Capitulum 5

Numérotation du verset Ct. 5,1 

Veniat dilectus meus
in hortum suum ut1
1 ut CM22 N CM22 S  Rusch ] et Weber
comedat
fructum
pomorum suorum.
Veni
in hortum meum soror mea sponsa messui
myrrham meam
cum aromatibus meis.
Comedi favum2 cum melle meo, bibi vinum meum3 cum lacte meo.
2 favum Weber CM22 ] + meum CM22N CM22T |
3 meum Weber CM22 N CM22 S  CM22 T CM22 V Rusch ] om. CM22 |
Comedite
amici4 et5 bibite
4 amici] + mei CM22N CM22P |
5 et] om. Weber CM22 H |
et inebriamini carissimi.
Numérotation du verset Ct. 5,2 

Ego
dormio et
cor meum vigilat.
Vox
dilecti mei pulsantis :
Aperi mihi
soror mea,
amica mea,
columba mea,
immaculata mea,
quia caput meum
plenum est rore
et cincinni mei
guttis noctium.
Numérotation du verset Ct. 5,3 

Expoliavi me
tunica mea
quomodo induar illa6 ?
6 illa] eam CM22V , illam CM22B CM22B CM22T
Lavi pedes meos,
quomodo inquinabo illos ?
Numérotation du verset Ct. 5,4 

Dilectus meus
misit manum suam
per foramen
et venter meus
intremuit7 ad tactum eius.
7 intremuit] contremuit CM22P CM22T
Numérotation du verset Ct. 5,5 

Surrexi
ut aperirem dilecto meo,
manus mee
distillaverunt8
8 distillaverunt CM22N CM22P CM22T CM22V Rusch ] stillaverunt Weber CM22
myrrham9
9 myrrham] murra Weber
et10 digiti mei
10 et CM22 N Rusch ] om. Weber CM22
pleni myrrha
probatissima.
Numérotation du verset Ct. 5,6 

Pessulum ostii mei11
11 mei Rusch CM22 ] om. Weber
aperui dilecto meo at ille declinaverat
atque transierat.
Anima mea liquefacta est
ut dilectus12 locutus est.
12 dilectus Rusch CM22 ] om. Weber
Quesivi
et non inveni illum,
vocavi
et non respondit mihi.
Numérotation du verset Ct. 5,7 

Invenerunt
me
custodes
qui circuierunt13 civitatem.
13 circuierunt Rusch ] circumeunt Weber CM22, circueunt CM22B CM22N CM22P, custodiunt CM22V
Percusserunt me
et14 vulneraverunt me.
14 et] om. Weber
Tulerunt pallium meum15
15 pallium meum CM22N CM22P CM22T CM22V Rusch ] + mihi Weber, mihi pallium meum CM22
custodes murorum.
Numérotation du verset Ct. 5,8 

Adiuro vos
filie Hierusalem
si inveneritis dilectum meum
ut annuntietis16 ei
16 annuntietis ΩS Ω ΩJ* CM22B CM22N CM22P CM22V Rusch (nnuntietis cacogr. )] nuntietis Weber CM22
quia amore langueo.
Numérotation du verset Ct. 5,9 

Qualis est
dilectus tuus
ex dilecto,
o pulcherrima mulierum,
qualis est dilectus tuus ex dilecto
quia sic adiurasti nos ?
Numérotation du verset Ct. 5,10 

Dilectus meus
candidus
et rubicundus
electus ex milibus.
Numérotation du verset Ct. 5,11 

Caput eius
aurum optimum,
come eius
sicut elate palmarum
nigre quasi corvus.
Numérotation du verset Ct. 5,12 

Oculi eius
sicut columbe
super rivulos aquarum
que lacte sunt lote
et resident
iuxta fluenta plenissima.
Numérotation du verset Ct. 5,13 

Gene illius
sicut areole
aromatum consite
a pigmentariis,
labia eius lilia17
17 labia eius lilia] eius lilia CM22S   CM22V, labia eius labia CM22B CM22P
distillantia
myrrham primam.
Numérotation du verset Ct. 5,14 

Manus illius
tornatiles
auree
plene hyacinthis.
Venter eius
eburneus
distinctus
saphiris.
Numérotation du verset Ct. 5,15 

Crura illius
columne marmoree
que fundate sunt super bases aureas.
Species eius
ut Libani,
electus
ut cedri.
Numérotation du verset Ct. 5,16 

Guttur illius
suavissimum
et
totus
desiderabilis.
Talis est dilectus meus
et ipse18 est amicus meus,
18 ipse CM22 N CM22 S  CM22 V Rusch ] iste Weber CM22
filie Hierusalem.
Numérotation du verset Ct. 5,17 

Quo abiit
dilectus tuus o pulcherrima
mulierum, quo declinavit
dilectus tuus et queremus eum tecum ?

