Capitulum 3

Numérotation du verset Ioel. 3,1 

Quia ecce in diebus illis et in tempore illo cum convertero captivitatem Iuda et Hierusalem
Numérotation du verset Ioel. 3,2 

congregabo omnes gentes et deducam eas in vallem1 Iosaphat
1 vallem] valle Weber
et disceptabo
cum eis ibi super populo meo et hereditate mea Israel
quos disperserunt in nationibus
et terram meam diviserunt
Numérotation du verset Ioel. 3,3 

et super populum meum miserunt sortem
et posuerunt puerum in prostibulum
et puellam vendiderunt pro vino ut biberent.
Numérotation du verset Ioel. 3,4 

Verumtamen2 quid vobis et mihi, Tyrus et Sidon,
2 verumtamen] verum Weber
et omnis terminus Palestinorum ?
Numquid ultionem
vos redditis mihi
et si ulciscimini vos contra me
cito velociter reddam vicissitudinem vobis super caput vestrum.
Numérotation du verset Ioel. 3,5 

Argentum enim meum
et aurum tulistis
et desiderabilia mea
et pulcherrima
intulistis
in delubra vestra
Numérotation du verset Ioel. 3,6 

et filios Iuda et filios Hierusalem vendidistis filiis Grecorum ut longe faceretis eos de finibus suis.
Numérotation du verset Ioel. 3,7 

Ecce ego
suscitabo eos de loco
in quo vendidistis
eos
et convertam retributionem vestram in caput vestrum.
Numérotation du verset Ioel. 3,8 

Et vendam filios vestros et filias vestras in manibus filiorum Iuda et venundabunt eos Sabeis genti longinque quia Dominus locutus est.
Numérotation du verset Ioel. 3,9 

Clamate
hoc in gentibus
sanctificate bellum
suscitate robustos.
Ascendant3 omnes viri bellatores.
3 ascendant] accedant Weber
Numérotation du verset Ioel. 3,10 

Concidite aratra vestra in gladios
et ligones vestros in lanceas,
infirmus dicat
quia fortis ego sum.
Numérotation du verset Ioel. 3,11 

Erumpite
et venite
omnes gentes de circuitu et congregamini.
Ibi
occumbere faciet Dominus
robustos tuos.
Numérotation du verset Ioel. 3,12 

Consurgant
et ascendant gentes in vallem Iosaphat
quia ibi sedebo ut iudicem omnes gentes in circuitu.
Numérotation du verset Ioel. 3,13 

Mittite falces quoniam maturavit messis.
Venite
et descendite
quia plenum est torcular, exuberant torcularia quia multiplicata est malitia eorum.
Numérotation du verset Ioel. 3,14 

Populi
populi in valle concisionis
quia iuxta est dies Domini
in valle concisionis
Numérotation du verset Ioel. 3,15 

sol et luna obtenebrati4 sunt et stelle retraxerunt splendorem suum
4 obtenebrati] obtenebricata Weber
Numérotation du verset Ioel. 3,16 

et Dominus de Sion rugiet et de Hierusalem dabit vocem suam et movebuntur celi et terra et Dominus spes populi sui et fortitudo filiorum Israel
Numérotation du verset Ioel. 3,17 

et scietis
quia ego Dominus Deus vester habitans
in Sion, in monte sancto meo
et erit Hierusalem sancta et alieni non transibunt per eam amplius
Numérotation du verset Ioel. 3,18 

et erit in die illa stillabunt montes dulcedinem et colles fluent lacte et per omnes rivos Iude5 ibunt aque
5 Iude] Iuda Weber
et fons de domo Domini egredietur et irrigabit torrentem Spinarum.
Numérotation du verset Ioel. 3,19 

Egyptus in desolatione erit et Idumea in desertum perditionis pro eo quod inique egerint in filios Iuda et effuderunt6 sanguinem innocentem in terra sua.
6 effunderunt] effunderint Weber
Numérotation du verset Ioel. 3,20 

Et Iudea in eternum habitabitur et Hierusalem in generationem7 et generationem
7 generationem] generatione Weber
Numérotation du verset Ioel. 3,21 

et mundabo
sanguinem eorum
quem non mundaveram
et Dominus commorabitur in Sion.

