Capitulum 8

Numérotation du verset Ct. 8,1 

Quis
mihi det te
fratrem meum,
sugentem
ubera matris mee
ut inveniam te,
solum1 foris
1 solum Ω ΩJ Rusch ] om. Ω M ΩS  Clementina Weber CM22
et deosculer te2,
2 te ΦP Θ Ω Rusch Clementina etc.] om. Edmaior.
et iam nemo me despiciat ?3
3 nemo me CM22 N CM22 P CM22 T] inv. CM22 , nemo CM22 V
Numérotation du verset Ct. 8,2 

Apprehendam te
et ducam4
4 ducam] + te CM22B CM22N, inducam CM22T , inducam te CM22V
in domum matris mee5
5 matris] patris CM22N
et in cubiculum
genitricis mee6.
6 et in cubiculum genitricis mee Rusch CM22 ] om. Weber
Ibi me docebis
et dabo tibi poculum
ex vino condito
et mustum malorum granatorum meorum.
Numérotation du verset Ct. 8,3 

Leva eius
sub capite meo
et dextera illius
amplexabitur me.
Numérotation du verset Ct. 8,4 

Adiuro vos, filie Hierusalem,
ne suscitetis
neque7 evigilare faciatis dilectam
7 neque] et Weber
donec ipsa velit.
Numérotation du verset Ct. 8,5 

Que est ista
que
ascendit de deserto,
deliciis affluens
innixa8 super dilectum
8 innixa] et nixa Weber
suum9.
9 suum] MEUM vel SUUM CM22B CM22P
Sub arbore malo
suscitavi te.
Ibi
corrupta est mater tua, ibi violata est genetrix sua10.
10 sua] tua Weber CM22
Numérotation du verset Ct. 8,6 

Pone me
ut signaculum super cor tuum
ut signaculum super brachium tuum
quia fortis est ut mors
dilectio,
dura sicut infernus11
11 infernus CM22 B CM22 N CM22 T CM22 V Rusch ] inferus Weber
emulatio.
Lampades eius lampades ignis atque flammarum.
Numérotation du verset Ct. 8,7 

Aque multe
non poterunt extinguere caritatem
nec flumina
obruent illam.
Si dederit homo
omnem substantiam domus sue
pro dilectione,
quasi nihil despiciet eam12.
12 despiciet eam] despicient eum Weber
Numérotation du verset Ct. 8,8 

Soror nostra parvula13parva et ubera
13 parvula CM22B Rusch ] parva Weber , + est CM22N CM22P
non habet.
Quid faciemus sorori nostre
in die
quando alloquenda est ?
Numérotation du verset Ct. 8,9 

Si murus est edificemus super eum14 propugnacula argentea.
14 eum] eam CM22N CM22T
Si ostium est
compingamus
illud tabulis
cedrinis.
Numérotation du verset Ct. 8,10 

Ego
murus
et ubera mea sicut turris
ex quo
facta sum coram eo
quasi pacem
reperiens.
Numérotation du verset Ct. 8,11 

Vinea
fuit Pacifico
in ea
que
habet populos.
Tradidit eam
custodibus,
vir
affert
pro fructu eius
mille argenteos.
Numérotation du verset Ct. 8,12 

Vinea mea coram me est.
Mille tui Pacifici15
15 Pacifici Ω etc. Rusch Clementina ] Pacifice Weber
et ducenti
his
qui custodiunt fructus
eius.
Numérotation du verset Ct. 8,13 

Que habitas in hortis,
amici auscultant te16.
16 te Ω M*S ΩJ* Rusch ] om. Clementina Weber
Fac me audire vocem tuam.
Numérotation du verset Ct. 8,14 

Fuge dilecte mi
et assimilare
capree
hinnuloque cervorum
super montes aromatum17.
17 aromatum] + Explicit CM22N, + Explicit liber Sirasirim id est Canticum canticorum CM22T, + Explicit Liber Canticum canticorum Weber

