301 deo] domino deo K* |
302 sed hoc male] om. K Pal39 |
303 deo] domino K Pal39 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,135:7 

{40.26}Centesimo tricesimo quinto: QUI FECIT 304 LUMINARIA MAGNA. Dicitis {41.1} quia in greco inveneritis MAGNA SOLUS. Sed hoc de superiori305 versiculo est, ubi legimus: QUI 306 FECIT 307 MIRABILIA 308 MAGNA SOLUS. lbi ergo legendum est et hic quasi superfluum non scribendum.
304 fecit] facit K |
305 superiori] superiore R² L, superire R* |
306 qui] quia Pal39 |
307 fecit] facit K Pal39 |
308 mirabilia] luminaria R C |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,137:2 

{41.4}Centesimo tricesimo septimo309: QUONIAM 310 MAGNIFICASTI SUPER OMNE NOMEN SANCTUM TUUM. In greco repperisse vos dicitis SUPER OMNES. Sed in Septuaginta ita legitur: Ὅτι ἐμεγάλυνας ἐπὶ πᾶν τὸ ὄνομα τὸ ἁγιόν σου, sicuti311 et nos in latinum vertimus. Ceterum apud Hebreos ita esse cognoscite: “Quia312 magnificasti {41.10} super omne nomen313 tuum314 verbum tuum”. luxta editionem autem315 latinam hic sensus est: QUONIAM 316 MAGNIFICASTI SUPER OMNE NOMEN, hoc est,317 quod in celo et in terra dici potest, SANCTUM Filium TUUM .
309 4. tric. sept.] xxxvi Cas247 K Pal39 |
310 quoniam] quam K Pal39 |
311 sicuti] sicut K Pal39 |
312 quia] quam K Pal39 |
313 nomen] + tuum T |
314 tuum] om. Cas247 |
315 editionem autem] inv. Cas247 |
316 quoniam] quam K Pal39 |
317 quoniam... hoc est] om. R* |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,138:4 

{41.12}Centesimo tricesimo octavo:318 QUIA NON EST SERMO IN LINGUA MEA. 319 Pro quo in greco legisse vos dicitis: QUIA NON EST DOLUS IN LINGUA MEA. Quod320 solum Sexta editio interpretata est. Ceterum et apud Septuaginta {41.15}et apud omnes interpretes et ipsum hebraicum vel λαλιάν321 vel λόγον322, id est ELOQUIUM dg et VERBUM, scriptum habet. Denique hebraice MALA323 dicitur.
dg Ps-H.
318 .XXXVIII.] .XXXVII. K Pal39 |
319 mea] tua Pal39 |
320 quod ] + non Cas247 |
321 λαλιαν] alian K Pal39 |
322 vel λόγον] om. T , vel ΛOΓION R*, vel ΛOYON R* |
323 mala] hela K; om. Pal39 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,139:6 

{41.17}Centesimo tricesimo nono: FUNES EXTENDERUNT IN LAQUEUM. Pro quo in greco324 invenisse vos dicitis: FUNES EXTENDERUNT LAQUEUM 325 PEDIBUS MEIS . Sed hoc in hoc loco326 superfluum est.
324 in greco] om. Pal39 |
325 laqueum] praem. in K Pal39 |
326 sed hoc in hoc loco] om. Pal39 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,139:14 

{41.19}In eodem pro eo quod est: HABITABUNT RECTI CUM VULTU TUO, in greco repperisse vos dicitis et habitabunt. Sed hic ET coniunctio superflua est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,140:7 

{41.22}Centesimo quadragesimo: DISSIPATA SUNT OSSA NOSTRA SECUS INFERNUM . Pro quo327 in greco legisse vos328 dicitis OSSA EORUM. Sed et hoc329 superfluum est.
327 quo] eo quod Cas247 |
328 legisse – vos ] inv. T |
329 et hoc] inv. T |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,146:10 

{41.25}Centesimo quadragesimo sexto330: NEC IN TIBIIS VIRI 331 BENEPLACITUM ERIT EI 332 . Pro EI, DOMINO 333 legisse vos dicitis. Quod non habetur 334. dh
dh hoc (2?) om. TK ויו οἰ] εἰ πο תו e Te coz niunctio -- est R | est om. T
330 .VI.] .VII. Cas247 |
331 viri] om. Cas247 |
332 erit ei] inv. K |
333 Domino] Dominum T, o domine K Pal39 |
334 habetur] habeatur K Pal39 3 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,176 

{42.1} Ideo335 autem, quod et vos in fine schedule336 queritis, et sanctus filius meus Avitus frequenter efflagitat, quomodo greca337 interpretanda338 sunt339 verba340, breviter annotavi.
335 ideo] R*; de eo R² K Pal39 |
336 schedule] sedule Cas247 |
337 greca] om. R* |
338 interpretanda] interponenda K |
339 sunt] sint R L |
340 verba] nomina T |
Νεομηνία mensis exordium341 est, quod nos secundum latine lingue proprietatem kalendas possumus dicere. Verum, {42.5} quia apud Hebreos mensis secundum lune cursum supputatur et apud Grecos μήνη luna dicitur, νεομηνία342 quasi NOVA LUNA appellatur.
341 exordium] exordii Cas247 |
342 νεομηνία] neomenia R² L² T P; neominia R*L*K; neomenia L T², neominia R L*, necminia Cas247 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,177 

Ἔρημος autem DESERTUM vel SOLITUDINEM significat;
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,178 

θρόνος,343 SEDEM vel SOLIUM;
343 θρόνος] thronus R L T Cas247 K Pal39
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,179 

νυκτικόραξ, ut diximusdi, NOCTUAM.
di Supra Edmaior. p. 34.8
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,180 

Κυνόμνια,344 non, ut Latini interpretati sunt, MUSCA CANINA dicitur per υ grecam litteram; sed, iuxta hebraicam intellegentiam, {42.10} per δίφθογγον debet scribi οι 345 ut sit κοινόμυια,346 id est OMNE MUSCARUM GENUS 347 , quod348 Aquila πάνμικτον, id est OMNIMODAM MUSCAM interpretatus est.
344 KYNOMYA R L T; KYNOMIA K; kinomia Pal39 |
345 οι] om. T |
346 KOINOMIA R L Cas247 K Pal39 ; KOYNOMYIA T |
347 musc. - genus] inv. T Pal39 |
348 quod] sed K Pal39 |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,181 

Λαξευτήριον autem, pro quo Latinus ASCIAM vertit, nos genus ferramenti interpretamur349 quo350 lapides dolantur. Denique, ex hebreo vertentes ita diximusdj: « Et351 nunc scalpturas352 eius pariter bipinne353 et dolatoriis deraserunt ». Λαξευτήριον ergo ‘dolatorium’ dici potest. EXPLICIT EPISTULA SANCTI HIERONYMI AD SUNNIAM ET FRETELAM. 354
dj Ps. 74, 16 (Ps-H)
349 interpretamur] interpretabimur T ; interpretati sumus K Pal39 |
350 quod Cas247 |
351 et] ut R L T Cas247 |
352 scalpturas] sculpturas T; sculpturam Pal39 ²; sculptura K Pal39 * |
353 bipinne L Cas247 ] bipinni VL312 , bipenne T K VL312*; bipenna Ρal39 ² |
354 Subscriptio : explicit epistola sancti hieronimi ad sunniam et fretelam L T — explicit epistola sancti hieronimi presbiteri Pal39 — explicit R — finit Κ — sine subscriptione Cas247 CSEL |

