Nicolaus de Lyra

Capitulum 19

Numérotation du verset Sap. 19,1 

Impiis autem usque in novissimum sine misericordia ira supervenit. Presciebat enim et futura illorum
Numérotation du verset Sap. 19,2 

quoniam cum ipsi1 reversi essent et premisissent2 ut se ducerent et cum magna sollicitudine premisissent illos consequebantur penitentie actus3.
1 cum ipsi] inv. Weber |
2 et permisissent] om. Weber |
3 penitentie actus] illos penitentia acti Weber |
Numérotation du verset Sap. 19,3 

Adhuc enim inter manus habentes luctum4 et deplorantes ad monumentum5 mortuorum aliam sibi assumpserunt cogitationem inscientie et quos rogantes proiecerant6 hos tamquam fugitivos persequebantur.
4 luctum] scrips., luctû Rusch, luctus Weber |
5 monumentum] monumenta Weber |
6 proicerant] proicerunt Weber |
Numérotation du verset Sap. 19,4 

Ducebat enim illos ad hunc finem digna necessitas et horum que acciderant memorationem amittebant
Numérotation du verset Sap. 19,5 

ut7 que deerat tormentis repleret punitio8 et populus quidem tuus mirabiliter transiret illi autem novam mortem invenirent.
7 ut] + eam Weber |
8 repleret punitio] replerent punitionem Weber |
Numérotation du verset Sap. 19,6 

Omnis enim creatura ad suum genus ab initio refigurabatur deserviens tuis preceptis
ut pueri tui custodirentur illesi.
Numérotation du verset Sap. 19,7 

Nam nubes illorum castra obumbrabat9 et ex aqua que ante erat terra apparuit arida10
9 nubes illorum castra obumbrabat Rusch (obumbarbat cacogr. )] nubis castra eorum adumbrabat Weber |
10 apparuit arida] inv. Weber |
et in11 mari Rubro via sine impedimento
11 in] ex Weber
et campus germinans de profundo nimio
Numérotation du verset Sap. 19,8 

per quem omnis natio transivit que tegebatur tua manu videntes tua12 mirabilia et13 monstra.
12 tua] om. Weber |
13 et] om. Weber |
Numérotation du verset Sap. 19,9 

Tamquam enim equi14
14 enim equi] inv. Weber
depaverunt escam15 et tamquam agni exultaverunt magnificantes te Domine qui liberasti illos.
15 escam] om. Weber
Numérotation du verset Sap. 19,10 

Memores enim adhuc erant illorum que16 incolatu illorum facta fuerant quemadmodum pro natione animalium produxit17 terra muscas et pro piscibus eructavit fluvius multitudinem ranarum.
16 adhuc erant illorum que] erant adhuc eorum que in Weber |
17 produxit] eduxit Weber |
Numérotation du verset Sap. 19,11 

Novissime autem viderunt novam creaturam avium cum abducti concupiscentia postulaverunt escam epulationis.
Numérotation du verset Sap. 19,12 

In allocutione enim desideriorum18 descendit19
18 desideriorum] desiderii Weber |
19 descendit] ascendit Weber |
illis de mari ortygometra et vexationes peccatoribus supervenerunt non sine illis que ante facta erant argumentis per vim fluminum. Iuste enim patiebantur secundum suas nequitias.
Numérotation du verset Sap. 19,13 

Etenim indetestabiliorem hospitalitatem20 instituerunt.
20 indetestabiliorem hospitalitatem] detestabiliorem inhospitalitatem Weber
Alii quidem ignotos non recipiebant advenas, alii autem bonos hospites in servitutem accipiebant.
Numérotation du verset Sap. 19,14 

Et non solum hec21 sed et alius quidem erat respectus22 illorum quoniam inviti recipiebant extraneos.
21 hec] hoc Weber |
22 quidem erat respectus] quis respectus erit Weber |
Numérotation du verset Sap. 19,15 

Qui autem cum letitia receperunt hos qui eisdem usi erant institutis23 sevissimis afflixerunt doloribus.
23 institutis] iustitiis Weber
Numérotation du verset Sap. 19,16 

Percussi sunt autem cecitate sicut illi in foribus iusti
cum subitaneis cooperti essent tenebris unusquisque transitum ostii sui24 querebat.
24 transitum (h)ostii sui Rusch Clementina ] ostii sui transitum Weber
Numérotation du verset Sap. 19,17 