Capitulum 8

Numérotation du verset Ct. 8,1 
marg.| {c} Quis mihi det te fratrem meum ] etc. Quia supra Sponsum ad egrediendum invitaverat, volens ostendere quod parati sint, qui verbum Dei recipiant, introducit hic Synagogam prestolantem Christi adventum in carnem et dicentem.
marg.| {d} Quis mihi det ] etc. Dicit, quia non posset obtineri, vel impetrari, sola enim caritate datus est filius. Is. 9.b. Parvulus natus est nobis et filius datus est nobis.
marg.| {e} Te fratrem meum ] id est ut sis frater meus secundum carnem, in quo duplicem Christi naturam ostendit. Dicendo, te, ostendit ante fuisse, quam fratrem et sic ante fuisse, quam hominem fuisse et ita Deum fratrem dicit, qui ametur et gratiam prebeat et misericordiam ; non Dominum, qui timeatur, {3. 136rb} et penam inferat, ut ante in lege fecerat. Frater enim noster est factus in nostre susceptione nature. Unde Ps. 21. Narrabo nomen tuum fratribus meis etc. et Io. 20.d. Vade ad fratres meos et dic eis etc.
marg.| {f} Sugentem ubera matris mee ] id est legis Doctores audientem, Lc. 2.g. Vel eodem modo et sensus potest esse vox Ecclesie de gentibus Christi petentis incarnationem, ut sit frater eius communione nature [  Sugentem ubera matris ] Beate scilicet Virginis que materne pietatis visceribus totam fovet Ecclesiam, protegit et supportat, Lc. 6.d. Beatus venter, qui te portavit etc. Vel mater ipsius Ecclesie et Christi Synagoga, cuius ubera Christus sugere dicitur, eo tropo, quo dicitur. Mulier peperit masculum id est Ecclesia, quando Beata Virgo peperit Christum, Apc. 2.b.
marg.| {g} Ut inveniam te solum foris ] non absconditum in sinu Patris, non clausum in littera legis, non inclusum in Iudea matris angustiis. Intus Synagoga Christum habuerat, sed sub velo Sacramentorum. Isaac caligantibus oculis filium benedixerat, non videns cui benedicebat et scisso velo apparuerunt Sancta Sanctorum, Is. 6.a. Propter Sion non tacebo et propter Hierusalem non quiescam, donec egrediatur ut splendor Iustus eius etc. Ante Christi incarnationem erat abscondita lucerna sub modio, que in incarnatione super candelabrum posita est, ut luceat omnibus etc. Unde et in Christi Nativitate cantamus, Ps. 97. [Notum fecit Dominus salutare suum etc.
marg.| Per hoc autem quod dicit solum, Patrem et Spiritum Sanctum a terrene infirmitatis susceptione excludit.
marg.| {i} Et ] ad quid veniam, scilicet ut [deosculer te etc.
marg.| Hoc est inter cetera maximum et familiare signum amoris. Unde mater tota die filium, quem teneriter diligit, nunc in fronte, nunc in oculis, nunc in facie, nunc in ore, nunc et alibi osculari non cessat, Lc. 7.g. dixit Dominus Phariseo. Osculum mihi non dedisti, hec autem, ex quo intravi, non cessavit osculari pedes meos. Et subditur. Dimissa sunt ei peccata multa, quoniam dilexit multum. Osculum Christo dedit Andreas, cum dicit Io. 1.f. Quem scripsit Moyses in lege et Prophete, invenimus Messiam. Et Samaritana, Io. 4.d.
marg.| Numquid hic est Christus ? Et breviter tot ei oscula prebuerunt, quot veritati testimonia perhibuerunt. De osculatur etiam, qui verba operibus et opera pro modulo suo consona reddit.
marg.| {k} Et iam nemo me despiciat ] scilicet, cum apparuerit me esse Sororem Reginam et Sponsam. Olim despectum erat genus humanum et maxime Gentiles ad fidem conversi, cum mundus abhorrebat Divinitatem in homine et vitam in mortuo floruisse, sed per Incarnationem et unionem nostre carnis ad Deum, incepit humana natura nobilitari et fide Christiana increbrescente Synagoga deprimi et Ecclesia Gentium exaltari. Vel ut dicat Synagoga.