<01.106b> Hieronymi epistola ad Sunniam et Fretelam de Psalterio

Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,1 
prol.| A Incipit1 epistula sancti Hieronymi ad Sunniam et Fretelam de Psalterio que de Septuaginta interpretum editione corrupta sint2. -
A ¶Principes de l’édition: Le texte de Edmaior est retenu comme texte de base avec, entre accolades, la pagination et les numéros de lignes de l’édition critique de la Vulgate ( Edmaior) . La référence biblique de chaque lieu critique tient lieu de numéro de paragraphe. L’orthographe est normalisée selon les principes de Sacra Pagina, celle-ci adoptant l’orthographe de l’éditio maior, pour les formes rares ou héritée de la lettre 106. Le texte sera complété de notes originales et de la collation de la version des psautiers quadruples de la famille de Salomon III de Saint Gall : VL311 et VL312 (= Bruyne p) ainsi que ponctuellement des psautier greco-latin milanais VL408 VL409. Les leçons de VL312 indiquent un texte moins fautif que VL311, alors même que VL311 est plus ancien et copié à Saint-Gall même. Pour les variantes des mots en caractères grecs et hébreux on se reportera aux éditions papier et aux manuscrits. Le copiste de VL311 semble ne pas comprendre ce qu’il écrit en grec et en hébreu, la séparation des mots est souvent fautive, mais les séquences consonnantiques de l’hébreu semblent plus correctes que celles du texte procuré par l’édition maior.
¶Codd. :
A = Berolinensis lat. 17 s. IX. eddidit CSEL
B = Berolinensis lat. 18 s12 (continet initium usque ad. p. 249, 16 discordet) eddidit CSEL
Bruyne : De Bruyne, Préfaces de la Bible latine (Ps.), § 10, p. 51 eddidit R (=E), VL312 (p)
Cas247 = Montecassino, cod. 247, s11 ; eddiderunt CSEL ( O) Edmaior (C)
CSEL = Isidor Hilberg, ed., CSEL 55, 1912, p. 247 sqq. ; eddidit A Cas247 (O) P t r o Pal39 (p) B  ; trois témoins sur 10 sont communs avec l’édition critique de la Vulgate. D. De Bruyne, « 'La Reconstitution du Psautier Hexaplaire Latin », Rev Bén. 1929, p. 301-302 estime que le texte a été « mal édité » et propose plusieurs corrections. Il faut désormais lui préférer le texte publié dans l’édition critique de la Vulgate.  
Edmaior  : t. 10, p. 8-42, collationne 6 témoins : h (=CSEL) R L T C (=C247) K P ( = Pal39)  ; T C Pal39 avaient déjà été collationnés par CSEL.
o = Oxoniensis Balliolensis 229 s12 ; eddidit CSEL
P = Cenomanensis 126 s. IX. eddidit CSEL
Pal39 = BAV, Pal. lat. 39 s. XI eddiderunt CSEL (p) Edmaior texte (P) : très proche de VL311
PL 22, 837-867 (pro memoria).
Q = Duacensis 247 s11 ; eddidit CSEL
R = BAV, Reg. lat. 11 eddidit Bruyne Edmaior
r = Sessorianus 71 (Bibl. Nat. Rom. 1349) s11 ; eddidit CSEL
t = Cheltenhamensis 24510, s9 (fragmentum § 59-67.1 = CSEL p. 277.17-283.2) ; eddidit CSEL
T = Reims, BM, 15, s11 ; eddidit CSEL (B^) Edmaior. (T)
VL= Vetus latina
VL311 = Bamberg, Staatsbibliothek, Msc. Bibl. 44 (A.I.14), f. 2r sqq., psalterium quadruplex, St Gall, a. 909 : ancêtre direct de Pal39
VL312 = Paris, BnF, NAL 2195, f. 2r sqq. collationné par Dom De Bruyne avec R VL408 VL409
1 Incipit] om. Cas247
2 sint] sunt Cas247 Pal39 VL311 VL312
prol.| Dilectissimis3 fratribus Sunnie et Fretele et ceteris4 qui vobiscum Domino serviunt Hieronymus5.
3 Dilectissimis VL312] Dilectis Pal39 Val311 (in ras.)
4 ceteris VAL311 VL312 etc. ] + fratribus Pal39
5 Incipit... Hieron.] om. CSEL
prol.| Vere in vobis apostolicus et propheticus sermo completus esta: «  In omnem terram exiit 6   sonus eorum et in fines orbis terre verba eorum ». {8.5} Quis hoc crederet ut barbara Getarum lingua hebraicam quereret veritatem et dormitantibus, immo contendentibus Grecis, ipsa Germania7 Spiritus sancti eloquia scrutaretur? “In veritate cognovi, quod non est personarum acceptor Deus, sed in omni gente qui timet Deum et operatur Dei iustitiam acceptus est illi”b. Dudum callosa tenendo capulo manus et {8.10} digiti tractandis8 sagittis aptiores ad stilum calamumque mollescunt, et bellicosa pectora vertuntur in mansuetudinem christianam. Nunc et Isaie9 vaticinium cernimus opere completumc : « Concident gladios suos in aratra et lanceas suas in falces et non assumet gens contra gentem gladium et non discent ultra pugnare ». Rursumque in eodemd: « Pascetur10 lupus cum {8.15} agno et pardus requiescet11 cum hedo, et vitulus et leo et taurus pascentur simul et puer parvulus ducet12 eos, et bos et ursus in commune pascentur parvulique eorum erunt pariter, et leo et bos comedent paleas13 », non ut simplicitas in feritatem transeat, sed ut feritas discat simplicitatem.
a Ps. 18, 5; Rm. 10, 18.
b Act. 10, 34-35.
c Is. 2, 4.
d Is. 11, 6-7.
6 exiit VL311 VL312 etc. ] exivit T Cas247 Pal39
7 Germania] germana T
8 digiti tractandi] digitis tractando Cas247
9 Isaie] scrips., Esaie cett.
10 pascetur] pascitur VL311
11 requiescet Pal39 CSEL ] requiescit R L T Cas247 K VL311
12 ducet] ducit R L T Cas247 K VL311
13 comedent – paleas] inv. T
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,2 
prol.| Queritis14 a me rem magni operis et maioris invidie, in qua scribentis {9.1} non ingenium sed eruditio comprobetur ut, dum ipse cupio iudicare de ceteris15, iudicandum me omnibus prebeam, et in opere Psalterii iuxta digestionem schedule vestre, ubicumque inter Latinos Grecosque contentio est quid magis Hebreis conveniat significem. In {9.5} quo illud breviter admoneo ut sciatis aliam esse editionem quam Origenis et Cesariensis16 Eusebius omnesque17 Grecie tractatores κοινά, id est ‘communem’18 appellant atque ‘vulgatam’ et a plerisque nunc ‘Lucianios’ 19* dicitur, aliam Septuaginta interpretum, que et in ἑξαπλοῖς 20 codicibus repperitur et a nobis in latinum sermonem fideliter versa est et Hierosolyme {9.10} atque in Orientis ecclesiis decantatur21 e. Super22 qua re et sanctus et23 filius meus Avitus sepe quesierat et, quia se occasio fratris nostri Firmi presbyteri dedit, qui mihi vestram epistulam24 reddidit25, vobis26 scribens in commune respondeo et me magno amicitie libero fenore quod, quanto magis solvimus, plus debemus. Sicut autem in Novo {9.15} Testamento, si quando apud Latinos questio exoritur et est inter exemplaria varietas27, recurrimus ad fontem greci sermonis quo Novum scriptum est Instrumentum, ita in Veteri Testamento, si quando inter Grecos Latinosque diversitas est, ad hebraicam confugimus veritatem ut, quicquid de fonte proficiscitur28, hoc queramus in rivulis. Kοινή29 {9.20} autem ista, hoc est communis30 dictio31*, ipsa est que et32 Septuaginta; sed hoc interest33 inter34 utramque quod κοινή pro locis et temporibus et pro voluntate scriptorum vetus corrupta editio est. Ea autem, que habetur in ἑξαπλοῖς et quam nos vertimus, ipsa est que in eruditorum libris incorrupta et immaculata Septuaginta interpretum translatio reservatur35. {9.25} Quicquid ergo ab hac discrepat, nulli dubium est, quin ita et ab Hebreorum auctoritate36 discordet.B
e Jérôme ne dit pas qu’on chantait en grec les colonnes des Hexaples avec leurs signes diacritiques, mais la LXX qui est dans les Hexaples. Cf. à ce sujet la remarque de D. De Bruyne, « 'La Reconstitution du Psautier Hlexaplaire Latin », Rev Bén. 1929, p. 297-298.
B ¶Codd. : ($2) Edmaior. VL311 VL312
7. quod] quoniam T | 8. dei om. Cas247 | 9. acceptum T | 12. suos om. Pal39 * | 13. assument Cas247 ; adsumit R | 14. discent] disserit R | ultra] amplius T | pascitur RLC K Pal39 | 17. erunt om. Cas247 | et bos com. paleas 071. Pt | comedunt Cas247 1. comprobetur] L*(e corr. αἱ vid.) | de ceteris iudicare Pal39 | 4. contentio] intentio Cas247 | 5. quo] qua Cas247 | origenes CSEL
14 Queritis] Queris VL311 R L T K*
15 iudicare – de ceteris] inv. VL311
16 cesariensis Pal39 , cesariense[--], censariensis K
17 omnesque] omnisque R
18 commune L T | 10. in (az£e orientis) om. Cas247 | sanctus 2255 om. Pal39 | 11. et (7^) om. L?TPh | 12. reddedit R*; tradidit הית; tradedit R² | 13. in communem Cas247 | 15. si om. K* | 17. ita 4- et R² CSEL | 19. ΚΟΙ- NON 6 | 20. ^, communis ista hoc est Pal39 25. et ori. Pal39
19 Lucianios R L T K Pal39 VL311 VL312 ] Lucianos Cas247, Λουκιάνειος CSEL
20 ἑξαπλοῖς] εζαπλοις VL311, exaplois VL312
21 decantatur] decantantur Pal39
22 super] supra Cas247
23 et] om. VL311 VL312 L² T Pal319 CSEL
24 vest. ep.] epistulam vestram Pal39
25 reddidit VL311 etc. ] tradidit VL312
26 vobis R² VL312 ] a vobis R* L T Cas247 Pal39 CSEL VL311 , om. K
27 et est inter exemplaria varietas] om. VL312
28 proficiscitur VL312 etc. ] proficitur VL311
29 Kοινή] KOINON Cas247
30 ista hoc est - communis] inv. VL311
31 dictio L T Cas247 K Pal39 VL311 VL312 ] editio R CSEL (O B)
32 et] + in Pal39 VL311, etin K
33 interest] om. Cas247
34 inter] in P39
35 translatio reservatur] translatione servatur VL312
36 auctoritate] auctoritate] veritate Cas247
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,5:6 
prol.| {10.1} Prima37 de quinto38 psalmo questio fuit : Neque habitabit 39   iuxta te 40   malignus. Pro quo habetur in greco: Οὔτε παροικήσει41 σοι πονηρός sive42 πονηρευόμενος, ut vulgata editio continet. Et miramini cur παροικίαν43, id est incolatum, latinus interpres non verterit44, sed pro hoc posuerit   habitationem 45 {10.5} que grece dicitur κατοικία. Quod quidem in alio loco fecisse convinciturf: “Heu mihi quia incolatus meus prolongatus est”. Et in quarto decimo psalmo rursum pro incolatu habitationem posuitg: « Domine, quis habitabit in tabernaculo tuo? » Et sciendum quod, si voluerimus dicere: Domine, quis incolet tabernaculum tuum? vel illud e46 quintoh: “Neque {10.10} incolat iuxta te malignus”, perdes47 εὐφωνίαν,48 et dum interpretationis κακοζηλίαν sequimur, omnem decorem translationis amittimus; et hanc esse regulam boni interpretis, ut ἰδιώματα lingue alterius sue lingue exprimat proprietate. Quod49 et Tullium in †Protagora†50* Platonis et in Oixoνομικῷ Xenofontis et in Demosthenis contra Eschinen oratione51 fecisse {10.15} convincimus52, et Plautum, Terentium Ciciliumque53, eruditissimos viros, in grecis comoediis transferendis. Nec ex eo quis latinam linguam angustissimam putet, quod non possit verbum transferre de verbo, cum etiam Greci pleraque nostra circuitu54 transferant et verba hebraica non interpretationis fide, sed lingue sue proprietatibus nitantur exprimere.55
f Ps. 119, 5.
g Ps. 14, 1.
h Ps. 5, 6.
37 prima] K*, primo
38 quinto] quinta K
39 habitavit K*
40 te] om. Pal39 ²
41 παροικήσει] Π ΙΛΡΟΙΚΕCΙCΟΙ VL311, ΠΑ POIKECI R L , ΠTAPOIKΕI Pal39
42 πονηρός Sive] om. T
43 παροικίαν] ΠΑ ΝΟΙΚΊΑΝ Pal39 R * VL311
44 verterit] verteret K² Pal39 VL311
45 habitationem VL311 ] habitatione R F L T Cas247
46 e K*] de T K² Pal39 VL311 CSEL
47 perdes K*] perdit K², perdidit Pal39 VL311
48ευφωνιαν]ὴ ΕΨΥΦΩΝΙΑΜ T?; €O90NIAN L >; ΕΟΦΩΝΙΑΜ T*; ΓΟΦΩΝΙΑΝ Cas247 qui in marg. cacophonian transcribit
49 Quod] + quidem K² Pal39 VL311
50 Protagora] restit. Edmaior. ex CSEL, Pytagora codd. omnes
51 oratione Edmaior. CSEL VL312 ] orationem CSEL (A r ) Cas247 Pal39 T VL311, cett. codd. (Edmaior.)
52 convicimus] convicimur VM311
53 ciciliumque L*T Cas247 ] ceciliumque R² L², ceciliumque CSEL , etciliumque R*; ciliciumque K Pal39
54 circuitu VL311 etc. ] circuiuut circuitu] circuit ut L* (ut uid.) K, circuitu ut R*, circuiunt ut T VL312 ; circuunt ut Cas247, vel circueunt K²
55 2. ovre] OYTA€ R*; OY R²TC? (in ras.) ^. [ITONHPCYOMENOC siue [/JONHPOCC |3.et miramini ... uerterit om. R*L T Cas247 K* | παροικιαν] | 10. | | kakoGn- λιαν] KAKOACEIAN Cas247 | 11. ammittimus Cas247 | 13. proprietate] L? (etate ἐμ ras.); 14. demostenis Pal39 | eschinen Pal39 ? (ch ἐμ ras.); «eschinen L; eschinen Cas247 | 15. terrentium R*LK* Pal39 | | 17. posset Pal39 | 18. plerique Cas247 | nostra [ nomina T | 19. ^, lingue sed Pal39 .
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,5:9 
prol.| {10.20}De eodem psalmo: Dirige in conspectu meo viam tuam. Pro quo habetur in greco56: Κατεύθυνον ἐνώπιόν σου τὴν ὁδόν μου57, hoc est:   Dirige {11.1}   in conspectu tuo viam meam. Quod nec Septuaginta habent nec Aquila nec Symmachus nec Theodotio, sed sola κοινή editio. Denique et in hebreo ita scriptum repperi: OSER LAPHANOI †DARCHACH†58 quod omnes voce simili transtulerunt:   Dirige in conspectu meo viam tuam, secundum {11.5} illud quod et in oratione Dominica dicituri: « Pater noster, qui es in celis, sanctificetur nomen tuum », non quo nobis orantibus sanctificetur quod per se sanctum est, sed quo petamus, ut, quod per naturam sui sanctum est, sanctificetur in nobis. Ergo et nunc Propheta postulat, ut via Domini, que per se recta est, etiam sibi recta fiat.
i Mt. 6, 9.
56 greco] + KOINH editio R
57 μου] SOY Pal39 VL311
58 LAPHNOI DARCHACH] LAPHARNOI DARCHACHI VL311
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,6:11 
prol.| {11.10}De sexto psalmo: Erubescant et conturbentur vehementer omnes inimici mei. Et dicitis in greco   vehementer non haberi. Scio, sed hoc vulgata. Ceterum et in hebreo habet MOD [מאד], id est   vehementer, et omnes σφόδρα similiter transtulerunt.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,7:9 
prol.| prol.|{11.14}De septimo psalmo: Iudica me, Domine, secundum iustitiam meam. {11.15}Pro quo habetur in greco κατὰ τὴν δικαιοσύνην σου, id est   iuxta iustitiam tuam . Sed et in hoc male; in hebreo enim SEDECHI habet, quod interpretatur   iustitia mea, et non SEDECACH, quod   iustitiam tuam sonat. Sed omnes interpretes   iustitiam meam voce simili transtulerunt. Nec cuiquam videatur temerarium quod iudicari secundum iustitiam suam {11.20} postulet, cum et sequens versiculus hoc ipsum significet:   Et secundum innocentiam meam super me, et sexti decimi psalmi hoc exordium sitj:   Exaudi, Domine, iustitiam meam, et in septimo decimo quoque dicaturk:   «  Retribuit mihi Dominus secundum iustitiam meam et secundum puritatem manuum mearum reddet mihi », in vicesimo quoque quinto psalmo scriptum sitl:   Proba me, Domine, et tempta me, ure renes meos et cor meum, et {12.1} in quarto dicatur: « Cum invocarem, exaudivit59 me Deus iustitie mee », et in octogesimo quinto: « Custodi animam meam, quoniam sanctus sum » ; lacob quoque loquatur in Genesim: « Exaudiet me cras iustitia mea ».
j Ps. 16, 1.
k Ps. 17, 21.
l Ps. 25, 2.
m Gn. 30 ; 33.
59 invocarem exaudivit] inuocarem te exaudisti Cas247
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,8:4 
prol.| De octavo psalmo: Quoniam videbo celos tuos. Et dicitis quod {12.5}   tuos in greco60 non habeat. Verum est, sed in hebreo legitur SAMACHA, quod interpretatur celos tuos, et de editione Theodotionis61 in Septuaginta interpretibus additum est sub asterisco. Cuius rei breviter vobis sensum aperiam ubi quid minus habetur in greco ab hebraica veritate, Origenis de translatione Theodotionis addidit et signum posuit {12.10} asteris, id est stellam, que, quod prius absconditum videbatur, illuminet et in medium proferat; ubi autem quod in hebreo non est, in grecis codicibus invenitur, obelon, id est iacentem, preposuit, quam nos latine veru possumus dicere, quo ostenditur iugulandum esse et confodiendum quod in authenticis libris non invenitur. Que signa et in Grecorum {12.15}Latinorumque poematibus inveniuntur.
60 tuos – in greco] inv. Cas247
61 theodotionis K² (ut vid.)
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,16:21 
prol.| {12.19} Sexto decimo62: Oculi tui videant equitates. Pro quo in greco vos legisse dixistis οἱ ὀφθαλμοί μου, id est   oculi mei. Sed rectius   oculi tui quia et supra dixeratn   : De vultu tuo iudicium meum prodeat ut, oculi Dei63 in propheta operante,64 non prava65 sed recta conspiciant66.
n Ps. 16, 2.
62 .XVI.] in xvi° psalmo Cas247 (et sic deinceps) ; numeros om. T usque ad Ps. 41. -J- addit et signum posuit R, cf. infra 2 9 | 7. uobis om. Cas247 |^. sensum breuiter uobis T* | 8. aperiant Cas247 | quid] K*; quod CK² 9. origenes ἢ | addit R|etsignum pos. ast.] sub asterico Cas247 | 10. asteris = R*LK*; asterisci Th; asteriscum R²K² Pal39 | stillam L* | 11. hebraico Pal39 | 12. preposuit] prem. lineam R²; +- uirgulam K² Pal39 | latini Pal39 | 13. ueru] uerum Cas247 | quo] quod Cas247 | esse] K*; ut est ad ps. XL1 | pro ... greco post μου )]. 17) transp. R*L T Cas247 K* | 17. dicitis Cas247 Pal39 | oculi tui] oculum R*LT; ocul«« K* | 20. me (7) +- domine Pal39 | dicitis quod CK²; dicitis q««« K* | lege K*; legitis Cas247 | 21. in nullo TC | 23. sit] sic Cas247 | avrovs 4- ΚΑΙ YIIOCKCAHCON AYTOYC R².
63 Dei] Domini K Pal39 VL311
64 operante] recta aperante R*
65 prava] parva R*
66 conspiciant] conspiciunt R*; conspiciat Pal39 VL311
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,16:8 
prol.| {12.19}In ipso: Custodi me ut pupillam oculi. Dicitisque “in greco legio:   Custodi me, Domine”. Quod nec in hebreo nec in ullo habetur interprete.
o Ibid.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,16:13 
