Capitulum 5
Numérotation du verset
Sap. 5,1
Tunc1 stabunt iusti
1 Tunc] Nunc err. rubr.
in magna constantia
adversus eos qui
se angustiaverunt2
2 angustiaverunt plerique codd. edd.
Rusch
] angustaverunt Amiatinus X M* Q* Z² T etc.
Weber
et qui
abstulerunt labores illorum.
Numérotation du verset
Sap. 5,2
Videntes turbabuntur timore3 horribili
3 timore] timorem ΠH, terrore
Cava
ΘH
et mirabuntur4 in subitatione5
4 mirabuntur] mirabantur ΦG, murmurabunt
W²
|
5 subitatione] subversione
Amiatinus
|
insperate6 salutis gementes7 pre angustia spiritus8
6 insperate] desperate ΛL
|
7 gementes] + et ΩS
|
8 gementes pre angustia spiritus plerique codd. edd. Cor1
Rusch
]
om.
Cava X Q* Z* ΣT*C ΛL
Ω
M
Clementina Weber
| pre angustia M² Y² ΠH² ΦP ΓA
ΨD ΩS ΩJ
Rusch
Ed1530] per angustiam cett. codd. edd.
Edmaior.
|
Numérotation du verset
Sap. 5,3
dicentes9* inter10 se penitentiam agentes
9 dicentes
Y Z² T
ΛL Φ ΓM ΨD
Cor3
(Rabanus anti.) ΩS ΩJ*
edd.
] dicent
Rusch Weber
, + enim
X cum graec.
|
10 inter
Rusch Weber
] intra ΦG Cor1 Ω
edd.
|
et pre angustia11 spiritus gementes12. Hi sunt quos aliquando in derisum habuimus13 et14 in15 similitudinem16 improperii. 17
11 pre angustia
X M² Q Y² Z²
Σ ΛL ΦP ΓA
ΨD
Ω
Rusch edd.
] per angustiam
M* Y* Z*
ΠH*
t h Weber
|
12 et pre angustia spiritus gementes]
om. Q Cor1
(Rabanus non habet quia idem est supra)
|
13 aliquando in derisum - habuimus
Rusch
]
inv.
,
aliquando habuimus in (de)risu
Z*
Σ ΩJ²
Ed1530,
habuimus aliquando in risu
Weber
| derisum ΘH
Ω
Rusch
] risu
Cava T W S* h Σ,
risum
X Q* Z* t
, derisu
cett.
|
14 et]
om.
ΨD
|
15 in]
om.
Ed1530
|
16 similitudinem
X L M² Q* Z*
Σ ΘH ΨD
Ω
Rusch edd.
] similitudine
Weber
|
17 improperii] + et finem illorum sine honore quomodo ergo computati sunt Ω
M*, cf. vv. 4-5
|
Numérotation du verset
Sap. 5,4
Nos insensati vitam eorum18 estimabamus insaniam et finem illorum sine honore.
18 eorum] illorum
Weber
Numérotation du verset
Sap. 5,5
Ecce19 quomodo computati sunt inter filios Dei et inter sanctos sors illorum est.
19 Ecce]
om. Weber
Numérotation du verset
Sap. 5,6
Ergo erravimus a via veritatis et iustitie
lumen
non luxit nobis
et sol intelligentie20 non est ortus nobis.
20 intelligentie plerique codd. edd.
Rusch
]
om.
Cava X L Q* Z T W S* h ΣT*C ΛL
Numérotation du verset
Sap. 5,7
Lassati sumus
in viam21 iniquitatis et perditionis et ambulavimus vias difficiles, viam autem Domini ignoravimus.
21 viam] via
Weber
Numérotation du verset
Sap. 5,8
Quid nobis profuit superbia aut divitiarum iactantia quid nobis contulit22 ?
22 divitiarum iactantia quid nobis contulit
Rusch
] quid divitiarum iactatio contulit nobis
Weber
Numérotation du verset
Sap. 5,9
Transierunt omnia illa tamquam umbra
et tamquam nuntius percurrens.