In se enim elementa25 convertuntur sicut in organo qualitatis sonus immutatur et omnia suum sonum custodiunt. Unde estimari26 ex ipso certo visu potest27.
25 elementa] + dum Weber |
26 estimari] est estimare et Weber |
27 potest] om. Weber |
Numérotation du verset Sap. 19,18 

Agrestia enim in aquatica convertebantur et quecumque erant natantia in terra28 transiebant.
28 terra] terram Weber
Numérotation du verset Sap. 19,19 

Ignis in aqua valebat supra suam virtutem et aqua extinguentis nature obliviscebatur.
Numérotation du verset Sap. 19,20 

Flamme e contrario corruptibilium animalium non vexaverunt carnes coambulantium nec dissolvebant illam que facile dissolvebatur29 sicut glacies bonam escam. In omnibus enim magnificasti populum tuum Domine30 et honorasti et non despexisti in omni tempore etiam31 in omni loco assistens eis32.
29 dissolvebatur] dissolvitur Weber |
30 magnificasti populum tuum - Domine] inv. Weber |
31 etiam] et Weber |
32 eis] + Explicit liber sapientie Salomonis Weber |

Capitulum 19

Numérotation du verset Sap. 19,ad litteram 
marg.| {3. 1971 } Impiis autem usque in novissimum. Hec est sexta pars, in qua recolitur sextum beneficium, quod est de traductione per mare rubrum, et submersione Egyptiorum. Et dividitur in duas partes, quia primo ponitur huius beneficii recordatio. secundo, subditur intenta conclusio, ibi. In omnibus. Prima adhuc in duas, primo recolitur Egyptiorum sub mersio. secundo, Hebreorum salvatio, ibi. Omnis enim. Circa primum dicitur continuando predictis, scilicet quod Hebrei in mortalitate a serpentibus habuerunt remedium, non autem primogeniti Egyptiorum. ideo dicitur.
marg.|  .1. Impiis autem usque in novissimum. id est usque ad submersionem eorum.
marg.|  .2. Sine misericordia. idest sine remedio, nam nullum Dei opus caret misericordia.
marg.|  .3. Ira supervenit. idest punitio.
marg.|  .4. Presciebat enim et futura illorum. scilicet ipse Deus.
marg.|  .5. Quoniam cum ipsi reversi essent. idest preordinassent.
marg.|  .6. Ut se educerent. id est filios Israel emitterent de Egypto, ita quod ly se, non refertur ad Egyptios, sed ad Hebreos.
marg.|  .7. Et cum magna solicitudine premisissent illos. nam Egyptii cogebant Hebreos festinanter egredi, Ex. 12.e.
marg.|  .8. Consequebantur illos penitentie actus. de populi Israel emissione, Ex. 14.e.
marg.|  .9. Adhuc enim inter manus. idest in presenti.
marg.|  .10. Habentes luctum, et deplorantes ad monumentum mortuorum. de morte primogenitorum.
marg.|  .11. Aliam sibi assumpserunt cogitationem inscientie. de Hebreorum reductione.
marg.|  .12. Ducebat enim illos ad hunc finem digna necessitas. necessitas, idest mors eis iuste inferenda in mari rubro.
marg.|  .13. Et horum que acciderant, scilicet plagarum preteritarum.
marg.|  .14. Commemorationem amittebant. abiicientes a se timorem domini.
marg.|  .15. Ut que deerant tormentis. scilicet ex iustitia debitis.
marg.|  .16. Repleret punitio. submersionis eorum.
marg.|  .17. Et populus quidem tuus mirabiliter transiret. mare rubrum.
marg.|  .18. Illi autem novam mortem. per submersionem, que dicitur mors nova, respectu mortis primogenitorum que precesserat.
marg.| {3. 1972 }
marg.| .19. Omnis enim creatura ad suum genus ab initio refigurabatur. Hic consequenter ponitur salvatio Hebreorum. Et dividitur in duas partes, quia primo ponitur hec salvatio. secundo gratiarum actio, ibi. Tanquam enim. Circa primum dicitur. Omnis enim creatura ad suum genus ab initio refigurabatur. idest ad obediendum Deo, a quo originatur omnis creatura.
marg.|  .20. Deserviens tuis preceptis. quod patuit in divisione maris, et in columna ignis et nubis, ideo subditur.
marg.|  .21. Nam nubes castra eorum obumbrabat. Angelus enim qui precedebat castra Hebreorum abiit post eos, ita quod Egyptii non poterant ad Hebreos accedere, Ex. 14.
marg.|  .22. Et ex aqua. terra arida apparuit, in divisione maris.