prol.| {12.21}In eodem : Exsurge, Domine, preveni eum et supplanta eum. Pro quo in greco Πρόφθασον67 αὐτούς, id est   preveni eos et supplanta eos. Sed melius si legatur numero singulari, siquidem de impio dictum est, de quo statim {13.1} sequitur:   Preveni eum et subplanta eum; eripe animam meam ab impio. Nullique dubium, quin diabolum significet.
67 Πρόφθασον] Πρόεφθασον VL311
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,17:13 
prol.| {13.3}Septimo decimo: Grando et carbones 68   ignis . Et queritis cur grecus istum versiculum secundump non habeat interpositis duobus versibus.{13.5}Sed sciendum quia de hebraico et Theodotionis editione in Septuaginta interpretibus sub asterisco additum sit.
p PS. 17, 14.
68 carbones] carbonis R*
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,17:34 
prol.| {13.6}In eodem: Qui perfecit pedes meos tamquam cervorum. Pro quo scribitis in greco inveniri ὡσεὶ ἐλάφου, id est   tamquam cervi, singularem numerum pro plurali. Sed in hebreo pluralis numerus positus est CHAIALOTH, et omnes interpretes pluralem numerum transtulerunt.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,17:36 
prol.| {13.10}In eodem: Et dedisti mihi protectionem salutis tue. Pro quo in greco vos legisse dixistis τῆς σωτηρίας μου, id est   salutis mee. Sed in hebreo IESACHA   salutis tue significat, non   mee quod et omnes interpretes transtulerunt.69
69 transtulerunt om. Cas247
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,17:40 
prol.| {13.13}In ipso: supplantasti insurgentes in me subtus me. Pro quo in greco plus invenisse vos dicitis   omnes insurgentes. Sed   omnes additum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,17:47 
prol.| {13.15}In eodem: Vivit Dominus et benedictus Deus meus. Et dicitis in greco non haberi   meus . Quod non sub asterisco sed ab ipsis Septuaginta de hebraica veritate translatum est et cuncti interpretes in hac parte consentiunt.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,17:48 
prol.| {13.18}In eodem: Liberator meus de gentibus iracundis. Pro quo in greco invenisse vos dicitis   ab {13.20}   inimicis meis fortibus sive   potentibus. Et quia semel70 veritati studemus, si quid vel transferentis festinatione vel scribentium vitio depravatum est, simpliciter confiteri et emendare debemus. In hebreo nihil aliud habet nisi hoc:   Liberator meus ab inimicis meis; Septuaginta71   iracundis addiderunt. Et pro   gentibus tam in hebreo quam in cunctis interpretibus {13.25}   inimici positi sunt; et miror, quomodo pro   inimicis gentes mutate sint.
70 semel] simul Pal39 *
71 septuaginta K² Pal39 ] + autem R² CSEL
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,18:6 
prol.| {13.27}Octavo decimo: Exultavit ut gigans 72   ad currendam viam suam. Et {14.1} dicitis quod in greco73   suam non habeat. Sed hoc nos74 sub veru additum repperimus et in hebreo non esse manifestum est.q
q PS 17.1.13 4. Ps. 17,14 6- | 4. secundum] R*; secundo R² | 5. de om. R*LTK*]| et] K*; et de K²Pal39 | thoeodotionis Kt; theudotionis Cas247 | 6. eodem - psalmo Cas247 | perficit L? (pr. i in ras.) | T. scribitis om. Pal39 | 10. in eodem ... 13. | 11. της om. T | 16. deus] in ras. Pal39 | meus )2%([ deus meus Pal39* | 19. meus 66 | meus Pal39*; de Pal39? | ^, uos inuenisse Pal39 | 20. | 21. transferentes K* ; transferendis K² | 23. habetur Pal39 | nisi hoc orm. R* L T C K* ita autem R*LTC K* | 25. inmutate R* | 26. sunt TKCP | 27. | suam om. Cas247.
72 gigans] R*L* (ut vid.); gigas R² L² Pal39
73 greco] + viam Cas239
74 nos] om. Cas247
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,19:5 
prol.| {14.3} Nono decimo: Tribuat tibi secundum cor tuum. Et dicitis in greco vos hoc75 versiculo additum nomen Domini repperisse. Quod superfluum {14.5}est quia ex superioribus ἀπὸ κοινοῦ76 subauditur, unde cepit et psalmusr: « Exaudiat te Dominus in die tribulationis », ut et hic sub eodem sensu dicatur:   Tribuat tibi secundum cor tuum, id est ipse Dominus, de quo supra dictum est.
r Ps. 19, 2.
75 hoc] in hoc R²Cas247
76 απο κοινου] ΕΠΑΚΟΥΨΕΙ Pal39
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,19:10 
prol.| {14.8}In eodem:77 Et 78   exaudi nos in die qua invocaverimus te. Pro quo legisse vos79 dicitis   in quocumque die. Sed superius {14.10} cum hebraica veritate concordat, ubi scriptum est BIOM, id est   in die.
77 sensu ... in eodem om. R* L T Cas247 K
78 Et] om . Pal39
79 leg. vos] inv. T*
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,21:20 
prol.| {14.11}Vicesimo primo : Tu 80   autem, Domine, ne elongaveris auxilium tuum a me. Pro quo81 dicitis invenisse vos82   meum . Quod et83 verum est, et ita corrigendum. Breve84 ēenim: si quid scriptorum errore mutatum est, stulta credimus85 contentione defendere.
80 tu] deus meus deus meus quare me dereliquisti. illud quod in medio uersiculo est: respice in me superfluum est. in eodem praem. Cas247
81 Pro quo R² CSEL ] quo R*, quod L T Cas247 K Pal39
82 uos R² Cas247 CSEL ] non vos R* L T K ; vos non Pal39
83 et om. Cas247
84 breve] R*K*; neque R² K² Pal39
85 credimus K*] debemus K² Pal39 , aliter debem... R²
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,21:24 
prol.| In eodem: Universum semen {14.15}   lacob magnificate eum. Pro quo in greco scriptum sit δοξάσατε αὐτόν, id est   glorificate eum. Sed sciendum quod ubicumque in greco   glorificate scriptum est, latinus interpres   magnificate transtulerit, secundum illud quod in Exodo diciturs: « Cantemus Dormino, gloriose enim magnificatus » pro quo in greco scribitur   glorificatus est ;86 sed {14.20}in latino sermone si transferatur, fit indecora translatio. Et nos emendantes olim Psalterium, ubicumque sensus idem est,87 veterum88 interpretum consuetudinem mutare89 noluimus, ne nimia novitate lectoris studium terreremus.
s Ex. 15, 1
86 glorif. est] ΔΕΔΖΑCΘΑΙ R
87 idem est] id ē Pal39
88 veterum] verum Cas247
89 mutare] om. Pal39 *
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,22:5 
prol.| Vicesimo secundo: Calix meus inebrians quam preclarus 90   est. Pro quo {14.25}in greco legisse vos dicitis   calix tuus. Sed hoc in κοινῇ errore91 obtinuit. Ceterum92 et Septuaginta et hebraicum et omnes interpretes   calix meus {15.1} habent, quod hebraice dicitur CHOSI [כּוֹסִי]; alioquin, si   calix tuus esset, diceretur CHOSACHt [כּוֹסךָ].
t Forme non attestée dans le Texte massorétique.
90 preclarus] preclarum Cas247
91 errore R* L* ] error
92 ceterum] ceterorum R* L* T K Pal39
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,24:4 
prol.| {15.3}Vicesimo quarto: Confundantur omnes inique agentes. Et dicitis quod   omnes in greco non habeat, et bene; nam nec in hebreo habet {15.5} sed in Septuaginta sub veru additum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,24:21 
prol.| {15.5}In eodem : Innocentes et recti adheserunt mihi, quia sustinui te. Et dicitis in greco vos repperisse Domine. Quod superfluum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,26:6 
prol.| {15.8}Vicesimo sexto : Et nunc exaltavit caput meum super inimicos. Pro quo in greco vos invenisse dixistis:   Et nunc ecce exaltavit caput meum. Sed ecce superfluum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,26:8 
prol.| {15.10}In eodem: Exquisivit facies mea. Pro quo in greco sit positum:   Quesivit te facies mea. Sed melius superius. u
u 9 5, 9. 24, 21 8. Ρ5. 26, 6 2I DsS228 £3 10. Ps. 26, 8 20 12. -- 1. quod] et Pal39 | si = ; תק quia R*LT CK; om. CSEL | esset] esse C P | diceretur = R² Pal39; dicitur R F L T C K; om. ἢ | 3. inique C K; iniqua Pal39 | 6. uos om. Cas247 | 8. et nunc ... 9. dixistis om. R L T C Kh | 8. exaltaui Pal39 | 9. exaltaui ecce Pal39 | 12. uoces Kt | pro quo ... 14. gloriam om. Pal39 | 15. ad uerbum] aduerbi sim Cas247 | 16. KAKOAGEIAN Cas247 | fit] sit Pal39 | 17. ^. uos legisse Pal39 | 18. inhabitabit Cas247 | credentibus] R*; credentium R² T P | 19. ad om. R* | iasab restituimus; iasap R; iasaph L T CK Pal39 h | 20. et (ante sessio) om. Pal39 | 21. dicebatur] dicitur Pal39 | 22. deus super aquas 07. Pal39 | deus] dominus CSEL | uox J- domini P K² CSEL | pr(a)eparantes R TCK* | 23. cervos] K*; c(e)dros R F L T C K² | reuelauit RFTCK.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,27:2 
prol.| {15.12}Vicesimo septimo: Exaudi vocem deprecationis mee. Pro quo vos invenisse dixistis   exaudi, Domine. Sed et hoc additum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,28:9 
prol.| Vicesimo octavo: Et in templo eius omnis dicet gloriam. Pro quo {15.15} in greco sit πᾶς τις. Quod si transferre voluerimus ad verbum omnis quis, in κακοζηλίαν interpretationis incurrimus et fit absurda translatio.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,28:10 
prol.| {15.16}In eodem: Dominus diluvium inhabitare facit. Pro quo legisse vos dicitis:   Dominus diluvium inhabitat. Quorum prius ad gratiam pertinet credentibus, secundum ad eius, in quo credunt, habitaculum. Sed quia † IASAB † {15.20} verbum ambiguum est et potest utrumque sonare, nam et sessio et habitatio dicitur, et in ipso psalmo de gratia baptismatis dicebaturv: « Vox Domini super aquas, Deus super aquas multas », etw: « Vox preparantis cervos et revelabit condensa, et in templo eius omnis dicet gloriam », de ipsis sentire volumus qui glorificant Dominum, et interpretati sumusx: {15.25}« Dominus diluvium inhabitare facit ».
v Ps. 28, 3.
w P. 28, 9.
x Ps. 28, 10.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,30:5 
prol.| {16.1}Tricesimo: Quoniam tu es protector meus. Rursum et in hoc loco additum nomen Domini est; et ne eadem semper inculcem, observare debetis nomen Domini et Dei sepissime additum et id vos debere sequi, quod de hebraico et de Septuaginta interpretibus emendavimus. y
y 2. semper] super R*L T K Pal39 | 9. hebraico ] R*; hebreo R² | ^, in hebraico me T | in (3?) om. T C P* | 11. avr--o AOvAO Cas247 R²T | dolus om. Pal39 | 12. simmachus RC; simachus Pal39 |septuaginta] prem. in K | theodocion Cas247; theodotio Pal39 | 13. eius] K*5; om. K² | 14. esset] est et Pal39 | 15. 81110 restituimus cum CSEL; 58111610 R L C K Pal39 5811160 T | 18. post lasaddi /acunarm indicavimus cum CSEL | 19. dicant K | 21. ne] nec Pal39 | ^. dominum quidem Pal39* | habent Pal39 | 22. in) et in Pal39 | 23. interpretem Cas247 | 26. ^. in greco uos Pal39 | non ori. Pal39* | conturbet Pal39.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,30:23 
prol.| {16.5}In eodem: Ego autem 93   dixi in excessu mentis mee. Pro quo in latinis codicibus legebatur   in pavore meo, et nos iuxta grecum transtulimus ἐν τῇ ἐκστάσει μου94, id est   in excessu mentis mee. Aliter enim ἔκστασιν latinus sermo exprimere non potest, nisi mentis excessum. Aliter me in hebraico legisse noveram   in stupore z et   in admiratione mea.
z Ps-H.
93 autem] om. Cas247 * Pal39
94 μου] COY R*, CO L K
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,31:2 
prol.| {16.10}Tricesimo primo: Nec est in spiritu eius dolus. Pro quo in greco legisse vos dicitis ἐν τῶ στόματι αὐτοῦ, id est   in ore eius dolus. Quod solus Symmachus posuit. Alioquin et Septuaginta interpretes et Theodotion et Quinta et Sexta et Aquila et ipsum hebraicum   in spiritu eius habet, quod hebraice dicitur BRUCHO. Sin autem esset   in ore eius, scriberetur † BARFFIO †.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,31:4 
prol.| {16.15}In eodem: Conversus sum in erumna mea. In greco ea non esse suggeritis. Quod ex hebraico et de translatione Theodotionis sub asterisco additum est, et in hebreo legitur LASADDI. LASSADDI [...].95
95 LASSADDI bis ] post LASSADI² hebraici vocabuli latina interpretatio desideratur cuius defectus lacunam indicat CSEL Edmaior.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,34:10 
prol.| Tricesimo quarto: Omnia ossa mea dicent, Domine aa   . Pro quo in {16.20}greco bis   Domine invenisse vos dicitisab. Sed sciendum quod multa sint exemplaria apud Hebreos que ne semel quidem   Dominum habeantac.
aa Domine semel : Ps-G Ps-R Ps Med et omnes interpretes latini
ab Domine bis : plerique codd. LXX HoP (100 / 130 codd.)
ac TM : יְהוָה, מִי כָמוֹךָ
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,36:23 
prol.| {16.22}Tricesimo sexto: Et viam eius volet. ad ln greco   volet nimis vos legisse dixistisae. Quod additum est nec apud quemquam habetur interpretum96.
ad θελήσει pauci (19) codd. cum Hexapl., Hieron. (ep. 106), Ps-α Ps-γ Ps-δ Ps-λ Ps-G Ps-H
ae θελήσει σφόδρα plerique (+110) codd. et LXX (Rahlfs HoP) : + VL311G cum Ps-R (nimis) + VL311, Ps-Med (+Clm344 : valde)
¶Nota 1: La leçon majoritaire σφόδρα (+ de 100 témoins) et le grec des psautiers multiples (VL311) sont exactement restitués par le Ps-R, mais elle s’écarte et de la LXX antiochienne, attestée par une minorité de témoins (19 cod.) et des commentateurs grecs, c’est-à-dire des Hexaples qui ignorent l’adverbe selon Jérôme (ep. 106). Par conséquent le vieux grec antiochien de la koinè cité par les correspondants Goths de Jérôme est l’origine des leçons vieilles latines valde ou nimis.
¶Nota 2: La correction de Jérôme ne se justifie pas ici du point de vue du rapport à l’hébreu. Les verbes de volition simple retenus par les traductions latines (cupio, volo) restituent le sens de la racine hébraïque חפץ ; l’ajout de σφόδρα exprime la nuance d’intensité impliquée par la forme verbale יֶחְפָּץ , notamment par le préfixe יֶ qui signifie à la fois le futur et l’intensité de l’action.
96 interpretum] interpretem Cas247
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,38:12 
prol.| {16.25}Tricesimo octavo: Verumtamen vane conturbatur omnis homo. Et dicitis vos in greco97 non invenisse   conturbatur. Sed et hoc sub veru in Septuaginta additum est. Et hinc apud vos et apud plerosque error exoritur quod scriptorum neglegentia, virgulis et asteriscis subtractis, distinctio universa confunditur.
97 vos – in greco] inv. Pal39
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,39:9 
prol.| {17.3} Tricesimo nono: Et legem tuam in medio cordis mei. af Pro quo in greco repperisse98 vos dicitis   in medio ventris mei. ag Quod et99 in hebreo {17.5} scriptum est BATTHOC MEAI [בְּתוֹךְ מֵעָי], sed propter euphoniam apud Latinos in corde translatum, et tamen non debemus subtrahere quod verum est.
af = Ps-R Ps-G Psalteria Veteris Latinae recensionum cum LXX (Rahlfs B 2013 R’’ ; )
ag = Ps-α² Ps-Med Ps-H cum LXX (HoP 106 /130 cod.)
98 repperisse] coperisse Pal39
99 et] om. Pal39
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,39:14 
prol.| {17.7}In eodem: Domine, in adiutorium meum respice. Pro quo in greco repperisse vos dicitis σπεῦσον, id est   festina. Sed apud Septuaginta πρόσχες, id est   respice, scriptum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,40:7 
prol.| {17.10}Quadragesimo: Et si ingrediebatur ut videret. Et dicitis quod si in greco non sit positum, cum manifestissime et in hebreo et in cunctis interpretibus scriptum sit, et Septuaginta transtulerint: καί εἰ εἰσεπορεύετο τοῦ ἰδεῖν.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,41:6 
prol.| Quadragesimo primo: Salutare vultus mei, Deus meus. Pro quo {17.15} invenisse vos dicitis   et Deus meus. Sed sciendum hoc in isto psalmo bis inveniri, et in primo positum esse:   Salutare vultus mei, Deus meus, in secundo autem, id est in fine ipsius psalmi:   Salutare vultus mei et Deus meus, 100 ita dumtaxat ut   et coniunctio de hebreo et de Theodotione sub asterisco addita sit.
100 deus meus om. R*L T Cas247 K*
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,41:11 
prol.| In eodem: Exprobraverunt mihi qui tribulant {17.20}   me. Pro quo vos invenisse dixistis οἱ ἐχθροί μου, id est inimici mei, cum et apud Septuaginta scriptum sit οἱ θλίβοντές με, et apud Hebreos SORARAI, id est   hostes mei ah   .
ah =Ps-H .
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,41:12 
prol.| {17.22}In eodem: Spera in Deum quoniam adhuc confitebor illi. Et dicitis adhuc in greco non inveniri. Quod sub asterisco additum est. Ita enim et in hebreo scriptum repperimus CHIOD, {17.25} quod significatur ὅτι ἔτι latineque dicitur   quoniam adhuc. Hoc ipsum etiam in quadragesimo secundoai intellegendum.aj
ai Ps. 42:5.
aj Ps;:30, 9 14. Ps. 41, 6 psalt. iuxta Hebr. 4. sic in psalt. iuxta Hebr. 16. ibid. 1 12 ב spera] 7. Ps. 39, 14 26. Ps. 42, 5 10. Ps. 40, 7 22. hostes mei] sic in --- 4. | | 5. scriptum] prem. sic Εὖ | batthoch CSEL | 6. translatum +- est TPh | 7. greco] hebreo 1. | 9. IIPOCCX€C Ch | 10. si (2^) om. RL*(add. L? post positum, /. 11)TK Pal39 | 12. scriptum om. Cas247 | septuag.] prem. in Cas247 | transtulerunt TP | εἰ = L? CSEL; om. RL*T 2 CK Pal39 | 15. inuenire R* | 16. deus | prem. et Pal39* | 17. in secundo ... 18| ipsius] illius Pal39* (ut vid.) | 19. additum TP | sit] est ΡῈ | 20. ^u inuenisse uos Pal39 | סו εχθροι μου ... 21. scriptum sit om. RFLTCK*Pal39 |2 3. dicitis 4- et Pal39 | inuenire R* | 25. quod] quo Pal39 | significat Cas247.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,43:10 
