Nicolaus de Lyra

Capitulum 10

Numérotation du verset Sap. 10,1 

Hec illum
qui primus formatus1 est a Deo pater2 orbis terrarum cum solus esset creatus custodivit
1 formatus] finctus Weber |
2 a Deo pater] patrem Weber |
Numérotation du verset Sap. 10,2 

et eduxit illum
a delicto suo3 et eduxit illum
3 illum - a delicto suo ] inv. Ω M
de limo terre4 et dedit illi5 virtutem continendi omnia.
4 et eduxit illum de limo terre Z² S² ΦP Θ Ω Rusch ] om. Z* S* Weber , heduxit illum de limo terrae et heruit eum ha delicto suo Cava, eduxit eum de limo terrae et eruit eum a [de ?] peccato proprio X | terre] om. Cor3 (Rabanus et anti. non habent) |
5 illi] M* Ω M |
Numérotation du verset Sap. 10,3 

Ab hac ut recessit
iniustus
in ira sua per iram homicidii fraternitatis deperiit.
Numérotation du verset Sap. 10,4 

Propter quem cum aqua
deleret terram sanavit6 iterum7 sapientia
6 sanavit CorS3* Rusch Weber ] salvavit CorS3 |
7 san. iterum Rusch Clementina ] inv. Weber |
per contemptibile lignum
iustum
gubernans.
Numérotation du verset Sap. 10,5 

Hec et in consensu superbie8 cum se nationes extulissent9
8 superbie] nequitie Weber |
9 extulissent] contulissent Weber |
scivit iustum
et conservavit10 sine querela Deo et in filiis
10 conservavit] servavit Weber
misericordiam11 fortem custodivit.
11 filiis misericordiam] filii misericordia Weber
Numérotation du verset Sap. 10,6 

Hec iustum
a pereuntibus impiis
liberavit fugientem descendente
igne12 in Pentapoli
12 descendente igne] descendentem ignem Weber
Numérotation du verset Sap. 10,7 

quibus13 in testimonium nequitie fumigabunda constat deserta terra et incerto tempore fructus habentes arbores et incredibilis anime memoria stans figmentum salis.
13 quibus] cuius Weber
Numérotation du verset Sap. 10,8 

Sapientiam enim pretereuntes non tantum in hoc lapsi sunt ut ignorarent bona sed et insipientie sue reliquerunt hominibus memoriam ut in his que peccaverunt nec latere potuissent.
Numérotation du verset Sap. 10,9 

Sapientia autem hos qui se observant a doloribus liberabit14.
14 liberabit] liberavit Weber
Numérotation du verset Sap. 10,10 

Hec autem15 profugum
15 autem] om. Weber
ire fratris
iustum deduxit per vias rectas
et ostendit illi regnum Dei et dedit illi scientiam sanctorum honestavit
illum in laboribus et complevit labores illius
Numérotation du verset Sap. 10,11 

in fraude circumvenientium
illi16 affuit et honestum fecit illum17.
16 illi] illum Weber |
17 fecit illum] inv. Weber |
Numérotation du verset Sap. 10,12 

Custodivit illum ab inimicis et a seductoribus tutavit illum18.
18 illum] eum Weber
Et certamen forte
dedit illi ut vinceret et19 sciret
19 et] ut Weber
quoniam omnium potentior est sapientia.
Numérotation du verset Sap. 10,13 

Hec venditum
iustum
non dereliquit sed a peccatoribus liberavit eum20
20 eum] illum Weber
descenditque21 cum illo in foveam
21 descenditque] descendit Weber
Numérotation du verset Sap. 10,14 

et in vinculis non dereliquit eum22 donec afferret illi
22 eum] illum Weber
sceptrum
regni
et potentiam adversus eos qui eum deprimebant et mendaces ostendit qui maculaverunt eum23 et dedit illi claritatem eternam.
23 eum] ipsum Weber
Numérotation du verset Sap. 10,15 

Hec populum iustum
et semen
sine querela liberavit a nationibus
que illum opprimebant24.
24 opprimebant] comprimebant Weber
Numérotation du verset Sap. 10,16 