Capitulum 5

Numérotation du verset Ct. 5,1 
marg.| Veniat Dilectus meus ] etc. Supra immediate comparaverat Sponsus Sponsam horto irriguo, fecundo et clauso Ipsa ergo videns eum magis agriculture fructus in ipsa diligere, quam amplexus : non iam ad lectum, sed ad hortum eum invitat.
marg.| Hoc autem facit, quia non vult ingrata existere. Et quia sine ipso conspicit nihil posse, quia ut dicit Gregorius cito bonum perditur quod a largitore non custoditur.
marg.| {c} Veniat ergo Dilectus ] etc. cuius vie misericordia et veritas, ex cuius ore procedit gladius ex utraque parte acutus. Apc. 1.d. In hoc quod dicitur, veniat, ipsius desiderium exprimitur.
marg.| Veniat ergo duabus viis predictis timorem incutiendo et ad amorem alliciendo. Veniat per timorem et spem ministrando et misericordia consolando. Et sic spem erigendo veniat per flatum Austri excitando affectum, veniat per flatum Aquilonis, qui timeri debeat ostendendo, Mt. 10.c. illum timete qui potest etc. Veniat et perveniat et mansionem faciat. Io. 14.c. Ad eum veniemus et mansionem apud eum faciemus. Bernardus Felix anima, que Dominum Iesum digna est invitare, ut veniat ad fructum maturum, nihil acerbitatis habentem. Et hoc est quod sequitur, Ut comedat etc.
marg.| {c} Veniat ergo in hortum suum ] in me scilicet quem dixit hortum. Et petitur adventus eius spiritualis, in mentem, vel in iudicio, vel in morte, in quam veniat ad dirigendum et custodiendum. Ad quid.
marg.| {d} Ut comedat ] etc. non meorum. Domini etiam sunt non Sponse, omnia bona, que habet, sive temporalia, sive spiritualia, propter quod et ipsi reddenda. Fructum ergo pomorum suorum comedit Dominus, cum ei in membris suis beneficia temporalia exhibemus : Iuxta illud Mt. 25.d. Quod uni ex minimis meis etc. Et Beatus Martinus comedere dedit fructum pomorum suorum Sponso, cum pauperem dimidia sui palli vestivit parte. Et credo quod integrum dedisset, si cui dabat, plenius attendisset. Qui bene quod Domini sunt poma et fructus, attenderet, ipso esuriente, ea porcis aut canibus id est meretricibus et histrionibus non conferret. Poma etiam sunt bona opera, que mandibulis promissionum comedit et masticat.
marg.| {e} Veni in hortum ] potest esse vox Sponsi se ostendentis iam Sponse precibus annuisse, ut sit, veni, preteriti temporis, quasi quod petis, iam feci. Veni, scilicet errantes corrigendo, infirmos sublevando, bonos confirmando, perfectos et maturos mecum {3. 128vb}   in r equie collocando. Veni, autem dicit in preterito, non venio in presenti, ad innuendum quod non exspectat, donec vocetur venire. Is. 63.d. Antequam clament, ego exaudiam etc. [Veni ergo in hortum meum etc. id est in cor humanum, ipsum in veniendo faciens hortum meum, extirpando in adventu meo spinas et tribulos vitiorum sanctarumque cogitationum semina immittendo et gratiarum fecundo rore rigando. Vel potest esse, veni, imperativi modi, ut sit vox Sponsi Sponsam que ipsum ad veniendum in hortum invitaverat, pulchra vicissitudine reinvitantis. Nihil etiam admirabilius commercio Sponsi et Sponse, ut possit dici : O admirabile commercium, scilicet quod filius Dei Patris unigenitus, ac super omnia dilectus, gloria Angelorum ad hortulos nostros sic invitari permittit et nos ad suos hortos amplos, fructiferos et fecundos reinvitare permittit. Veni ergo tu Sponsa, que me ad tuum hortum invitaveras, in hortum meum virtutum, scilicet omnium Paradisum, vel in meipsum, qui sum hortus, habens omne delectamentum, omnem amenitatem vel in Paradisum celestem, beatitudinem, scilicet eternam, ut mecum ibi conregnes, Mt. 25.c. Venite, Benedicti Patris mei etc.
marg.| {f} Messui myrrham meam ] id est immortalitatem et incorruptionem post mortem suscepi. Et ideo bene debes venire, ut tu similiter accipias. Meam autem, dicit, quia ipsa primus eam suscepit et solus eam impetrat. Vel secundum quod de preterito dictum est [Veni
marg.| quasi bene dico, veni in hortum meum, quia iam, ibi [messui myrrham meam cum aromatibus meis id est Martyres et Confessores, cum omnibus, qui fama bonorum sunt insignes, in horrea celestia transportavi. Vel per myrrham cum aromatibus, abstinentia a malis, cum affectibus bonis, temperantia a licitis, cum tolerantia in adversis. Vel ut hoc dicat Sponsus ad moderne Ecclesie erubescentiam, que solum ad pomorum fructum Sponsum invitat, cum in primitiva Ecclesia tamquam maturiores fructus myrrham et aromata messuerit, scilicet Apostolos et Martyres sanctos. Vel quod prius dixit : Veniat Dilectus etc. Vox est Synagoge eum diu exspectantis, Christi saltem tempore Enoch et Elie prestolantis adventum. Cui respondet Christus se venisse in alium hortum, scilicet Ecclesie Gentium et in eo myrrham et aloe messuisse.
marg.| {g} Comedi ] id est spirituali amore mihi univi, vel in corpus meum mysticum iam transtuli.
marg.| {h} Favum ] cetum, scilicet Confessorum, pabulum luminis, vasa dulcedinis.
marg.| {i} Cum melle meo ] id est cum ipsa dulcedine spirituali, qua eos implevi, vel cum eis divini verbi epulas gustavi dulciter, ac libenter Ps. 118. Quam dulcia faucibus meis etc. Vel favus, Verbum caro factum quod comedit eo satiando Ecclesiam et fide reficiendo, cum melle spiritualis iucunditatis et dulcedinis ex illo favo liquante, vel ceteros ad veniendum et comedendum per fidem invitat.
marg.| {k} Bibi ] id est credentes in me bibere feci. [Vinum
marg.| novitatis. De quo Mt. 26.c. et Mc. 14.c. Non bibam de hoc genimine vitis, usque dum illud bibam novum in Regno Patris mei. Vetera etiam transierunt et ecce nova facta sunt omnia, post resurrectionem, scilicet. Iam etiam non flet Christus pro Lazaro, non tristatur ad mortem, non potatur aceto. Bibi ergo vinum meum, quantum ad eos, qui iam sunt mecum in eterna beatitudine.
marg.| {m} Cum lacte meo ] quantum ad illos, qui adhuc manentes in via, nutrimento indigent et sustentatione. Vel
marg.| {k} Bibi ] id est mihi incorporavi.
marg.| {l} Vinum ] id est facile intrantes, spiritu ferventes, lacrimis fluentes, cordis letitiam habentes, alios inebriantes.
marg.| {m} Cum lacte meo ] id est cum infirmis adhuc auditoribus, cum simplicibus et minoribus lacte adhuc pasci indigentibus et quia in prima refectione satiato Domino, iustum est, ut in secunda mensa comedant servientes : Sequitur.
marg.| {n} Comedite, amici ] etc. id est congaudete mihi in spirituali convivio in presenti.
marg.| {o} Et inebriamini ] etc. super excellenti letitia in futuro. Amici sunt, qui vel ab eo audiunt, vel pro eo faciunt ; sed erunt carissimi in futuro, ubi plena erit inebriatio vini meri et purissimi. Hic autem bibitur vinum mixtum. Prv. 9.b. Venite, comedite panem meum et bibite vinum meum quod miscui vobis. Is. 55.a. Emite absque argento et absque ulla commutatione vinum et lac. Vel sic : Non credatis me totum comedisse et bibisse, sed venite et vos et comedite favum id est difficiliora precepta implete et bibite vinum cum lacte id est faciliora observate. Hec etiam oportet facere et illa non omittere. Mt. 23.c. Vos inquam, amici estis, si feceritis ea, que ego precipio vobis. Io. 15.b. Bibite autem ita quod inebriamini. Mali etiam bibunt sed non inebriantur. Unde Aggei 1.b. Bibistis et non estis inebriati. Vel [Comedite
marg.| hic [amici
marg.| preceptorum et tribulationum duritias cum sapore et sapore masticando, ut in futuro bibatis vinum omnium consolationum, vel accepta prima stola carissimi et inebriamini ab utraque Vel amicos vocat, quia et amantes sunt et amati.3.129ra} Carissimos vero ; quia care empti : Iuxta illud Apost. 1Cor. 6.d. Empti enim estis pretio magno etc.
marg.| {a} Ego dormio ] etc. Vox est Sponse supra a Sponso ad inebriationem invitate, que iam a se inebriatam usque ad somnum respondet. Mos enim est ebrii quod libenter dormit. Dicit ergo dormio id est exterius contemplationi vaco ab impetu persecutionum, a strepitu actionum, a corporali sollicitudine quiesco.
marg.| {b} Et cor meum vigilat ] ut plus bibat desiderans id est rationis et intentionis oculus, ne tempore quietis fallatur, laborat. Sopor iste est mentis excessus et alienatio a carnis illecebris, a mundi spectaculis ; quo sopita anima fidelis amplius vigil efficitur in spirituali amore ; bonus somnus et dulcis, in quo dormiendo anima vigilanti corde Deum contemplatur ! unde dulcis somnus et vigilie felices ! Feliciter obdormivit Ioseph, cui in somnis revelatum est conceptum Marie de Spiritu Sancto esse, Mt. 1.d. Felices fuerunt Pastorum vigilie, quibus vigilias noctis custodientibus, Salvator mundi natus annuntiatur, Lc. 2.b. Somnus e contra malorum malus est et vigilie infelices, 1. Thess. 5.b. Qui dormiunt, nocte dormiunt etc.
marg.| Ideo dicitur Ioel. 1.b. Expergiscimini ebrii et flete etc.