prol.| {18.1}Quadragesimo tertio: Et non egredieris in virtutibus nostris . Pro quo in greco repperisse vos dicitis   et non egredieris, Deus. Sed superfluum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,43:15 
prol.| {18.3}In ipso: Posuisti nos in similitudinem gentibus. Pro quo in greco scriptum sit ἐν τοῖς ἔθνεσιν, id est   im gentibus. Sed si dictum fuisset in latino   in similitudinem in gentibus, κακόφωνον esset, et propterea absque damno sensus interpretationis elegantia conservata est. Alioquin in hebraico ita scriptum repperi:   Posuisti nos proverbium in gentibus.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,43:26 
prol.| {18.8}In eodem: Exsurge, adiuva nos. Pro quo, more solito, in greco nomen Domini additum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,44:6 
prol.| {18.10}Quadragesimo quarto: Sagitte tue acute. Pro quo in greco legisse vos dicitis   acute, potentissime. Sed hoc male, et de superiore versiculo additum est, in quo legiturak:   Accingere gladio tuo super femur tuum, potentissime. C
ak Ps. 44, 4.
C ¶Codd. : VL311 Edmaior
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,47:5 
prol.| Quadragesimo septimo: Quoniam ecce reges 101   congregati 102   sunt. al Pro {18.15}quo in greco legisse vos dicitis:   Quoniam ecce reges eius am   congregati sunt. Quod superfluum esse ipse lectionis textus ostendit, et in veteribus codicibus Latinorum scriptum erat   reges terre, an quod nos tulimus quia nec in hebreo nec in Septuaginta repperitur.D
al reges] Nota : la leçon reges terre retenue par le Ps-G*, sans trace d’obèles, alors que Jérôme la rejette explicitement ici, pose question. La tradition manuscrite de Ep106
am eius LXX (Rahlfs αυτης Βο 2013’) Ps-Med (+Clm343) ; nullus cod. (HoP)
an terre Hop* 6/130 Ps-G Ps-R Vet. lat. (praeter Med.) etc. ; cf. Ps. 2:2 ; 71:11
101 reges Cas247 Pal39 R (regis) VL311 VL312 ] + terre R L T K CSEL (A P Rem t Q r O B)
102 congregati ] congregate R
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,47:9 
prol.| {18.18} In ipso: Sicut audivimus, sic 103   vidimus. Pro quo in greco repperisse vos104 dicitis   sic et vidimus. {18.20}Quod superfluum est; legitur enim in hebreo CHEN RAINU quod interpretatur οὕτως εἴδομεν, hoc est sic vidimus. E
E ¶Codd. : VL311 Edmaior
103 sic] ita et VL311
104 vos] iter VL311
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,47:10 
prol.| {18.21} In eodem: Suscepimus, Deus, misericordiam tuam in medio templi tui. Pro eo quod nos de hebraico et de Septuaginta interpretibus vertimus   templi tui , in greco legisse vos   dicitis populi tui. Quod superfluum est. In hebraico scriptum est ECHALACH, {18.25} id est τοῦ ναοῦ105 σου, hoc est   templi τui, et non AMMACH106 quod   populum tuum significat.F
F ¶Codd. : VL311 Edmaior
105 ναοῦ] ΛΑΟΥ VL311
106 AMMACH] AMMAC VL311
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,48:21 
prol.| {18.27}Quadragesimo octavo: Homo in honore cum 107   esset. Pro quo in greco invenisse vos dicitis:   Et homo in honore cum esset. Sed sciendum, {19.1} quod iste versiculus bisao in hoc psalmo sit et in priori additam habeat   et coniunctionem, in fine non habeat.G ap
ao Cf. Ps. 48, 13.
ap 10. Ps. 44, 6 27. Ps. 48, 21 1. Ps. 43, 10 12. Ps. 44, 4 18. Ps. 47, 0 3. Ps. 43, 15 21. - 2. ^, uos repperisse T |sed | quod Pal39 | 3. in similitudine R | pro quo ... 4. gentibus ort. RFLTCK | 4. id est in gent. om. Ph | 5. in (anfe gentibus) om. Pal39* | 9. nomen domini] domine Pal39 | 11. potentissime C P | superiori T | 12. uersiculum R | 14. quadr. sept.] XxLVI T | regis R; 4- terre RLTK | 15. reges om. Pal39* | 16. esse om. Pal39 | 18. repperimus T | 19. sic (7^)] ita et Pal39 | et om. R* | 21. ovres 4- ΚΑΙ T? | suscipimus R | 22. pro ... 23. tui om. Cas247 | 23. legisse uos] uos legimus Pal39*; legisse T ; uos legisse Pal39? | 24. hebraico] R*; hebreo R² | 25. vaov] AAOY Pal39 | 27. ^. cum in honore R²K²Ph.
G ¶Codd. : VL311 Edmaior
107 in honore - cum] inv. VL311
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,48:15 
prol.| {19.2}In eodem: Et dorminabuntur eorum iusti. Pro iustis εὐθεῖς, id est rectos, in greco legisse vos dicitis. Sed hoc propter εὐφωνίαν ita in latinum versum est. Alioquin et {19.5} in eo loco, ubi scriptum legimus: in libro εὐθεῖς, Iustorum libroaq intellegimus, et non debemus sic verbum de verbo exprimere, ut dum syllabam sequimur, perdamus intellegentiam.
aq Ios. 10, 13 ; 2Rg. 1, 18.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,48:16 
prol.| {19.7}In eodem: De manu inferni, cum liberaverit me. Pro quo in greco legisse vos dicitis   cum acceperit me. Quod quidem et nos ita de Septuaginta vertimus, et miror a quo {19.10}in vestro codice depravatum sit.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,49:20 
prol.| {19.11}Quadragesimo nono: Sedens adversus fratrem tuum loquebaris. Pro quo in greco repperisse vos dicitis: Κατὰ τοῦ ἀδελφοῦ σου κατεκάκεις, et putatis non bene versum, quia diximus:   Adversus fratrem tuum loquebaris, et debuisse nos dicere:   Adversus fratrem tuum detrahebas. Quod {19.15}vitiosum esse et in nostra lingua non stare, etiam stultis patet. Nec ignoramus quod καταλαλία dicatur defractio; quam, si voluerimus ponere, non possumus dicere:   Adversus fratrem tuum detrahebas, sed:   De fratre tuo detrahebas. Quod si fecerimus, rursum contentiosus verborum calumniator inquiret, quare non dixerimus: Κατὰ τοῦ ἀδελφοῦ σου, hoc {19.20} est:   Adversus fratrem tuum. Ηec superflua sunt, et non debemus † in putida † nos verborum interpretatione torquere, cum damnum non sit in sensibus, quia unaqueque lingua, ut ante iam dixi, suis proprietatibus loquitur.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,49:22 
prol.| {19.23}In ipso: Nequando rapiat et sit qui eripiat. Et in greco repperisse vos dicitis   et non sit qui eripiat. Quod et a nobis {19.25} versum est et in nostris codicibus sic habetur. Et miror quomodo vitium librarii dormitantis ad culpam referatis interpretis; nisi forte fuerit {20.1}hoc:   Nequando rapiat, nec sit qui eripiat, et ille, pro   nec, et scripserit.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,49:23 
prol.| {20.2}In eodem: Sacrificium laudis honorificabit me. Pro quo in greco scribitur δοξάσει με, id est   glorificabit me. De quo et supra diximus. In Evangelio, in eo loco ubi in greco legimus: Πάτερ δόξασόν μὲ τῇ {20.5} δόξῃ ἥν εἶχον παρὰ σοί πρὸ τοῦ τὸν κόσμον γενέσθαι, in latino legitur  : Pater, clarifica me. Noluimus ergo immutare quod ab antiquis legebatur quia idem sensus erat.108
108 1. in priore Pal39 * | 2. habeat (/^)] habet K* | in finem R L T C K | non om. K* | 3. ^, uos legisse Pal39 | 4. hoc om. T | alioquin ... 5. in libro om. Cas247 | 5. eo] alio T|^v legimus in libro scriptum Pal39 * | ^. intellegimus libro Pal39 | 6. syllaba R | 7. inferi T | 10. sit] est R* | 12. repperisse] legisse Pal39 | ^. dicitis uos Pal39 * | σου om. R* LT* K Pal39 | 13. loquebaris ... 14. tuum orr. K* | nos] uos K² | 15. in om. Pal39 | 16. dicatur] dr T | detractatio R | 17. aduersus] K*; aduersum RLK² | 18. defecerimus Pal39 | rursus K Pal39 | ^. calumniator uerborum Pal39 | 20. in putida restituimus cum CSEL ; inpudita RLT(im-)CK; inpudica Pal39 | 22. dixi] diximus T* Pal39 | 23. in ipso om. R* | et (7^ + non TP | 24. et non] nec Pal39 .
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,54:9a 
prol.| {20.8}Quinquagesimo quarto: Expectabam eum qui salvum me fecit. Et dicitis vos invenisse in greco   expectabam Deum. Quod additum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,54:9b 
prol.| {20.10}In eodem: A pusillanimitate spiritus. Et in greco invenisse vos dicitis ἀπὸ ὀλιγοψυχίας, quod proprie pusillanimitas dicitur. Sed sciendum quod pro ὀλιγοψυχίᾳ Aquila et Symmachus et Theodotio et Quinta editio interpretati sint ἀπὸ πνεύματος, id est a spiritu, et in hebreo scriptum sit MERUCHA, omnisque sensus ita apud eos legaturar:   Festinabo ut salver a spiritu tempestatis et turbinis.
ar Ps-H.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,54:13 
prol.| {20.18}In eodem: Quoniam si inimicus maledixisset. In greco ὠνείδισεν, hoc est exprobrasset, positum est. Sed inter maledicta et opprobria sensum non discrepare perspicuum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,55:3-4 
prol.| {20.18}Quinquagesimo quinto: Quoniam multi bellantes adversum me, ab altitudine diei timebo. Et dicitis in greco vos invenisse non timebo, quod additum est. Et est ordo: quoniam multi dimicant adversum me, idcirco ego ab altitudine diei timebo, hoc est, non bellantes adversum me, sed tuum excelsum timebo lumen.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,55:8 
prol.| {20.20} In ipso: I n ira populos confringes. Pro quo in greco legitur: Ἐν ὀργῇ λαοὺς † κατάξεις. Et † apud Latinos {21.1} pro eo quod est   deicies , id est κατάξεις, male error obtinuit κατέαξεις, id est confringes. Nam et in hebreo HORED habet, id est καταβίβασον, quod nos possumus dicere   depone, et Symmachus interpretatus est κατάγαγε.109
109 1. pro + quo R L*T Cas247 K Pal39 | scripserit om. T | 2. honorificauit R*L T K Pal39 CSEL | 3. glorificauit R L T K | me om. K Pal39 | dicimus Cas247 * | 5. ην] H Ch παρα σοι ... γενεσθαι] ΠΡῸ TOY TON KOCMON €INAI ΠΑΡΑ COI Cas247 | «po cov om. P | in latino legitur om. R L T Cas239 K | 6. 618111168 glorifica K* | 7T. quia] qui I| isdem"| 8, ^2 me saluum Cas247 | 9. inuenisse om. Cas247 | deum] dominum L* Cas247 | 12. OA/TOUYXIAC T | simmachus K; simachus P | theodocio Cas247 | 13. sunt T Cas247 Pal39 CSEL | axo πνευματοΞ] R* (ut vid.); AIIO ΠΝΕΥΜΑΤΙ Κῶ; ΑΠΟ IINEOYMATI T | a spiritu] apum Cas247 | omnesque R*LT*CK | eos om. RLT* Cas247 ΚΊ 15. inimicus 4- meus Cas247 | maledixisset 4- mihi T* P | 17. sensum non] sensus P | 19. non timebo 0/1. R* | 21. timebo -- et dicitis in greco uos inuenisse non timebo R*L T Cas247 K Pal39 , cf. supra 1. 19 | 22. timebo] uidebo Cas247 ; om. P | coníringet K* | 23. quo om. T* | xara£es] KATEHC P; KATE£AIC Cas247 ; 4- id est confringes L T Cas247 K Pal39 ; +- id est confringis ₪; - id est deicies non xarea£es id est confringes CSEL .
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,58:10 
prol.| {21.5}Quinquagesimo octavo: Quia Deus susceptor meus. Pro quo in greco positum est   susceptor meus es tu. {21.7} Sed sciendum in hebreo nec   es scriptum nec tu, et apud Septuaginta solos inveniri.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,58:11 
prol.| {21.8}In ipso: Deus meus, voluntas eius preveniet me. Pro quo in greco scriptum est τὸ ἔλεος αὐτοῦ, id est   misericordia eius. Quod et verius est. Sed in hebreo scriptum est:   Misericordia mea preveniet me.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,58:12a 
prol.| {21.10}In eodem: Deus ostendit mihi inter inimicos meos. Pro quo in greco positum est   Deus meus. Sed   meus additum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,58:12b 
prol.| {21.12}In eodem : Ne occidas eos nequando obliviscantur populi tui as   . Pro quo in greco scriptum est   legis tue at   . Sed in Septuaginta et in hebreo non habet   populi tui sed   populi mei et a nobis ita versum estau.
as populi tui ] = Septuaginta (H.-P. 210 = psalterium ms. Demetrii ἱερομοναχου Moldaviensis, num. 5, saec. 13/14), Hexapl. ( Montfaucon : « Α’ Θ’ [...] τοῦ λαοῦ σου » ; cf. Field p. 186 « Montfaucon e duobus mss. edidit... » ). - Non hab. Ps-R Ps-G LXX hebr. neque Hexapl. (Mercati Schenker)
at legis tue Ps-R ] = νομου σου Rahlfs (Vaticanus Veronensis Lucanus ; 55=BAV, Reg. gr. 1), νόμου σου Holmes-Parsons
au populi mei] = עַמִּי - λαοῦ μοῦ Septuaginta (Rahlfs, Basel , Sedulius ), sic Ps-G Ps-H
¶Nota : la leçon tui écartée par Jérôme a été quasi éradiquée de la tradition du texte grec et latin. L’autorité de la lecture latine de Jérôme est si forte que Rahls a préféré (populi mei) au témoignage du Psautier romain pour l’établissement du texte de la LXX. Il serait présomptueux d’affirmer pour autant que toute leçon grecque conforme au témoignage de Jérôme est une correction du grec à partir du latin plutôt que le témoignage d’un texte perdu. [MM2024]
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,58:14 
prol.| {21.15}In eodem: Et scient quia Deus dominatur lacob finium terre. Pro quo in greco scriptum est et finium terre. Sed et coniunctio addita est, et ordo est: Scient quia Deus lacob dominatur finium terre.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,59:11 
prol.| {21.19}Quinquagesimo nono: Quis deducet me usque in Idumeam? Pro {21.20}quo in greco habet:   Aut quis deducet me. Sed superfluum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,60:6 
prol.| {21.21}Sexagesimo: Quoniam tu, Deus meus, exaudisti orationem meam. Pro quo legatur in greco:   Quia tu, Deus, exaudisti me. Quod non habet in hebreo nec in Septuaginta interpretibus et in latino additum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,60:9 
prol.| {21.24}In eodem: Psallam nomini tuo in seculum seculi. Pro quo in greco sit   in seculum. Et in hebreo semel habet LAED, id est   in eternum, et non LOLAM, quod est   in seculum . 110 av
av 12. ibid. 10. Ρ5. 58, 12
110 1. καταξει5] KATEHC P; KATA£AIC Cas247 | 2. karea£es ]K ATEZEIC K; KATEHC 13. obliuiscatur P* | est om. P* | 15. dominabitur TP; dominator LCKh | 16. sed P; KATA£AICC | Cas247 onfringis R | CSEL oreod Cas247 3. simmachus R; simachus P | καταγαγε תם; = ΚΑΤΑΓΕΓΕ R*(in marg.)T ;K ATACE- 66 RLK; KATACHCH P; KATE£AIC Cas247 | 7T. scriptum om. P* | solus ₪ | inuenire R* | 10. mea] eius ₪ | 11. mihi 4- bona Cas247 12. sed -- deus R*L*K* | ne] nec Cas247 ... 18. terre om. P | 17. dominabitur T; dominator LCKh | ^, domina(tor) iacob L T Cas247 K | 19. idumeam R*P; idumea R' Cas247 | 20. ^. habet in greco P | sed] quod P | 22; Jepatus) E*T*ouegitur;L^ I* Cas247 Pal39 . T 24 nomine R | 25. sed scripsimus cum CSEL ; set Cas247 ; sec RLT; lech K; lahech P.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,61:9 
prol.| {22.1} Sexagesimo primo: Quia Deus adiutor noster in eternum. Pro quo in greco est  Deus adiutor noster. Ergo   in eternum obelus est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,62:2 
prol.| {22.3}Sexagesimo secundo111: Sitivit † in te † anima mea. Pro quo in greco sit: Sitivit †112   te † anima mea.113 Sed in hebreo non habet ATTHA, quod {22.5}significat   te , sed LACH, quod ostenditur   tibi , quod et omnes interpretes transtulerunt. Ergo secundum lingue proprietatem versum est in latinum.
111 Quia (Ps. 61:9) ... secundo] om. Cas247
112 sitivit in te] restituimus cum D. De Bruyne, RevBén 1928, p. 307-308; sitivit te R; sitivit tibi L T Cas247² K Pal39 CSEL ; sitibi Cas247 *
113 Pro... mea] om. Pal39
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,63:8 
prol.| {22.7}Sexagesimo tertio: Sagitte parvulorum facte sunt plage eorum. Pro quo in greco: Sagitta parvulorum. Sed si sic dicamus, non resonat in latino: Sagitta parvulorum facte sunt plage eorum. Pro quo melius habet in hebreoaw: Percutiet eos Deus iaculo repentino et inferentur plage eorum.
aw Sic Psalterium iuxta Hebreos.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,64:8 
prol.| {22.12}Sexagesimo quarto: Qui conturbas profundum maris, sonum fluctuum eius. In greco additum scribitis:   Quis sustinebit? Quod superfluum est; subauditur enim: Qui conturbas profundum maris et conturbas sonum fluctuum eius.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,64:10 
prol.| {22.15}In eodem: Parasti cibum illorum, quoniam ita est preparatio eius. Et dicitis quod in greco non sit   eius , cum in hebreo THECHINA manifeste   preparationem eius significet;   eius autem, id est terre, de qua supra dixeratax:   Visitasti terram et inebriasti eam. 114
ax Ps. 64, 10.
114 1. quia ... 3. secundo om. Cas247 pro ... 4. mea om. + | 4. sit om. ₪ | te restituimus cum D. De Bruyne, 1. Cas247 .; in te R L T C K Pal39 'h | attha] attaba T | quod (1?)] quo ₪ | 9. sagitta = R* CSEL ; sagitte R* LTC K Pal39 | 17. eius (I^) om. Pal39 * | 20. arietum] prem. et Cas247 * | et ori. K Pal39 | 21. enim orm. T K* | 23. in greco om. R* | 25. exultate = Pal39 ; et exultate R L T C K; et exultent CSEL | 26. et om. R² | 27. in om. R* | ^, uestro codice Pal39 | sit om. Cas247 .
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,65:15 
prol.| {22.19}Sexagesimo quinto: Holocausta medullata offeram tibi cum incensu arietum. Pro quo dicitis invenisse vos   cum incensu et arietibus. Sed male; in hebreo enim scriptum est EM CATOROTH HELIM, quod interpretatur μετὰ θυμιάματος κριῶν, id est cum incensu arietum.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,65:19 
