Capitulum 5
Numérotation du verset
Ct. 5,1
Veniat dilectus meus
in hortum suum ut1
1 ut
CM22
N
CM22
S
Rusch
] et
Weber
comedat
fructum
pomorum suorum.
Veni
in hortum meum soror mea sponsa messui
myrrham meam
cum aromatibus meis.
Comedi favum2 cum melle meo, bibi vinum meum3 cum lacte meo.
2 favum
Weber CM22
] + meum
CM22N CM22T
|
3 meum
Weber CM22
N
CM22
S
CM22
T
CM22
V
Rusch
]
om. CM22
|
Comedite
amici4 et5 bibite
4 amici] + mei
CM22N CM22P
|
5 et]
om. Weber CM22
H
|
et inebriamini carissimi.
Numérotation du verset
Ct. 5,2
Ego
dormio et
cor meum vigilat.
Vox
dilecti mei pulsantis :
Aperi mihi
soror mea,
amica mea,
columba mea,
immaculata mea,
quia caput meum
plenum est rore
et cincinni mei
guttis noctium.
Numérotation du verset
Ct. 5,3
Expoliavi me
tunica mea
quomodo induar illa6 ?
6 illa] eam
CM22V
, illam
CM22B CM22B CM22T
Lavi pedes meos,
quomodo inquinabo illos ?
Numérotation du verset
Ct. 5,4
Dilectus meus
misit manum suam
per foramen
et venter meus
intremuit7 ad tactum eius.
7 intremuit] contremuit
CM22P CM22T
Numérotation du verset
Ct. 5,5
Surrexi
ut aperirem dilecto meo,
manus mee
distillaverunt8
8 distillaverunt
CM22N CM22P CM22T CM22V Rusch
] stillaverunt
Weber CM22
myrrham9
9 myrrham] murra
Weber
et10 digiti mei
10 et
CM22
N
Rusch
]
om. Weber CM22
pleni myrrha
probatissima.
Numérotation du verset
Ct. 5,6
Pessulum ostii mei11
11 mei
Rusch CM22
]
om. Weber
aperui dilecto meo at ille declinaverat
atque transierat.
Anima mea liquefacta est
ut dilectus12 locutus est.
12 dilectus
Rusch CM22
]
om. Weber
Quesivi
et non inveni illum,
vocavi
et non respondit mihi.
Numérotation du verset
Ct. 5,7
Invenerunt
me
custodes
qui circuierunt13 civitatem.
13 circuierunt
Rusch
] circumeunt
Weber CM22,
circueunt
CM22B CM22N CM22P,
custodiunt
CM22V
Percusserunt me
et14 vulneraverunt me.
14 et]
om. Weber
Tulerunt pallium meum15
15 pallium meum
CM22N CM22P CM22T CM22V Rusch
] + mihi
Weber,
mihi pallium meum
CM22
custodes murorum.
Numérotation du verset
Ct. 5,8
Adiuro vos
filie Hierusalem
si inveneritis dilectum meum
ut annuntietis16 ei
16 annuntietis ΩS
Ω ΩJ*
CM22B CM22N CM22P CM22V Rusch
(nnuntietis
cacogr.
)] nuntietis
Weber CM22
quia amore langueo.
Numérotation du verset
Ct. 5,9
Qualis est
dilectus tuus
ex dilecto,
o pulcherrima mulierum,
qualis est dilectus tuus ex dilecto
quia sic adiurasti nos ?
Numérotation du verset
Ct. 5,10
Dilectus meus
candidus
et rubicundus
electus ex milibus.
Numérotation du verset
Ct. 5,11
Caput eius
aurum optimum,
come eius
sicut elate palmarum
nigre quasi corvus.
Numérotation du verset
Ct. 5,12
Oculi eius
sicut columbe
super rivulos aquarum
que lacte sunt lote
et resident
iuxta fluenta plenissima.
Numérotation du verset
Ct. 5,13
Gene illius
sicut areole
aromatum consite
a pigmentariis,
labia eius lilia17
17 labia eius lilia] eius lilia
CM22S
CM22V,
labia eius labia
CM22B CM22P
distillantia
myrrham primam.