marg.| Et nota quod est sopor obedientie, de quo Gn. 2.d. Immisit Dominus soporem in Adam et tulit unam de costis eius et edificavit eam in mulIer. Una de costa dormientis tollitur, cum cor ad Dei mandata per obedientiam aperitur.
marg.| Et hec in mulierem edificatur, cum in edificatione bonorum ipsa mulier id est anima per filiorum generationem salvatur. Item est sopor prescientie, de quo Gn. 15.c. Sopor irruit super Abraham etc. Cui in somno isto dictum est : Scito prenoscens quod peregrinum futurum est semen tuum etc. Hic sopor a Deo immittitur, cum gratia ad prescientiam datur. Item devotionis, de quo Gn. 28.c. Dormiens Iacob vidit in somnis scalam stantem super terram et cacumen illius tangens celum, Angelos quoque Dei ascendentes et descendentes per eam. Item contemplationis, quando scilicet homo cum Apostolo usque ad tertium celum rapitur, 2Cor. 12.a. Hic sopor significatus est ubi, Discipulis in navigando laborantibus, Dominus dormiebat in mari, Mt. 8.c. In hoc quadruplici somno est invenire animalium quietem et virtutem.
marg.| In primo sensualitas, ne prevaleat rationi, in servitutem redigitur : in secundo ne recalcitret, castigatur : in tertio deiicitur, sed in quarto procul abiicitur. Item est sopor providentie in quo Pharao vidit somnium spicarum et vaccarum, Gn. 42.a.
marg.| Item felicis exspectationis, ut fuit somnus Ioseph, cum vidit in somnio manipulos fratrum suorum adorare manipulum suum. Item Solem et Lunam et undecim stellas adorare ipsum. Item revelationis, ut fuit sopor Nabuchodonosor, quando dixit ei, Dn. 2.g. Deus revelavit Regi etc.
marg.| Item cautele, ut ille, in quo vidit Nabuchodonosor arborem et audivit : Succidite arborem et prescidite ramos eius, Dn. 4.b. Item speculationis, ut sopor Danielis, quando vidit quatuor bestias, per quas quatuor mundi regna significabantur, in quibus ipsius mundi vanitatem et mutabilitatem attendit. Item sopor studii, 3Rg. 3.b. habetur quod Salomon dormiendo sapientiam accepit, Ps. 66. Si dormiatis inter medios cleros etc. De omnibus somnis dicit Sponsa : Ego dormio etc. Ut autem ostendat quod de tali somno loquitur, qui cordis vigilias non tollit, addit.
marg.| {b} Et cor meum vigilat ] Sunt enim quidam somni, qui et ipsum cor faciunt obdormire, ut sopor tedii, quo obdormivit Elias, fugiens Iezabel sub umbra iuniperi. Fugienti enim luxuriam et carnis petulantiam per mortificationem carnis, sepe tedii somnus occurrit et tunc necessarius est Angelus Dei gratia a somno isto excitans et panem subcinericium et vas aque ostendens, 3Rg. 19.a. Item sopor desperationis, de quo Mt. 26.d. Invenit eos dormientes : Erant enim oculi eorum intellectuales, scilicet gravati, sopore desperationis et diffidentie : Item est sopor negligentie, quo depressus erat Ionas in interiori navis parte et tunc navis periclitabatur conteri. Periclitatur navis Ecclesie sopore negligentie torpente Prelato. Item sopor improvidentie quo tenebantur milites, qui resurgentem Dominum perdiderunt, Mt. ultimo c. Tales somni cor ipsum faciunt obdormire, quos admonet, cum dicit : Et cor meum vigilat. Et attende ordinem, quia prius inebriatio, post somnus, post quem iterum vigilie. De his vigiliis habetur in Ps. 76. Anticipaverunt vigilias {3. 129rb} oculi mei etc. Ps. 101. Vigilavi. et factus sum etc. Et de muliere forti, Prv. ultimo b. De nocte surrexit etc. Sed multi sunt, qui credunt quod cor ipsorum vigilet quod tamen est sopore depressum. Ideo dicitur 1Cor. 10.c. Qui existimat se stare, videat ne cadat. Vel potest hoc exponi de somno corporis, secundum quod Discipulis dicit Dominus, Mt. 26.d. Vigilate et orate, ut non intretis in tentationem : Spiritus quidem promptus est, caro autem infirma et quod ita dormiam quod cor meum vigilet, patet, quia ecce.
marg.| {c} Vox dilecti mei pulsantis ] Mos est solliciti cum dormit quod statim audit vocantem, vel pulsantem.
marg.| {c} Vox ] ergo id est inspiratio.
marg.| {d} Dilecti mei ] qua me ad laborem invitat, facta est ad cor meum quod vigilat, vel ad dormientem, ne me nimis assecurem in somno quod torpere sic incipiam. Hec est illa vox de qua dictum est, Ez. 3.f. Fili hominis egredere in campum etc. Dilecti dicit, ut innuat quod ex dilectione eam evigilet, non ex ira, vel indignatione, quasi dicat : licet me in somno contemplationis inquietet, tamen me ex dilectione evigilat. Quod autem ad vocem dilecti non statim evigilat anima amans quietem contemplationis et otium, addit.
marg.| {e} Pulsantis ] utraque, scilicet manu id est tam beneficiis, quam flagellis, Act. 12.a. Percussoque latere Petri excitavit eum, dicens, surge velociter etc. Ad ostium nostrum pulsat Dominus, cum nos ad profectum virtutum excitat, cum promissis gaudii admonet de regni acquisitione, Apc. 3.d. Ego sto ad ostium etc. Pulsat ergo dicens.
marg.| {f} Aperi mihi ] etc. Duobus modis pulsanti Domino aperimus, cum illi cor nostrum ad suscipiendum incrementum eius, que cum habemus pandimus, vel cum per predicationem ad suscipiendum timorem Dei, vel amorem cor proximi aperimus. Aperi ergo mihi de virtute in virtutem in cordis dilectione eundo, Is. 45.b. Aperiatur terra etc. Item, aperi mihi per predicationem corda auditorum, ut intrem et cum eis cenem et ipsi mecum, Apc. 3.d. Hec apertio fit surgendo ab otio et predicationi instando, 2Cor. 2.c. Cum venissem autem Troiadem propter Evangelium Christi et ostium mihi apertum esset etc. Et quod aperire debeat multas enumerat causas.
marg.| {g} Soror mea ] quasi coheres mihi in regno et libera, vel si meam fecerit voluntatem. Iuxta illud Mt. 12.d. Qui fecerit voluntatem Patris mei qui in celis est, hic mihi pater et mater et frater et soror est.
marg.| {h} Amica mea ] iugum scilicet servitutis egressa et arcanorum meorum conscia facta secundum quod dicitur amicus, quasi animi custos, Io. 15.b. Iam non dicam vos servos etc. vos autem dixi amicos etc. Vel amica, si velis quod volo, secundum quod dicit Philosophus ; quod vera amicitia est idem velle, idem nolle.
marg.| {i} Columba mea ] simplex, scilicet carens felle invidie et dono mei Spiritus illustrata, ne periclitari timeas, si mihi aperias, Nam quanto plures socios habueris, tanto magis cauta eris et umbram accipitris levius percipies.
marg.| {k} Immaculata mea ] quia sanguinis mei flumine lota. Vel soror mea in incarnatione, amica in passione, columba in Spiritus S. perceptione, immaculata in Baptismi lotione. Merito autem sibi aperiri postulat, qui prius et ipse aperit et non pulsanti. De aperiendo pulsanti dicit Lc. 11.b. Pulsate et aperietur vobis. Sed etiam de non pulsantibus habet Lc. ultimo g. quod aperuit illis sensum ut intelligerent Scripturas, Ps. 80. Aperi os tuum et implebo illud Ez. 3.a. Aperui os meum et cibavit me volumine etc. Quandiu autem, quamque infatigabiliter pulsaverit, insinuat subdens.
marg.| {l} Quia caput meum plenum est rore ] etc. quasi tamdiu steti extra pulsans ad intrandum nocturno rori et pluvie expositus quod caput etc. Vel caput Sponsi fidem, per rorem terrenam felicitatem. Caput ergo meum plenum est rore, quia fides refriguit terrenorum amore.
marg.| {n} Et cincinni ] scilicet capilli crispi id est fides amore invicem colligati Christo capiti adherentes pleni sunt.
marg.| {o} Guttis noctium ] id est patiuntur frigora persecutionum et tentationum Demonum, vel impiorum hominum. Vel
marg.| {l} Caput ] id est Prelati.
marg.| {m} Plenum est rore ] id est abundat divitiis et deliciis huius seculi, que sunt quasi quidam ros cito arefactus, Os. 6.b. Misericordia vestra quasi nubes matutina et quasi ros mane pertransiens.
marg.| {n} Et ideo ] cincinni id est subditi pleni sunt.
marg.| {o} Guttis noctium ] id est tentationum et peccatorum et deliciis, ut sup. Vel cincinni id est Claustrales et Religiosi. Guttis noctium id est curis temporalium et litigiis, propter quod stat foris Rex a propria civitate proscriptus, Pontifex a sua Ecclesia excommunicatus, Dominus a domo sua eiectus, Sponsus a suo thalamo exclusus. Ideo Sponse clamat, pulsans et dicens : Aperi etc. Vel ideo aperi, ut te irrigem et fecundem.
marg.| {l} Quia caput meum ] etc. id est Divinitas.
marg.| {m} Plenum est rore ] id est gratia omnimoda, a qua ros gratie fluit ad membra. Io. 1.b. De plenitudine eius omnes accepimus etc. Etenim datus est spiritus, non ad mensuram. Io. 3.d. Etiam secundum humanitatem. Unde subdit.
marg.| {n} Cincinni mei ] id est humanitas pleni sunt.
marg.| {o} Guttis {3. 129va} noct ium id est stillis gratiarum de nocte cadentium id est tenebrosa corda illuminantium et preparantium ad rorem gratie gratum facientem suscipiendum.
marg.| {a} Expoliavi me ] etc. Responsio est Sponse non inobedientis, sed metuentis, ad modum ovis timide inter lupos exire volentis, cum suam cognoscat infirmitatem, ideo dicit : [Quomodo
marg.| quasi parata sum, sed timeo tamen.