marg.|  .23. Et campus germinans. id est maris fundus desiccatus ad modum campi germinantis, per quem omnis natio Hebreorum transivit.
marg.|  .24. Que tegebatur manu tua. idest potentia tua.
marg.|  .25. Videntes tua mirabilia. in desiccatione fundi maris, et in solidatione aquarum, que erant eis pro muro a dextris et a sinistris, Ex. 14.g.
marg.|  .26. Tanquam enim equi depaverunt escam. Hic consequenter ponitur gratiarum actio Hebreorum, et primo de sua salvatione, cum dicitur. Tanquam enim equi. id est arma Egyptiorum acceperunt, quos viderunt mortuos super littus maris, Ex. 4.g.
marg.|  .27. Et tanquam agni. de beneficiis sibi collatis.
marg.|  .28. Magnificantes te domine. dicentes. Cantemus domino gloriose, etc. sequitur.
marg.|  .29. Memores enim. Hic consequenter ponitur alia causa gratiarum actionis, scilicet vindicta Dei de suis adversariis. Et dividitur in duas partes, quia primo ponitur percussionis actus, secundo mirabilis modus, ibi. In se enim Prima adhuc in duas secundum duas Egyptiorum punitiones. Intermiscentur tamen Hebreorum alique consolationes, ut opposita iuxta se posita, magis elucescant. Dicit ergo Philo. Memores enim. idest dum gratias agerent dicentes. Cantemus domino, etc. Memores enim erant adhuc eorum, que in incolatu illorum facta fuerant contra Egyptios, cum adhuc Hebrei manerent in Egypto.
marg.|  .30. Quemadmodum pro natione. id est pro generatione animalium utilium.
marg.|  .31. Produxit terra. Ex. 8. Et per oppositum subditur Hebreorum consolatio, cum dicitur.
Numérotation du verset Sap. 19,ad litteram 
marg.| {3. 1971 } .1. Novissime autem. id est post exitum de Egypto.
marg.|  .2. Viderunt novam creaturam avium. Nm. 11.g.
marg.|  .3. In allocutione enim desiderii. id est petitionem eorum, secundum suum desiderium.
marg.|  .4. Ascendit illis de mari ortygometra. id est coturnix. Et ponitur hic singulare pro plurali, quia fuit ibi coturnicum multitudo magna. Si autem arguatur, quod datio coturnicum non fuit ad bonum ipsorum : quia ibi mortuus est populus, qui desideraverat carnes, Nm. 11. Dicendum, quod mors non fuit omnium, sed paucorum respective, scilicet Egyptiorum, qui cum filiis Israel exierunt de Egypto, iunctis aliquibus de filiis Israel, ut ibidem dicitur. Qui male concupierant carnes, attediati de manna. sed recreatio coturnicum fuit omnibus generalis, sed specialiter in consolationem bonorum.
marg.|  .5. Et vexationes peccatoribus. Hic ponitur secunda percussio Egyptiorum, cum dicitur : Et vexationes peccatoribus. scilicet Egyptiis.
marg.|  .6. Non sine illis, que ante facta erant argumentis. id est eorum reprehensionibus per flagella. Et, que fuerint illa, subditur :
marg.|  .7. Per vim fluminum. Fuit enim prima plaga, conversio aquarum in sanguinem, Ex. 7.d.
marg.|  .8. Iuste enim patiebantur. Egyptii.
marg.|  .9. Secundum suas nequitias. ideo subditur :
marg.|  .10. Etenim detestabiliorem inhospitalitatem. contra bonum hospitalitatis instituta facientes.
marg.|  .11. Alii quidem ignotos. id est extraneos.
marg.|  .12. Non recipiebant advenas. scilicet ad manendum secum in Egypto.
marg.|  .13. Alii autem bonos hospites. sicut filios Israel.
marg.|  .14. In servitutem redigebant. post mortem Ioseph, et fratrum suorum, Ex. id est
marg.|  .15. Et non solum hec. mala.
marg.|  .16. Sed, et alius quidem respectus illorum erat. contra bonum hospitalitatis.
marg.|  .17. Quoniam inviti. id est cum duritia vultus, et verborum.
marg.|  .18. Recipiebant extraneos. ad hospitium. sicut aliquando contingit quod dantes eleemosynam, tot vituperia dicunt petentibus, quod nimis care vendunt eis.
marg.|  .19. Qui autem cum letitia receperunt, hos. Iungatur sic littera : Qui eisdem usi erant institutis. Id est Egyptii qui utebantur institutis contra bonum hospitalitatis, ut dictum est. Hos qui cum letitia {3. 1972 } receperunt, scilicet Hebreos hilariter recipientes extraneos.