Intravit in animam servi Dei25
25 Dei] Domini Weber
et stetit contra reges horrendos
in portentis et signis
Numérotation du verset Sap. 10,17 

et reddidit iustis
mercedem laborum suorum
et deduxit eos26
26 eos] illos Weber
in via mirabili et fuit illis in velamento
diei et in luce stellarum per noctem
Numérotation du verset Sap. 10,18 

et27.transtulit illos per28 mare Rubrum et transvexit illos per aquam nimiam.
27 per noctem et] nocte Weber |
28 per] om. Weber |
Numérotation du verset Sap. 10,19 

Inimicos autem illorum demersit in mare et ab altitudine inferorum eduxit illos.
Ideo iusti tulerunt spolia
impiorum
Numérotation du verset Sap. 10,20 

et decantaverunt Domine nomen sanctum tuum
et victricem manum tuam pariter laudaverunt29.
29 pariter laudaverunt] inv. Weber
Numérotation du verset Sap. 10,21 

Quoniam sapientia
aperuit os mutorum
et linguas infantium fecit dissertas.

Capitulum 10

Numérotation du verset Sap. 10,ad litteram 
marg.| {3.1927} Haec illum qui primus formatus etc. In precedentibus induxit autor ad appetitum sapientie ratiocinando, hic consequenter inducit ad idem exemplificando, ponendo eorum exempla, qui per sapientiam divinam illustrati se bene habuerunt et per oppositum illorum qui propter defectum sapientie male se habuerunt, ut opposita iuxta se posita magis elucescant. Et dividitur in duas partes. Nam primo ponuntur aliquarum personarum exempla specialiter. Secundo, totius populi Israel generaliter capite sequenti. Prima dividitur in septem personas notabiles, et patebunt partes prosequendo. Prima persona est ipse Adam, qui per sapientiam divinam penitens salvatus fuit, et econtrario Cain per insipientiam periit, et hoc est quod dicitur : Hec scilicet sapientia divina.
marg.|  .1. Illum qui primus formatus est a Deo, scilicet Adam, Gn. 1.
marg.|  .2. Pater orbis terrarum. id est, omnium hominum.
marg.|  .3. Cum solus esset creatus. quia postea formata est mulier de costa eius. Gn. 2. .4.   Custodivit. quandiu in statu innocentie stetit. .5.   Et eduxit illum a delicto suo. postquam peccavit. .6.   Et eduxit illum de limo. corpus eius inde formando, Gn. 1. et hoc fuit ante peccatum eius. .7.   Et dedit illi virtutem etc. nam dedit illi dominium super omnia inferiora. Gn. 1. .8.   Ab hac. scilicet sapientia. .9.   Ut recessit iniustus. scilicet Cain.
marg.| .10. In ira. eo quod Deus ad munera fratris sui respexerat et non ad sua.
marg.| .11. Per iram homicidii. id est per peccatum fratricidii.
marg.| .12. Fraternitas deperiit. id est amicitia fraterna.
marg.| .13. Propter quod. Hic ponitur secundum exemplum de Ne, qui per sapientiam sibi a Deo datam cum domo sua fuit salvatus meritorie, aliis in diluvio pereuntibus. et hoc est quod dicitur. Propter quod. id est propter sapientie donum.
marg.|  .14. Cum aqua deleret. Gn. 7.
marg.| .15. Sanavit iterum sapientia. id per arcam de lignis factam contemnebant homines illius temporis reputantes fatuos Ne et eius filios.
marg.| .16. Iustum gubernans. id est sapientia gubernans Ne iustum cum sua familia.
marg.|  .17. Hec et in, scilicet Hic ponitur tertium exemplum de Abraham, qui per divinam sapientiam fuit liberatus de Ur. Chaldeorum, ut dictum fuit plenus Gn. 11. et hic breviter repetitur eum dicitur. Hec. scilicet sapientia divina. et in sequentibus {3.1928} similiter intelligatur. Et in consensu superbie cum se nationes extulissent, volentes edificare turrim usque ad celum ad magnificandum nomen suum. Gn. 11.
marg.|  .18. Scivit iustum, scilicet Abraham, quem sciri fecit per approbationem.