Capitulum 3

Numérotation du verset Ioel. 3,1 
{t. 3 : Erfurt, f. 262rb ; facsim., p. 379b} Quia ecce in diebus illis et in tempore illo cum convertero captivitatem Iuda et Hierusalem
marg.| QUIA  ECCE  IN  DIEBUS. Cum salvatio fuerit facta in Sion et Hierusalem iam appropinquante die iudicii, Iudeos qui propter infidelitatem fuerunt captivati predicantibus Helia et Eenoch, convertam ad fidem, et sic omnis Israel salvus fiet, non tantum de duabus, sed etiam de decem tribubus. Et cum hoc impletum fuerit, congregabo o gentes, hoc quidam pueriliter intelligunt quod in valle que est in latere montis Oliveti, descensurus sit Dominus ad iudicium quod friuolum est, quia non in terra sed in spacio huius aeris sedebit contra locum montis Oliveti ex quo ascendit, et sicut Ioannes Chrysostomus dicit angeli deferent ante eum signum crucis. Iosaphat autem interpretatur iudicium Domini, ad iudicium ergo Domini congregabuntur non solum Iudei qui credere noluerunt sed omnes impii qui ab initio mundi fuerunt. Iusti vero non descendent in vallem iudicii id est damnationis, sed in nubibus elevabuntur obuiam Christo.
marg.| {t. 3 : Erfurt, f. 262va ; facsim., p. 380a} Postquam predicavero cecis visum, et captivis remissionem, et liberavero eos qui Dominum confitentur et qui versantur in Ecclesia in qua visio est pacis, congregabo omnes gentes que credere noluerunt, et illas deducam in vallem Iosaphat, id est de sublimibus ad inferiora detraham, omnis enim qui pro peccato suo iudicatur, in valle ponitur que dicitur Iosaphat, id est iudicium Domini. Qui enim credit in Dominum non iudicabitur, qui non credit iam iudicatus est, id est damnatus.
Numérotation du verset Ioel. 3,2 
{t. 3 : Erfurt, f. 262va ; facsim., p. 380a} congregabo omnes gentes et deducam eas in vallem1 Iosaphat
1 vallem] valle Weber
marg.| Possunt hec omnia referri ad Assyrios et Chaldeos qui in iudicio damnabuntur propter hec mala que intulerunt Iudeis. Qui quamvis legantur immissi a Deo ad puniendo Iudeos, tamen iuste damnantur quia victoriam non virtuti Dei, sed sibi attribuebant. Possunt etaim hec verba referri ad hereticos et superbos doctores qui pravo verbo et exemplo dissipant, et ad ritus gentilium deducunt. Prelatus puerum in lupanari ponit, et puellam vendit pro vino, qui videt implicitos luxuria et aliis vitiis, et non arguit gratia turpis lucri.
et disceptabo
interl.| id est diiudicabo
cum eis ibi super populo meo et hereditate mea Israel
interl.| Non potentia maiestatis sed veritate rationis eos conuincens, qui diviserunt hereditatem meam per diversos errores.
quos disperserunt in nationibus
interl.| ubi ad modum gentium, alii Iovem colerent alii Iunonem, et huiusmodi
et terram meam diviserunt
interl.| ut una pars terre uni deo serviret, alia alii, Creta Iovi, Thracia Marti
Numérotation du verset Ioel. 3,3 
et super populum meum miserunt sortem
interl.| quot ex eis acciperet rex in servos et ancillas, et quot unusquisque princeps
et posuerunt puerum in prostibulum
interl.| ut contra naturam operarentur turpitudinem in masculos
et puellam vendiderunt pro vino ut biberent.
interl.| preponentes gulam et ingluviem ventris libidini, abutentes pueris loco feminarum.
Numérotation du verset Ioel. 3,4 
Verumtamen2 quid vobis et mihi, Tyrus et Sidon,
2 verumtamen] verum Weber
interl.| subaudis : commune est, ut semper impugnetis me in mea hereditate