prol.| {22.22}In eodem: Propterea exaudivit Deus. Pro quo in greco invenisse vos dicitis   exaudivi me Deus. Quod superfluum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,67:5 
prol.| {22.25}Sexagesimo septimo: Exultate in conspectu eius. Pro quo in greco invenisse vos dicitis:   Et exultate in conspectu eius. Quod ita versum est et a nobis, sed a quo in codice vestro corruptum115 sit scire {23.1} non possum.116
115 corruptum] scriptum Pal39
116 non possum] possumus Pal39
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,67:19 
prol.| {23.1}In eodem: Etenim non credunt inhabitare Dominum. Pro quo in greco legisse vos dicitis: καὶ γὰρ ἀπειθοῦντας117 τοῦ κατασκηνῶσαι118. Quod utrumque119 falsum est. Nos enim transtulimus:   Etenim non credentes inhabitare Dominum; ut sit sensus, et pendeat ex superioribus:   Ascendisti in altum, cepisti captivitatem, accepisti dona in hominibus 120   et eos qui non credebant Dominum 121   inhabitare posse122 mortalibus. ay
ay 4. ibid. 12. sic in psalt. iuxta Hebr.
117 A/IOOYNTEC R LK
118 κατασκηνωσαι + KH ( pro KN) T
119 utraque Cas247
120 hominibus om. R* L T Cas247 K*
121 dom.] deum K Pal39
122 posse] om. Pal39
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,67:20 
prol.| {23.6}In eodem: Deus benedictus Dominus die quotidie. Pro quo in greco invenisse vos dicitis:   Dominus Deus benedictus, benedictus Dominus 123   die 124   quotidie. Sed melius et verius quod supra.
123 Dominus... dom.] dom. ben. deus ben. dom . inv. R* L T C K Pal39 CSEL
124 die] praem. de Cas247
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,67:25 
prol.| {23.9}In eodem: Viderunt ingressus tui, Deus. Pro quo in greco scriptum sit:   Visi sunt ingressus tui, Deus. In hebreo125 ita habet RACHUA ALICHATHAC126, quod Aquila et Symmachus127 et Theodotio128 et Quinta Sextaque129 editio interpretati suntaz:   Viderunt itinera tua, Deus, et quod sequitur:   Itinera Dei mei regis qui est in sancto. Ergo a nobis ita legendum est:   Viderunt ingressus tuos, Deus, et scriptoris vitium relinquendum, qui nominativum posuit pro accusativo, licet in Septuaginta et in ἑξαπλοῖς ita reppererim: Ἐθεώρησαν τὰς πορείας σου, ὁ θεός, et pro eo quod est ἐθεώρησαν, hoc est   viderunt, in multis codicibus habet ἐθεωρήθησαν quod et obtinuit consuetudo.
az Ps-H.
125 in hebreo] praem. quod Pal39 | 11.
126 alichatach Pal39 CSEL
127 Symmachus] simmachus K , simachus Pal39
128 theodocio Cas247
129 12. et quinta sext. edit. on. R L T C K | 14. legendum] intellegendum Pal39 |ingr.] gressus R*LCK* | 16. repperirem R*; repperim CP* | εθεωρησαν] R*; €O€()PHOHCAN R²TC | TAC IIOPIAC R*L K Pal39 ; TAC IIOPIAI T; AI ΠΟΡΙΑΙ R²; AI ΠΟΡΕΙΑΙ Ch | cov o] COY R*T*; CO LK | 17. εθεωρησαν] R*; AI ΠΟΡΙΑΙ R²; ΑΙ ΠΟΡΙΑΕ T | 20. et om. P h | mei (3?) om. Pal39 | in rege] K*; in greco Κ Ρ; in greco in rege CSEL | 21. enim] autem Cas247 | 24 deum] dominum Cas247
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,67:25 
prol.| {23.18}In eodem: Ingressus Dei mei, regis mei, qui est in sancto; subauditur:   Viderunt ingressus Dei mei et  regis mei. Quod autem dicitis   mei in  rege non appositum, apertissimi mendacii est; secundo enim ponitur et   Dei {23.20}   mei et  regis mei, blandientis affectu ut qui omnium Deus et rex est, suus specialiter Deus fiat et rex merito servitutis. Denique in hebreo scriptum habet HELI MELCHI, quod   Deum meum et  regem meum significat.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,67:33 
prol.| {23.24}In eodem: Regna terre cantate Deo, psallite Domino. Et dicitis hoc in isto versiculo non esse scriptum:   Psallite Domino, quoniam130 statim sequatur131:   Diapsalma. Psallite Deo 132   qui ascendit super celum celi ad orientem; cum iste133 versiculus magis habere debeat iuxta hebraicam veritatem:   Cantate Deo, psallite Domino, et illud quod sequitur in principio versus alterius:   Psallite Deo, non sit in libris authenticis, sed obelo prenotatum. Ergo et vos legite magis ea134 que vera sunt, ne, dum additum suscipitis, quod a Propheta135 scriptum est relinquatis.
130 quoniam] quem Pal39
131 sequatur] sequitur T, + post
132 Deo] domino T
133 iste R* ] ipse
134 ea] om. Cas247
135 Propheta] prophetis R
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,68:31 
prol.| {24.8} Sexagesimo octavo: Laudabo nomen Dei cum cantico. Pro quo dicitis vos136 repperisse137 in greco   Dei mei. Sed   mei 138 superfluum est.
136 vos] om. Pal39*
137 vos rep.] repperisse vos inv. Cas247
138 sed mei] quod Pal39*; om. Pal39 ²
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,70:12 
prol.| {24.10}Septuagesimo: Deus, ne elongeris a me. Quod dicitis in greco positum   Deus meus, superfluum139 est.
139 superfl.] sed praem. T
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,70:17 
prol.| {24.11}In eodem: Deus, docuisti me ex iuventute mea. Et in140 hoc quod apud Grecos invenisse vos dicitis   Deus meus, superfluum est141.
140 in] om. Pal39
141 (Ps. 70:17) In eodem... superfluum est] om. Cas247
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,70:18 
prol.| {24.13}In eodem: Donec annuntiem brachium tuum. Et dicitis in greco vos repperisse   mirabilia tua. Quod de superiori versiculo est:   Et usque nunc pronuntiabo mirabilia tua. Bene ergo hic habet brachium.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,71:11 
prol.| {24.17}Septuagesimo primo: Et adorabunt eum omnes reges. llud quod in greco invenisse vos142 dicitis   reges terre, superfluum est.
142 inven. vos] vos invenisse inv. Pal39
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,71:18 
prol.| {24.18}In eodem: Benedictus Dominus Deus, Deus 143   Israel. Dicitis in greco bis   Deus non haberi,144 cum et in hebraico sit et145 apud Septuaginta146 manifestissime triplex Domini Deique nuncupatio mysterium Trinitatis sit.H
143 Deus] om. Pal39 VL311
144 haberi] habere R
145 et] om. R L T Cas247 K CSEL
146 LXX] om. R*
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,71:19 
prol.| {24.21}In eodem: Et benedictum nomen maiestatis eius in eternum. Hoc ergo quod in greco invenisse vos dicitis:   In eternum et in seculum seculi, superflue a Grecis sciatis appositum, quod nec hebreus habet nec Septuaginta interpretes.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,72:7 
prol.| {24.26}Septuagesimo secundo: Prodiet quasi ex adipe. Et dicitis vos apud Grecos invenisse † ἐξελεύσονται †147, id est prodient. Quod falsum est. {25.1} Nam et apud Septuaginta interpretes ita scriptum est: Ἐξελεύσεται ὡς ἐκ στέατος ἡ ἀδικία αὐτῶν.I
147 εξελευσονται restit. cum CSEL ; ΕξΕΛΕΥCETΑΙ omnes codd .
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,72:11 
prol.| {25.2}In eodem: Quomodo scit Deus. In greco dicitis non esse   Deum, cum et apud Septuaginta scriptum sit: Πῶς ἔγνω ὁ θεός, et omnes interpretes similiter de hebreo transtulerint.148
148 transtulerint] transtulerunt Cas247 Pa37
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,72:17 
prol.| {25.4}In eodem: Intellegam in novissimis eorum. Pro quo in greco legisse vos dicitis   et intellegam. Sed hic   et coniunctio superflua est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,72:26 
prol.| {25.6}In eodem: Defecit caro mea et cor meum. Pro quo male perversum ordinem quidam tenent:   Defecit cor meum et caro mea.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,72:28 
prol.| {25.8}In eodem: Ut annuntiem omnes predicationes tuas. Pro quo vos in greco legisse dixistis τὰς αἰνέσεις σουba, id est   laudes tuas. Et sciendum, quod in hebreo † MALOCHOTHACH †149 scriptum habet, quod Aquila ἀγγελίας,150 id est nuntios tuos, Septuaginta τὰς ἐπαγγελίας σου, id est   predicationes vel   promissa interpretati sunt, licet et   laus et predicatio unum151 utrumque significet.
ba = LXX : Basel
149 malochothach] restituimus cum CSEL; malochochah R L T Cas247 K ; malochocahc Pal39
150 ἀγγελίας] om. T ; + COY R² CSEL
151 unum om. Cas247
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,73:1 
prol.| {25.14}Septuagesimo tertio: Ut quid, Deus 152   , reppulisti in finem .bb Pro quo male apud Grecos legitur ordine commutato153:   Ut quid reppulisti, Deus. bc I
bb = Ps-G Ps-Med. (+Clm343)
bc = Ps-γ, ut quid reppulisti nos Deus Ps-R
152 Deus] om. Pal39 *
153 commutato] mutato VL311*, communatio Cas247 Pal39*
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,73:3 
prol.| {25.16.}In eodem: Quanta malignatus est inimicus in sancto bd   . Miror quis in codice vestro emendando perverterit ut pro   sancto, sanctis be posuerit cum et in154 nostro codice   in sancto 155 inveniatur.J
bd = Ps-G cum LXX
be = Ps-R cum Koinè
J ¶Codd. : VL311 Edmaior
154 in] om. Pal39
155 in sancto] om. R*
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,73:8 
prol.| {25.18}In eodem: Incendamus 156   omnes dies festos Dei a terra . Pro quo in greco scriptum est καταπαύσωμεν, {25.20}et nos ita transtulimus:   Quiescere faciamus omnes dies festos Dei a terra. Et miror quomodo e latere annotationem nostram nescio quis temerarius scribendam in corpore putaverit, quam nos pro eruditione legentis scripsimus hoc modo: Non habet καταπαύσωμεν, ut quidam putant157, sed κατακαύσωμεν, id est   incendamus. Et quia retulit mihi sanctus {25.25}presbyter Firmus, qui huius operis exactor fuit, inter plurimos hinc158 habitam questionem, plenius de hoc disputandum videtur. In hebreo {26.1} scriptum est SARPHU159 CHOL MOEDAHU HEL BAARES160, quod Aquila et Symmachus verterunt ἐνεπύρισαν πάσας τὰς συνταγὰς161 τοῦ θεοῦ, id est   incenderunt omnes sollemnitates Dei in terra bf bg bh bi bj bk   , Quinta κατέκαυσαν,162 id est   combusserunt, Sexta κατακαύσωμεν, id est   comburamus, quod et Septuaginta {26.5} iuxta † Hexaplorum†163 veritatem transtulisse perspicuum est. Theodotion quoque ἐνεπυρήσαμεν164 vertit, id est †   succendimus 165. Ex quo perspicuum est sic psallendum ut nos interpretati sumus, et tamen sciendum quid hebraica veritas habeat. Hoc enim quod Septuaginta transtulerunt, propter vetustatem in ecclesiis decantandum est, et illud ab eruditis sciendum {25.10} propter notitiam Scripturarum. Unde, si quid pro studio e latere additum est, non debet poni in corpore ne166 priorem translationem pro scribentium voluntate conturbet. K
bf veritas hebraica : שָׂרְפוּ כָל-מוֹעֲדֵי-אֵל בָּאָרֶץ.=>
bg=> ἐνεπύρισαν Hexapl. (Aquila Symmachus) => incenderunt
bh=> κατέκαυσαν Hexapl. (Quinta) => combusserunt Hier. ep. 106 ;
bi => κατακαύσωμεν Hexapl. (Sexta) LXX (HOP Rahlfs* R39 Alexandrinus ?) => comburemus  Hier. Ep. 106, Cas557 (Psalterium Amelli)., incenderunt Ps-H VL311 L, incendamus Hier. ep. 106 ;
bj=> ἐνεπυρήσαμεν Hexapl. (Theodotion) => succendimus / succendamus Hier. ep. 106 ;
bk version liturgique : καταπαύσωμεν LXX (HOP* plerique codd. [105 / 130 : R156 etc ?] + VL408 G VL311 G ) => comprimamus Ps-R (+VL311 L) , quiescere faciamus Ps-G VL408 L VL311 L, quiescere compremamus ! R156
¶Nota : Contrairement à son habitude, Jérôme retient ici comme source de la traduction du Ps-G la leçon de la koinè καταπαύσωμεν, attestée par la majorité des témoins de l’édition HoP, leçon qu’il sait être une corruption de la proto-Septante, fautive du point de vue du grec, bien qu’elle rejoigne le sens figuré de l’hébreu. La raison de ce choix est le respect de la tradition liturgique « propter vetustatem in ecclesiis de decantandum ». alors même qu’il avait précisé dans une note qu’il s’agissait d’une mauvaise lecture : « Non habet καταπαύσωμεν, ut quidam putant, sed κατακαύσωμεν, id est incendamus ».
K ¶Codd. : VL311 Edmaior
Ps. 13,1 16: Ρ8..13..31. et om. R | ita om. R* | 3. scriptum] prem. ita P | 4. | 9. ras] ΠΑ R*LK; 66 ΚΡ; IIACAC TAC T | 10. et] sed T | | 12. cas exayyeXas cov 070. T | predicationes -4- tuas P* | sunt] sint L | 13. unum oz. Cas247 | 14| 17. peruertit Cas247 | 18. in (1^) om. P | in sancto ort. R* | 20. ita om. P | 22. scribendum T | 23. legentes R* | καταπαυσ. et (I. 24) κατακαυσ. commutat Cas247 | | 24. sanctus] in ras. K² | 25. hinc] hic R*; hanc Cas247 , 22. sic in psalt. iuxta Hebr. 12. 3 ו ו . 05 1 21. 9. 73, 22:23 24, 1. moedaci Cas247 | | 2. evrrayas [ R* ; COPTAC ΚΟ | 0eov -Ἐ- ΕΠΙ TIC TIC Cas247 | 3. in] a Cas247 | xarekavaav] prem. KATAC R*L K Pal39 | 5. | ueritatem] uarietatem T | 6. €CNEITYPHCA- ΜΕΝ = RLK; €NEITYPICAMEN TCh; €N-€IIIPICAN Pal39 | ex quo ... T. sumus om. R*L T Cas247 K | 8. hebraica] praem. in Cas247 | septuaginta ...4- interpretes Pb 1L sej'nec PAIS. del si T ut om. R*
156 Incendamus] comprimamus T cum Ps-R
157 ut quidam putant] id est incendamus Pal39 *
158 hinc VL311² (interl. al. m. s9) ] om. VL311*
159 sarphu] sarhu R L T C K Pal39 VL311
160 HEL BAARES ] helba ares VL311
161 συνταγὰς] CYNTATAC VL311
162 κατέκαυσαν] KATACKATEKAYKAN VL311
163 hexaplorum] restituimus ; exemplorum R* L T Cas247 ² K Pal39 VL311 CSEL; exemplariorum R²; exemplarum Cas247 *
164 ἐνεπυρήσαμεν] ENEPIRICAN VL311
165 succendimus] restit. cum CSEL Edmaior., succendamus omnes codd.
166 ne] nec VL311
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,73:13 
prol.| {26.12}In eodem: Contribulasti capita draconum in aquis; <Ps. 73:14>   tu confregisti capita draconis. Sic lectionis ordo sequitur ut in priori versu   tu non habeat sed in secundo, † et   aque 167 plurali {25.15}numero scribantur, non singulari, sicut et Aquila verbum hebraicum † AMMAIM168† τῶν169 ὑδάτων, id est   aquarum, interpretatus est. L
L ¶Codd. : VL311 Edmaior
167 et aque] restit. cum CSEL Edmaior. ; itaque omnes codd. VL311
168 Ammaim] rest. cum Edmaior. CSEL ; Ammichim codd. VL311
169 τῶν] tan VL311
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,73:23 
prol.| {26.16}In eodem: Ne obliviscaris voces inimicorum tuorum. Pro quo in greco τῶν ἱκετῶν σου, id est deprecantium te, scriptum dicitis. In hebreo † SORARACH †170 legitur, quod Aquila   hostium tuorum bl, Symmachus bellantium contra te, {26.20}Septuaginta171 et Sexta editio inimicorum tuorum interpretati sunt. Et est sensus pendens ex superioribusbm:   Memor esto improperiorum tuorum, eorum qui 172   ab insipiente sunt tota die, ne obliviscaris voces inimicorum tuorum 173   , id est voces que174 te blasphemant tibique in populo tuo175 detrahunt. Unde sequitur:   Superbia eorum, qui te oderunt, ascendit semper, id est, dum {26.25}tu differs176 poenas, illi proficiunt in blasphemiis. M
bl Ps-H.
bm Ps. 73, 22-23.
M ¶Codd. : VL311 Edmaior
170 sorarach] restituimus cum CSEL ; sorarath R L T C K; sorarad Pal39 VL311
171 septuaginta] septuagesimo Pal39 * VL311 ; om. Pal39 ²
172 qui R L C K ] que T; que P CSEL
173 tuorum] om. R
174 que] qui Pal39 VL311
175 tuo VL311 ] om. Pal39 *
176 tu differs VL311] tu defers L*C K(-fres); te defers T*
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,74:2 
prol.| {27.1}Septuagesimo quarto: Narrabimus mirabilia 177 bn   . Pro quo male apud Grecos legitur178   : Narrabo omnia mirabilia tua. N bo
bn Hexapl.  = LXX-Rahlfs HoP  (S 210 282): διηγήσομαι τὰ θαυμάσιάσου cum Hexapl. (HoP Field) Syrohexapl. cum hebr. (סִפְּרוּ, נִפְלְאוֹתֶיךָ)
bo LXXLucian. restit. : (διηγησόμεθα) diigisome (VL311 VL408 VL409) πάντα τὰ θαυμάσιάσου ; cf. LXX-Rahlfs HoP : διηγήσομαι πάντα (plerique codd.) τὰ θαυμάσιάσου
¶Nota : Narrabo traduit διηγησόμεθα équivalent phonétique de διηγήσομαι τὰ / diigisome ta
177 mirabilia] + tua VL311
178 narrabo omnia VL311] narrabimus Pal39 *
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,75:6 
prol.| {27.3}Septuagesimo quinto179: Omnes viri divitiarum manibus 180   suis bp   . Et non, ut vos a nescio quo,181 depravatum legitis   in manibus suis. bq O
bp Ps-G ; cf. LXX ταῖς χερσὶν αὐτῶν.
bq Ps-R ; cf. LXX εν ταῖς χερσὶν αὐτῶν.
O ¶Codd. : VL311 Edmaior {MM2024}
179 .LXXV.] .LXV. R
180 manibus] in praem. T
181 a nescio quo K* ] nescio a quo K² Pal39 VL311, aut nescio quod Cas245
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,75:13 
prol.| {27.4}In eodem: Terribili et ei qui aufert spiritus 182   principum. Dicitis quod   ei 183 non sit184 scriptum185 in greco. Verum est, sed, nisi apposuerimus186   ei, latinus sermo non resonat. Neque enim possumus recte187 dicere:   Terribili et qui aufert spiritus 188   principum. 189 P
182 spiritus] spiritum Cas245 Pal39
183 ei] et R*
184 ei – non sit] inv. Pal39
185 scriptum] + sit* Pla39*
186 apposuerimus] apposuerim Pal39 VL311
187 recte] om. Pal39 VL311
188 spiritus] spiritum Cas245 Pal39 VL311
189 Dicitis... principum] om. K
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,76:7 
prol.| {27.9} Septuagesimo sexto: Et meditatus sum190 nocte cum corde meo et191 {27.10} exercitabar et scobebam192 spiritum meum. Pro quo in hebreo legimusbr: Recordabar193 psalmorum meorum in nocte, cum corde meo loquebar et scobebam194 spiritum meum. Pro exercitatione ἀδολεσχίαν, id est decantationem quandam et meditationem, Septuaginta transtulerunt; et pro eo quod nos diximus195 scobebam196 ilii posuerunt ἔσκαλλον,197 quod Symmachus {27.15} transtulit198 ἀνηρεύνων, id est perscrutabar sive querebam, et Quinta similiter. Proprie autem σκαλισμός199 in agricultura in sariendo dicitur, id est sarculando; et quomodo ibi queruntur herbe sarculo, que secentur, sic et iste retractatum cogitationum suarum μεταφορικῶς a sarculo demonstravit. Et sciendum quod ἔσκαλον semel, ἔσκαλλον frequenter {27.20} significat.Q