Numérotation du verset
Sap. 5,10
Et tamquam navis que pertransit fluctuantem aquam cuius cum preterierit non est vestigium invenire neque semitam carine illius in fluctibus
Numérotation du verset
Sap. 5,11
aut avis que transvolat in aere cuius23 nullum invenitur argumentum itineris illius sed tantum sonitus24
alarum verberans levem ventum et scindens per vim itineris aerem commotis alis transvolavit et post hoc nullum signum invenitur itineris illius
23 cuius]
om. Weber
|
24 sonitus] + est
Weber
|
Numérotation du verset
Sap. 5,12
aut tamquam sagitta emissa25 in locum destinatum divisus aer continuo in se reclusus est ut ignoretur transitus illius
25 sagitta emissa] sagitta emisse
Weber
Numérotation du verset
Sap. 5,13
sic et nos nati continuo desinimus26 esse
26 desinimus
Cor3
(anti.) ΩJ
Rusch
] desivimus
Weber
et virtutis quidem nullum signum27 valuimus ostendere. In malignitate autem nostra consumpti sumus.
27 nullum signum]
inv. Weber
Numérotation du verset
Sap. 5,14
Talia dixerunt in inferno hi qui28 peccaverunt
28 in inferno hi qui] et
Weber
Numérotation du verset
Sap. 5,15
quoniam spes impii tamquam lanugo est que a vento tollitur
et tamquam spuma gracilis que a procella dispergitur et tamquam fumus qui a vento diffusus est
et tamquam memoria hospitis unius diei pretereuntis.
Numérotation du verset
Sap. 5,16
Iusti autem in perpetuum vivent
et apud Dominum
est merces eorum
et cogitatio eorum29 apud Altissimum.
29 eorum] illorum
Weber
Numérotation du verset
Sap. 5,17
Ideo accipient regnum decoris
et diadema
speciei
de manu Domini
quoniam dextera sua teget eos
et brachio sancto30 suo defendet illos.
30 sancto]
om. Weber
Numérotation du verset
Sap. 5,18
Et31 accipiet armaturam zelus illius et armabit creaturam ad ultionem inimicorum.
31 Et]
om. Weber
Numérotation du verset
Sap. 5,19
Induet pro torace iustitiam et accipiet pro galea iudicium rectum32.
32 rectum
Z²
Φ
Cor3
(vel) Ω
M
Rusch
] certum
Cor1
(Rabanus) ΩS ΩJ
Weber
Numérotation du verset
Sap. 5,20
Sumet scutum inexpugnabile33 equitatem
33 inexpugnabile] inexpugnabilem
Weber
Numérotation du verset
Sap. 5,21
acuet autem diram34 iram in lanceam et
34 diram
M W² S² Y
(dyram)
h²
Θ Ω
M ΩJ ΩS ²
Rusch Ed1530
] duram ΘM
Weber
| diram iram]
inv.
ΩS
pugnabit cum illo orbis terrarum contra insensatos.
Numérotation du verset
Sap. 5,22
Ibunt directe
emissiones fulgorum
et tamquam habene35 curvato arcu
35 habene
Cor1
(duo sunt dictiones in Rabano. Quidam violenter dicunt
HABENE
et exponunt in dativo singulari et nominativo plurali) ΩJ ] a bene
Cor3
(aliqui dicunt quod vera littera est)
Weber
nubium exterminabuntur
et ad certum locum insilient.
Numérotation du verset
Sap. 5,23
Et a petrosa ira
plene grandines mittentur36
36 grandines mittentur]
inv. Weber
et candescet37
37 candescet] scandescet
Weber
in illos aqua maris
et flumina concurrent duriter.
Numérotation du verset
Sap. 5,24
Contra illos stabit spiritus virtutis et tamquam turbo38 venti dividet eos39
38 turbo] turbedo
Weber
|
39 eos] illos
Weber
|
et ad eremum40
40 (h)eremum plerique codd. edd.
Rusch
] eremiam Cava X Amiatinus Q* Y* ΘM (al.) ΠH
Weber
perducet omnem terram iniquitatis illorum41
41 illorum
M Y Z²
ΛL Φ ΘM² ΨD
Ω
Rusch
]
om. Cor1=Cor3
(Rabanus)
Weber
, hominum ΘA
et malignitas evertet sedes potentium.
Capitulum 5
Numérotation du verset
Sap. 5,ad litteram
marg.|
{3.1901}
Tunc stabunt iusti in magna constantia.
Declarata preeminentia iustorum, et deficientia iniquorum quantum ad statum presentis vite, hic consequenter hoc facit quantum ad statum future. Et primo facit hoc coniunctim, secundo separatim, ibi : Ergo erravimus. Circa primam dicitur :
marg.|
{3.1902} .1.