marg.| VERUMTAMEN etc. Hoc Iudei contra   Tirum et   Sidonem et Palestinos dici arbitrantur, quod tempore captivitatis iudaice, quando victi sunt Iudei a Romanis populum Dei persecuti sunt immo Deum in populo : Ultionem ergo sanguinis Christi et subversionem Hierusalem que Dei iudicio accidit contra Tirum et Sidonem pro se accidisse confirmant.
marg.| Tyrus et   Sidon civitates gentilium, sociantes se Philisteis habitantibus in Palestina sepe afflixerunt populum Dei, ideo arguet eos Dominus.   Tyrus est angustia, et ipsi angustiabant populum Dei.   Sidon venatio, et ipsi venabantur populum ad mortem.
marg.| Per Tyrum et S  idonem possunt intelligi gentes, et maxime romani qui persecuti sunt apostolos et martyres Christi. Unde damnabuntur in die iudicii. Per eos qui argentum et aurum tulerunt, significantur heretici qui auferunt argentum de Ecclesia divini eloquii, aurum spiritualis intelligentie et ad suos errores convertunt, et filios Ecclesie vendunt diabolo, et faciunt ethnicos, ut longe sint ab electorum numero.
et omnis terminus Palestinorum ?
interl.| qui bibebant sanguinem populi mei, alias Dei
Numquid ultionem
interl.| id est numquid semper pugnabitis contra me
marg.| NUMQUID  ULTIONEM. Sicut Deus in suis vestiri, pasci, et refici dicitur, sic et affligi et pati persecutionem.
vos redditis mihi
interl.| vel de vobis
et si ulciscimini vos contra me
interl.| subaudis ad tempus
cito velociter reddam vicissitudinem vobis super caput vestrum.
interl.| qualia fecistis talia reddam vobis, interfecistis, interficiemini, persecuti estis, persecutionem patiemini ab hostibus vestris
interl.| hec omnia et ad diem iudicii possunt referri non discrepante vindicta licet in tempore a superioribus discrepare videantur
Numérotation du verset Ioel. 3,5 
Argentum enim meum
interl.| eloquia
marg.| ARGENTUM  ENIM. Hoc quod dicit quia tirii et sidonii abstulerunt vasa de domo Dei, narrat historia, quia hoc fecerunt Chaldei. In quibus vasis cum postea biberet balthasar pronepos Nabuchodonosor, statim regnum eius a Babyloniis translatum est ad medos. Sed quia post diem Domini magnum et horribilem hec futura dicuntur, que apostoli in resurrectione Domini interpretantur, et Hebrei in futurum iudicii tempus differunt, magis de romanis intelligendum {t. 3 : Erfurt, f. ; facsim., p. 380b} est. Quia titus et Vespasianus captivatis Iudeis rome templum pacis edificaverunt in quo vasa templi et universa donaria consecraverunt. Eo etiam tempore filii iuda et heirusalem, non filii decem tribuum que usque hodie apud medos tenentur, venditi sunt filiis grecorum, et exterminati de finibus suis, et totus orbis iudaica captivitate completus est.
et aurum tulistis
interl.| intelligentiam scripturarum
et desiderabilia mea
interl.| que in Ecclesia
et {t. 3 : Erfurt, f. 262vb ; facsim., p. 380b} pulcherrima
interl.| subaudis vasa vel ornamenta templi
intulistis
interl.| erroribus vestris mancipastis
in delubra vestra
interl.| in templa deorum
Numérotation du verset Ioel. 3,6 
et filios Iuda et filios Hierusalem vendidistis filiis Grecorum ut longe faceretis eos de finibus suis.
interl.| sed
Numérotation du verset Ioel. 3,7 
Ecce ego
marg.| ECCE  EGO. Delirant Iudei quod in ultimo tempore congregandi sunt a Domino et reducendi in Hierusalem, et quod Dominus tradet manibus ipsorum filios et filias romanorum ut Iudei vendant eos non vicinis, sed sabeis genti longinque.
suscitabo eos de loco
interl.| ab heresi