Numérotation du verset
Ct. 5,14
Manus illius
tornatiles
auree
plene hyacinthis.
Venter eius
eburneus
distinctus
saphiris.
Numérotation du verset
Ct. 5,15
Crura illius
columne marmoree
que fundate sunt super bases aureas.
Species eius
ut Libani,
electus
ut cedri.
Numérotation du verset
Ct. 5,16
Guttur illius
suavissimum
et
totus
desiderabilis.
Talis est dilectus meus
et ipse18 est amicus meus,
18 ipse
CM22
N
CM22
S
CM22
V
Rusch
] iste
Weber CM22
filie Hierusalem.
Numérotation du verset
Ct. 5,17
Quo abiit
dilectus tuus o pulcherrima
mulierum, quo declinavit
dilectus tuus et queremus eum tecum ?
Capitulum 5
Numérotation du verset
Ct. 5,ad litteram
marg.|
{3.1853}
Veniat dilectus meus.
Postquam descripsit Salomon amorem sponsi, et sponse, prout respicit ingressum terre, hic consequenter idem describit prout respicit tempus ipsius possesse. Et dividitur in duas partes, quia primo facit hoc secundum tempora Iosue, et Iud. 2. secundum tempora a David usque ad Christum, cap. sequenti. Circa primum sciendum, quod populus Israel illis temporibus aliquando fuit in prosperis, aliquando in adversis, et ideo primo tanguntur prospera. secundo adversa, ibi. Ego dormio. Circa primum dicit sponsa.
marg.|
{3.1854} .1.
Ut comedat fructum pomorum.
id est ut comedere me faciat fructus terre mihi date in pace, eo modo loquendi quo dixit dominus Abrahe, Gene. 22.c. Nunc cognovi, quod timeas dominum, id est cognoscere feci, vel quia actus et passiones fidelium in scriptura aliquando attribuuntur ipsi deo, Act. 9.a. Saule Saule, quid me persequeris ? idest fideles meos, et ita comestio fructuum terre attribuitur ipsi deo, quia populus eius comedit quando cum Iosue terram intravit, Ios. 5.c. Comederunt de fructibus terre, defecitque manna, et quia hoc fuit ex dono dei, ideo subditur in persona sponsi.
marg.|
.2.
Veni in hortum meum soror mea sponsa.
Habitando ibi in bonorum abundantia, ideo subditur.
marg.|
.3.
Messui myrrham meam.
idest preparavi tibi terre bona.
Numérotation du verset
Ct. 5,ad litteram
marg.|
{3.1855} .1.
Comedi.
exponatur, ut dictum est.
marg.|
.2.
Favum cum melle meo.
Per hoc designatur abundantia mellis, vini, et lactis in terra illa. propter quod subditur.
marg.|
.3.
Comedite amici.
Idest quandiu adherebitis mihi per amicitiam, et latriam, habebitis omnium bonorum abundantiam, et hoc patet ex decursu veteris testamenti.
marg.|
.4.
Ego dormio.
Hic consequenter ponuntur adversa : populus enim Israel ex abundantia bonorum temporalium declinavit ad idololatriam. sicut predixerat Moyses Deut. 32.b. Incrassatus est dilectus meus, et recalcitravit, incrassatus, impinguatus, et dilatatus, dereliquit Deum factorem suum, etc. et ideo dominus post multam sufferentiam inflixit debitam penam, ut sic pena decente reduceretur ad penitentiam, propter quod sic proceditur, quia primo ponitur culpa, secundo pena, ibi. Dilectus meus. tertio penitentia, ibi. Surrexi. Circa primum dicitur in persona domini. Ego dormio. idest peccata ad tempus dissimulo. unde communiter dicitur ab hominibus Deum dormite, quando pessimos homines differt punire.
marg.|
.5.
Et cor meum vigilat.
id est prevideo tempus debitum punitionis, et subditur in persona sponse adulterantis a sponso revocate.
marg.|
.6.
Vox dilecti mei.
Per prophetas suos et doctores.
marg.|
.7.