Tunc.
idest, tempore iudicii, et continuatur mors illorum et iniquorum, de qua factus est sermo in capitulo immediate precedenti, quia qualis in morte quis invenietur, talis in iudicio presentabitur.
marg.|
.2.
Stabunt iusti in magna.
quia perfecti cum Christo iudicabunt.
marg.|
.3.
Adversus eos qui se angustiaverunt.
Inferendo eis nocumentum in personis.
marg.|
.4.
Et qui abstulerunt labores eorum.
eis nocendo in rebus possessis.
Numérotation du verset
Sap. 5,ad litteram
marg.|
{3.1903} .1.
Videntes turbabuntur.
quia videbunt iustos gloriosos in corpore et anima, quod nullo modo crediderunt futurum.
marg.|
.2.
Dicentes intra se penitentiam agentes.
infructuosam tamen. Tum quia erit extra statum meriti, et demeriti. Tum quia non erit propter offensam Dei, sed propter duritiam flagelli.
marg.|
.3. Hi sunt quos habuimus aliquando in derisum, scilicet in vita presenti.
marg.|
.4.
Et similitudinem improperii.
quia improperantes aliquibus ponebant fideles pro exemplo dicentes, ita miser fies, sicut talis Christianus vel iustus.
marg.|
.5.
Nos insensati.
per ignorantiam futurorum bonorum.
marg.|
.6.
Vitam illorum.
eo quod contemnebant temporalem felicitatem.
marg.|
.7.
Et finem illorum.
quia moriebantur in contemptu presentis vite.
marg.|
.8.
Ecce quomodo computati.
id est inter angelos, ad quorum consortium tunc erunt assumpti. .9.
Ergo erravimus.
Hic consequenter ponitur iustorum eminentia, et iniquorum miseria separatim. Et primo ponitur iniquorum miseria. secundo iustorum eminentia, ibi. Iusti autem. Circa primum dicitur in persona damnatorum a veritate redargutorum. Ergo erravimus a via veritatis. in mundo.
marg.|
.10.
Et iustitie lumen non luxit.
licet autem luceat omnibus quantum est ex parte sui, nam divini instinctus ad bonum communiter fiunt omnibus. Sed aliqui eos recipiunt et sequuntur. alii vero repellunt, et sic non fiunt eis ad eorum utilitatem, sed magis ad damnationem. Et eodem modo intelligendum est quod subditur. Et sol intelligentie.
marg.|
.11.
Lassati sumus in via iniquitatis.
Nam frequenter plus laborant homines ad perficiendum sua peccata, quam iusti ad iustitie opera, sicut patet de fornicatore vel adultero, qui maioribus laboribus et periculis se exponit ad habendum intentum, licet frequenter deficiat, quam bonus religiosus in surgendo ad matutinum pluribus noctibus ad Deum laudandum.
marg.|
.12.
Quid nobis profuit superbia.
quasi dicat nihil, imo multum nocuit.
marg.|
{3.1904}
marg.|
.13.
Transierunt omnia illa tamquam umbra.
que statim deficit.
marg.|
.14.
Et tamquam nuntius precurrens.
qui statim datur oblivioni. Et tamquam. sequitur.
marg.|
.15.
Neque semitam carine illius.
Est autem carina media pars navis, que latior est et grossior, propter quod eius vestigium deberet diutius apparere, et tamen statim disparet post navis transitum.
marg.|
.16.
Aut avis.
sequitur. Verberans levem ventum. id est aerem. Et patent cetera usque ibi.
marg.|
.17.
Sic et nos nati continuo desinimus esse.
propter compositionem ex contrariis elementis. Homo natus statim tendit ad corruptionem mortis, nam calor naturalis continue consumit humidum radicale, in quo consistit vita, quod secundum medicos per nutrimentum non restauratur, secundum vero philosophos naturales restauratur, sed non secundum equivalentiam, ut habetur 2. de Generatione, et sic necessario tandem sequitur corruptio, sicut vinum cui imponitur modicum aque convertit illam in seipsum, tamen efficitur minus forte, et si continue apponitur, tandem vinum corrumpitur, et efficitur aqua.
marg.|
.18.
Et virtutis quidem.
id est stabilitatis.
marg.|
.19.
Nullum signum valuimus ostendere.
sed tantum defectionis, ideo subditur.
marg.|
.20.