br = Ps-H
Q ¶Codd. : VL311 Edmaior
190 sum] om. Pal39
191 et] om. R
192 scob. VL311 etc. ] L* ; scopebam L² C K CSEL
193 recordabar] recordabor T*
194 scob.] L*; scopebam L² C K CSEL
195 nos – diximus] inv. T
196 scob.] L* ; scopebam L² C K CSEL
197 ἐσκαλλον] scripsimus cum CSEL ; ΕKAΛON R L K; ΕCKAΛEN R (in marg. sub al) T*; ΕCCXAΛON Pal39 ²; ΕCKAΛΛEN Τ²; HCXAΛΛΕ Cas247
198 transtulit] om. Pal39 *
199 σκαλισμός] CKAICMOC VL311 σκαλισμος Scripsimus cum ἢ; CKAICMOC RL; CKAICMOC T K Pal39
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,76:9 
prol.| {27.20}In eodem: A generatione in generationem. Hoc quod in greco sequens invenisse vos dicitis   consummavit verbum, recte non habet in latino, quia et in nullo habetur interpretum200.R
R ¶Codd. : VL311 Edmaior
200 interpretum] interprete Cas247
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,77:6 
prol.| {27.23}Septuagesimo septimo: Et narrabunt filiis suis. Pro quo in greco {28.1} habet201 ἀναγγελοῦσιν, quod est annuntiabunt. Sed sciendum, quod in hebreo IASAPHPHERU202 scriptum est, quod Aquila et Symmachus   narrabunt transtulerunt.S bs
bs 3. sept. q.] Lxv R | manibus] praem. in T|4.a nescio quo] K*; nescio a quoK* Pal39; aut nescio quod Cas247 | 5. spiritum CP | dicitis ... 8. principum om. Καὶ | ei (2^)] et R* | ^u 51 םסמ } ei Pal39 | 6.scriptum +- sit Pal39* | apposuerim Pal39 | 7. recte om. Pal39 | ... 16. autem] ΡΤ; tamen Pal39! | 17. secentur] T*; secantur T?; sercentur Cas247 | 18. retractantium Pal39 | 19. εσκαλον ... e- σκαλλον scripsimus cum CSEL; €CKAAON bis R*LK; €CKAANON ... CCKAAON R²; €- CKAAON ... €CKAA€N ;* ך €CKAAON ... €CKAAA€N T?; HCXAAAON bis Cas247; 6 ΑΛ... €CXAAON Pal39
201 in greco – habet] inv. Pal39 . | habet] habetur VL311
202 IASAPHPHERU] IASAREPHERU VL311
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,77:31 
prol.| {28.3}In eodem: Et occidit pingues eorum. Sic habet et in hebreo, hoc est BAMASMNEHEM, quod Aquila interpretatus est ἐν λιπαρποῖσ αὐτῶν, Symmachus τοὺς λιπαρωτέπους αὐτῶν, Septuaginta et Theodotion et Quinta ἐν τοῖς πίοσιν αὐτῶν. Quod quidam non intellegentes, pro πίοσιν putaverunt scriptum πλείοσιν.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,77:36 
prol.| {28.7}In eodem: Dilexerunt eum in ore suo et lingua sua mentiti sunt ei. Et in hebreo ita scriptum est ICAZBULO, et omnes voce simili transtulerunt ἐψεύσαντο αὐτῷ, id est   mentiti sunt ei. Quis autem voluerit pro ei ponere eum et vitiare exemplaria, non est mei iudicii.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,77:38 
prol.| {28.11}In eodem: Et propitius fiet peccatis eorum et non perdet eos. Dicitis quod eos in greco non habeat. Quod et verum est; sed nos, ne sententia pendeat, latinum sermonem sua proprietate complevimus. Si quis autem putat διαφθερεῖ non perditionem sonare, sed {28.15}corruptionem, recordetur illius tituli, in quo scribiturbt: Εἰς τὸ τέλος μὴ διαφθείρῃς, hoc est in finem ne disperdas, et non ut plerique κακοζήλως interpretantur,   ne corrumpas.
bt Ps. Ps. 56, 1 ; 58, 1 etc. .
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,77:54 
prol.| {28.17}In eodem: Et induxit eos in montem sanctificationis sue, montem quem adquisivit dextera eius. Pro quo apud Septuaginta legitur ὄρος τοῦτο ἐκτήσατο ἡ δεξιὰ αὐτοῦ, et non, ut vos ponitis, ὃ ἐκτήσατο, hoc est quem adquisivit dextera eius. Ergo secundum hebraicam proprietatem interpretatus est Symmachus:   Montem quem adquisivit dextera eius.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,77:57 
prol.| {28.23}In eodem: Et averterunt se et non servaverunt pactum quemadmodum patres eorum. Scio quod pactum non habeat in hebreo; sed quando omnes voce simili transtulerunt ἠἡσυν θέτησαν {29.1}, et apud Grecos συνθήκη pactum dicitur, ex uno verbo signiticatur   non servaverunt pactum, licet Septuaginta ἠθέτησαν posuerint.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,77:69 
prol.| {29.3}In eodem: In terra quam fundavit in secula. Pro quo scriptum invenisse vos dicitis:   In terra fundavit eam in secula. In hebreo ita scriptum {29.5}est ut vertit et Symmachus: Εἰς τὴν γῆν ἣν ἐθεμελίωσεν εἰς τὸν αἰῶνα. Si autem non de terra dicitur quod fundata sit, sed de alia, que fundata videatur in terra, probent ex prioribus et sequentibus quis sensus sit, ut nescio quid, quod non dicitur, fundatum videatur in terra. Sin autem sanctificium in terra fundatum putant, debuit scribibu:   In terra fundavit illud in secula. bv
bu Cf. Ps-H
bv 1. αναγγελουσιν] R* ; ATIATT CAOYCI Κ' T | in om. Pal39* | 2. iasarepheru Pal39 | scriptum est ori. ΡῈ | quod] sed Pal39 | simachus Pal39 | 4. bamasoinehem Cas247; basaminnechem Pal39 | 5. symmachus ... avrov 0m. Cas247 | simachus Pal39 | septuag. ... 6. avrov 0/7. T | 6. πιοσιν] R*; TIMOCIN R² | 7. πιοσιν] l'AIOCIN T*; ΠΑ- €IOCIN T?; + AYTON Pal39 πλειοσινΊ [TAIOCIN Pal39; חצס 6וא RLTK | dilex. ... 8. suo om. Cas247 | 8. ita om. Pal39 | 9. avro] AYTON Cas247 | 11. perdet] R*; disperdet R² Ph ; disperderet Cas247 | 12. eos (2^] eo Pal39 | 13. nos ne orm. Cas247|sua proprietate om. Pal39 | 14. διαφθερει scripsimus cum CSEL; ΔΙΑΦΘΕΙΡΕΙ Cas247; AIA- ΦΘΗΡΕΙ ΚΡ; ΔΙΑΦΟΡΕΙ R*; ΔΙΑΦΘΡΕΙ LTK | 16. ΔΙΑΦΘΙΡΗΚ RLTK; ΔΙΑΦΘΗ͂Ι- PHCP |disperdas] in ras. T? | κακοζηλως restituimus cum ἢ; KAKOZAQC RLTK Pal39 ; 054606 Cas247 | 19. rovro +- Ο R²TC*Ph | ekr. 1] €KTHCAN (y om.) K Pal39 | 20. εκτισατο CSEL | ergo] prem. melius ΕΞ 21. interpr. prem. ut Cas247 | symachus Pal39 | 22. obseruauerunt Cas247 | 24. habeat in orm. Pal39* | ^, simili uoce R | yevv0.] HOCTHCAN Cas247
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,77:72 
prol.| {29.10}In eodem: Et in intellectibus manuum suarum deduxit eos. Non habet ἐν τῇ συνέσει, ut scribitis numero singulari, sed ἐν rats συνέσεσιν, quod intellegentias sonat, sicut habetur et in hebreo † BATHABUNOTH †, quod est   in intellectibus.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,78:1 
prol.| {29.14}Septuagesimo octavo: Posuerunt Hierusalem in pomorum custodiam. Quod grece os ὀπωροφυλάκιον dicitur nec aliter potest verti quam a nobis translatum est. Significat autem speculam, quam custodes agrorum et pomorum habere consuerunt, ut de amplissima urbe parvum tuguriunculum vix remanserit. Hoc secundum Grecos. Ceterum in hebreo LICHIN scriptum habet, quod Aquila vertit λιθαόριον, id est acervum et cumulum lapidum, quibus vinee et agri purgari solent.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,79:10 
prol.| {29.21}Septuagesimo nono: Et plantasti radices eius hinc. Et dicitis quod in greco   hinc non habeat. Et bene, nam et in nostris codicibus non habetur, et miror quis imperitorum vestros libros falsaverit203.
203 miror... fals.] quis imperitorum vestros libros fals. nescio Pal39 |falsaverit] falsaverat K*
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,82:13 
prol.| {29.24}Octogesimo secundo: Hereditate possideamus sanctuarium Dei. Et dicitis quod in greco sit scriptum κληρονομήσωμεν ἑαυτοῖς, id est   possideamus nobis. Que superflua questio est. Quando enim204 dicitur   possideamus   {30.1} intellegitur   et nobis 205   . bw
bw 3. Ps. 77, 60 19. cf. psalt. iuxta Hebr. 9. 6]. psalt. iuxta Hebr. 215 Ἐς. 19. 10 10 ΡΕ ΤΠ 19) 24. Ps. 82, 13 14. Ps. 78, 1 ----------------------------- 2. posuerunt K*Pal39 | 3. scriptum -- est T* | 4. eam [ ea R*LCK Pal39 | 5. simachus Pal39 | es τήν ynv gv] R*; ΕΝ TH TH RT | εθεμελιωσεν -ἰ- AYTHN ΚΤ | 6. de terra] dextera Pal39 | 7. quis] quid Cas247 | 8. fund. ] fundatur K Pal39 | 10. in (39) om. CP | 11. CYN€CI R*LTK | 12. intellegentia Cas247 | 13. bathabunoth restituimus cum CSEL; athacunuth RLT K; athcynuth Cas247; athacunud banacain Pal39 | in om. CK Pal39 h | 14. hierlm CP | custodiam] K*; custodia R*LTCK² | 15. cs] R*; 6/6 R²Th | ^. potest aliter Pal39 | 16. speculum Cas247 | agr. | sacrorum L*TK Pal39 ; acrorum L?| 17. consueuerunt T* | 20. tumulum Pal39 | 21. hinc] hic Cas247* | dicis L | 22. nam et] nam ΕΚ; non K* | 225. CAUTOYCT ; €NE€NAYTOIC Pal39.l
204 enim om. Cas247
205 nobis] R*; a nobis R²
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,83:3 
prol.| {30.3} Octogesimo tertio:   Cor meum et caro mea exultavit in Deum vivum. Pro quo in greco scriptum dicitis exultaverunt. In hoc206 nulla contentio   {30.5} est; si enim legimus   exultavit intellegitur  cor meum exultavit et caro mea exultavit. Sin autem exultaverunt, duo pariter exultaverunt, id est cor et caro. Et queso vos ut huiusmodi ineptas207 et superfluas contentiones, ubi nulla est sensus immutatio, declinetis. 208
206 in hoc] et praem. R² Pal39
207 ineptas Pal39 ] ineptias plerique codd. CSEL
208 in greco dicitis T* | 15. ^u siue fletum siue planctum Pal39 | Pal39 ; |9 . cui (I^) ] Cas247 uius R T Pal39 CSEL | 10. | reprehenditur Pal39 | 14. 16. est om. Cas247 | hoc om. R*
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,83:6 
prol.| {30.8} In eodem:   Beatus vir cui 209   est auxilium abs te. In greco invenisse vos dicitis:   Cui 210   est auxilium   {30.10}   eius 211   abs te; 212 quod, quia nos in latina interpretatione vitavimus213, ut dicimus214, reprehendimur.215 Cui enim non pateat quod si dicere voluerimus   cui 216   est auxilium eius, apertissimum vitium sit; et quando precesserit,   cui sequi non debeat   eius, nisi forte vitii arguimur, quod vitavimus vitium.
209 cui] cuius R T Pal39 CSEL
210 cui R* ] cuius R² cum Ps-R
211 eius] ei R*L²
212 in greco... abs te] om. Pal39
213 vitavimus] vitamus C*
214 dicimus] dicitis R² Pal39 CSEL
215 reprehendimur] reprehenditur Pal39
216 cui R* ] cuius R² Pal39
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,83:7 
prol.| {30.14}In eodem: In valle lacrimarum bx   . Pro quo dicitis in greco217 scriptum   {30.15} esse κλαυθμῶνος, id est   plorationis by   . Sed sive   ploratum sive planctum sive   fletum 218 bz sive lacrimas dixerimus, unus est219 sensus. Et nos hoc sequimur ut, ubi nulla de sensu est immutatio, latini sermonis elegantiam220 conservemus.
bx Ps-G, Cas557
by convalle(m) plorationis : Ps-α Ps-δ Ps-MozX, convalle plorationes Ps-γ
bz Ps-H ; in convallem fletus Ps-ζ, in convelle fletus Ps-Med (+Clm343)
217 in greco] om. P | dic. – in greco] inv. T*
218 sive planctum - sive fletum] inv. Pal39
219 est] om. Cas247
220 elegantiam] elegantia Cas247
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,84:2 
prol.| {30.19}Octogesimo quarto: Benedixisti, Domine, terram 221   . Pro eo222 quod est   {30.20}   benedixisti, in greco scriptum dicitis εὐδόκησας; et queritis223 quomodo hoc verbum exprimi debeat in latinum. Si contentiose224 verba scrutamur et syllabas, possumus dicere:   Bene placuit, Domine, terra tua; et dum verba sequimur, sensus ordinem perdimus. Aut certe addendum est aliquid, ut eloquii ordo servetur et dicendum:   Complacuit tibi, Domine, 225   {30.25}   terra tua. Quod si fecerimus, rursum a nobis queritur, quare addiderimus tibi, cum nec in greco sit226 nec in hebreo. Eadem igitur interpretandi sequenda est regula, quam sepe diximus, ut227 ubi non fit228 damnum in sensu,229 lingue in quam230 transferimus εὐφωνία et proprietas conservetur.ca
ca 3.Ps. 83, 6 14. Ps. 83, 7 Hebr. 19. Ps. 84, 2
221 terram] + tuam Pal39 CSEL
222 eo] quo Pal39
223 queritis] queretis R*
224 contentiose] contentiosa Pal39
225 tibi – Domine] inv. Pal39*
226 sit] om. R*
227 ut] om. Cas247
228 fit] fuit K*, sit Cas247
229 sensu] sensum R Cas247
230 quam] qua T
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,84:11 
prol.| {31.1}In eodem: Misericordia et veritas obviaverunt sibi. Et dicitis quod in greco sibi non habeat. Nec in hebreo habet231 cb et apud Septuaginta obelo prenotatum est. Que signa dum per scriptorum neglegentiam a plerisque quasi superflua relinquuntur, magnus in legendo error exoritur. {31.5}Sin autem non fuerit additum   sibi, misericordia et veritas non   sibi, sed alii occurrisse credentur232, nec iustitia et pax sibi dedisse osculum, sed alteri.
cb Cf. Ps-H.
231 habet] habeat K*
232 credantur R*; crederentur Pal39 *
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,85:14 
prol.| {31.8}Octogesimo quinto: Et non proposuerunt te in conspectu suo. Et dicitis, quod in vestro codice   te non habeat. Addite   te et, emendato {31.10} errore233 librarii, vestrum quoque errorem emendabitis234. cc
cc 4. in legendus] praem. et Pal39 | 16. in | dum R | exoritur ] oboritur R | 5. sibi (1^)] | emendato ... | 23. ingens] ἐμ ras. Pal39? | 25. ^. inuebitis | emendate nisse uos dicitis filiis tuis Cas247 | 26. laaci- K | | 11. uos dach T | habeat K Pal39 τοις οσιοι5 ΤΟΙ͂Ο inuenisse nos Pal39*; uos inuenisse Pal39? | 15. ti- YIOIC Pal39; TOYC YIOYC T.
233 10. errore K*] errorem K²
234 10. emendabitis] emendabitiq errorem librarii vestri Pal39 - K*
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,85:15 
prol.| {31.10.}In eodem: Et tu, Domine Deus, miserator et misericors. In greco invenisse vos dicitis:   Et tu, Domine Deus meus. Quod superfluum est;   meus enim nec in hebreo habetur nec in Septaginta.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,88:8 
prol.| {31.14}Octogesimo octavo: Magnus et horrendus. Pro quo in235 greco invenisse vos dicitis φοβερός, quod significat236 terribilis, timendus,237 formidandus. Ego puto in id ipsum significari et horrendum, non ut vulgus existimat238 despiciendum et squalidum, secundum illudcd: « Mihi frigidus239 horror | Membra quatit »; etce: « Horror ubique animo, simul ipsa silentia terrent »; etcf: « Monstrum horrendum ingens » et multa his similia.
cd Vergilius, Aeneis, 3.29-30.
ce Vergilius, Aeneis, 2.755.
cf Vergilius, Aeneis, 3.658.
235 in] om. R² L² Cas247
236 significat] significare R
237 timendus] et praem. Pal39
238 existimat] L² (exi in ras.); estimat Pal39
239 frigidus] frigus L Cas239 K*
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,88:20 
prol.| {31.24}In eodem: Tunc locutus es in visione sanctis tuis. Pro quo in greco filis tuis invenisse vos dicitis. Sed sciendum quod in hebreo LAASIDACH habet quod omnes τοῖς ὁσίοις cov, id est {32.1} sanctis tuis, transtulerunt et sola sexta editio prophetis tuis interpretata est, sensum magis quam verbum exprimens. Et in κοινῇ tantum pro sanctis filios repperi.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,88:39 
prol.| {32.3}In eodem: Tu vero reppulisti et respexisti. Pro quo in greco ἐξουδένωσας invenisse vos dicitis. Unius littere mutatio {32.5}quantum vobis fecit errorem! Non enim respexisti , sed   despexisti et   pro nihilo duxisti interpretati sumus. Nisi forte ἐξουδένωσας non putatis transferendum despexisti, sed, secundum disertissimum istius temporis interpretem, adnihilasti vel adnullasti vel nullificasti, et si qua alia possunt inveniri apud imperitos portenta verborum.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,89:2 
prol.| {32.10}Octogesimo nono: A seculo usque in seculum tu es Deus. Et dicitis quod in greco non sit Deus. Quod apud eos deesse manifestum est. Nam † HEL† hebraicum et omnes alii interpretes et Septuaginta similiter transtulerunt: Ἀπο τοῦ αἰῶνος ἕως τοῦ αἰῶνος σὺ εἶ ὁ θεός, quod hebraice dicitur MEOLAM AD OLAM ATH HEL.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,89:10 
prol.| {32.15}In eodem: Quoniam supervenit mansuetudo et corripiemur. In greco invenisse vos dicitis   mansuetudo super nos. Sed et hoc superfluum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,90:2 
prol.| {32.17}Nonagesimo: Dicet Domino: susceptor meus es tu. Et dicitis quod in greco   es non habeat. Ego vobis amplius dicam quod apud Hebreos nec   es habeat nec   tu sed apud Septuaginta et apud Latinos pro εὐφωνίᾳ et verborum consequentia positum sit.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,93:12 
prol.| {32.21}Nonagesimo tertio: Beatus homo quem tu erudieris, Domine. Dicitis in greco non esse   tu. Et verum est; sed apud Latinos propter εὐφωνίαν positum. Si enim dicamus:   Beatus homo quem erudieris, Domine, compositionis elegantiam non habebit. Et quando dicitur   Domine et apostrofa fit ad Dominum, nihil nocet sensui si ponatur et   tu .cg