in quo vendidistis
interl.| o heretici
eos
interl.| seductos
et convertam retributionem vestram in caput vestrum.
marg.| Post adventum suum Dominus quotidie iacentes in errore qui prius steterant in Ecclesia suscitat ad penitentiam, et reddit doctoribus Ecclesie. In quo reddit hereticis vicem ut filios quos illi in mysticis erudierant et in carnalibus, tradat in manibus principum Ecclesie, ut cum ceperint eos vendant sabeis, et faciant esse captivos et ad meliora conversi serviant ecclesiasticis institutis.
Numérotation du verset Ioel. 3,8 
Et vendam filios vestros et filias vestras in manibus filiorum Iuda et venundabunt eos Sabeis genti longinque quia Dominus locutus est.
marg.| ET  VENDAM  FILIOS. Hoc ex parte impletum est tempore Cyri quando reversi Iudei de captivitate multos Chaldeorum secum adduxerunt, tam eos qui sponte se sociaverunt quam etiam eos quos ipsi comparaverunt, et quos postea vendiderunt. Saba regio ultra fines Ethiopie, de qua regina Saba fuit.
Numérotation du verset Ioel. 3,9 
Clamate
interl.| o sancti iudicaturi gentes
hoc in gentibus
interl.| quod dicturus sum ego
marg.| CLAMATE  HOC. Iudei litteratores dicunt, quia cum venerit Christus eorum, et aurea Hierusalem descenderit de celo, fere gentes, gog et magog, venture sunt contra Iudeos in bellum, quas divinus sermo hortatur ut dimissa agricultura preparent se in bellum contra Iudeos, et contrabant secum auxilia omnium gentium, quos Dominus ad hoc ironice provocat, quia non Iudei, sed ipsi sunt ibi interficiendi. Unde dicit : Ibi Dominus faciet occumbere robustos, tuos o gog, et magog. Sed melius ad diem iudicii hec referuntur secundum tropologiam, et monet Deus suos ut preparent se ad vindicandum et pugnandum contra inimicos.
sanctificate bellum
interl.| preparate vos ad bellum in iudicio
suscitate robustos.
interl.| ad prelium
Ascendant3 omnes viri bellatores.
3 ascendant] accedant Weber
marg.| Iuxta tropologiam gentes demonum et eos qui quotidie contra Ecclesiam pugnant et sub antichristo pugnaturi sunt possumus accipere, qui ideo congregantur ut pereant.
Numérotation du verset Ioel. 3,10 
Concidite aratra vestra in gladios
interl.| perfecti omne studium quo animas suas excolebant ad pugnandum pro aliis preparent
et ligones vestros in lanceas,
interl.| unde terram fodiebatis
marg.| + Ligonem : ferrum fossorium, ligones dicti quod terram levent quasi levones.A a
a Glossae seiunctim a textu Bibliae diffusae ; cf. CCCM189A ; cf. CCCM189B
A ¶Codd. : Lux94 ; om. Rusch
infirmus dicat
interl.| nec solos maiores moneo, sed etiam infirmus et simplex id est mitis conualescat
quia fortis ego sum.
interl.| ad iudicandum
Numérotation du verset Ioel. 3,11 
Erumpite
interl.| de sepulcris
et venite
interl.| ad iudicium Dei
omnes gentes de circuitu et congregamini.
interl.| que populum Dei persecuti estis
Ibi
interl.| in illo iudicio
occumbere faciet Dominus
interl.| o mala generatio
robustos tuos.
interl.| demones qui sua virtute cogunt recedere a lege Dei
Numérotation du verset Ioel. 3,12 
Consurgant
interl.| de sepulcris
marg.| CONSURGANT  ET. Alii dicunt gentes damnandas moneri ut surgant ad iudicium sue damnationis, et ironice monentur ut preparent se ad bellum in quo sunt interficiendi, quia consumata est malitia eorum.
et ascendant {t. 3 : Erfurt, f. 263ra ; facsim., p. 381a} gentes in vallem Iosaphat
interl.| Mali semper descendunt.
quia ibi sedebo ut iudicem omnes gentes in circuitu.