marg.| {i} Et deosculer te ] id est fide incipiam coniungi, ut demum plene coniungar tempore nuptiarum.
marg.| {k} Et iam nemo me despiciat ] id est serviliter, affligat, vel me Gentilitas excecatam et reprobatam amplius dicat.
marg.| {l} Apprehendam te ] Hoc dicit Ecclesia de Gentibus id est si velis effugere.
marg.| {m} Et ducam in domum matris mee ] id est Synagoge in fine seculi, quando reliquie Israel salve fient.
marg.| Δ
prol.| {a} Et in cubiculum
marg.| Vel etiam vox Synagoge.
marg.| {i} Apprehendam te ] per gratiam et cognitionem. Hec apprehensio in parte fuit, quando una die conversi sunt ad predicationem Petri circiter tria millia. Act. 2.g. Sed apprehendam plenius in fine seculorum.
marg.| {m} Et ducam ] etc. id est in Egyptum, ne ab Herode interficiaris. Et matris sue domum dicit Egyptum, maxime quoad populum Iudeorum, qui ibi nutritus et multiplicatus fuit valde.
marg.| Θ Ps. 104. Et auxit populum.
marg.| $moraliter Etiam possunt esse verba fidelis anime, vel totius Ecclesie ad Christum.
marg.| {d} Quis mihi det ] etc. fratrem optat Christum invenire, ut cum eo sit regni coheres. Rm. 8.c.
marg.| {f} Sugentem ubera ] etc. id est de sacra Scriptura lacteam dulcedinem extrahentem et etiam mihi manifestantem.
marg.| {g} Ut ] sic [inveniam te solum
marg.| non alium. Ps. 71. Deus cordis mei et pars mea etc. Et Ps. 26. Unam petii a Domino etc. Et hoc.
marg.| {h} Foris ] id est in aperto ubere contemplationis, vel future visionis. Vel [foris
marg.| a mundi curis et a propriis sensus vinculis et proprie voluntatis, a turba phantasmatum et inutilium cogitationum. Vel [foris
marg.| a carcere huius mortis.
marg.| {g} Inveniam ] intellectu.
marg.| {i} Et deosculer ] affectu.
marg.| {k} Et iam nemo me despiciat ] que quamdiu hic multiplici despectu subiaceo. Is. 54. Non confunderis, neque erubesces etc. Sed interim.
marg.| {l} Apprehendam te ] per gratiam.
marg.| {m} Et ducam in domum matris mee ] id est in intima cordis mei, ubi fuit domus concupiscentie mee. Quod tamen modo est
marg.| *
prol.| {a} cubiculum
marg.| {3. 136va} Δ
marg.| {a} Et in cubiculum genitricis mee ] Repetitio est
marg.| {b} Ibi me docebis ] pati pro te, nam tunc plurimi martyrium sustinebunt : Et hoc est quod sequitur.
marg.| {c} Et dabo tibi poculum ex vino ] etc. quod rubicundum est et oblatio Martyrum erit condita diversis virtutum speciebus et eorum sanguine rubricata. Vel domum matris et cubiculum genitricis appellat celestem Hierusalem, ubi omnes erunt docibiles Dei et ubi Ecclesia sponso suo poculum laudis, diversis speciebus discrete conditum propinabit, caritate rutilantibus quod est cum musto etc.
marg.| Θ Ps. 104. Et auxit populum suum vehementer.
marg.| {a} Et in cubiculum genitricis mee ] etc. id est Christus prius exemplo docuit, quam verbo et tamen verbo postea docuit. Mt. 10.c. Si vos persecuti fuerint in una civitate etc. Vel domum matris appellat Bethleem, in qua venit Beata Virgo iam gravida, ut ibi profiteretur. Et cubiculum genitricis illud diversorium, in quo reclinavit, ut pareret. Ibi nos docuit Dominus omnem paupertatem et humilitatem et augebit gratiam.
marg.| {c} Et ] ego [  dabo tibi poculum etc.
marg.| in auditoribus, scilicet quibus magnitudinis tue potentiam predicabo, propinans eis vinum germinans Virgines, conditum diversis virtutum et bonorum operum pigmentis, totum rutilans caritatis affectu, poculum ex musto malorum granatorum. Sed sine vino condito est zelus sine discretione, quorum vinum cum altero debet esse.