marg.|  .19. Et conservavit sine querela. id est notabili culpa.
marg.|  .20. Et in filiis. Abrahe.
marg.| .21. Misericordiam fortem. nam hostes eorum fortiter debellavit : ut patet in Ex. et libro Iosue.
marg.| .22. Hec. hic ponitur quartum exemplum de Lot, cum dicitur. Hec, scilicet Lot.
marg.|  .23. A pereuntibus. de civitate Sodomorum, ut habetur Gn. 19.
marg.|  .24. Descendente igne. sulphureo.
marg.|  .25. In pentapolim. sic vocabatur illa regio, eo quod erant ibi quinque civitates que fuerunt subverse a domino.
marg.|  .26. Quibus in testimonium. id est vitii contra naturam, quo erant infecti.
marg.|  .27. Fumigabunda constat. nam facta est inhabitabilis. et inde surgit fumus et fetor quasi intolerabilis in testimonium damnationis priorum habitantium.
marg.|  .28. Et incerto tempore fructus. id est preter solitum cursum nature in testimonium quod habitatores illius terre peccaverant contra naturam. Dicitur etiam, quod ibi sunt arbores pulchros fructus habentes exterius, qui cum manu tanguntur, incinerantur : et fetor exhalat ex eis in testimonium dicti vitii et damnationis.
marg.|  .29. Et incredibilis anime. id est uxoris Lot, que fuit incredibilis angelo precipienti, ne respiceret post tergum suum. Et accipitur hic anima, pro toto coniuncto, sicut Ex. 1.a. Omnes anime que egresse sunt de femore Iacob.
marg.|  .30. Memoria stans figmentum salis. versa enim fuit uxor Lot in statuam salis, Gn. 19.f. ut posteri memores essent sue incredulitatis ad evitandum eam. unde dicit salvator Luce. 17.d. Memores estote uxoris Lot. Consequenter ostendit malum illorum qui divina sapientia caruerunt cum dicitur.
marg.|  .31. Sapientiam enim. pretereuntes, id est ipsam habere negligentes.
marg.|  .32. Non tantum in hoc, etc. ut ignorarent bona, scilicet virtutum, que sunt vere homini bona, quia faciunt hominem simpliciter bonum.
marg.|  .33. Sed et insipientie sue reliquerunt hominibus memoriam. per suam punitionem, sicut dictum est de Sodomitis et uxore Lot.
marg.|  .34. Ut in his que. Ad hoc enim fecit Deus per punitionem eorum peccata {3.1929} manifesta, ut alii terrore pene a talibus arcerentur.
Numérotation du verset Sap. 10,ad litteram 
marg.|  .1. Sapientia autem hos qui se observant. per sanctam conversationem et devotam orationem.
marg.|  .2. A doloribus liberabit. ut patet in exemplis dictis et etiam dicendis.
marg.|  .3. Hec autem profugum. Hic ponitur quintum exemplum de Iacob cum dicitur : Hec autem profugum ire fratris iustum. scilicet Iacob, qui iustus fuit, et in Mesopotamiam ivit fugiens iram Esau fratris sui. Gn. 27.
marg.|  .4. Deduxit per vias rectas. morum.
marg.|  .5. Et ostendit illi regnum Dei. quando vidit scalam, cuius summitas tangebat celum, et dominum innixum scale, Gn. 28.c. Tunc enim habuit revelationem de superna Ierusalem. propter quod evigilans dixit : Non est hic aliud nisi domus Dei, et porta celi. ideo subditur.
marg.|  .6. Et dedit illi scientiam sanctorum. id est notitiam de sanctis angelis quos vidit ascendentes, et descendentes per illam scalam.
marg.|  .7. Honestavit illum in laboribus. idest reddidit eum inclitum et divitem pro laboribus suis in custodiendis ovibus Labam. Gn. 30.g. Ditatusque est homo ultra modum, etc.
marg.|  .8. Et complevit labores illius. quando Deo protegente recessit de Mesopotamia cum uxoribus et liberis et divitiis suis.
marg.|  .9. In fraude circumvenientium illum. id est Laban et filiorum suorum qui nitebantur eum decipere mutando frequenter mercedem suam, Gn. 31.
marg.|  .10. Affuit illi. multiplicando greges, qui secundum pactum debebant cedere in mercedem Iacob.