Pulsantis.
me ad penitentiam.
marg.|
.8.
Aperi mihi.
per consensum boni.
marg.|
{3.1856} .9.
Soror mea amica.
tempore, scilicet preterito tue innocentia.
marg.|
.10.
Quia caput meum plenum est rore.
Per rorem intelligitur parva pluvia, per guttas noctium, magna. Ros enim et pluvia differunt secundum paucitatem, et multiplicitatem materie. 1. Meteo. Et loquitur hic Deus secundum modum sponsi reconciliationem sue sponse desiderantis, et non retardatur ad hoc importunitate temporis. Et subditur responsio sponse male, reconciliationem recusantis, cum dicitur.
marg.|
.11.
Expoliavi.
id est dimisi cultum divinum consuetum, iam diu est, sicut patet in processu libri Iud. Modus enim vivendi consuetus alicuius vulgariter dicitur tunica eius.
marg.|
.12.
Quomodo induar illa.
quia per admonitiones prophetarum nolebat populus reverti ad cultum divinum.
marg.|
.13.
Lavi pedes meos.
Hoc dicitur secundum estimationem idololatrantis populi, qui cultum Dei reputabat immundum, et cultum idoli mundum. Et sic exponit Rabbi Salomon .
marg.|
.14.
Dilectus meus.
quia per culpe dissimulationem Deus adhibet penam, ideo dicit sponsa. Dilectus meus misit manum suam. id est manum sue iustitie ad puniendum me.
marg.|
.15.
Per foramen.
Prosequitur parabolam sponsi irati contra sponsam apertionem ostii denegantem, qui per fenestram vel aliquam aperturam infert baculum ad percutiendum eam.
marg.|
.16.
Et venter meus intremuit.
quia populus a Deo percussus concipiebat timorem eius, ut patet, libro Iudicum in pluribus locis.
Numérotation du verset
Ct. 5,ad litteram
marg.|
{3.1857} .1.
Surrexi, ut aperirem dilecto meo.
Hic consequenter pena decente subditur penitentia. Et dividitur in duas partes, quia primo per penitentiam queritur sponsi reconciliatio, secundo ponitur pulchritudinis eius descriptio, ibi : Qualis est. Circa primum dicit sponsa : Surrexi, ut aperirem dilecto meo. querens ei reconciliari, et sic a pena liberari.
marg.|
.2.
Manus mee distillaverunt myrrham, digiti mei pleni sunt.
idest, applicavi me ad opera penitentie, que designantur per amaritudinem myrrhe.
marg.|
.3.
Pessulum ostii mei aperui dilecto meo.
Pessulum est ostiolum in magna porta, et per hoc designatur, quod penitentia in principio est imperfecta. propter quod subditur.
marg.|
.4.
At ille declinaverat atque transierat.
quia non statim ad clamorem populi liberabat eum a pena. Et quia ex hoc augebatur afflictio, ideo subditur.
marg.|
.5.
Anima mea liquefacta est.
Sicut sagimen in patella, unde de homine dimisso in afflictione dicitur vulgariter, quod frigitur in sanguine
{3.1858} suo.
marg.|
.6.
Quesivi, et non inveni illum, vocavi, et non respondit.
Quia sicut dictum est, Deus non statim liberabat populum, sed dimittebat eum affligi ab adversariis, ut a Philistheis, Moabitis, et ceteris gentibus circa terram Iudee existentibus, ut patet ex decursu lib. Iud. et 1Rg.. ideo subditur.
marg.|
.7.
Invenerunt me custodes, qui circumierunt.
idest principes gentium in circumitu Iudee existentium, que nominatur hic civitas a Ierusalem metropoli Iudee.
marg.|
.8.
Percusserunt me, et vulneraverunt me.
nocumentum inferendo personis.
marg.|
.9.
Tulerunt pallium meum mihi custodes murorum.
spoliando me bonis meis, et quia populus communis propter peccatum idololatrie non erat dignus exaudiri, ideo convertit se sponsa ad personas mundas ab idololatria, quia semper in populo Israel fuerunt alique persone tales quantumcumque populus communis, vel etiam principes ad idololatriam declinarent. unde. 3Rg. 19.d. dicit dominus ad Eliam : Derelinquam mihi in Israel septem milia virorum, quorum genua non sunt curvata ante Baal. Et quia preces talium sunt exaudibiles, ideo dicit.