marg.| Vel poculum istud datum fuit Christo infanti in morte Innocentium. Vel dic quod vinum austerum fuit in veteri Testamento ; sed vinum conditum datur in novo et hoc cum musto malorum granatorum id est cum revelatione Sacramentorum. *
marg.| {a} cubiculum genitricis mee ] id est quo, scilicet modo cubat gratia tua, qua me in alterum genuit virum, supra 3.b. Tenui eum, nec dimittam etc.
marg.| {b} Ibi me docebit ]  1Io . 2.d. Unctio docet vos de omnibus.
marg.| {c} Et ] etiam interim [dabo tibi poculum ex vino condito etc.
marg.| Vinum conditum vocat ipsam Sapientiam, qua illuminata est ab ipso, vel devotionem suam sive affectionem. Mustum vero malorum granatorum vocat fervorem caritatis incipientium, vel penitentium, aut sub quibuscumque pressuris laborantium.
marg.| {d} Leva eius sub capite meo ] etc. Dicit Ecclesia, vel etiam Synagoga id est humanitas eius inter has pressuras sustentabit me.
marg.| {f} Amplexabitur ] totum circumdando. Vel totum de futuro. Nam tunc apparebit et Deus et homo. Vel per levam temporalia, que quasi pulvinar sub capite debent in via poni ad sustentationem, propter quod et pulvinar sub Evangelio ponitur in Ecclesia, per dexteram autem spiritualia, que virum spiritualem undique complectuntur. Hoc satis expositum est supra 2.b.
marg.| {g} Adiuro vos, filie Hierusalem ] etc. Hoc iam bis supra expositum est, scilicet supra 2.b. et supra 3.b. Et his tertio repetitur, ut vicissitudo sancti exercitii et sancte vocationis alternatim sibi succedentium commendetur. Gn. 1.a. Factum est vespere et mane dies unus. Debet enim anima contemplativa quiete perfrui cum sollicitudine tamen redeundi pro loco et tempore ad activam et e converso. Iuxta illud Iob. 7.a. Si dormiero, dicam, quando consurgam et rursum exspectabo vesperam. Ter autem ponitur verbum istud, propter triplicem somnum. Primus est in devotione caritatis, quem inducit beneficiorum recordatio et gratiarum actio. Unde 2.a. postquam dicit Sponsa. Sub umbra illius, quem desideraveram sedi etc. de ipsa quasi in huiusmodi consopita, subiungit Sponsus :   Adiuro vos ] etc. Sec  u ndus est in contemplatione veritatis, quem inducit inquisitio studiosa et vexatio fructuosa. Iuxta illud Is. 28.e. Sola vexatio dabit intellectum auditui. Unde supra 3.a. postquam dicit Sponsa. In lectulo meo per noctes etc. quasi de somno consurgens subiunxit, Tenui eum, nec dimittam etc. dicit Sponsus :   Adiuro vos ] etc. Ter  t ius {3. 136vb} est in prelibatione eterne felicitatis, de quo hic habetur, quem inducit vehemens patrie desiderium et oblivio terrenorum. Unde postquam dixit hic. Quis mihi det te fratrem meum etc. ei quasi iam esset in beatitudine consopita, dicit Sponsus :   Adiuro vos ] etc. Pri  m a adiuratione reprimit inquietos, ne sacra otia devote matris sua improbitate deturbent ; sed sustineant, donec redeat de cella vinaria in plenitudine benedictionis ad eos. Secunda, rudes, qui sublimia capere non valent, admonet, ut eos qui ad hoc valent attingere, non impediant. Hec autem tertia adiuratio fit ad virtutes Angelicas, quibus quasi in tertio celo coniuncti sunt : qui eternam prelibant beatitudinem, qui tunc fidelem animam suscitare, seu evigilare dicuntur, cum eam ad humanitatis necessaria faciunt condescendere. Per hoc autem quod dicit [  donec ipsa velit ] innuit quod aliquando velle debeat suscitari, nam et somnus operationem provocat et operatio somnum. Notandum autem quod in duabus premissis adiurationibus, dictum, per capreas, cervosque camporum, per quas significantur virtutes angelice, per quas adiurabantur, ponitur ; in hac autem non ponitur, quia ipsi Angeli adiurantur, qui per seipsos adiurari non debent. Nam ut habetur Hbr. 8.b. quod minus est, a meliore benedicitur ; similiter et per maiorem minor adiuratur. Sequitur.