cg 19. sic in cf. Ps-H 3. Ps. 88, 30 psalt. iuxta Hebr. - 2. uerba P | tantum] prem. non K cam P; hebraica K | 13. simili Cas247; om. KP | P3. repperiri KP | resp.] despexisti Καὶ P | 4. ^u mutatio littere P | 5. et pro nih. duxisti 0ק KP | 6. sumus nisi] sunt id est contempsisti KP | putasti KP | 7. disertissimum] L*; dissertissimum L?TCK ; desertissimum R | 8. et si ... possunt om. Cas247 | 9. inuenire R | 10. usque om. T*; prem. et R²Ph | 12. hel hebraicum restituimus ; et in hebraicum LTC(hebraycum); in hebraicum R; est in hebraico CSEL; et hebraieos] prem. ΚΑΙ R²L?TCh | συ] COI R* L*K; COY R²|14. in eodem om. P |15. quoniam] quod P | et corripiemur ... 16. mansuetudo om. KP | 15. inuenisse om. LTC | ^. uos dicitis inuenisse CSEL | 16. hoc] in hoc ₪ | 17. dicet] dicit R | 19. ΕΥ̓ΦΩΝΙΑΝ Cas247; €OQUNIAN LT | 21. erudies RL | 22. ^. positum propter eufoniam K | erudies LT; tu erudies R* | 24. habet KP. ΤῊ
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,93:23 
prol.| {33.1}In eodem: Et in malitia eorum disperdet eos. In greco dicitis non esse prepositionem   in , sed legi:   Malitiam eorum disperdet. Sciendum autem, quod et in hebreo et in cunctis interpretibus positum sit:   In malitia eorum disperdet eos. Si autem voluerimus legere:   Malitiam eorum disperdet, id quod in Septuaginta sequitur in fine versiculi eos et superfluum erit et vitiosum.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,97:3 
prol.| {33.8}Nonagesimo septimo: Recordatus est misericordie sue. Pro quo in greco invenisse vos dicitis   misericordie sue lacob . Sed hic   Iacob nomen superfluum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,100:6 
prol.| {33.11}Centesimo: Oculi mei ad fideles terre ut sederent mecum. Pro quo in greco invenisse vos dicitis: Τοῦ συγκαθῆσθαι αὐτοὺς μετ᾽ ἐμοῦ. Quis non talem fugiat interpretationem, ut verbum ad verbum exprimens dicat:   ut consederent ipsi mecum  ?
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,101:8 
prol.| {33.15}Centesimo primo: Vigilavi et factus sum sicut passer solitarius in tecto. Et dicitis vos in greco invenisse ἐπὶ δώματι, quod antiqui codices Latinorum interpretati sunt   in edificio. Δῶμα in orientalibus provinciis ipsum dicitur quod apud nos tectum. In Palestina enim et Egypto, ubi vel scripti sunt Divini libri vel interpretati, non habent in tectis {33.20}culmina sed δώματα, que Rome vel solaria vel meniana vocant, id est plana tecta que transversis trabibus sustentantur. Denique et Petrus in Actibus Apostolorumch, quando ascendit in δῶμα, in tectum edificii ascendisse credendus est. Et quando precipitur nobis, ut faciamus δώματι nostro coronam, hoc precipitur, ut in tecto faciamus per circuitum{34.1} quasdam eminentias, ne facilis in preceps lapsus sit. Et in Evangelioci: ‘’Que, inquit, auditis in aure, dicite super δώματα’’, id est super   tecta . Et in Isaiacj: « Quid vobis est quod omnes ascendistis in tecta vana ¿ et multa istiusmodi ».
ch Cf. Dt. 22, 8.
ci Mt. 10, 27.
cj Is. 22, 1
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,101:7 
prol.| In eodem: Factus sum sicut νυκτικόραξ in domicilio . {34.5}Quod similiter habetur in greco. Et queritis quid significet νυκτικόραξ apud Latinos. In hebreo pro   nycticorace verbum BOS scriptum est, quod Aquila et Septuaginta et Theodotio et Quinta editio   nycticoracem interpretati sunt, Symmachus   upupam , Sexta editio   noctuam , quod et nos magis sequimur. Denique, ubi apud nostros et Grecos legitur: . {34.10}   Factus sum sicut νυκτικόραξ in domicilio, apud Hebreos dicitur  : Factus sum sicut noctua in ruinosis. Plerique bubonem contentiose significari putant.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,101:11 
prol.| {34.12}In eodem: A facie ire et indignationis tue. Pro quo in greco invenisse vos dicitis:   A facie ire tue, cum manifestissimum sit, quod et apud Hebreos et apud Septuaginta interpretes sic habet: Ἀπὸ προσώπου . {34.15} τῆς ὀργῆς καὶ τοῦ θυ σου.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,101:15 
prol.| {34.15}In eodem: Quoniam placuerunt servis tuis lapides eius et terre eius miserebuntur. Pro terra in hebreo AFAR positum est, quod omnes χοῦν transtulerunt; et potest tam pulvis quam hurmus, id est terra, interpretari.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,102:9 
prol.| {34.19}Centesimo secundo: Non in perpetuo irascetur. Pro quo in greco {34.20}invenisse vos dicitis:   Non in fine . Sed verbum hebraicum NES et   perpetuum et  finis et   victoria pro locorum intellegitur qualitate.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,103:4 
prol.| {34.22} Centesimo tertio: Qui facis angelos tuos spiritus. Pro quo in greco {35.1} invenisse vos dicitis: 'O ποιῶν τοὺς ἀγγέλους αὐτοῦ, id est:   Qui facit angelos suos. A quibus breviter querite, quomodo cum ad Deum sermo sit240, quasi ad alium loquens Propheta repente mutetur; maxime cum sic incipiatck: “Domine Deus meus, magnificatus es vehementer, confessionem {35.5}et decorem induisti”. Etcl: “Qui tegis in aquis superiora eius”, id est celi. “Qui ponis nubem ascensum tuum, qui ambulas super pennas ventorum”.cm 241 Et statim sequiturcn:   Qui facis angelos tuos spiritus et ministros tuos ignem urentem. Qui fundasti terram super stabilitatem suam. Et post paululum: Ab increpatione tua fugient; a voce tonitrui tui formidabunt. {35.10}Et:   In loco quem fundasti eis. Qui emittis fontes in convallibus. Et illud:   Ut educas 242   panem de terra. Si ergo omnia ad secundam personam sunt, id est ad Deum, quomodo in uno243 versiculo tertia persona244 subito et245 extra ordinem introducitur?
ck Ps. 103, 1.
cl Ps. 103, 3.
cm Ps. 103, 3.
cn Ps. 103, 4-5.
240 sit] fit Pal39
241 1. apostrofa [ ad postremum Cas247 | po- KP; considerint R* | ^. mecum ipsi nitur K P | 3. legitis Cas247 | mali(t)ia C K P | * 16 | ך . ^, in greco uos Κ Ρ | 17. in disp. + eos R²|4. in malitiam T C | 5. eos ... disperdet om. P6. id] et secundum Cas247 *]|in finem R L T C | uersiculi] seculi R*LT | ^, eos in fine uers. K* | 8. non. sept.] xcvi. RL | 10. nomen om. Cas247 | 11. cent] om. T | ad fideles] semper + | sedeant K P | 12. in greco om. K*P | CYNKAOHCOHNAI L | avrovs 07. P | 13. fugam interpretatione KP | 14. consederint R²; considerent 3 )15( om. KP | 18. nos tectum] latinos tecum P | palestina CSEL ; palestino K P | egipto K; egypto P; prem. in Cas247 | 19. uel (7?) om. Cas247 | ^. uel ubi P | in tecta P | 20. rome T; more Cas247 | meniana CSEL ; mediana R*LTC; menia K | 21. ^v in act. apost. petrus P | 22. δωμα] doma RL; domo T; domata Cas247 | 23. credendum Cas247 | 24. δωματι Scripsimus cum ἢ; domati R L T C; doma in K; domia in P. ox 2. Mt. 10, 27 3. Εϑαὶ. 22, 1 4. Ps. 101, 7 11. bubonem] sic in psalt. iuxta Hebr. 12. Ps. 101, 11 15. Ps. 101, 15 17. puluis] sic in psalt. iuxta Hebr. 19 aure] ἰθοῖο 6 | cos] prem. apud K | 10. dicitur factus dicitis K Pal39 δωματα scripsimus cum CSEL ; domata omn. codd. | 3. esaya Cas247 ; isaia א | quid] quod R*; 4- inquit T* | ascenditis C K Pal39 | in] super Pt | uana] noua Cas247 ; una K Pal39 | 4. huiusmodi P. 4] uel istiusmodi P? | 5. ^. in gr. habetur K Pal39 6. nicticorace C K Pal39 ; necticorace RLT | 7. quod aquila om. K Pal39 theodotio] T*; theodotion Τὸ | nicticoracem L*C K Pal39 | 8. symachus P; -Ἐ uero K Pal39 | hupupam LT; ububam P 9. ubi om. K Pal39 | nostros] nos K Pal39 | gresum or Καὶ | 12. ire] +- tue K Pal39 | pro quo ... 13. ire tue om. K Pal39 | 13. manifestum K Pal39 | 14. habet] R*; habeat P; habetur R² | 15. ספ -j- COY L? T C h | 16. pro terra [p ropterea Cas247 *P | 17. tam puluis] amplius K Pal39 | 19. in perpetuo] R*; in perpetuum R² | irascitur R* | ^, inuenisse uos in greco dicitis T | 20. in finem R* CSEL | nes] nese CSEL | 21. pro ... qualitate] intelligitur K | pro] et pro C | ^. intellegitur pro locorum qualitate P | 22. facit Cas247 | suos P* | in greco om. Cas247
242 educas] Cas247 *; educam Cas247 ²
243 uno] unius Pal39 *
244 tertia persona] tertiam personam Cas247
245 et] om. Cas247 *
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,103:7 
prol.| {35.13}In eodem: A voce tonitrui tui formidabunt. Habet et in hebreo   tonitrui tui. Et miror quomodo apud Latinos {35.15}scriptorum errore subtractum246 sit.
246 script. errore subtractum] scriptorum error subtractus K, error scriptorum subtractus Pal39
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,103:25 
prol.| {35.15}In eodem: Hoc mare magnum et spatiosum manibus. Dicitis in greco   manibus non haberico. Et ego novi, sed ex hebraico247 et de248 Theodotionis editione in Septuaginta sub asterisco additum est249. Denique et in hebreo ita scriptum est ZE HAIAN GADOL250 UARAB251 IDAM252 cp, quod Aquila sic interpretatus est: Αὐλὴ καὶ πλατεῖα253 χερσίν, et omnes interpretes254: Αὕτη ἡ θάλασσα ἡ μεγάλη καὶ εὐρύχωρος χερσίν. Et hoc secundum hebraicam dicitur proprietatem μεταφορικῶς255, quod256 quasi expansas manus257 habeat et in se cuncta suscipiat.T
co αὕτη ἡ θάλασσα ἡ μεγάλη καὶ εὐρύχωρος LXX
cp : זֶה, הַיָּם גָּדוֹל--   וּרְחַב יָדָיִם
247 hebraico] hebraica Pal39
248 de] om. C K P
249 est] om. R* K Pal39
250 GADOL] GADLA K P, SADOLL R L T Cas247
251 UARAB] oarab Cas247
252 ZE... IDAM] ... HAIAM... K Pal39 CSEL , ZEHA IAM GADLAUAR ABIDAIM VL311 | IDAM] IDAIM K Pal39 VL311 CSEL
253 πλατεῖα] Πaatia VL311
254 Αὐλὴ ... interpretes VL311 etc. ] om. R* L T Cas247
255 μεταφορικῶς ] ΜΕΤΑΦΩΡΙΚΟΝ K , ΜΕΤΑΦΩΡΙΚΩΝ Pal39 VL311
256 quod] quo K Pal39 VL311
257 expansas manus] expansis manibus Cas247
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,103:14 
prol.| {35.22}In eodem: Ut educas 258   panem de terra. Pro quo invenisse vos dicitis   ut educat cq   . Sed {36.1} non potest aliud ad ipsum, aliud de ipso dici, aut259 omnia quasi ad Deum loquebatur Propheta, aut omnia ad alium de eo referebat. Cum autem pleraque ad ipsum dirigantur, et ea que ambigua sunt ad ipsius personam dirigenda sunt. 260 261
cq Ps-H in loc. cit.
258 educas] educat Cas247 *
259 dici aut] dici dici autem K Pal39
260 sus K | herinaciis K Pal39 | 12. spannim T;
261wrwa] €IKTCINA RLT; €KTCINA KP | 8. consueuerunt KP; consueuit Cas247 | | 11. scripsimus cum ἢ; cyparissos R; cyparessos T*; cypressos LT?CP; cypres κυπαρισσους phannim KP | γοιρογρυλλιους scripsimus ; XOIPOIPYAAOYC Cas247 ; €XOIPOYPYA- 076 R*L*; XOIPOYPYAMAIOIC 12: TOIC XOIT'O[---]PYAIO[---] R²; TOY XOIl'OPYAOIC T; XOYPI'YMOIC KP; τοις χοιρογρυλλιοις ἢ | 13. exceptis ] soli KP | 14. sciendum +- est KP | maius] magis KP | ericio] K*; hericio K²P | 15. et (29) om. R LT | arcomus KP | 16. in om. KP | 18. dedit] edidit KP | 19. dicitis K | ita om. Cas247 .
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,103:17 
prol.| {36.4}In eodem: Herodii domus dux est eorum. {36.5} Pro Herodio, quod in hebreo dicitur ASIDA, Symmachus ἰκτῖνα, id est milvum, interpretatus est. Denique et nos ita vertimus in latinum:   Ubi aves nidificabunt, milvi abies domus est, quod scilicet semper in excelsis et arduis arboribus nidos facere consueverit. Unde et Sexta editio manifestius interpretata est:   Milvo cypressi 262   ad nidificandum. Pro abietibus {36.10} autem et cypressis263 in hebreo ponitur BARUSIM, quod magis   abietes quam κυπαρίσσους significat.264
262 cypressi Cas247 * K ] cupressi T*, cipressi T²; copressi R²; cypressus Cas247 ²
263 cypressis K] scrips., cupressis T*, cipressis T²; copressis R; cypressos Cas247
2641. AYTOYC P | id est oz. K | facis K | 14. tui om. KP 2. suos -- spiritus K | querite 00. P* | 3 | ad om. T | repente om. ΡῈ | ^. P | de om. CKP | 18. est cum sic maxime P* | 4. meus om. RLT | (?) om. R*KP | 5. in om. R²KP* | id est] idem P*; item | idaim K | celi] alibi KP | 6. pones LT*K; po- KPh | αυλη ... 20. interpretes o7. R*LT nens Cas247 | pinnas R*L*|9. fugiant Cas247 ; + Cas247 | 21. et hoc ... μεταφορικως 07. RLT et KP | 10. quem] quam R* | emittes LT* Cas247 | META9()PIKON K; ΜΕΤΑΦΩΡΙΚΩΝ Cas247 || 12. uno] P |
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,103:18 
prol.| {36.11}In eodem: Petra refugium herinaciis. Pro quo in hebreo positum est SPHANNIM, et omnes χοιρογρυλλίους voce simili transtulerunt, exceptis Septuaginta, qui   lepores interpretati sunt. Sciendum autem animal esse non maius ericio, habens similitudinem muris et ursi; unde et in Palestina ἀρκομῦς dicitur et magna est in istis regionibus huius generis abundantia semperque in cavernis petrarum et terre foveis habitare consuerunt.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,104:30 
prol.| {36.18}Centesimo quarto: Dedit terra eorum ranas. Pro quo in greco ἐξῆρψεν vos legisse dixistis. Quod potest ita interpretari:   Ebullivit terra eorum ranas. Sed et in hoc nulla est in sensu mutatio et nos antiquam interpretationem sequentes, quod non nocebat, mutare noluimus.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,104:33 
prol.| {36.22}In eodem: Et contrivit lignum finium eorum. Pro quo in greco invenisse   vos dicitis omne lignum. Sed et hoc additum est et superfluum.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,104:42 
prol.| {37.1}In eodem: Quoniam memor fuit verbi sui quod habuit ad Abraham puerum suum. Pro quo in greco legisse vos dicitis ὃν διέθετο, id est disposuit. lta enim et in hebreo et apud Septuaginta habetur interpretes: Ἐμνήστη ToU λόγου τοῦ ἁγίου αὐτοῦ, τοῦ πρὸς ᾿Αβραὰμ τὸν δοῦλον αὐτοῦ. Ergo, quod in greco dicitur ὃν διέθετο, in hoc loco et superfluum est et radendum.265
265 117. 85. 103.818 18. Ps. 104, 30 19. sic in psalt. iuxta Hebr. 6. cf. psalt. iuxta Hebr. 22. Ἐξ: 10 4..535
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,105:1> 
prol.| {37.7}Centesimo quinto: Confitemini Domino, quoniam bonus. Pro quo in greco legisse vos dicitis quoniam χρηστός, id est suavis. Sed sciendum quod γρηστός et in bonum et in suave verti potest. Denique in hebreo ita scriptum est CHI TOB, quod omnes voce simili transtulerunt   quia bonus. Ex quo perspicuum est, quod et χρηστός bonus intellegatur.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,105:7a 
prol.| {37.12}In eodem: Non fuerunt memores multitudinis misericordie tue. Dicitis quod in greco inveneritis: Et   non fuerunt memores; et coniunctio superflua est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,105:7b 
prol.| In eodem: Et irritaverunt ascendentes in mare Rubum. {37.15}Pro quo in greco invenisse vos dicitis «καὶ παρεπίκραναν, et putatis verbum e verbo debere transferri   et amaricaverunt. Sed hec interpretatio   adnullationi consimilis est sive   adnihilationi. cr Legite Ezechiel et invenietis παραπικρασμόν irritationem et   exacerbationem semper expressum ubi dicitur οἶκος παραπικραίνων, id est domus   exasperans .
cr Cf. 32.8
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,105:44 
prol.| {37.19}Et eodem: Εt vidit cum tribularentur, et audivit orationem eorum. Quicquid extra hoc in greco vos invenisse dixistis, superfluum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,106:29 
prol.| {37.22}Centesimo sexto: Et statuit procellam eius in auram et siluerunt fluctus eius. Hoc ergo quod pro isto in greco invenisse vos dicitis: καὶ ἐπετίμησεν τῇ καταιγίδι αὐτῆς καὶ ἔστη, superfluum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,106:30 
prol.| In eodem: {38.1} Et deduxit eos in portum voluntatis eorum. Pro quo invenisse vos dicitis   in portum voluntatis sue. Sed in hebreo non habet EPHSAU, quod   voluntatis sue significat, sed EPHSAM, quod   voluntatis eorum sonat.266
266 1. Ps. 104, 42 (ps 105,1 12. Ps? 105, 7 14. ibid. 17. adnullationi] CLSSUpra p. 32,4139 | 01266 2. 5. 6. 7 εἴς: 20. Ρ5. 105, 44 22. Ps. 106, 29 1. uerbi 4- sancti CSEL | 2. legisse] inuenisseT K | 8606-0[ CO€TO Cas247 | quod om. Cas247 * |3. apud π R²LTC; om. R* |^ . interpretes habetur P | 4. interpr. 4- OTI R²L*Th | 5. διοθετο] 60670 6 | et] quod et K 8 | ק . ^. uos legisse P | yogaros] Xpos P | 9. quod] quoniam T | et (7^) om. K Pal39 | in suaue] R*; in suauem R* K Pal39 | denique + et Ph | 10. simili] semel ΕἾ 11. est om. T | quod] qui Cas247 | et om. K Pal39 | intellegitur Cas247 | 14. mare -- mare ἢ | 15. in greco om. P | 16. e om. K Pal39 | debere] deberi Cas247 ; posse K Pal39 | sed +- et Ph | 17. similis T | hiezechiel R; ezechihelem Cas247 P; ehechiel K | 18. inuenitis RLK | ΠΑ- PAIII K Pal39 ACMOC R L T C h | inrit. et] irritatio K Pal39 | expressam K Pal39 | 19. ΠΑΡΑΠΙΚΡΕ- NON RLT; lIAPAII K Pal39 CNA >; ΠΑΡΑΙ- TI K Pal39 HNA P | 21. uos om. Cas247 Pal39* | ^. inuenisse uos P? CSEL | dicitis K Pal39 | 22. eius om. Cas247 | 24. ἐπετιμ.] 676756 א TP | AYTOY T | και eo om, ΟΡ; 4- 6/6 AYPAN R²Th, σι
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,107:3 
prol.| {38.4} Centesimo septimo: Exsurge gloria mea quod dicitis in latino non esse, recte in isto psalmo non habet, quia nec apud Hebreos, nec apud ullum interpretum repperitur, sed habetur in quinquagesimo sexto psalmo,cs de quo mihi videtur a quodam in istum locum esse translatum.ct
cs Ps. 56, 9.
ct Exurge gloria mea † ω² Clementina cum Ps-R Ps-Med (+Clm343) LXX (Lucian.) de Ps. 56:9 translatum iuxta Hier. ep. 106 ] om. Rusch Ps-G cum hebr. Hexapl. Ps-α Ps-γ Ps-δ Ps-Moz C Hier. ep. 106 (nec apud ullum interpretum) 
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,107:8 