Numérotation du verset
Ct. 5,ad litteram
marg.|
{3.1859} .1.
Adiuro vos.
idest, persone devote de Israel. Nec est contra illud, quod dictum est supra primo capitulo quod filie Ierusalem significant fragiles populi, quia tam perfecte persone, quam imperfecte sunt de eodem populo, sed sup. primo capitulo imperfecte dicuntur filie Ierusalem propter fragilitatem sexus. hic autem perfecte eodem nomine nominantur ratione devotionis, de qua fit hic mentio, que magis vigere solet in mulieribus secundum illud, quod canit ecclesia : Intercede pro devoto femineo sexu. Idem enim nomen in sacra scriptura ex diversis proprietatibus non solum accipitur pro diversis, sed etiam aliquando pro contrariis. Sicut deus, leo dicitur, ratione magnanimitatis. Apo. 5.b. Vicit leo de tribu Iuda. Et diabolus, ratione rapacitatis. 1. Pe. 5.b. Adversarius vester diabolus, tamquam leo rugiens, etc. Dicit igitur : Adiuro vos. id est, per rem sacram deprecor. .2.
Filie Ierusalem.
idest, devote persone.
marg.|
.3.
Si inveneritis dilectum meum.
vobis gratiosum in orationibus vestris.
marg.|
.4.
Ut nuntietis ei.
pro me deprecando.
marg.|
.5.
Quia amore langueo.
idest, reconciliari sibi desidero.
marg.|
.6.
Qualis est dilectus tuus.
Hic consequenter ponitur sponsi descriptio. Et dividitur in duas partes. quia primo circa hoc movetur questio. secundo ponitur responsio, ibi : Dilectus meus. Circa primum sciendum, quod sicut populus peccator recurrebat ad devotos populi ad habendum orationis suffragium, ita econverso devoti inducebant populum ad cognitionem dei, et ad eius verum cultum. ideo in persona eorum dicitur Qualis est dilectus tuus. id est, utinam attenderes quantum est amabilis, et bonus.
marg.|
.7.
Ex dilecto.
idest, pre omnibus diligendus. Vel, hoc dicitur {3.1860} ad denotandum processionem divinarum personarum, quia filius procedit a patre, sicut dilectus ex dilecto, et spiritussanctus ab ambobus, ut amor mutuus utriusque.
marg.|
.8.
O pulcherrima mulierum.
id est, aliarum gentium pro tempore desponsationis tue in susceptione legis divine, ut dictum est supra.
marg.|
.9.
Qualis est dilectus tuus ex dilecto.
Repetitio est eiusdem ad maiorem excitationem.
marg.|
.10.
Dilectus meus candidus, et rubicundus.
Hic ponitur sponse responsio confitendo dei pulchritudinem, et bonitate, quia corde creditur ad iustitiam, ore autem fit confessio ad salutem, Rom. 10.b. Et dividitur in duas partes, quia primo ponitur sponsi descriptio. Secundo ex hoc oritur questio, ibi : Quo abiit. Circa primum describitur sponsus sub parabola iuvenis fortis, et gratiosi, propter quod primo parabola ponetur. secundo exponetur. Circa primum dicitur : Dilectus meus candidus, et rubicundus. id est, in colore gratiosus.
marg.|
.11.
Electus ex milibus.
Id est in multis milibus non inveniretur unus talis.
marg.|
.12.
Caput eius aurum optimum.
idest, ornatum corona aurea.
marg.|
.13.
Come eius, sicut elate palmarum.
frondes habentes densitatem foliorum, et per hoc intelligitur multitudo capillorum.
marg.|
.14.
Nigre quasi corvus.