marg.|  .20. Sevissimis afflixerunt doloribus. intantum, quod ad amaritudinem perducebant vitam illorum, Exodi primo. sed non impune. ideo subditur :
marg.|  .21. Percussi sunt autem cecitate. tribus diebus in tenebris palpabilibus existentes, Ex. 10.
marg.|  .22. Sicut illi. id est, Sodomite.
marg.|  .23. In foribus iusti. scilicet Loth.
marg.|  .24. Cum subitaneis cooperti essent tenebris. percussi cecitate ab angelo.
marg.|  .25. Unusquisque transitum ostii sui. scilicet Loth.
marg.|  .26. Querebat. nec tamen invenire poterat, ut ibidem dicitur.
marg.|  .27. In se enim elementa dum convertuntur. Hic consequenter ponitur punitionis Egyptiorum mirabilis modus, elementis Deo obedientibus, ideo dicitur : In se enim elementa dum convertuntur. mutando modum suum agendi ex precepto Dei.
marg.|  .28. Sicut in organo. id est instrumento musico.
marg.|  .29. Qualitatis sonus immutatur. secundum voluntatem modulantis, qui modo percutit unam chordam, modo aliam : et eandem, modo fortius, modo remissius.
marg.|  .30. Et omnia suum sonum custodiunt. secundum dispositionem modulantis : Ita supple mutatur actio creature in Egyptiorum punitione secundum dispositionem creatoris.
marg.|  .31. Unde estimari ex ipso certo visu potest. hoc apparebat sensibiliter.
marg.|  .32. Agrestia enim. id est animalia in agris habitantia, ut boves, et iumenta.
marg.|  .33. In aquatica convertebantur. non secundum substantiam, sed secundum ambulationem, scilicet per fundum maris, que est habitatio piscium. Hebrei namque sua animalia eduxerunt secum de Egypto, Ex. 10.c. Cuncti greges pergunt nobiscum, etc. Et quod sic intelligatur conversio agrestium patet ex hoc quod subditur :
marg.|  .34. Et Quecumque erant natantia, in terra transibant. gradiendo. ut patet de ranis intrantibus domos Egyptiorum, Ex. 8.
marg.|  .35. Ignis in aqua valebat. id est fortiter comburebat.
marg.|  .36. Supra suam virtutem, et aqua extinguentis nature obliviscebatur. naturalem. Nam grando, et ignis, pluvie, et fulgura discurrebant per Egyptum, Ex. 9. et unum contrarium non impediebat aliud, sed magis acuebat in sua actione.
marg.|  .37. Flamme econtrario corruptibilium. id est serpentium, et draconum ignem spirantium.
Numérotation du verset Sap. 19,ad litteram 
marg.| {3. 1875 } .1. Non vexaverunt carnes coambulantium. Id est filiorum Israel simul ambulantium per desertum, in quo erat serpens flatu adurens. Deuter. 8.c. et ponitur ibi singulare pro plurali. Nam ibi erant tales serpentes multi, sicut Ex. 8.f. Venit musca gravissima, id est multitudo muscarum.
marg.|  .2. Nec dissolvebant illam. scilicet mannam, que facile dissolvebatur, sicut glacies ad calorem solis.
marg.|  .3. In omnibus enim magnificasti. Hic ultimo ponitur intenta conclusio{3. 1876 } respectu totius libri, ex cuius processu apparet, quod intentio Philonis est declarare condescensiones divinas Hebreis factas, ideo dicit. In omnibus enim magnificasti populum tuum domine. eius adversarios flagellando, et submergendo.
marg.|  .4. Et honorasti. eum de servitute Egypti liberando.
marg.|  .5. Et non despexisti. preces eius denegando.
marg.|  .6. In omni tempore, et in omni loco assistens eis. ut patuit in mari rubro, in deserto, et in ceteris locis. Ad laudem nominis tui, quod est benedictum in secula seculorum, Amen.
Numérotation du verset Sap. 19,20 
marg.| {LYR31.19.20L2} Explicit postilla super librum Sapientie edita a fratre Nicolao de Lyra de ordine fratrum minorum, sacre theologie doctore. Deo gratias. Anno Domini millesimo tricentesimo tricesimo secundo, die sabbati post Pentecostestes etc.1*
1 secundo... etc. Urb22 ] om. P462 (f. 43vb)  edd. =; Urb22, f. 239v


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Sap. 19), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=31&chapitre=31_19)
Signaler un complément d'information

Notes :