marg.| {b} Tunica mea ] tunica ista veteris hominis culpa est, quam dicit se exuisse, iuxta Apostoli consilium, Coloss. 3.b. Exuite vos veterem hominem etc. Et ideo eam habens odio, timet ad eam redire. Canon. Iude in fine. Odientes eam, que carnalis est, maculatam etc. Vel [tunica
marg.| ista est temporalium cura, de qua Mt. 24.b. Qui in agro est, non revertatur tollere tunicam suam. Nemo enim militans Deo, implicat se negotiis secularibus, 2. Tom. 2.a. [Vel tunica
marg.| est ipsa vita activa, sive conversatio communis, quam oportet in multis habere exeuntem ad opera active, ut morem eis gerat, inter quos conversatur. Hec est tunica polymita Ioseph, quam fratres eius hedi sanguine maculaverunt, Gn. 37.f.
marg.| {c} Quomodo induar illa ? ] Ex quo his omnibus renuntiavi, quomodo iterum ad ea revertar, ut iterum veterem hominem induam, vel temporalibus curis me exponam, ut mundi sordibus me polluam ?
marg.| {d} Lavi pedes meos ] lacrimis compunctionis, scilicet omne lutum peccati, omnem pulverem affectus terreni, quem excussi, vel asperitate penitentie, aut austeritate claustralis discipline : Lavi etiam totos affectus in Deum pia et devota affectione.
marg.| {e} Quomodo inquinabo illos ? ] quasi dicat : si exeam, timeo, ne coinquinentur, nam vix potest exiri ad opera active sine peccati admixtione. Unde Tobiam iuniorem, qui exierat ad flumen Tigris, etiam ut pedes lavaret, voluit piscis immanis devorare, Tb. 6.a. Ideo Iob. 29.a. in persona anime fidelis a requie contemplationis ad activam egresse, dicit. Quis mihi tribuat, ut sim iuxta menses pristinos secundum dies quibus Deus custodiebat me, quando lavabo pedes meos butyro ? Pedes ergo isti sunt affectus et cogitationes, quibus totaliter debemus in Deum efferri, Is. 23.b. Ducent eam longe pedes sui ad peregrinandum. Hos pedes tam in nobis, quam etiam in aliis debemus lavare id est affectiones nostras ab omni terrena intentione et mundana excutere et alios verbo et exemplo hoc docere. Unde Io. 13.b. Si ego lavi pedes vestros Dominus et magister et vox debetis alter alterius lavare pedes.
marg.| Ideo dixit Abraham, Gn. 19.a. Angelis, qui in persona trium virorum ei apparuerant : Afferam pauxillum aque et laventur pedes vestri etc. Multis modis contingit pedes istos lavari, que solent notari super illud Ps. 6. Lavabo per singulas noctes etc. Unde et Io. 2. habetur quod sex hydrie erant posite secundum purificationem Iudeorum.
marg.| {f} Dilectus meus misit manum suam per foramen ; et venter meus intremuit ad tactum eius ] Magna Dei clementia hic ostenditur, qui cum ei non aperitur licet pulsanti manum per foramen intromittit. Ostium quo ad Sponsam intrat Sponsus, cum ei aperitur, amor est ; sed foramen per quod manum mittit, est timor.
marg.| Hoc est foramen acus, per quod facilius est camelum intrare etc. Mt. 19.c. Dicit ergo Sponsa : Et si pericula egrediendi timeam, tamen in Dilecti auxilio confidenter agam ? Quia.
marg.| {f} Dilectus meus misit manum suam ] id est que pro me operatus est, mihi manifestavit.
marg.| {g} Per foramen ] et timore scilicet me concutiens et desidiam, quia quietem amabam, a me excutiens, meque considerantem eum tot et tanta pro me sustinuisse, sic ociosam manentem exercens.
marg.| {h} Et venter meus ] id est teneriores et ad correctionem faciliores, vel infirmitas mea ex qua tepida fiebam.
marg.| {i} Intremuit ad tactum eius ] id est timore compuncti sunt, vel me terruit, quia quietem elegeram.
marg.| De primo ventre, Apc. 10.d. Cum devorassem librum, amaricatus est venter meus etc.
marg.| {3. 129vb} De secundo, Ier. 4.e. Ventrem meum, ventrem meum doleo etc. Sed multi sunt quibus Dominus manum istam ostendit, qui nec etiam respicere eam volunt. Unde Prop. 1.c. Extendi manum meam et non fuit qui aspiceret. Is. 5.c. Opus Domini non respicitis. Et ideo talibus necessarius est tactus, vel per occultam inspirationem, vel per flagella. Ps. 143. Tange montes et fumigabunt. Ier. 1.b. Misit manum suam et tetigit os meum etc. Tangi non exspectabat, qui dixit, Habac. 3.a. Consideravi opera tua et expavi etc. Vel manus dilecti, filius est Dei Patris : De qua Ps. 143. Emitte manum de alto etc. Hanc manum misit, cum per incarnationem eum visibilem fecit. Sed per foramen cum eum per angustiam passionis transire voluit. Hoc est foramen, in quo columba invitatur, ut veniat, sup. 2.d. Hanc adhuc quotidie per foramen mittit, cum per subtilem intellectum et internam inspirationem Christum et eius passionem ad memoriam reducit.
marg.| {h} Et venter meus ] id est cor meum et conscientia.
marg.| {i} Intremuit ad tactum eius ] id est timui me ab eo debere, vel posse redargui, si pro ipsius amore quietem meam non negligerem, qui pro amore meo de sinu Patris ad tot et tantas miserias descendere non neglexit. Et ideo.
marg.| {k} Surrexi, ut aperirem ] etc.   a c ontemplationis scilicet dormitione, vel quiete ad laborem active : Ab otio enim surgendum est ad opera, Prv. ultimo b. De nocte surrexit etc. Ez. 2.a. Sta super pedes tuos etc. Sed multi sunt etiam quibus licet pulset Deus ad ostium et manum per foramen mittat et etiam manum flagellantem adhibeat ; tamen aperire nolunt, sed dicunt illud, Is. 28.c. Exspecta, reaspecta etc.   Surrexi ergo ut aperirem dilecto meo ] Et nota quod sicut Sponsus tria de se expresserat, scilicet in capite naturam in Christo, scilicet essentiam quod solius Sponsi est ; in cincinno figuravit signa, scilicet quod est eruditorum et perfectorum in via ; in guttis noctium, facturam, scilicet que sunt simplicium : Ita Sponsa hec tria eis respondentia facit ; nam tremit celestem Sponsi inspirationem sentiens, surgit voluntati divine consentiens, aperit orationi se totam indulgens.
marg.| Et hec tria tanguntur in Ps. 76. Memor fui Dei et delectatus sum et exercitatus sum ; nam licet Dei memoria tremorem incutiat ; tamen tremor ille delectat, exercitatus sum in assurgendo et defecit spiritus meus, me totam divinis obsequiis mancipando, ac totaliter exponendo. [Surrexi, ut aperirem dilecto meo predicando, docendo, prius tamen faciendo. Unde subdit.
marg.| {l} Manus mee ] id est opera.
marg.| {m} Distillaverunt ] id est circumquaque aliis fuderunt.
marg.| {n} Myrrham ] id est exemplum pro Christo sustinendi amara ; tunc manus myrrham distillant, quando cuncta opera penitentiam predicant, Utraque manus myrrham distillare debet per dexteram opera misericordie id est eleemosynarum largitio, per sinistram molestiarum perpessio debet stillare.
marg.| De his manibus dicitur, Mt. 6. Nesciat sinistra tua, quid faciat dextera tua. Tunc scit sinistra, quid faciat dextera ; quando ex operibus misericordie confidentes, ardua, ac aspera penitentie opera aggredi pretermittunt.
marg.| Vel manus Sponse sunt ministri Ecclesie et Prelati, per quos ipsa operatur. He manus myrrham stillant, cum Prelati in operibus penitentie sic abundant, ut se totos etiam subditos idem perfundant.
marg.| Per myrrham enim carnis mortificatio, scilicet vigilie, labor, fames, grossus panis, dura vestis et huiusmodi : Quorum fit distillatio, cum hec invicem sibi succedunt.
marg.| Manus Regis Ninive hanc myrrham distillaverunt, cum de solio suo surrexit et abiecto vestimento Regio indutus est sacco et sedit in cinere etc. Iona 3.c. Et Prv. ultimo c. Manum suam misit ad fortia et digiti eius apprehenderunt fusum. De quibus digitis subdit.
marg.| {o} Et digiti mei pleni sunt myrrha probatissima ] Per digitos, qui discreti sunt ab invicem, operum discretio designatur, sine qua parum, aut nihil prosunt opera. Unde Rm. 12.e. Rationabile sit obsequium vestrum. Tunc digiti sunt pleni myrrha probatissima, quando ex salubri mentis amaritudine et modesta, ac detestabili peccati recordatione, discretio operum procedit. Magna est myrrhe probatio, humilitas confessionis, maior impensa satisfactionis, sed maxima immutatio pristine conversationis, quia tunc est myrrha probatissima. Vel digiti Sponse sunt illi, qui spiritualibus, spiritualia et subtiliora predicant : Qui pleni sunt myrrha probata, cum abundant in asperitate et amaritudine discipline probatiori, cum increpatione doctrine, probatissima in discreta executione sententie.3.130ra} Vel myrrha prima, sive probata, penitentia peccatorum : myrrha electa, sive probatior, penitentia Iustorum : myrrha vero probatissima penitentia perfectorum. Postquam surrexit Sponsa, non restat, nisi ut ostium aperiat. Unde subdit.
marg.| {a} Pessulum ostii mei ] etc. quasi dicat : aperui cor meum ad Sponsum, pleneque perfecte recipiendum amovendo obstaculum pusillanimitatis et causam peccati. Ps. 23. Attollite portas, Principes, vestras etc. Et Idt. 13.b. Aperite portas ; quoniam nobiscum est Deus etc. Vel   Pessulum ostii mei aperui id est liberi arbitrii dissensum et omne quod gratie resistere potest a meo et subditorum cordibus mea predicatione amovi.