marg.| {h} Que est ista, que ascendit ] etc. Et potest esse vox Synagoge conversionem Gentium in tanta abundantia et fervore fidei admirantis ; vel ipsorum Angelorum prius adiuratorum, que de deserto Gentilitatis, in quo non erant sacrificia, aut aliquis cultus divinus ad fidem, vel unius Dei cultum, toto nisu ascendit.
marg.| {i} Deliciis affluens ] spiritualibus, scilicet Sacrificiis, non legalibus observantiis, ut Synagoga.
marg.| {k} Innixa super Dilectum suum ] scilicet, Christum, Synagoga antiquis Patribus innitebatur et per ipsos Deum interpellavit, ipsum solum desiderat et exspectat. Vel potest esse vox Ecclesie conversionem Synagoge in fine seculi admirantis, de deserto, scilicet id est de excecatione, in qua tamdiu iacuerat, ascendentis ad fidem et spiritualibus deliciis affluentis, ac super Dilectum suum Christum innixe, cui innititur, in alio spem non ponens, cui tanta coniungetur familiaritate et a quo fulcietur mirabiliter in tribulatione, ut Ecclesia hoc previdens mirari cogatur. Vel de Beata Virgine potest exponi, cuius ascensionem, sive assumptionem in celum de deserto mundi huius, Angeli mirabantur in tantum, ut quererent.   Que est ista etc.  Nec est ignorantis interrogatio, sed devote admirantis, mire devotionis iucunde gratulationis et gratissime exultationis, eo modo, quo filii Israel de manna pre dulcedinis admiratione, quam invenerunt in ipso ; dixerunt, manhu id est quid est hoc ? Et Beate matris Dei dulcedo inestimabilis est. Unde et Ambrosius : Virgo velut celitus veniens cunctis Ecclesiarum populis cibum dulciorem melle defluxit. Hec tantum affluit deliciis, ut inde aliis abundanter effundat ; ut non iam mulieris Eve filii amplius cibo arido sustententur, humore, scilicet gratie carente, cumque plena est gratia, eam in ceteros derivare non cesset, a filio gratiarum datore obtinens, quicquid peti ; cui etiam est ex prerogativa dilectionis innixa, non super unam de ancillis, ut Esther, a quo etiam creditur in celum causa honorificentie deportata : Beatus Ioannes supra pectus Domini legitur recubuisse in cena ; hec autem super Dilectum nuntiatur innixa non causa infirmitatis, sed ostensione summe familiaritatis : cui ipse Christus est pater, Sponsus, filius et Dilectus. Vel potest etiam de fideli anima exponi.
marg.| Et nota quod ter ponitur hec interrogatio. Que est ista etc.  in h oc libro, ad designandum triplicem fidelis anime ascensum. Primus est in compunctione, in qua sicut virgula fumi ascendit, ut supra 3.c. dictum est, quando, scilicet anima igne doloris inflammata, annos suos recogitat in amaritudine, Is. 38.c. Que virgula ascendens, licet sit ex aromatibus myrrhe et thuris, ut ibi habetur ; tamen sequitur et universi pulveris pigmentarii, quia omnia bona opera, que agit quasi pulverem reprobat ex humilitate : illud Lc. 17.c. Cum omnia bene feceritis, que precepta sunt vobis, dicite ; servi inutiles sumus etc. Secundus est in sancta conversatione, in qua est anima, velut   Aurora cons urgens, per virtutem, scilicet prudentie discedens ab iniquitate. Rm. 13.d. Nox precessit ; dies autem appropinquavit.
marg.| Pulchra ut luna, pe r temperantiam, scilicet sciens abundare et penuriam pati.