Nigredo capillorum attestatur fortitudini, et iuventuti, et quia hic ponitur metaphora iuvenis fortis, dicuntur come eius nigre. Dan. 7. ubi describitur deus sub parabola iudicis, in quo decens est senectus, et canicies. dicitur de eo : Antiquus sedit dierum, et subditur : Capilli eius tamquam lana munda. id est alba.
marg.|
.15.
Oculi eius, sicut columbe.
idest, habens aspectum simplicem, et honestum.
marg.|
.16.
Super rivulos aquarum.
ad se lavandum, ne appareat in eis aliquid immundum.
Numérotation du verset
Ct. 5,ad litteram
marg.|
{3.1861} .1.
Que lacte sunt lote.
id est albe ad modum lactis. tales enim columbe sunt gratiosiores aliis, et per hoc notatur gratiositas sponsi in oculi.
marg.|
.2.
Gene illius, sicut areole aromatum.
Est autem areola portio terre bene seminata. unde Eze. 17. de areolis germinis sui, que delectant valde visum, quando incipiunt semina pullulare. Dicit enim Philosophus, quod virides sationes maxime delectant visum, et confortant, et maxime quando sunt herbe aromatice. Dicit igitur. Gene illius, sicut areole aromatum. id est sunt ita delectabiles ad videndum, sicut areole seminum aromaticorum pullulantium. .3.
Consite a pigmentariis.
id est culte, et ordinate a bonis cultoribus aromatum, que etiam pigmenta dicuntur.
marg.|
.4.
Labia eius lilia distillantia.
sic est in Hebreo, et per hoc designatur munditia eloquii, et gratiositas.
marg.|
.5.
Manus illius tornatiles.
In Hebreo habetur : Rote auree, per quod designatur, quod manus sponsi sunt ornate annulis aureis, qui sunt figure circularis. ideo subditur.
marg.|
.6.
Plene hiacynthis.
idest sapphiris, qui sunt hiacynthini coloris, tales enim lapides ponuntur in annulis. .7.
Venter eius eburneus.
id est albus, et politus. .8.
Distinctus sapphiris.
id est ornatus lapidibus pretiosis non immediate super carnem, sed super vestem, que operit ventrem. Sicut enim in vestibus circa collum, et manus ad ornatum nobilium nunc ponuntur lapides pretiosi, ita etiam tunc temporis circa partes versus ventrem descendentes. .9.
Crura illius columne marmoree.
idest fortia ad modum talium columnarum.
marg.|
.10.
Super bases aureas.
idest super pedes calceatos calceis in superficie deauratis, quales portant nobiles de Hispania.
marg.|
.11.
Species eius, ut libani.
idest forma eius gratiosa, sicut Libanus, que est arbor aromatica ramosa, et valde gratiosa. Libanus enim non est hic nomen montis prout acceptum est supra in pluribus locis.
marg.|
.12.
Electus, ut cedri.
id est idest statura eius recta ad modum cedri.
marg.|
.13.
Guttur illius suavissimum.
id est album, politum, et gratiosum. Et quia omnia predicta faciunt ad gratiositatem iuvenis. ideo subditur.
marg.|
.14.
Et totus desiderabilis.
