Nicolaus de Lyra

Capitulum 9

Numérotation du verset Sap. 9,1 

Deus patrum meorum1 et Domine misericordie2 qui fecisti omnia verbo tuo
1 patrum meorum] parentum Weber |
2 misericordie] + tue Weber |
Numérotation du verset Sap. 9,2 

et sapientia tua constituisti
hominem ut dominaretur3 creature que a te facta est
3 dominaretur] dominetur Weber
Numérotation du verset Sap. 9,3 

ut disponat orbem terrarum in equitate
et iustitia et in directione cordis
iudicium
iudicet.
Numérotation du verset Sap. 9,4 

Da mihi
sedium tuarum
assistricem sapientiam et noli me reprobare
a pueris tuis
Numérotation du verset Sap. 9,5 

quoniam servus tuus sum ego4
4 servus tuus sum ego] ego servus tuus inv. Weber
et
filius ancille tue.
Homo5 infirmus
5 Homo] sum praem. Weber
et exigui temporis
et minor ad intellectum
iudicii et legum
Numérotation du verset Sap. 9,6 

et si quis erit consummatus
inter filios hominum et6 si ab illo fugerit7 sapientia tua
6 et] om. Weber |
7 ab illo fugerit] afuerit ab illo Weber |
in nihilum computabitur.
Numérotation du verset Sap. 9,7 

Tu autem8 elegisti me9 regem
8 autem] om. Weber |
9 elegisti me] inv. Weber |
populo tuo et iudicem filiorum tuorum et filiarum.
Numérotation du verset Sap. 9,8 

Et10 dixisti
10 Et] om. Weber
edificare templum in monte sancto tuo et in civitate habitationis tue
altare11
11 altare] aram Weber
similitudinem tabernaculi tui sancti12 quod preparasti
12 tui sancti] inv. Weber
ab initio
Numérotation du verset Sap. 9,9 

et tecum sapientia tua13
13 tua] om. Weber
que novit opera tua
que et affuit tunc cum orbem terrarum faceres
et sciebat
quid placitum esset oculis tuis et quid directum
in preceptis tuis.
Numérotation du verset Sap. 9,10 

Mitte illam de celis sanctis14 tuis
14 celis sanctis] inv. Weber
et15 a sede magnitudinis tue
15 et] + mitte illam Weber
ut mecum sit
et mecum laboret
et sciam
quid acceptum sit apud te.
Numérotation du verset Sap. 9,11 

Scit enim illa omnia et intelligit
et deducet me in operibus meis sobrie
et custodiet me in sua potentia
Numérotation du verset Sap. 9,12 

et erunt accepta opera mea
et disponam
populum tuum iuste et ero dignus sedium patris mei.
Numérotation du verset Sap. 9,13 

Quis enim hominum poterit scire consilium Dei ? Aut quis poterit cogitare quid velit Deus16 ?
16 Deus] Dominus Weber
Numérotation du verset Sap. 9,14 

Cogitationes enim mortalium timide
et incerte providentie nostre.
Numérotation du verset Sap. 9,15 

Corpus enim quod corrumpitur17
17 Corpus... corrumpitur] Corruptibile enim corpus Σ f
aggravat animam et terrena inhabitatio deprimit18 sensum multa cogitantem.
18 terrena inhabitatio (habitatio S* ) - deprimit (deprimet Y ) ΩS ΩJ Rusch Ed1530 Clementina ] inv. Weber
Numérotation du verset Sap. 9,16 

Et difficile estimamus que in terra sunt
et que in prospectu sunt
invenimus cum labore que in celis sunt autem
quis investigavit ?
Numérotation du verset Sap. 9,17 

Sensum autem tuum quis sciet19 nisi tu dederis sapientiam
19 sciet] scivit Weber
et miseris sanctum spiritum sanctum20 tuum de altissimis
20 sanctum] om. Weber
Numérotation du verset Sap. 9,18 

et sic correcte sunt semite
eorum qui in terris sunt et que tibi placent didicerunt homines ?
Numérotation du verset Sap. 9,19 

Nam21 per sapientiam sanati sunt quicumque placuerunt tibi Domine a principio22
21 Nam] Et Weber |
22 quicumque... principio Σ Λ S  M  Φ Ω Rusch Clementina ] om. Edmaior. Weber |