prol.| {38.8}In eodem: Mii alienigene amici facti sunt. Pro quo in greco invenisse vos dicitis ὑπετάγησαν, hoc est   subditi sunt. Sed hoc in quinquagesimo nono psalmo scriptum est; in presenti autem ita apud omnes invenimus translatores: Ἐμοὶ ἀλλόφυλοι ἐφιλίασαν, id est   amici facti sunt, quod hebraice dicitur ETRHOHE.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,109:2a 
prol.| {38.13}Centesimo nono: Virgam virtutis tue emittet Dominus ex Sion. cu Dicitis vos in grecis codicibus non legisse   virtutis tue. Quod manifeste et in hebreo et in Septuaginta interpretibus habet. U
cu Ps-R Ps-G Clm343
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,109:2b 
prol.| {38.15}In eodem:267 Dominare in medio inimicorum tuorum cv   . Dicitis in greco legi   et dominare. Sed hoc nec in hebreo habetur nec apud Septuaginta et superfluum est.V cw
cv Ps-G
cw κατακυρίευε hebr. Ps-H => LXX(HOP*= 36 /130+Sedulius) => Ps-G Hieron. Ep.106 (hebr. LXX) ] καὶ praem. koinè : LXXdomineveris(Rahlfs* Hop : 94 [R156 etc.] /130) => Et Vet. lat: omnes + Clm343 ¶Nota : Rahlfs fait comme si l’omission de Et n’était attestée que par les latins alors que le HoP l’omet dans le texte et ne recense en apparat que 94 témoins.
267 In eodem] Ipso VL312
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,110:1 
prol.| {38.19}Centesimo decimo: Confitebor tibi, Domine, in toto corde. In greco invenisse vos dicitis   in toto corde meo. Sed et hoc hic superfluum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,113:11 
prol.| {38.21}Centesimo tertio decimo: Deus autem noster in celo. Pro quo in greco legisse vos dicitis in celo et in terra. Sed et hoc hic superfluum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,114:2 
prol.| {38.23} Centesimo quarto decimo: Et in diebus meis invocabo te. Dicitis quod in greco non sit   te . Et bene e vestris quoque codicibus eradendum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,114:9 
prol.| {39.1}In ipso: Placebo Domino in regione vivorum. Pro quo in greco legisse vos dicitis:   Placebo in conspectu Domini. Sed hoc superfluum est.268
268 4. Ps. 107, 3 6. cf. Ps. 56, 9 8. Ps. 107, 10 ל 59, 10 I9:Ds:5100:22 16. ibid. 19. Ps. 110, 1 21. Deut TT 23:5 Ds: 114, 2 ---1. deduxisti K Pal39 | pro quo -r in T | 12. etrhohe] etrhhe Cas247 ; ethrohe CSEL ; greco R* Cas247 | inuenisse om. K Pal39 | uos om. P* | 2. ephsau ... 3. sed om. K Pal39 | 3. sue ... uoluntatis (2^) om. Cas247 | 5. non (1?) om. P*|habet] R*; habetur R²|6. interpretem T K Pal39 | habet K Pal39 | 8. in eodem -- dicitis om. R*LTC | 9. uos om. P* | 10. in presente R* | 11. euo: αλλοφυ- λοι εφιλιασαν)] R*; €MOI AAAOQ9YAOI סו ΦΙΛΟΙ AYXOHCAN R²; ΑΛΛΟΦΥΛΟΥ YIICTATHCAN P; OI ΦΙΛΟΙ AYXOHCAN ethroeth K Pal39 | 13. emittit R* | ex syon Cas247 ; exion L*; ex syon ex syon K Pal39 | 15. habet] R*; habetur R²| 16. legisse Cas247 | 17. et om. K Pal39 | 19. corde -- meo L(ut vid.) K|in greco ... 20. corde om. P | 20. et om. P* | 21. centesimo ... 22. est om. Καὶ P | 22. legisse] inuenisse R | hic om. CSEL | 24. e] et ex Cas247 ; de K Pal39 ; et R | codicibus om. P | ^. uestr. cod. quoque R | radendum C K Pal39 .
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,117:10.11.12 
prol.| {39.4}Centesimo septimo decimocx: Et in nomine Domini quia ultus sum {39.5}   in eos. Dicitis quia in grecis codicibus non inveniri. Sed et in latinis sub asterisco legendum est.
cx Ps. 117, 10 ; Ps 117, 11 ; Ps. 117, 12.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,118:47 
prol.| {39.7}Centesimo octavo decimo: Et meditabar in mandatis tuis que dilexi. In greco   vehementer additum legisse vos dicitis. Sed hoc superfluum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,118:48 
prol.| {39.9}In eodem: Levavi manus meas ad mandata que dilexi. In greco legisse vos dicitis   ad mandata tua . Sed hoc superfluum est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,118:59 
prol.| {39.11}In eodem: Cogitavi vias meas. In greco vias tuas legisse vos dicitis. Sed hoc superfluum est et rectius   meas legitur.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,118:59 
prol.| {39.11}In eodem: Et avertisti pedes meos in testimonia tua. In greco legisse vos   dicitis et averti. Sed et hoc superfluum est. cy
cyPs-H.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,118:69 
prol.| {39.14}In eodem: Ego autem in toto corde scrutabor {39.15}   mandata tua. In greco  in toto corde meo legisse vos dicitis. Sed hic   meo superfluum est. 269
269 2. ^x. uos legisse P | sed + et P; et hoc K. Ἵ uel in hoc K² | in eo- R|4. et om. K Pal39 | 5. in (7) om. RLC | dem om. T* | 11. uias] prem. iuxta CSEL | quia] quod LTP | ^. cod. grecis P | 12. est om. P | in eodem ... 14. superinuenitur T K Pal39 ; inuenire R* | et orm. fluum est om. K Pal39 | 12. auertisti] uerti K Pal39 | 7. meditabor K | dilexisti R*L | Ch | 13. legisse | inuenisse T | sed et hoc] 8. ^, legisse uos dicitis uehementer ad- in ras. Cas247 ? | 18. et )1([ quod T | 20. aditum K Pal39 [sed + et R | 9. est om. K chaifi Cas247 | 21. ediderunt > | 23. meum P | mandata 4- tua LT K Pal39 h | 10. tua 4- om. K | ^. quasi sanguinem in manibus que dilexi uehementer CSEL | hoc] in hoc meis porto K | 24. quia] qui L*
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,118:109 
prol.| {39.16}In eodem: Anima mea in manibus meis semper   et legem tuam non sum oblitus   . Pro quo in greco legisse vos dicitis:   Anima mea in manibus t   uis   semper. Sed sciendum et apud Hebreos et apud Septuaginta et omnes alios interpretes scriptum esse   in manibus meis, et non   in manibus tuis, quod hebraice dicitur BACHAFFI; et omnes apud Grecos ecclesiastici interpretes istum locum sic edisserunt, et est breviter hic sensus: Quotidie periclitor et quasi in manibus meis sanguinem meum porto, et tamen legem tuam non obliviscor.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,118:136 
prol.| {39.23}In eodem: Exitus aquarum deduxerunt oculi mei quia non custodierunt legem tuam. Pro quo in greco legisse vos dicitis: Quia non custodivi legem tuam. {40.1}Sed hoc superfluum est270 quia et in hebreo legiturcz: Rivi aquarum fluebant de271 oculis meis quia non custodierunt legem tuam.
cz =Ps-H.
270 est] om. K Pal39
271 de ] om. Cas247
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,118:172 
prol.| {40.2}In eodem: Pronuntiabit 272   lingua mea eloquium tuum. Pro   pronuntiabit 273 in greco φθέξεται274 vos legisse dixistis.275 Quod verbum sive dicas276   pronuntiabit 277 sive {40.5}   effabitur sive   loquetur ,278 idipsum279 significat. Denique et nos de hebreo ita vertimusda:   Loquetur 280   lingua mea sermonem tuum 281   .
da =Ps-H.
272 pronuntiavit] pronun (t)iauit R* K Pal39
273 pro pronuntiabit] pro quo nun(t)iavit K Pal39 , pronuntiabit T
274 φθέξεται] ΦΘΕΓξΟΙΤΟ Pal39
275 dixistis] dicitis T*
276 dicas] dicat Cas247
277 pronuntiabit] pronuntiavit K Pal39
278 loquetur] loquitur R*
279 idipsum] ad ipsum K Pal39
280 loquetur] loquitur R*
281 tuum] meum C as247
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,119:2 
prol.| {40.7}Centesimo nono decimo: Domine, libera animam meam a labiis iniquis, a282 lingua dolosa. In greco legisse vos283 dicitis et a lingua dolosa; et284 superfluum est.
282 a] et Cas247, et a K Pal39
283 leg. vos] vos legisse inv. Pal39
284 et] + ergo K Pal39
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,126:5 
prol.| {40.10}Centesimo vicesimo sexto285: Beatus vir qui implevit 286   desiderium suum ex ipsis. In287 greco dicitis   virum 288 non haberi. Quod manifestissime et in hebreo et in Septuaginta interpretibus continetur. W
285 .CXXVI.] centesimo vigisimo quinto VL311 K Pal39
286 implevit VL311 ] implebit R² CSEL
287 In] Et in R K Pal39 VL311
288 virum] vir Cas247 K Pal39 VL311 CSEL
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,129:4 
prol.| {40.13}Centesimo vicesimo nono: Propter legem tuam sustinui te, Domine db   . Dicitis vos in greco289 invenisse   propter nomen tuum. dc Et nos confitemur {40.15}plura sic290 exemplaria repperiri291; sed quia veritati292 studemus quid in hebreo sit, simpliciter debemus dicere pro   nomine sive   lege apud eos legitur THIRA 293 [תירא] quod Aquila interpretatus294 est φόβον hoc est   timorem , Symmachus295 et Theodotion : νόμον,296 id est   legem putantes THORA dd propter litterarum297 similitudinem iod 298 [י] et vau [ו], que tantum magnitudine distinguuntur. {40.20}Quinta editio   terrorem interpretata est, Sexta   verbum .X de
db Ps-R=Ps-G
dc sic Ps-Med
dd νόμου R + Sedulius (τō νωμō), Hexapl. (Sym. et Theodot. ex hebr. תורא => תּוֹרָה, cf. Hieron. ep. 106), legem Ps-R Ps-G Ps-α Ps-γ Ps-Med (+ Clm343 VL409 L ) pleraque Psalteria Veteris Latinae praeter Ps-Med (cf. infra) Basel (legem et nomen) => Rahlfs
de ὀνόματὀς LXX Luc.(R156 plerique codd. ; Field , t. 2, Oxford, 1875 : « hodierna ad unum omnia [exemplaria] cum Syro-hex. ») + dik39114) VL408 G VL409 G cum Sahid., nomen VL408 L Ps-Med Basel (legem et nomen) => HoP. - תִּוָּרֵא (לְמַעַן) => timorem Hexapl. (Aquila), terrorem Hexapl. (Quinta), cum terribilis sis Ps-H
¶Nota : La tradition grecque et latine se partage entre deux leçons que Jérôme fait découler d’une certaine vocalisation de l’hébreu que les interprètes d’expression grecque ont traduit par Loi, Parole ou Nom. Jérôme retient legem avec la tradition latine quasi unanime - à l’exception de la révision irlandaise du Ps-Med.- , même si la koinè a préféré ὀνόματὀς retenu par l’édition d’Oxford (HoP). Rahlfs revient à la leçon alexandrine mieux attestée par la traditions indirectes des psautiers non grecs. La tradition juive, vocalisant différemment, préfère l’effet (la crainte) à la cause (Dieu qui parle et légifère) et se distingue complètement sur ce point de la réception chrétienne du verset. [MM2024]
289 uos - in greco VL311 ] inv. T
290 sic VL311 ] om. Cas247
291 repperiri VL311 ] repperire R*
292 veritati VL311 ] veritate R*
293 THIRA VL311 ] thora Cas247
294 interpretatus VL311 ] interpretatum Pal39
295 Symmachus VL311 ] scrips., symachus Pal39
296 νόμον ] MONON VL311
297 litterarum] littere K Pal39 VL311
298 iod νόμον] ioth L T ; ioht Cas247
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,131:2 
prol.| {40.21}Centesimo tricesimo primo299: Sicut iuravit 300   Domino, votum vovit Deo 301   lacob. Pro eo quod nos interpretati sumus   votum vovit, in greco ηὔξατο legisse vos dicitis et putatis interpretari debuisse   oravit. Sed hoc male302; εὐχή enim pro locorum qualitate et   orationem et   votum significat secundum {40.25} illuddf: « Redde Deo303 vοta tua », id est τὰς εὐχάς σου.
df Ps. 49, 14.
299 primo] om. K Pal39
300 iuravit om. Pal39 K
301 deo] domino deo K*
302 sed hoc male] om. K Pal39
303 deo] domino K Pal39
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,135:7 
prol.| {40.26}Centesimo tricesimo quinto: Qui fecit 304   luminaria magna. Dicitis {41.1} quia in greco inveneritis   magna solus. Sed hoc de superiori305 versiculo est, ubi legimus:   Qui 306   fecit 307   mirabilia 308   magna solus. lbi ergo legendum est et hic quasi superfluum non scribendum.
304 fecit] facit K
305 superiori] superiore R² L, superire R*
306 qui] quia Pal39
307 fecit] facit K Pal39
308 mirabilia] luminaria R C
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,137:2 
prol.| {41.4}Centesimo tricesimo septimo309: Quoniam 310   magnificasti super omne nomen Sanctum tuum. In greco repperisse vos dicitis  super omnes. Sed in Septuaginta ita legitur: Ὅτι ἐμεγάλυνας ἐπὶ πᾶν τὸ ὄνομα τὸ ἁγιόν σου, sicuti311 et nos in latinum vertimus. Ceterum apud Hebreos ita esse cognoscite: “Quia312 magnificasti {41.10} super omne nomen313 tuum314 verbum tuum”. luxta editionem autem315 latinam hic sensus est:   Quoniam 316   magnificasti super omne nomen, hoc est,317 quod in celo et in terra dici potest,   Sanctum Filium   tuum .
309 4. tric. sept.] xxxvi Cas247 K Pal39
310 quoniam] quam K Pal39
311 sicuti] sicut K Pal39
312 quia] quam K Pal39
313 nomen] + tuum T
314 tuum] om. Cas247
315 editionem autem] inv. Cas247
316 quoniam] quam K Pal39
317 quoniam... hoc est] om. R*
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,138:4 
prol.| {41.12}Centesimo tricesimo octavo:318 Quia non est sermo in lingua mea. 319 Pro quo in greco legisse vos dicitis:   Quia non est dolus in lingua mea. Quod320 solum Sexta editio interpretata est. Ceterum et apud Septuaginta {41.15}et apud omnes interpretes et ipsum hebraicum vel λαλιάν321 vel λόγον322, id est   eloquium dg et   verbum, scriptum habet. Denique hebraice MALA323 dicitur.
dg Ps-H.
318 .XXXVIII.] .XXXVII. K Pal39
319 mea] tua Pal39
320 quod ] + non Cas247
321 λαλιαν] alian K Pal39
322 vel λόγον] om. T , vel ΛOΓION R*, vel ΛOYON R*
323 mala] hela K; om. Pal39
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,139:6 
prol.| {41.17}Centesimo tricesimo nono: Funes extenderunt in laqueum. Pro quo in greco324 invenisse vos dicitis:   Funes extenderunt laqueum 325   pedibus meis . Sed hoc in hoc loco326 superfluum est.
324 in greco] om. Pal39
325 laqueum] praem. in K Pal39
326 sed hoc in hoc loco] om. Pal39
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,139:14 
prol.| {41.19}In eodem pro eo quod est: Habitabunt recti cum vultu tuo, in greco repperisse vos dicitis et habitabunt. Sed hic   et coniunctio superflua est.
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,140:7 
prol.| {41.22}Centesimo quadragesimo: Dissipata sunt ossa nostra secus infernum . Pro quo327 in greco legisse vos328 dicitis   ossa eorum. Sed et hoc329 superfluum est.
327 quo] eo quod Cas247
328 legisse – vos ] inv. T
329 et hoc] inv. T
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,146:10 
prol.| {41.25}Centesimo quadragesimo sexto330: Nec in tibiis viri 331   beneplacitum erit ei 332   . Pro   ei, Domino 333 legisse vos dicitis. Quod non habetur 334. dh
dh hoc (2?) om. TK ויו οἰ] εἰ πο תו e Te coz niunctio -- est R | est om. T
330 .VI.] .VII. Cas247
331 viri] om. Cas247
332 erit ei] inv. K
333 Domino] Dominum T, o domine K Pal39
334 habetur] habeatur K Pal39 3
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,176 
prol.| {42.1} Ideo335 autem, quod et vos in fine schedule336 queritis, et sanctus filius meus Avitus frequenter efflagitat, quomodo greca337 interpretanda338 sunt339 verba340, breviter annotavi.
335 ideo] R*; de eo R² K Pal39
336 schedule] sedule Cas247
337 greca] om. R*
338 interpretanda] interponenda K
339 sunt] sint R L
340 verba] nomina T
prol.| Νεομηνία mensis exordium341 est, quod nos secundum latine lingue proprietatem kalendas possumus dicere. Verum, {42.5} quia apud Hebreos mensis secundum lune cursum supputatur et apud Grecos μήνη luna dicitur, νεομηνία342 quasi nova luna appellatur.
341 exordium] exordii Cas247
342 νεομηνία] neomenia R² L² T P; neominia R*L*K; neomenia L T², neominia R L*, necminia Cas247
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,177 
prol.| Ἔρημος autem desertum vel   solitudinem significat;
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,178 
prol.| θρόνος,343 sedem vel   solium;
343 θρόνος] thronus R L T Cas247 K Pal39
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,179 
prol.| νυκτικόραξ, ut diximusdi, noctuam.
di Supra Edmaior. p. 34.8
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,180 
prol.| Κυνόμνια,344 non, ut Latini interpretati sunt, musca canina dicitur per υ grecam litteram; sed, iuxta hebraicam intellegentiam, {42.10} per δίφθογγον debet scribi οι 345 ut sit κοινόμυια,346 id est   omne muscarum genus 347   , quod348 Aquila πάνμικτον, id est   omnimodam muscam interpretatus est.
344 KYNOMYA R L T; KYNOMIA K; kinomia Pal39
345 οι] om. T
346 KOINOMIA R L Cas247 K Pal39 ; KOYNOMYIA T
347 musc. - genus] inv. T Pal39
348 quod] sed K Pal39
Numérotation du verset Ep53. Prol.106b,181 
prol.| Λαξευτήριον autem, pro quo Latinus asciam vertit, nos genus ferramenti interpretamur349 quo350 lapides dolantur. Denique, ex hebreo vertentes ita diximusdj: « Et351 nunc scalpturas352 eius pariter bipinne353 et dolatoriis deraserunt ». Λαξευτήριον ergo ‘dolatorium’ dici potest.   explicit epistula sancti hieronymi ad sunniam et fretelam. 354
dj Ps. 74, 16 (Ps-H)
349 interpretamur] interpretabimur T ; interpretati sumus K Pal39
350 quod Cas247
351 et] ut R L T Cas247
352 scalpturas] sculpturas T; sculpturam Pal39 ²; sculptura K Pal39 *
353 bipinne L Cas247 ] bipinni VL312 , bipenne T K VL312*; bipenna Ρal39 ²
354 Subscriptio : explicit epistola sancti hieronimi ad sunniam et fretelam L T — explicit epistola sancti hieronimi presbiteri Pal39 — explicit R — finit Κ — sine subscriptione Cas247 CSEL



Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Ep53. Hieronymi epistola ad Sunniam et Fretelam de Psalterio), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 31/10/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=01&chapitre=01_Prol.106b)

Notes :