Hec autem parabola secundum omnes doctores {3.1862} Hebraicos, et Latinos intelligitur de deo, de quo dicit Greg. moralium 14. In deo, quia forma corporis non circunscribitur, manus, oculus, etc. membra sic nominantur, ut ex membrorum vocabulis effectus sue potentie designentur. Habere nanque oculos dicitur, quia cuncta videt, manus, quia omnia operatur. Sic ergo Deo dicitur : Dilectus meus candidus, et rubicundus, id est, benignus, iustus, et iratus reprobis. Facies enim hominis irati rubescit, et exardescit. Electus ex milibus, id est pre omnibus diligendus. In Hebreo habetur : Vexillatus in milibus. id est habens in exercitu suo multa milia angelorum, Dan. 7.c. Milia milium ministrabant ei, et decies milies centena milia assistebant ei. Caput eius aurum optimum, id est corona aurea decoratum, in qua notatur dignitas regia, qua dicitur rex regum, et dominus dominantium. Come eius. id est attributa divina, ut sapientia bonitas, etc. Quia sicut come inherent capiti, et adiacent ei, sic attributa sunt idem cum divina essentia, tamen signantur per modum qualitatum sibi adiacentium. Sicut elate palmarum, quia multa sunt. Nigre quasi corvus, quia non senescunt. Per nigredinem enim hic intelligitur iuventus, ut predictum est. Oculi eius, sicut columbe, quia uno simplici intuitu videt omnia. Que lacte sunt lote, quia ex cognitione eorum, que sunt extra se non vilescit intellectus eius, ut dicit commentator Averrois super 2. Metaph. Non enim cognoscit ea per formam extraneam a rebus acceptam, sed per suam essentiam omnia perfecte representantem. Gene illius sunt virtus attractiva, sicut oculi virtus cognitiva. Trahendo enim ad se electos per fidem, et amorem incorporat sibi eos, sicut per genas incorporantur materiales cibi. unde dicit salvator Io. 4.d. Ego cibum habeo manducare, quem vos nescitis, quod intelligitur ad litteram de Samaritanis sibi incorporandis per fidem. Sicut areole a. etc. quia sicut ex areola aromatum exhalat odor bonus, reficiens olfactum, ita ex amore divino attrahente recreantur anime bonorum. Labia eius, sunt virtus reservativa secretorum, quibus loquitur sanctis, et prophetis, ideo subditur : Lilia distillantia myrrham primam, {3.1863} quia verba domini sunt munda, et a corruptione peccati preservativa : Manus eius, sunt eius potentia operativa. Tornatiles auree, vel secundum Hebreos rote auree. Per figuram enim circularem annulorum intelligitur perfectio operum divinorum, Deut. 32.a. Dei perfecta sunt opera. Venter eius, est occultatio divinorum iudiciorum. unde de homine occulto communiter dicitur, quod non potest sciri quid habeat in ventre. Eburneus, est enim ebur frigidum, et album, quia consideratio occultationis iudiciorum dei incutit frigus timoris, a peccato retrahentis, Pro. 15.d. Per timorem domini recedet omnis a malo, et sic anima candidatur, et desiderio vite celestis ornatur, ideo subditur : Distinctus sapphiris. Est enim sapphyrus coloris celestis. Crura illius, sunt eius virtus qua sustentat omnia. Et bases auree, supposita divina seu persone, species eius, ut Libani. Electus ut cedri, quia pulchritudo eius est summe delectabilis, et altitudo incomprehensibilis. Guttur illius suavissimum, et totus desiderabilis, quia infinite bonitatis.
Numérotation du verset
Ct. 5,ad litteram
marg.|
.1.
Talis est dilectus meus.
quasi dicat corde credo, {3.1864} et ore confiteor, quod istum debeo super omnia diligere.
marg.|
.2.
Quo abiit dilectus tuus.
Hic ex predictis oritur questio : Vere enim penitentes, et confitentes sunt adiuvandi erga deum a personis perfectis. ideo queritur in persona eorum : Quo abiit. quasi dicant : parati sumus te iuvare in reconciliatione ad ipsum. ideo subditur : Et queremus eum. Ista tamen littera : Quo abiit. referenda est ad tempus captionis arce per Philistheos, et translationis eius ad terram illorum, tunc enim dicitur deus abiisse de terra Israel, eo quod propitiatorium super arcam existens, locus dei dicebatur.
marg.|
.3.
O pulcherrima mulierum.
idest omnium gentium, tempore desponsationis tue cum deo, per legis susceptionem. Quo abiit. repetitio est eiusdem ad maiorem expressionem.
marg.|
.4.
Quo declinavit dilectus.
hoc refertur ad tempus reductionis arce in Bethsames, non opere humano, sed divino. 1Rg. 6.
marg.|
.5.
Et queremus eum tecum.
hoc refertur ad tempus, in quo David devotus ivit cum sacerdotibus, et Levitis ad reducendum solenniter, et devote arcam domini in Ierusalem. 2Rg. 6.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ct. 5), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 28/01/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=30&chapitre=30_5)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ct. 5), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 28/01/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=30&chapitre=30_5)
Notes :