Capitulum 9

Numérotation du verset Sap. 9,ad litteram 
marg.| {3.1923} Deus patrum meorum. Hic consequenter ponit Salomon sue orationis formam et modum : Et dividitur in tres partes : nam primo Dei benevolentiam captat. Secundo petitionem suam format, ibi. Da mihi. Tertio ad hoc rationem allegat, ibi. Tu autem. Circa primum captat Dei benevolentiam eius clementiam confitendo. d.
marg.|  .1. Deus patrum meorum. quos clementer elegisti, ut Abraham, Isaac, et Iacob, et specialiter David patrem meum, quem elegisti ad regnum.
marg.|  .2. Domine misericordie. qui remisisti patri meo peccatum de morte Urie.
marg.|  .3. Qui fecisti omnia. Nam dicere Dei, est facere, et in hoc confitetur Dei potentiam, et tertio eius sapientiam, cum dicitur.
marg.|  .4. Et sapientia tua constituisti hominem. Si enim stetisset in statu nature, habuisset plenum dominium super creaturas inferiores se. Sequitur.
marg.|  .5. Ut disponat orbem etc. disponendo creaturas ad id ad quod sunt facte. .6.   Et in directione cordis. secundum dictamen recte rationis. .7.   Iudicium iudicet. et hoc proprie pertinet ad superiores, qui habent de inferioribus iudicare. .8.   Da mihi. Hic consequenter format suam petitionem dicens. Da mihi sedium tuarum. Loquitur {3.1924} de Deo, sicut de iudice summo cui assistunt sapientes, et a quo sapientia derivatur ad iudices inferiores, et hoc modo Salomon, ut iudex inferior petit a Deo sapientiam sibi dari. Potest etiam aliter exponi, ut sedes Dei dicatur sedes regni Israel, sicut. 1Par. 29. dicitur de Salomone, quod sedit super solium domini. Et hoc nomen sedes nominatur sedes in plurali, eo quod ad plures actus se extendit, et secundum hoc petit Salomon, quod Dei sapientia assistat sedi regni sui, ut sine errore gubernetur. ideo subditur. .9.   Noli me reprobare. denegando mihi donum sapientie.
marg.| .10. Quoniam servus tuus sum ego, etc. Salomon enim et eius mater ex receptione legis Mosaice erant obligati servituti divine.
marg.| .11. Homo infirmus. Est enim brevis vita humana, et multis infirmitatibus subiecta, propter quod parum scire potest ex acquisitione propria : nam ad acquisitionem scientie requiritur longitudo temporis et experientie, ideo subditur.
marg.|  .12. Et minor. id est insufficiens.
marg.|  .13. Ad intellectum iudicii et legum. scilicet divine et humane, secundum quas debet iudicium dari.
marg.|  .14. Et si quis erit consummatus. id est perfectus in sapientia humana.
Numérotation du verset Sap. 9,ad litteram 
marg.| {3.1925} .1. Si ab illo fugerit sapientia tua. id est a te infusa. .2.   In nihilum computabitur. quia sua sapientia fatuitas reputabitur. 1. Cor. 3.d. Sapientia huius mundi stultitia est apud Deum. .3.   Tu autem. Postquam Salomon petivit sapientiam divinam, hic consequenter ad hoc allegat multiplicem rationem, et primo rationem sumptam ex parte sui specialiter. Secundo, ex parte generis humani generaliter, ibi : Quis enim hominum. Circa primum dicit. Tu autem elegisti me regem populo tuo. pro David patre meo. .4.   Et dixisti me edificare etc. Hec duo habentur 1Par. 28.a. Hec non possunt dici de Philone, qui non fuit rex, nec templum edificavit, sed solum de Salomone. .5.   Similitudinem tabernaculi. quod fecit Moyses de mandato domini. .6.   Quod preparasti ab initio. scilicet exitus de Egypto, ut habetur Ex. 25. .7.   Et tecum sapientia tua. Si accipiatur hic sapientia genita, sic est idem quod filius in divinis, qui semper est idem in essentia cum patre, distinctus tamen in persona, et cum eo cuncta operatur. Si autem accipiatur sapientia divina absolute, sic distinguitur ab eo sola ratione, et de utraque verificatur hec littera, cum subditur.
marg.|  .8. Que et affuit etc. Et quoniam ad duo predicta, scilicet regimen populi et edificationem templi requirebatur in Salomone sapientia infusa, que est quedam impressio sapientie divine, ideo subditur.