marg.| Electa ut Sol, pe r iustitiam, Mt. 5.b. Sic luceat lux vestra coram hominibus, ut videant opera vestra bona et glorificent Patrem vestrum, qui in celis est. Terribilis ut castrorum acies ordinata per fortitudinem, scilicet resistens Demonibus et aliis inimicis. Et de hoc ascensu habitum {3. 137ra} est supra 3.c. Hic autem est tertius ascensus in affectus devotione et veritatis contemplatione, quo ascendit de deserto cordis affluens virtutum deliciis innixa super Dilectum suum. Iuxta Augustinus consilium. Proiicite te in eum ; non enim tam crudelis est, ut se subtrahat et te cadere permittat. Qui super aliud innititur potest timere de casu. Is. 30.a. Omnes confusi sunt super populo, qui eis prodesse non potuit. Et Prv. 10.a. Qui innititur mendaciis, hic pascit ventos.
marg.| {a} Sub arbore malo suscitavi te ] Ecclesie de Gentibus, que supra pre admiratione quesierant. Que est ista etc. de Synagoga in fine convertenda respondet hic Sponsus, ut scilicet non admiretur amplius, sed magis gaudeat beneficiorum sibi impensorum reminiscens, ut sit hec arbor malus ipse Christus, cui ipsa subiecta obtinuit vitam. Vel ipsa Crux Christi, cui velut sceptro regio se inclinans mortem perdidit et vitam invenit. Vel etiam sub eodem sensu convertit Sponsus sermonem suum ad ipsam Synagogam in fine seculi convertendam, que sub hac arbore suscitabitur et adumbrabitur ad vitam, umbram terrenorum pro ligno vite, vel ipsius etiam verba relinquens, secundum quod Lam. 4.d. dicitur : Sub umbra illius vivemus inter Gentes. Ipsi enim fide passionis Christi et Crucis vitam gratie recuperabunt, umbram temporalium relinquentes, secundum quod ipse dicit Io. 12.e. Ego si exaltatus fuero a terra, omnia traham ad me ipsum.
marg.| {b} Ibi corrupta est mater tua ] id est Synagoga, que tam Ecclesie Gentium, quam ipsius Synagoge pro fine temporum mater est.   Corrupta e st c orruptione, scilicet triplici. Mortis, ut non regeneraretur ad vitam. Thori, ut vero sponso relicto, spiritualem Barabbam id est Diabolum adulterum peteret sibi dari. Unde Ier. 2.d. Sub omni ligno frondoso prosternaberis meretrix. Quod de ligno Crucis potest exponi, de quo cantamus. <versus> Nulla silva talem profert. Fronde, flore, germine. Os. 2.d. Iudicate matrem vestram etc. Tertia est corruptio, scilicet invidie, de qua Prv. 14.d. Putredo ossium invidia.
marg.| {c} Ibi violata est genitrix tua ] lex, scilicet vel ipsa Synagoga, exteriori violatione per Titum et Vespasianum facta. Vel sicut quidam libri apocryphii dicunt quod lignum vetitum fuit ista malus, super qua arbore corrupta est mater totius Ecclesie, scilicet humana natura et violata genitrix, scilicet Eva. Ut sit sensus. Sub arbore Crucis vitam suscepit Ecclesia et sub eadem arbore, ut sit simplex relatio id est sub arbore ligni vetiti corrupta est mater eius et violata genitrix, scilicet tam Eva, quam humana natura. Arboris huius vel ligni vivificantis, scilicet Crucis quadruplex est dimensio, longitudo, latitudo, sublimitas et profundum. Longitudo est ipsius Crucis usque in finem seculi predicatio. Latitudo vero eiusdem, predicatio usque ad terminos orbis terrarum. Sublimitas gratia celestis virtute Crucis desuper infusa credentibus. Profundum vero ipsum Crucis mysterium, sive arcanum, quo deceptus fuit hostis antiquus. Sub hoc signo suscitatum est genus humanum quod sub eodem in specie, vel genere corruptionem mortis in muliere susceperat, quando ad lignum vetitum extenderat manum. Unde cantat Ecclesia : « Ipse lignum tunc notavit, Damna ligni, ut solveret ». Vel arbor ista potest dici penitentia, seu bona vita, sub qua qui eam corde non ficto amplectitur, a Domino suscitatur. Cuius longitudo est perseverantia usque in finem. Iuxta illud. Qui perseveraverit usque in finem etc. Mt. 10.c. Unde et Dominus donec fuit mortuus, non fuit de Cruce depositus. Latitudo recogitatio circumquaque omnium peccatorum. Iuxta