marg.| {b} At ille declinaverat ] etc. id est in corda illorum, antequam plene aperuissem, iam lapsus erat, qui usque dum ex toto apertum sit ostium, non exspectat. Unde Ps. 9. Preparationem cordis eorum audivit auris tua. Propter quod et Angelus dixit Marie : Dominus tecum. Lc. 2.c. Vel sic, ut dicitur Dilectus manum per foramen mittere, quando in presenti ad modicum sue presentie lumen exhibet et tunc mens tacta tremit, ut patet Dn. 10.d. Domine mi, in visione tua dissolute sunt compages mee etc. Et tunc tacta, totum ostium cordis nititur aperire, ut plene subintret Sponsus, omnem alienum amorem detestatur. Et hoc est pessulum aperire, quo clausum prius Sponso cordis ostium tenebatur. At ille declinaverat, quia illa suavitas statim rapitur, ut vix hora dimidia in celo id est in anima sancta sit silentium, donec in futuro se totum et semper manifestissime exhibeat ad fruendum ; hic autem corpus quod corrumpitur, aggravat animam. Sap. 9.c. Vel dicitur declinasse in ea Sponsus, quia se plene non exhibet ad videndum : quia Deum nemo vidit umquam. Io. 1.b. Et Ex. 33.d. Non videbit me homo et vivet. Vel declinat, dum presentia subtollit gaudia : transit, cum provocat ad eterna. Sed hoc declinare non est in ira. Unde Ps. 26. Ne declines in ira a servo tuo. Declinaverat ergo non in ira cognitionem sui in parte subtrahendo ; sed ut ardentius quereretur. Et quod hic minus dat, in eterna retributione in fenore multo compensat. Et ideo ex hoc non habet conqueri anima, quasi desiderio defraudata ; sed letari, quasi amplius desiderio amoris accensa. Unde subdit.
marg.| {c} Anima mea liquefacta ] etc. De promissione eternorum. Ps. 121. Letatus sum in his etc. Liquefit anima ad ignem amoris et devotionis in imbrem lacrimarum, sicut glacies ad Solem in torrentem aquarum ; et sicut cera ad ignem ad omnem modulum divine voluntatis aptatur. Unde Ps. 21. Factum est cor meum tamquam cera liquescens etc. Et Iob. 28.a. Lapis calore solutus in es convertitur. Et hoc, ut Dilectus locutus est, cuius sermo corda incendit amore. Sermo enim Moysi congelabat ea timore. Ps. 118. Ignitum eloquium tuum vehementer. Et Ier. 23.f. Nonne verba mea quasi ignis etc. Quando ergo Dilectus locutus est nobis in filio, liquefacta est anima mea. Os. 74. Liquefacta est terra id est Ecclesia et omnes, qui habitant in ea. Vel ita potes continuare. Declinaverat et transierat sue inspirationis dulcedinem subtrahendo ; sed tamen non ita, quin prius suam insinuaret anime voluntatem, loquens ei incipientibus, scilicet per compunctionem, proficientibus per devotionem, perfectis vero per defectionem.
marg.| Et hoc est. Anima mea etc. Nec dicit quod locutus est ad innuendum quod multa. Sicut Moysi dicit. Ex. 33.d. Ego ostendam tibi omne bonum. Locutus enim est de requie eterna, in qua est omne bonum in visione Dei. Item locutus est Samaritane. Io. 4.c. cui dixit : Quinque viros habuisti etc. sic loquitur peccata ad memoriam reducendo. Item sicut Zacheo, cui dixit Lc. 19.b. Hodie salus huius domui etc. salutem conferendo. Hoc orat Ps. 34. dicens : Dic anime mee : salus tua ego sum. Item sicut Centurioni, cui {3. 130rb} dixit Mt. 8.a. Ego veniam et curabo eum, internam consolationem retribuendo. Item ut Petro, cui dixit Lc. 5.b. Ex hoc iam eris homines capiens gratiam predicationis et convertendi alios conferendo. Et prelibatio gaudii excitat desiderium querendi, subdit.
marg.| {d} Quesivi et non inveni illum ] Quesivi, scilicet ut abundantius fruerer et ut plenius cognoscerem. Ex. 33.c. Si inveni gratiam in conspectu tuo, ostende mihi faciem tuam. Et in Ps. 26. Faciem tuam, Domine, requiram et 2Rg. 14.g. dixit Absalon ad Ioab. Obsecro, ut videam faciem Regis. Et licet diligenter quesierim ; non tamen inveni illum ad plene fruendum, vel cognoscendum ; quia hec duo in patria reservantur. Unde Ex. 33.d. Non poteris videre faciem meam. Non enim videbit me homo et vivet et Io. 1.b. Deum nemo vidit umquam.
marg.| {e} Vocavi ] desiderio, opere et oratione.
marg.| {f} Et tamen non respondit mihi ] se mihi plene indicando. De hoc conqueritur Hab. 1.a. Usquequo, Domine clamabo et non exaudies etc. Licet autem Sponsum non invenerit ; non tamen eam omnino dereliquit. Unde subdit.
marg.| {g} Invenerunt me custodes ] etc. anxiam, scilicet et Sponsum invenire curiosam.
marg.| Vigiles isti, vel custodes sunt Prelati, Doctores, Predicatores, qui animam inveniunt anxiam consolando, curiosam reprehendendo. De his vigilibus habetur in Ps. 129. Ecce non dormitabit, neque dormiet, qui custodit Israel. vel Invenerunt id est meipsam, que mihi perdita eram, me suis exhortationibus invenire fecerunt, secundum quod dicit David 2Rg. 7.d. Invenit servus cor suum etc.  Signanter autem dicit Invenerunt ] quia ita loquitur de multis, ac si omnia eorum gesta intus in eorum cordibus aspiceret. Invenerunt ergo vigiles.
marg.| {h} Qui circuierunt civitatem ] ut Neh. 7. Et etiam exemplo Domini, de quo Mt. 9.d. Circuibat Iesus omnes civitates et castella etc. Ps. 58. Famem patientur ut canes et circuibunt civitatem.
marg.| {i} Percusserunt me ] duris increpationibus et obiurgationibus, ad quod tenentur. Unde et ille, qui noluit percutere Prophetam, a leone devoratus est ; quia voci Domini non obedivit.
marg.| {k} Et vulneraverunt me ] id est gladio Spiritus quod est verbum Dei, dolorem penitudinis intulerunt. Is. 49.a. Posuit os meum quasi gladium acutum.
marg.| vel vulneraverunt ] id est magis sauciam et vulneratam fecerunt.
marg.| {l} Tulerunt ] etc. id est ut nuda nudum sequerer, me omnia relinquere fecerunt, vel peccatum, si quod latebat, detexerunt.
marg.| Vel per pallium, quo diversimode utimur, curiositas et pompa seculi significatur, qua aliis volumus conformari, licet dicat Apostolus Rm. 12.a. Nolite conformari huic seculo nequam. Hoc pallium reliquit Ioseph in manibus Domine sue et aufugit. Gn. 38.c. Hoc est pallium quod furatus est Achor. Iosue 7.d. Et de eodem dicit Is. 28.e. Pallium breve est, utrumque operire non potest id est non potest aliquis esse curialis mundo et Deo.
marg.| {m} Custodes murorum ] iidem sunt et vigiles, nisi quod per vigiles maiores, per custodes minores possumus intelligere, sup. 1.b.
marg.| Posuerunt me custodem in vineis. vel   custodes murorum ] sunt Spiritus Angelici. De quibus Is. 52.b. Super muros tuos, Hierusalem, constitui custodes. Et ut dicit beatus Bernardus. O quam benignus es, Domine, qui nostrorum non es contentus fragilitate murorum, sed ipsis Angelorum custodiam superponis. Hi Sponsam inveniunt, cum fidelem animam ad sui cognitionem venire faciunt : pallium auferunt, cum velamen ignorantie tollunt. Vel per pallium, mundana ista conversatio intelligitur, quam multis auferunt, sicut Predicatores ; nudos tamen non relinquunt, sed pallium quod reliquit Elias Elise, 4Rg. 2.c. Et Ex. c. habetur quod filii Israel ligaverunt farinam in palliis suis.
marg.| {n} Adiuro vos, filie Hierusalem, si inveneritis ] etc. Sponsa ista sic inventa, percussa, vulnerata et spoliata, magis languescere incipit, cui omnia temporalia iam insipida facta sunt et filias Hierusalem, minores, que secum querunt, adiurat, ut avidius querant : quia quo a pluribus queritur, citius invenitur, quia etiam quandoque revelatur minoribus quod latet maiores, 1Cor. 14.a.
marg.| Vel filias Hierusalem, Angelos ipsos vocat quos prius dixerat custodes ; aut etiam animas sanctas, que iam cum Deo in Hierusalem celesti regnant : quos, vel quas adiurat, ut quia iam Dilectum invenerunt, suis votis et precibus languorem suum ei nuntient, quasi secura sit quod ipse, qui tantum diligit, si languorem Sponse audiat, diu sustinere non possit. Languet enim amore spirituali tota tendens in Deum et terrena iam {3. 130va} omnino despiciens. Anima enim satiata calcabit favum. Prv. 27.a. Gregor. Facile terrena despicit, qui ad celestia aspicienda se erigit. Simile Io. 11.e. dixit Martha ad Iesum : Veni et vide. Non dixit : Resuscita Lazarum. Et Io. 2.a. Vinum non habent, dixit mater Iesu. Similiter non dicit : Dicatis ei, ut veniat ad me visitandum et sanandum, sed quia amore langueo. Sic autem adiurate sodales languorem Sponse attendentes, respondent.
marg.| {a} Qualis est Dilectus tuus ex dilecto ]  o pu lcherrima mulierum ?
marg.| Qualis est dilectus tuus ] etc. quasi ex quo ita langues pre nimietate amoris et ita nos adiurasti, ut languorem tuum dilecto nuntiemus : Indica ergo nobis qualis est, ut eum cognoscamus et tecum pariter langueamus. Vel non ignorantes interrogant, sed ut ex dilecti descriptione tam in se, quam in Sponsa dilectionis provocent incrementum.
marg.| {c} O pulcherrima mulierum ] quasi valde pulcher credendus est, ex quo tu, que pulcherrima es in muneribus gratiarum et virtutum, ita amore ipsius langues.