marg.|  .11. Et honestum fecit illum. ditando eum in temporalibus et spiritualibus divitiis.
marg.|  .12. Custodivit illum ab inimicis. id est a Laban et eius filiis insequentibus Iacob recedentem ad eum spoliandum, Gn. 26.
marg.|  .13. Et certamen forte dedit illi. cum angelo luctanti, Gn. 32.
marg.|  .14. Ut vinceret. scilicet Esau sibi adversantem. Ad hoc enim fuit illa lucta, ut Iacob assecuraretur de Esau, quem nimis timebat propter quod dixit sibi angelus : Si contra dominum fortis fuisti, quanto magis contra homines prevalebis ?
marg.|  .15. Hec venditum iustum. Hic ponitur sextum exemplum de Ioseph cum dicitur. Hec venditum iustum. Ismahelitis a fratribus suis, Gn. 37.
marg.|  .16. Sed a peccatoribus liberavit. id est, a fratribus suis cum occidere volentibus.
marg.| {3.1930}
marg.| .17. Descenditque cum. id est, in carcerem regis Egypti, Gn. 39.a. unde dicitur ibidem : Fuit autem dominus cum Ioseph, deditque ei gratiam in conspectu principis carceris, etc.
marg.|  .18. Et in. id est, dominationem in regno Egypti post regem immediate. Gn. 41.
marg.|  .19. Et potentiam adversus eos. qui eum deprimebant. scilicet Putiphar et uxorem eius, quibus superior factus fuit.
marg.|  .20. Et mendaces ostendit, qui maculaverunt illum. imponendo sibi adulterium, nam malitia mulieris fuit detecta.
marg.|  .21. Et dedit. scilicet bone fame que manet adhuc et manebit in posterum semper.
marg.|  .22. Hec populum iustum. Hic ponitur septimum exemplum de Moyse, qui per sapientiam divinitus sibi datam liberavit populum Israel ab Egypti servitute, cum dicitur. Hec populum iustum, et semen sine querela. id est populum Israeliticum colentem dominum.
marg.|  .23. Liberavit a nationibus. Egyptiorum, que illum opprimebant nimis graviter, intantum quod perducebant ad amaritudinem vitam eorum, ut habetur Ex. 1. Et subditur modus liberandi. cum dicitur.
marg.|  .24. Intravit. scilicet divina sapientia.
marg.|  .25. In animam servi Dei. scilicet Moysi.
marg.|  .26. Et stetit contra reges, scilicet Pharaonem et principes suos.
marg.|  .27. In portentis et signis. flagellando Egyptum decem plagis.
marg.|  .28. Et reddidit iustos mercedem laborum suorum. Nam de mandato domini, filii Israel recedentes spoliaverunt Egyptum, petentes mutuo a vicinis vasa aurea et argentea, Ex. 12.e. Et hoc in recompensationem laborum, quibus iniuste defraudaverant eos Egyptii.
marg.|  .29. Et eduxit eos in via mirabili. nam columna nubis precedebat per diem, et columna ignis per noctem, Ex. 13.
marg.|  .30. Et transtulit illos per mare rubrum, etc. hoc habetur Ex. 14.
marg.|  .31. Et ab altitudine inferorum. id est de profundo maris.
marg.|  .32. Ideo iusti tulerunt spolia impiorum. Viderunt enim Egyptios mortuos super littus maris, Ex. 14.g. Et spoliaverunt eos armis et omnibus pretiosis. Et secundum Hebreos ista secunda preda fuit maior, quam illa qua prius spoliaverant Egyptum vasis aureis et argenteis.
marg.|  .33. Et decantaverunt domine nomen sanctum tuum. Dicentes. Cantemus domino gloriose etc. Ex. 15.a.
marg.|  .34. Et victricem manum tuam. potentiam tuam Egyptios submergentem.
marg.|  .35. Quoniam sapientia aperuit os mutorum, etc. id est Hebreorum, qui prius existentes in Egypto, non audebant mutire nec aliud fari contra opprimentes se nequiter, et iniuste. Sed quia hec omnia attribuuntur meritis Moysi. Ideo subditur.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Sap. 10), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=31&chapitre=31_10)
Signaler un complément d'information

Notes :