interl.| Que prevaricate sunt leges meas.
marg.| Quidam in bonum hoc interpretantur, et dicunt gentes ascendere in vallem Iosaphat que interpretatur iudicium Domini, et ibi sedere Dominum ad remunerandos bonos qui de circuitu congregabuntur contra adversarios Dei, {t. 3 : Erfurt, f. ; facsim., p. 381a} et succident messem hostium et calcabunt eos quia malitia eorum completa est, et intantum exuberant musta id est malitia eorum ut torcularia capere non possint, et ut sciamus de qua vindemia loquitur, addit : multiplicata est malitia eorum, scilicet qui contra Deum congregati sunt.
marg.| Iudei hoc interpretantur de Gog et Magog, quas arbitrantur post mille annos restituta Hierusalem contra populu Dei in vallem Iosaphat venturas, et ibi vindemiandas.
Numérotation du verset Ioel. 3,13 
Mittite falces quoniam maturavit messis.
interl.| Sententiam iudicii
Venite
interl.| o sancti
et descendite
interl.| ab iudicandum vestros persecutores
quia plenum est torcular, exuberant torcularia quia multiplicata est malitia eorum.
interl.| per messem maturam et   torcularia redundantia consummatio peccatorum et finis seculi ostenditur.
interl.| Et ideo
Numérotation du verset Ioel. 3,14 
Populi
interl.| o
populi in valle concisionis
interl.| congregamini ad damnationem vestram
quia iuxta est dies Domini
interl.| vindicte
in valle concisionis
interl.| sententia iudicii Domini
marg.| IN  VALLE  CONSCIONIS. Vallis concisionis dicitur sententia Dei qua concidet et separabit electos a reprobis.
marg.| + Vallis concisionis id est iudicii.B b
b Glossae seiunctim a textu Bibliae diffusae ; cf. CCCM189A
B ¶Codd. : Lux94 ; om. Rusch
Numérotation du verset Ioel. 3,15 
sol et luna obtenebrati4 sunt et stelle retraxerunt splendorem suum
4 obtenebrati] obtenebricata Weber
marg.| SOL  ET  LUNA. In quo die tormenta pereuntium sol et cetera sidera non poterunt intueri, sed retrahent fulgorem et severitatem punientis aspicere non audebunt, non quod damnanda sint Dei iudicio, sed quia omnis creatura in tormentis aliorum de suo iudicio pertinescat, unde natura et virtutes celorum monebuntur.
marg.| Adveniente vero sole omnia luminaria videbuntur minorari a suo splendore.
marg.| Unde Dominus : sol obscurabitur et   luna non dabit lumen suum, et stelle cadent de celo. Vel etiam reprobis omnia videbuntur obtenebrari.
Numérotation du verset Ioel. 3,16 
et Dominus de Sion rugiet et de Hierusalem dabit vocem suam et movebuntur celi et terra et Dominus spes populi sui et fortitudo filiorum Israel
marg.| ET  DOMINUS  DE. Cum omnia obtenebrata fuerint, Dominus quasi leo de Sion, id est de Ecclesia constante ex angelis et hominibus, tam excelsa et terribili voce contra reprobos clamabit ut cardines celorum et terrarum fundamenta quatiantur, et ipse seuerus malis, suis erit spes, liberans eos, et dabit eis fortitudinem qui sunt filii Israel, contemplante Deum.
Numérotation du verset Ioel. 3,17 
et scietis
interl.| o electi
quia ego Dominus Deus vester habitans
marg.| ET  SCIETIS  QUIA. In iudicio scient et qui punientur et qui assumentur quod Dominus habitet in Sion et in Christo monte suo, vel in eo qui se dignum Deo habitaculum preparavit.
in Sion, in monte sancto meo
interl.| in medio electorum mente, celestia contemplantium et in culmine virtutum positorum
et erit Hierusalem sancta et alieni non transibunt per eam amplius