marg.| {a} Qualis ergo est dilectus ] Dei filius, qui est.
marg.| {b} Ex dilecto ] Deo Patre id est ad differentiam dilecti, qui non est ex dilecto id est in quantum est ex dilecto id est secundum divinam naturam lucem habitans inaccessibilem Deus super omnia, sedens ad dexteram Dei Patris, ei equalis existens. Et repetit.
marg.| {d} Qualis est dilectus tuus ] nec addit ex dilecto, ut innuat se querere qualis sit secundum humanam naturam, secundum quam non est ex dilecto, sed potius ex dilecta, scilicet Virgine Maria, quasi quam amabilis, quam incomprehensibilis, quam sanctus et quam impollutus, quam speciosus forma pre filiis hominum, quam plenus gratia et veritate, quam excellens omnimoda bonitate.
marg.| Vel etiam non repetit ex dilecto, ut sit neutri generis, quasi magis diligendus sit, ac etiam admirandus secundum divinam naturam. Vel sic : Dicis te amore languere et revera multum tibi solebat esse dilectus Sponsus tuus, sed nunc ut comperiamur, si vere langueas, aut simules te languere, dic nobis qualis ex dilecto est tibi dilectus ? numquid odiosus, aut non dilectus, aut oblivioni datus, aut ignotus, aut neglectus, aut contemptus ? Odit desperatio, obliviscitur ingratitudo, ignorat infidelitas, negligit dissimulatio, despicit obstinatio. Sed e contra amor odium tollit, devotio fugat oblivionem, ut memoriam abundantie suavitatis eructet, fides pellit ignorantiam, desiderium negligentiam reiicit, confidentia removet contemptum. Et respondet Sponsa amore dilecti accensa.
marg.| {e} Dilectus meus candidus et rubicundus ] Candidus secundum divinam naturam, quia est candor lucis eterne, Sap. 7.d. Rubicundus secundum humanam naturam, quia matris sanguine coagulatus, Sap. 7.a.
marg.| Vel utrumque secundum divinam gratiam : Candidus scilicet quia lucem habitat inaccessibilem et tenebre in eo non sunt ulle ; rubicundus vero, quia ignis consumens et Sol oriens.
marg.| Vel utrumque secundum humanam naturam, candidus, scilicet candore innocentie in Nativitate, rubicundus vero in Passione proprio sanguine.
marg.| Vel candidus in domo Herodis, rubicundus in pretorio Pilati, hoc quoad vestimenta.
marg.| Vel candidus in effectu, rubicundus vero in se. Unde Apc. 7.d. Dealbaverunt stolas suas in sanguine Agni. Vel in eo candet veritas et ardet caritas.
marg.| {f} Electus ] unus, scilicet et solus.
marg.| {g} Ex millibus ] hominum et Angelorum ad humani generis redemptionem. Hbr. 1.b. Portans omnia verbo virtutis sue purgationem peccatorum faciens, sedet ad dexteram Maiestatis eius etc. Eccl. 7.d. Virum de mille unum reperi etc. Ps. 13. et 52. Non est qui faciat bonum, scilicet humani generis redemptionem, non est usque ad unum id est nisi unus. Unde Iob.   33.d. Inveni in quo ei propitiar. vel   Electus ex millibus ] id est ab omnibus communiter et pro omnibus in Pontificatum electus. Hbr. 7.d. Talis enim decebat, ut nobis esset Pontifex, sanctus, innocens, impollutus, segregatus a peccatoribus et excelsior celis factus.
marg.| Vel ut ista referamus ad membra : Candidus in Virginum et Confessorum innocentia, rubicundus in sanguine Martyrum, sed electus ex millibus, in cetera multitudine vocatorum, in qua electi respectu reproborum sunt quasi {3. 130vb} unus respectu mille, Multi enim sunt vocati, pauci vero electi.
marg.| Et nota quod multa hic in commendationem Sponsi enumerat, quorum quodlibet trahit in Sponse id est fidelis anime effectum et in fine concludit. [Et totus desiderabilis. Et attendenda est Sponse hic instructio, filiorum doctrina, devotio et diligentia ; quia Sponsi laudes prompte eloquitur, ornate figurat pariter et distincte enumerat, summatim stringit, affectuose concludit, cum dicit : Talis est dilectus meus et ipse est amicus meus. Redeamus ergo ad singulorum expositionem.
marg.| {h} Caput eius aurum optimum ] Per caput, Christi Divinitas, vel ipse Christus, ut sit intransitiva constructio, qui est divina Sapientia plenus ; bonum aurum angelica melius, sed divina optimum. Prv. 8.b. Preciosior est cunctis opibus etc. Bonum est aurum quod tribulationis, igne purificatur.
marg.| Talis fuit Lazarus, qui in vita sua mala recepit, ut mereretur in sinu Abrahe collocari. Lc. 16.e. Melius est aurum, cuius puritas tentationis igne probatur ; tale aurum fuit Iob. afflictus frustra. Sed optimum est aurum Christi ipsa persona quod probatione sua ceteros purgat et mundat. Vel spiritualia Christi membra id est gratiarum dona hic describuntur.
marg.| {h} Caput ergo ] id est divina Sapientia, est quasi .
marg.| {i} Aurum optimum ] id est omni alii Sapientie incomparabile, Prv. 8.b. Omne desiderabile ei non valet comparari.
marg.| {k} Come eius ] id est cogitationes eius.
marg.| {l} Sicut elate palme ] id est recte, sancte, victoriose sublimes et sursum tendentes, alios Spiritus sancti plenitudine fecundantes, sicut dicitur quod ventus per folia palme masculine ad folia femine transiens, eam fecundet. Et de plenitudine Christi nos omnes accipimus. Io. 1.b. Folia palmarum elate dicuntur, ab effero effers media producta, quia recta sunt et erecta.
marg.| vel quia alia translatio habet : Crines eius abietis ] Abies Grece, elates dicitur media correpta et videtur a Greco sumptum Et Gregorius Est quedam species abietis palme similis in hoc quod in directum protenditur et folia longa habet et recta.
marg.| Vel come capitis eius sunt infantia, panniculi, infirmitas et cetera huiusmodi, que caput Divinitatis obumbrant et velant.
marg.| {m} Nigre quasi   corvus ] id est humiles, mundo despicabiles de cadaveribus id est peccatoribus. Vel come capitis eius, corpus et anima Christi Divinitati, que caput est per unionem herentes et eam tegentes, que elatis palmarum comparantur, que solent coronare victores, quia per eam Diabolum in cruce devicit.
marg.| Que come in passione nigre fuerunt, quasi corvus, quia non erat ei species, neque decor, cum carnes eius essent in clibano crucis exuste igne passionis et tribulationis. Et quod legitur Apc. 1.c. quod caput et capilli eius erant candidi quasi lana et alba quasi nix, referas albedinem nivis ad pudicitiam. Nix enim, que de celo descendit, celibatum designat. Albedinem vero lane, que de carne oritur ad mansuetudinem. Iuxta illud Gal. 6.a. Considerans teipsum, ne et tu tenteris.
marg.| {n} Oculi eius sicut columbe ] etc. Isti oculi sunt dona Spiritus sancti, que sunt sicut columbe, que in petris habitant, cito volant, alienos nutriunt pullos. De his dicitur Za. 3.d. Super lapidem unum septem oculi sunt etc. His oculis respicit Dominus terrenos, scilicet oculo timoris. Ps. 103. Qui respicit terram et facit eam tremere. Oculo pietatis respexit Petrum. Lc. 22. g. Oculo scientie respexit ad Abel et ad munera eius. Gn. 4.a. Oculo fortitudinis respexit super castra Egyptiorum. Ex. 14.f. Oculo consilii respexit eum, cui interroganti. Quis est meus proximus ? Respondens dixit. Homo quidam descendebat ab Hierusalem in Iericho etc. Lc. 10.e. Oculo intellectus, cum elevatis oculis in Discipulos suos dixit : Beati pauperes, quia vestrum est regnum Dei, Lc. 6.d. Oculo Sapientie respexit humilitatem ancille sue. Lc. 2.e. Hi oculi sunt sicut columbe dona Spiritus Sancti felle amaritudinis et livore carentia.
marg.| Et recte sicut columbe esse dicuntur et columbe aptantur. Nam et Spiritus sanctus descendit in specie columbe, Lc. 3.d.
marg.| {3. 131ra} {a} Super rivulos aquarum ] id est super humiles leviter ad modum rivulorum fluentes, non super torrentes impetu superbie precipites.
marg.| {b} Que lacte ] etc. quia dona Spiritus sancti tam in se, quam in suis effectibus sunt purissima.
marg.| {c} Et resident ] etc. id est in illis, qui divinis eloquiis iugiter irrigantur. Vel [oculi
marg.| Domini sunt predestinatio et reprobatio. Iuxta illud quod dicitur 2Tim. 2.c. Novit Dominus, qui sunt eius. Hi oculi sicut columbe sunt, quia sine felle irascitur, qui cum tranquillitate omnia iudicat. Sunt etiam.
marg.| {a} Super rivulos ] etc. quia omnes gentes sunt sicut stilla situle etc. Is. 40.d.
marg.| {b} Que lacte ] etc. quia tam eius predestinatio, quam reprobatio sunt lacte clementie delibute.
marg.| {c} Et resident iuxta ] etc. id est in illis, qui abundantia beatitudinis redundant, ad quorum gloriam est tam predestinatio, quam reprobatio. Ps. 33. Oculi Domini super Iustos etc. Vel Sponsi et Sponse iidem sunt oculi et membra cetera, sive partes capitis et corporis. Oculi ergo sunt Prelati et ceteri provisores Ecclesie, qui et columbe dicuntur, ut sup. 4.a.
marg.| {a} Super rivulos ] etc. id est super humiles ad modum, scilicet rivulorum inferiora loca petentes. Qui et lacte lavantur, quia lactei apparent per sermonis dulcedinem et vite innocentiam. Vel lacte lavari dicuntur, quia in dulcedinis mansuetudine corripiunt subiectos. Iuxta illud Apostoli, Gal. 6.a. Si preoccupatus fuerit homo in aliquo delicto, vos qui spirituales estis, huiusmodi instruite in spiritu lenitatis.