In malignitate autem nostra.
Dicitur autem malignitas, quasi mala igneitas, que consistit in ardore concupiscentie, in qua consumitur iniquitas. Nam luxuriosi consumuntur igne carnalis concupiscentie, cupidi, igne avaritie, superbi, igne ambitionis mundane glorie.
marg.|
.21.
Talia dixerunt.
Nam in eis remanet remorsus conscientie, qui est pena valde magna.
marg.|
.22.
Quoniam spes impii.
que figitur in bonis temporalibus.
marg.|
.23.
Tamquam lanugo est.
id est flos tribuli qui statim a vento tollitur. Et ad idem ponit exemplum de spuma aque, et fumo, et hospite unius diei, que statim dissipantur et dantur oblivioni, et sic apparet defectibilitas impiorum.
Numérotation du verset
Sap. 5,ad litteram
marg.|
{3.1905} .1.
Iusti autem.
Hic consequenter ponitur segregatim stabilitas iustorum, cum dicitur. Iusti autem in perpetuum vivent. vita glorie.
marg.|
.2.
Et apud dominum est merces.
a quo sperant premiari, non a mundo.
marg.|
.3.
Et cogitatio eorum apud altissimum.
ad cuius honorem ordinant facta sua.
marg.|
.4.
Ideo accipient regnum decoris.
id est celestis glorie, ubi nihil est turpe.
marg.|
.5.
Et diadema speciei de manu domini Dei.
Repetitio est eiusdem sententie ad maiorem expressionem.
marg.|
.6.
Quoniam dextera sua teget eos.
reponendo eos in beatitudinem, que per dexteram intelligitur, ut habetur Mt. 25.
marg.|
.7.
Et in brachio suo defendet illos.
In hoc designatur securitas beatitudinis, que a nullo potest auferri.
marg.|
.8.
Et accipiet armaturam.
Hic revertitur ad describendum miseriam iniquorum segregatim, cum dicitur. Et accipiet armaturam zelus illius. Nam ex zelo iustitie procedet ad punitionem malorum.
marg.|
.9.
Et armabit creaturam ad ultionem inimicorum.
Nam omnis creatura infert reprobis nocumentum.
marg.|
.10.
Induet pro thorace iustitiam.
Aqua non poterit deflecti, cum ipse sit regula iustitie.
marg.|
.11.
Et accipiet pro galea iudicium certum.
Nam iudicando non potest deficere.
marg.|
.12.
Sumet scutum inexpugnabile equitatem.
que ita erit evidens, {3.1906} quod nullus eam poterit impugnare.
marg.|
.13.
Acuet autem diram iram.
id est vindictam suam, cui nullus poterit resistere.
marg.|
.14.
Et pugnabit cum illo orbis terrarum,
etc. Nam omnibus creaturis utetur ad afflictionem reproborum, sicut econverso omnes creature cedent ad gloriam electorum.
marg.|
.15.
Ibunt directe emissiones fulgurum.
ad afflictionem malorum.
marg.|
.16.
Et tamquam habene curvato arcu nubium.
Quanto enim plus arcus curvatur, tanto gravius ferit, et per hoc designatur, quod punitio malorum erit gravissima.
marg.|
.17.
Et a petrosa ira.
id est ab ira Christi qui dicitur petra. 1. Cor. 10.a. Petra autem erat Christus. Sed hec expositio videtur magis mystica, quam litteralis. Ideo dicitur aliter. Et a petrosa ira. id est ab ira Dei que dicitur petrosa, non formaliter, sed effective, inquantum mittit lapides grandinis, ideo subditur.
marg.|
.18.
Plene grandines mittentur.
Plene. id est perfecte.
marg.|
.19.
Et candescet in illos aqua maris.
que cadens apparet quando mare est turbatum.
marg.|
.20. Contra illos stabit spiritus virtutis. id est ventus vehemens.
marg.|
.21.
Et ad eremum.
id est inhabitabilem locum.
marg.|
.22.
Perducet omnem terram iniquitatis.
Nam igne conflagrationis purgabuntur elementa propter iniquitates factas in illis.
marg.|
.23.
Et malignitas evertet sedes potentium.
propter superbiam ipsorum.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Sap. 5), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 15/02/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=31&chapitre=31_5)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Sap. 5), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 15/02/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=31&chapitre=31_5)
Notes :