marg.| Hoc Iudei ad fabulam mille annorum referunt quando putant Christum habitaturum in Sion et in Hierusalem aurea et sanctorum populos congregandos ut qui in isto seculo oppressi sunt ab aliis, in illo imperent cunctis nationibus.
marg.| ET  ERIT  HIERUSALEM. Et post diem iudicii heirusalem constans ex angilis et hominibus, {t. 3 : Erfurt, f. 263rb ; facsim., p. 381b} erit absque aliqua contaminatione quam prius contraxit ex commixtione malorum, et alienus, id est diabolous vel aliqua prava cogitatio, non reperiet viam in iustis habentibus Dei pacem.
Numérotation du verset Ioel. 3,18 
et erit in die illa stillabunt montes dulcedinem et colles fluent lacte et per omnes rivos Iude5 ibunt aque
5 Iude] Iuda Weber
marg.| ET  ERIT  IN  DIE  ILLA. Domino habitante in Sion post ascensionem ad celos vel post diem iudicii montes, id est apostoli et celsi predicatores abundabunt suavitate sapitentie et divini eloquii, et   stillabunt ex eis spirituales gratie, et colles, id est non habentes tantam plenitudinem intelligentie, emittent lac, quo nutritur infantia Ecclesie, et per omnes riuos iuda, id est super credentes et filios Ecclesie abundabunt aque, id est spirituales gratie, quia nihil in eis aridum erit.
et fons de domo Domini egredietur et irrigabit torrentem Spinarum.
marg.| de domo domini id est primitiva Ecclesia, egreditur fons baptismatis et doctrine qui irrigat corda gentilium que spinis vitiorum, et aculeis malarum cogitationum pungebantur ut ibi oriantur flores virtutum ubi prius oriebantur punctiones vitiorum.
Numérotation du verset Ioel. 3,19 
Egyptus in desolatione erit et Idumea in desertum perditionis pro eo quod inique egerint in filios Iuda et effuderunt6 sanguinem innocentem in terra sua.
6 effunderunt] effunderint Weber
marg.| EGYPTUS  IN  DESOLATIONE. Hec etiam Iudei referant ad tempus quo suum messiam exspectant, sed melius ad diem iudicii vel resurrectionis referuntur.   Egyptus interpretatur meror vel tenebre vel persequens.   Idumea terrena vel cruenta. Qui ergo   sanguinem martyrum funderunt et terrenis operibus vacaverunt perpetua damnatione opprimentur, quia quotidie contra filios Ecclesie mala operantur et   sanguinem eorum decipiendo effundunt.
Numérotation du verset Ioel. 3,20 
Et Iudea in eternum habitabitur et Hierusalem in generationem7 et generationem
7 generationem] generatione Weber
marg.| ET  IUDEA. Provincia confessionis et glorie et urbs in qua gloria Dei cernitur, erit eterna Dei habitatio, non in unam tantum vel plures generationes, sed in generationem et generationem, in duabus generationibus eorum qui de Iudeis vel gentibus crediderunt.
Numérotation du verset Ioel. 3,21 
et mundabo
interl.| vindicandoC
C ¶Codd. : HSC1 Rusch
marg.| ET  MUNDABO. Mundat Dominus sanguinem peccatorum in evangelio quem prius in lege non mundaverat, peccatores et immundos ibi relinquendo. Conclusit enim omnia sub peccato, ut omnium misereretur.
sanguinem eorum
interl.| martyrium Christi
{t. 3 : Erfurt, f. 263rb ; facsim., p. 381b} quem non mundaveram
interl.| quem multum usque ad diem iudicii dimissi sed ibi vindicabitur. Quo vindicato,   commorabitur Dominus in multitudine sanctorum.
et Dominus commorabitur in Sion.


Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Ioel. Capitulum 3), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 30/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=41&chapitre=41_3)
Signaler un complément d'information

Notes :