marg.| {c} Et resident ] etc. Sacre Scripture, que pro veteri Testamento rivuli possunt dici et fluenta plenissima pro novo. Plena, scilicet ex prophetica, plenior ex Evangelica, sed plenissima ex Apostolica doctrina. Vel rivuli aquarum boni seculares ; fluenta autem plenissima, claustrales dicuntur. Sed heu hodie ceci sunt isti et ideo totum corpus Ecclesie tenebrosum.
marg.| {d} Gene illius areole aromatum ] quasi dicat : ipse habet barbam novellam de novo pungentem, sicut in areolis huc et illuc et per illos novellos incipit herba crescere.
marg.| {d} Gene ] Sponse sunt contemplatio Divinitatis et humanitatis Christi, que sunt.
marg.| {e} Sicut areole ] etc. id est in quibus crescunt aromatice species. Nam ex his genis resultat nobis mira suavitas, atque fragrantia. Que tamen.
marg.| {f} Consite ] debent esse a pigmentariis, ut in his adhereamus studiis Sanctorum, non propriis adinventionibus. Vel per genas, quibus homo cognoscitur et valde apparentes sunt, significatur innocentia Christi et patientia ipsius, que fuerunt sicut areole aromatum. Nam ex ipsis pretiosa aromata stillaverunt. Innocentia enim eius spiravit bonis operibus et patientia sanctis virtutibus emanavit. De his genis dicitur Mt. 5.f. Si quis percusserit te in unam maxillam, prebe ei et alteram, quasi dicat : si quis innocentiam tuam maledicendo tibi et detrahendo tetigerit, in patientia sustine quod est alteram maxillam prebere. He gene consite sunt a pigmentariis in Christo, scilicet a tota Trinitate plantate et ordinate. Vel gene iste sunt religiones diverse per observantias varias ab invicem distincte, que sicut areole debent esse per duplicem humilitatem. Sed aromatum odore, scilicet bone fame, non herbarum viridium. Debet enim esse religio velut quedam apotheca Spiritus sancti in qua inveniantur varia electuaria virtutum et gratiarum. Consite sunt a pigmentariis gene iste id est a diversis Sanctis inventoribus earum, ut Augustino, Benedicto et ceteris. Vel
marg.| {f} Consite a pigmentariis ] id est Circumdate et ornate a Prelatis bone fame et opinionis sancte, ut notetur in hoc peritia, experientia, diligentia, cautela et sedulitas Prelatorum. Vel quia in genis notatur erubescentia, per genas possumus accipere penitentes, qui tam de suis propriis, quam etiam aliorum iniquitatibus erubescunt. Iuxta illud Ez. 9.b. Signa Tau super frontes dolentium. Tau interpretatur erubuit. He debent esse sicut areole aromatum a pigmentariis consite, quia in eorum cordibus omnes virtutes et bona que docuerunt Sancti, debent crescere et oriri.
marg.| {g} Labia eius ] etc. Hec labia sunt Christi verba distillantia myrrham primam id est perfectam penitentiam, vel voluntariam paupertatem, que sponte fluit a simili myrrhe prime. Non dicit tantum resonantia, sed distillantia, quia cepit Iesus facere et docere. Vel distingue triplicem myrrham, contra triplicem corruptionem, que est voluntatis, {3. 131rb} operis et consuetudinis. Hec est enim Triplex corruptio, sive mors.
marg.| Prima in domo, Mt. 9.c.
marg.| Secunda in porta, Lc. 7.c.
marg.| Tertia in sepulchro, Io. 11.f.
marg.| E contra est triplex myrrha, que non solum a putredine defendit, sed etiam iam putrida, sive mortua corpora resolidat. Una que corruptionem cohibet voluntatis. Hec est prima et ultima, de qua Mt. 5.c. Dictum est antiquis : Non occides etc. Moyses enim cohibet tantum manum : sed Christus animum, cuius precepta amore servantur. Unde et sponte fluunt a simili myrrhe prime. Secunda cohibet corruptionem operis. Et tertia consuetudinis. Vel labia exterius nitida et intus rubea, duo significant testamenta, exterius nitore eloquentie splendentia, sed intus rubentia auro Sapientie. Hec labia myrrham primam id est primo distillant, dum increpant ; sed postea manna omne habens delectamentum suavitatis. Prius enim proponit sponsus hec labia, quasi lactucas agrestes ad animi medelam : postea quasi panes azymos ad sustentationem ; sed postremo quasi carnes ad delectationem. Vel labia ista communia sunt Sponsi et Sponse, Predicatores et Prelati, qui myrrham debent distillare id est penitentie dolorem predicationibus et sanctis admonitionibus in alios derivare, ita tamen, ut plus ipsi penes se retineant, quam stilletur ab ipsis. Verbum enim distillandi copiam designat et abundantiam in eo, a quo stillatur. Sed myrrham primam. Est enim triplex myrrha.
marg.| Prima amaritudo doloris in vita presenti ; secunda in purgatorio ; tertia, in gehenna.
marg.| Prima amara, sed brevis. Secunda amarior et prolixior, finem tamen habens. Sed tertia amarissima et eterna. Prima stillatur, secunda funditur, tertia inundatur.
marg.| Primam stillant Prelati, secundam infundunt Angeli, tertiam vero infundunt infernales ministri.
marg.| {h} Manus illius tornatiles, auree, plene hyacinthis ] Manus Christi, virtutes eius operative, que fuerunt tornatiles, in nullo reprehensibiles, ad omne opus bonum volubiles, circulos undique id est perfectionis opera exprimentes, Io. 8.f.
marg.| Quis ex vobis arguet me de peccato. Ecce quod irreprehensibiles areole ex Sapientia et mera claritate procedentes : et que nec tribulationis, nec laudis fornace uri in aliquo potuerunt.
marg.| {i} Plene hyacinthis ] id est operibus virtuosis, solidis, pretiosis, celestia ostendentibus, Io. 5.f. Ipsa opera, que ego facio, testimonium perhibent de me. Vel auree, in doctrina, plene hyacinthis id est miraculis. Vel specialiter manus dextra Christi largitas, qua dat omnibus affluenter, Iac. 1.a. De qua in Ps. 44. Aperies manum tuam etc. Sinistra vero fortitudo, que omnes protegit potenter. De qua Is. 49.a. In umbra manus protegit me. He manus sunt tornatiles, sine scrupulo, scilicet aliquo et errore. Nam ita largus est quod non prodigus : ita fortis quod non pertinax. [Tornatiles
marg.| etiam, quia quasi torno quodam artificiose dona largitur et defendit a malis quasi gravitate consilii. Unde subdit. Auree ] per Sapientiam, scilicet plene hyacinthis id est spiritualibus donis. Sed Prv. 1.c. Dicit de utraque manu. Extendi manum meam, nec fuit, qui aspiceret. Vel manus communes Sponsi et Sponse sunt Sancti viri, pietatis et misericordie operibus abundantes, per quos et in quibus Dominus operatur. Tornatiles contra tenacitatem. Quod enim tornatile et rotundum est, nihil curvi de levi retinet. Tornatiles ergo sunt, in cito et hilariter tribuendo. Nam qui cito dat, bis dat. Et hilarem datorem diligit Deus, 2Cor. 9.b. Et Iob. 31.b.
marg.| Si exspectare feci viduam etc. Auree per discretionem. Iuxta illud Eccl. 12.a.
marg.| Scito, cui benefeceris. Sed plene hyacinthis per rectam intentionem, Mt. 25.a. Habetur quod fatue virgines lampades habuerunt, quia etsi virginitatem servaverant ; non tamen recta intentione, scilicet propter Deum.
marg.| {k} Venter eius eburneus ] etc. Venter Christi secundum Divinitatem est mens eius, quam Greci νόυς noys, vocant. De qua ipse producit universum. Et de qua dicit Boethius.
marg.| Pulchrum pulcherrimus ipse mundum gerens. In hoc ventre concipit ipse omnia et parturit. Unde Io. 1.a.
marg.| Quod factum est in ipso vita erat etc. Et Is. 46.a. Audite me, domus Iacob et omne residuum domus Israel, qui portamini a meo utero et gestamini a mea vulva. Hic venter est eburneus, quia divina dispositio est irrefragabilis et eterna.
marg.| {3. 131va} {a} Distinctus Saphiris ] quia a reprobis discernit et distinguit quos ad celestia eligit et erigit. Vel Venter, secundum humanitatem est ipsius ex parte carnis infirmitas. Et eburneus, quia fortis in patientia. Unde 1Cor. 1.d. Quod infirmum est Dei, fortius est hominibus. Et candidus, ac nitens castitatis decore, ac totius innocentie puritate. Unde Mt. 27.c. Hic autem quid mali fecit ? Distinctus Saphiris id est celestibus signis et miraculis, mundo manifestatus, Io. 17.b. Nunc cognoverunt, quia omnia que dedisti mihi abs te sunt. Et subdit. Et cognoverunt vere, quia a te exivi. Vel venter eius est nostra salutis aviditas, vel eius compassio, sive pietas, que omnia corporis membra reficit. Vel Venter communis Sponsi et Sponse sunt plebee multitudines in Ecclesia, scilicet infirmiores. De quo ventre habetur Ier. 4.c. Ventrem meum, ventrem meum doleo. Et Ez. 3.a. Erit in ore tuo sicut mel et amaricare faciet ventrem tuum. [Hic venter
marg.| debet esse eburneus saltem coniugalis castitatis decore. Et [distinctus Saphiris id est operibus bonis, tamquam stelle in firmamento lucentibus. Iuxta illud Mt. 5.b. Sic luceant opera vestra bona etc. Vel [Venter