marg.|  .9. Mitte illam de celis. per effectum suum in me.
marg.|  .10. Ut mecum sit. me iustificando.
marg.|  .11. Et mecum laboret. in operibus me dirigendo.
marg.|  .12. Scit enim illa omnia. simpliciter usque ad minima, si accipiatur sapientia prout est in Deo : si autem accipiatur pro sapientia infusa, sic scit omnia, id est facit scire omnia formaliter non omnia absolute, sed omnia necessaria homini cui datur.
marg.|  .13. Et deducet me in operibus meis sobrie. id est sine excessu rationis et legis divine. Cetera patent.
marg.|  .14. Quis enim hominum poterit scire consilium Dei. Hic consequenter allegatur ratio ex parte generis humani generaliter : quod patitur defectum in cognoscendo, et maxime circa divina, ad que se habet intellectus noster, sicut oculus noctue ad lucem solis. ideo dicit. Quis enim hominum poterit scire consilium Dei, etc. quasi dicat nullus, nisi per sapientiam divinitus sibi datam.
marg.|  .15. Cogitationes. Hic ponitur secunda ratio, que accipitur ex defectu {3.1926} cognitionis nostre circa agibilia humana : que saltem ut in pluribus talia sunt, quod ad ea non habetur demonstratio, sed solum probabilis ratio. que non facit intellectum assentire simpliciter uni parti, sed cum formidine alterius. et hoc est quod dicit. Cogitationes enim mortalium timide. quia cum oppositi formidine, ut dictum est, et per consequens.
marg.|  .16. Incerte providentie nostre. nisi dirigantur dono sapientie divine.
marg.| .17. Corpus enim. Hic ponitur tertia ratio, que accipitur ex corruptibilitate corporis intellectum impediente in suo opere, ideo dicit Corpus enim quod corrumpitur aggravat animam. quasi dicat hoc non facit corpus inquantum corpus, quia non impediebat in statu innocentie, sed inquantum corruptibile quale factum est per peccatum Ade.
marg.| .18. Et terrena inhabitatio deprimit sensum. id est intellectum.
marg.| .19. Multa cogitantem. Nam propter hanc inhabitationem habet homo cogitare de necessariis multis ex parte corporis.
marg.| .20. Et difficile. Hic ponitur quarta ratio, que accipitur ex defectu cognitionis nostre circa naturam sensibilium, quorum proprietates non possumus scire perfecte, sicut patet quod proprietates minimi solii arboris quantum ad virtutem, figuram, colorem et huiusmodi, ad plenum per rationem non possumus investigare. Ecclesiastes. 1.b. Cuncte res difficiles, nec est qui possit eas explicare sermone. ideo dicit. Et difficile estimamus. id est cognitionem debilem habemus, et cum difficultate.
marg.| .21. Et que in prospectu etc. id est subiecta sensibus humanis.
marg.| .22. Invenimus cum labore. id est rationes eorum aliquas invenimus cum laboribus multis, et frequenter cum admistione erroris, ut patet de philosophis, qui tamen circa talia invenienda fuerunt valde laboriosi : et in multis erraverunt, sicut dictum est supra de Aristotele.
marg.| .23. Que in celis, etc. quasi dicat nullus nisi per sapientiam a Deo datam. Sic ex rationibus prepositis arguitur, quod sapientia divinitus infusa necessaria est homini, et maxime populi regimen habenti. unde subditur.
marg.| .24. Sensum autem tuum. consilium divinum.
marg.|  .25. Quis sciet, etc. nisi per sapientiam et spiritum tuum.
marg.|  .26. Et si correcte sunt semite. id est hominum per reditum a culpa ad gratiam, per quam placita sunt tibi opera eorum, supple nullus scire potest, nisi per sapientiam et spiritum tuum revelantem, Eccles. 9.a. Nemo scit utrum amore vel odio dignus sit.
marg.|  .27. Nam per sapientiam. divinam.
marg.|  .28. Sanati sunt quicumque placuerunt tibi. Post lapsum primi parentis.



Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Sap. 9), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 15/02/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=31&chapitre=31_9)

Notes :