marg.| Prelati, alios exemplo vite et verbo doctrine generantes. Iuxta illud Apostoli 1Cor. 4.d. Per Evangelium in Christo ego vos genui. Sed heu potest hodie dici illud, Is. 37.a. Filii venerunt usque ad partum et non est virtus pariendi, quia tot mala reperiuntur in Prelatis et in aliis Clericis quod etiam bene viventibus et docentibus non creditur. Vel [Venter
marg.| iste est religio, in quo iusti viri sanctificantur. Unde Ier. 1.b. Antequam exires de ventre sanctificavi te. Qui exit de hoc ventre, tam cito fletum debet emittere, ut puer cum exiit de ventre matris. Nam ei, qui in hoc ventre conceptus est per voti emissionem non est salus, extra. [Eburneus
marg.| autem debet esse fortis, scilicet per asperitatem et regularis observantie tolerantiam et candidus per vite sanctitatem.
marg.| {a} Distinctus Saphiris ] id est excellentium operum et consiliorum impletione, a vita secularium segregatus.
marg.| {b} Crura illius columne marmoree, que fundate sunt super bases aureas ] Duo crura Christi secundum Divinitatem, sunt solida veritas et omnimoda immutabilitas, quibus stat veraciter et immutabiliter in seipso. Bases autem super quas firmiter stat, eterna est simplicitas ; nam firmiter non stat, qui fine non caret. Composita similiter ex partibus, varia qualitate partium suarum recipiunt variationem. Vel :
marg.| {b} Crura ipsius ] secundum humanitatem sunt duo adventus ipsius. Primus ad redemptionem, secundus ad salvationem. He sunt.
marg.| {c} Columne marmoree ] edificium Ecclesie sustentantes.
marg.| {d} Que fundate sunt super bases aureas ] id est electos et predestinatos mirifice delectantes. Vel crura communia Sponsi et Sponse sunt Apostoli et aliis fortes de Ecclesia, totam Ecclesie machinam sustentantes. Specialiter autem Petrus et Paulus, qui sunt columne marmoree per rectitudinem intentionis et firmitatem operis, significati per dictas columnas in porticu templi constitutas, 3Rg. 7.a. Bases super quas fundate sunt iste columne, sunt sapientia et virtus ; nam Iudei signa querunt et Greci sapientiam. Vel bases auree sunt Prophete, super quos fundamentum predicationis sue fecerunt Apostoli. Vel duo crura sunt Principes Ecclesiastici et seculares, quibus quasi duobus cruribus tota Ecclesia sustentatur.
marg.| Hi debent esse columne marmoree, fortes scilicet in operatione, subtiles in intelligentia veritatis, recti in intentione, candidi in vita, politi in virtutum ornatu. Sed heu hodie loco columnarum ponuntur festuce ! Bases autem sunt instituta Patrum et exempla Sanctorum. Grece Rex, βασιλεὺς Basileus dicitur, quasi populi basis, quia debet populum portare et auro sapientie fulgere.
marg.| {e} Species eius ut Libani, electus ut Cedri ] Candor filii a Patris splendore procedit. Unde Sap. 7.d. Candor lucis eterne. Vel candor, ut dicit Hilarius, eternitas in Patre, species in imagine usus in munere.
marg.| Et attende quod commendato Sponso a pulchritudine membrorum sigillatim totum ipsum in pulchritudine commendat, dicens : Species eius ut Libani ] Accipitur autem quandoque Libanus pro candore. Sic est species eius ut Libani, {3. 131vb} quia ipse est candor lucis eterne, ut dictum est : quandoque pro ipso monte sic dicto. Christus enim est mons in vertice montium etc. : Is. 2.a. In quo, scilicet omnes Sancti quasi arbores altissime radicate sunt. Quandoque pro arbore thuris. Ipse autem Christus totus odoriferus et medicinalis est.
marg.| {f} Electus ut Cedri ] imo pre Cedris electus et pre cedris altus. Nam odore, pulchritudine, altitudine, fortitudine Angelos omnes antecellit. Rm. 1.a. Predestinatus est filius Dei in virtute. Vel dicitur esse.
marg.| {e} Species eius ut Libani ] quia ipse est omnium nostrum candidatio. Ps. 50. Lavabis me et super nivem dealbabor etc. Et est.
marg.| {f} Electus ut Cedri ] quia sicut odor Cedri fugat serpentes, ita cum eligitur, eius electio fugat Demones. Facit etiam nos fortes et imputribiles in peccato. Vel secundum humanam naturam   Species eius est ut Libani per vite innocentiam.
marg.| {f} Electus ut Cedri ] altus per virtutum eminentiam, fortis per tolerantiam passionis, imputribilis per glorificationem in resurrectione ; Item altus per ascensionem, sed odoriferus per Spiritus sancti emissionem. Ita in membris similiter est ista reperire, licet in paucis.
marg.| {g} Guttur illius suavissimum ] Guttur eius secundum Divinitatem est verbi generatio. De qua Is. 53.c. Generationem eius quis enarrabit ? Nam et si humana plene enarrari non potest, ut habetur Mt. 1. in Glossa eterna qualiter possent enarrari ? Non igitur enarrare tentemus, sed credamus, admiremur et odoremus.   Guttur eius suavissimum ] Und  e Ps. 76 Memor fui Dei et delectatus sum. Ambrosius Quomodo Pater genuit filium nescio, non requiro, consolabor tamen.
marg.| Suave est guttur ei qui delectatur in credendo ; suavius est qui excitatur inquirendo, sed suavissimum est ei qui deficit incomprehensibilitatem eius comprehendendo. Hoc significatum est, Nm. 4. ubi alii involvebant vasa Domini, alii involuta gestabant, alii autem revoluta tractabant. Quidam enim colunt Deum preter rationem. De quibus Iob. 1.c. Boves arabant et asine pascebantur iuxta eos. Quidam per rationem. qui scilicet parati sunt reddere rationem omni poscenti se etc. 1Pt. 3.c. Alii autem supra rationem, ad quos pertinet arcana audire, que non licet homini loqui, 2Cor. 12.a. Secundum humanitatem etiam est guttur eius suavissimum, quia omnis exterior eius conversatio, omnis doctrina, omnis sapientia omni in suavitate fuit impermixta. Vel guttur eius secretum ipsius consilium quod suave est, in quantum imponit iugum in pia actione obtemperantibus ; suavius in quantum indulget osculum in sancta devotione orantibus sed suavissimum beatam spem et adventum glorie exspectantibus, quibus Mt. 5.d. Gaudete et exultate etc. Sed qualiter potest esse guttur suavissimum, cum labia, ut dictum est, distillant myrrham primam ?
marg.| Responsio. Quia sub acerbitate verborum latet mira suavitas. Nam suave est guttur, dum promittit centuplum etiam in hoc tempore : Suavius, dum promittit somnum placide quietis post mortem : Suavissimum, dum regnum promittit, dicens : Venite benedicti Patris mei etc. Mt. 25.c.
marg.| Vel in membris guttur, ad litteram, a quo verbum Domini ad os venit, hoc suave est verbum audienti, suavius ipsi loquenti, sed suavissimum in ipso gutture meditanti. Nam ita proferri non potest, ut cogitatur.
marg.| Quod significatum est, ubi Moyses postquam Dominus est cum eo locutus, impeditioris lingue factus est, Ex. 4.c. Sequitur.
marg.| {h} Et totus desiderabilis ] secundum Divinitatem scilicet : Nam ipse est, in quem desiderant Angeli prospicere, 1Pt. 1.c. Et secundum humanitatem, in quantum est arguens et flagellans.
marg.| Nam ut pius pater filium corrigit quem diligit, Hbr. 12.b. Unde in nullo est intolerabilis ; ideo dicit Ps. 41. Quemadmodum desiderat cervus ad fontes aquarum etc.
marg.| Omnes ergo sitientes venite ad aquas et qui non habetis argentum etc.  Is. 55.a. Hoc est enim pretium sitientis, ut plus sitiens, plus bibat. vel   totus desiderabilis ] in se, scilicet et in membris suavis et decorus et queri, ac desiderari dignus.
marg.| {i} Talis est Dilectus meus ] et ideo pre omnibus diligendus.
marg.| {k} Et ipse est amicus meus ] Dilectus, scilicet quem diligo et amicus, qui me amat et propter utrumque super omnia diligendus, secundum quod in fine Io. querit Augustinus, de Petro et Ioanne loquens. Quid melius, quid delectabilius diligere, an diligi : {3. 132ra} amare, an amari ?
marg.| {a} Quo abiit ] etc. Supra adiurat Sponsa adolescentulas, vel Angelos, ut si invenirent dilectum, nuntiarent ei, quia ipsa languebat amore. Ipse autem fervorem dilectionis Sponse intuentes quesierant, qualis esset Sponsus ? Ad quod respondens Sponsa, cum multipliciter supra commendavit. Modo ergo iterum adolescentule ex hac Sponsi commendatione amplius inflammate querunt a Sponsa. Quo abiit Dilectus tuus, o pulcherrima mulierum etc. Abit, cum desiderata non concedit : declinat, cum consolationis sue presentiam subtrahit ; nihilominus tamen presens : sed declinare dicitur ; quia ubi solebat inveniri, non invenitur. Vel abiit in Ascensione ; declinavit in Incarnatione : Abiit Divinitate : declinavit secundum humanitatem. Vel abiit a Synagoga et declinavit ad Gentes, que quasi extra viam erant. Pulcherrima autem dicitur Sponsa id est Ecclesia. Nam cum pulchra sit quelibet fidelis anima ; Ecclesia, que ex omnibus est una, recte dicitur pulcherrima : Vel pulchra fuit ante legem, pulchrior sub lege, sed pulcherrima tempore gratie : Vel pulchra est etiam in incipientibus, pulchrior in proficientibus, sed pulcherrima in perfectis.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ct. Capitulum 5), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 29/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=30&chapitre=30_5)
Signaler un complément d'information

Notes :