illud Is. 38.c. Recogitabo tibi omnes annos etc. Sublimitas est spes glorie, Profunditas vero spes venie vel misericordie. Fructus huius arboris mali, sunt exercitia pietatis. Radix vero electio predestinationis, a qua tam vita arboris, quam succus et folia et fructus et robur originem habent, vel trahunt. Vita huius arboris est fides. Hab. 2.a. Iustus ex fide vivit. Succus, devotio. Folia, verba, sive oratio. Fructus, operatio. Robur, tolerantia. Sub hac tamen arbore corrumpuntur hypocrite et violantur, qui bonam vitam eligunt, non recta intentione, qui in Canonica Iude, dicuntur arbores autumnales bis mortue. Que igitur te ita suscitavi, te tantum {3. 137rb} exaltavi.
marg.| {d} Pone me ut signaculum ] id est memoriale, vel signum, quo secreta clauduntur, in quo Regis imago resultat, seu Character distinctionis, vel vexillum quod triumphale signum est, Ps. 73. Posuerunt signa sua signa etc. Ex. 13.c. Erit quasi signum in manu tua. Et loquitur de occisione Agni paschalis, in quo memoria passionis exprimitur. Ponam te quasi signaculum. Aggei 2.d.
marg.| Vel signum ponitur ad notitiam, ad custodiam, ad confirmationem, ad gratiam et decorem quod scilicet certificet proximos, arceat adversarios, roboret infirmos, letificet Sponsum et eius amicos. Monile pectoris signaculum cordis quod firmari debet, ne intentio naturalia egrediatur, ne affectio indigna surrepat, ne malus aliena tangat, Ps. 4. Signatum est super nos lumen vultus tui, Domine. Armilla brachii signaculum est fortitudinis in exteriori operatione, ut scilicet stigmata Domini nostri Iesu Christi in corpore nostro circumferamus. Gal. 6.d. Dicit ergo.
marg.| {d} Pone me ut signaculum super cor tuum ] id est super omnem amorem, intentionem, cogitationem cordis.
marg.| {e} Ut signaculum super brachium tuum ] id est super omnia tua, ut, scilicet mei in omnibus memoriam habeas : ut per te nihil nocivum intret ; aut exeat, ut pulchritudinis mee in te similitudo resultet, ut mei character amoris te ab omni alieno discernat ; ut in castro tuo meum semper vexillum appareat ; ut scilicet me et corde diligas et in opere exteriori dilectionem ostendas, 1Io. 2.a.
marg.| Qui dicit se in Christo manere debet, sicut ille ambulavit, ambulare : Vel per cor intelligantur arcana Dei intima caritate servantes. Per brachium sublimia pro fortitudine operantes. Vel pone me super cor tuum et super brachium tuum id est nomen meum et occulte et manifeste portes. Quod bonum facere debes.
marg.| {f} Quia fortis, ut mors, dilectio ] quam scilicet ad te habeo et habui, qui pro te animam posui, que a me tolli non posset. In morte fortior, quia et ipsa mortem et ipsum vite auctorem quodammodo separavit, non tamen una hora sicut mors homines separat ; sed sibi trigintatribus annis subiugavit. Unde subdit.
marg.| {g} Dura sicut infernus emulatio ] id est amoris executio sive zelotypia, que nullis potuit cruciatibus mitigari. Vel ut sint verba Dei Patris.
marg.| {d} Pone me ] etc. quia [fortis est, ut mors, dilectio
marg.| qua etiam filium proprium tibi in mortem communicare volui, ut mors se omnibus communicat, Eccles. 9.d. Communionem mortis scito, Rm. 8.f. Proprio filio suo non pepercit Deus.
marg.| {g} Dura sicut infernus emulatio ] Ut sicut nemini parcitur in inferno ; ita nec ei parcerem pre nimio tui amore, velut per primum provocet ad amorem et per secundum timorem incutiat, ut si diligat amantem, timeat et zelantem, quia zelus et furor viri etc. Prv. 6.d. Ut sit sensus. Sicut dilexit te ; ita eum diligas, ut peccato, mundo et tibi ipsi mortuus ex integro ei vivas et sicut te zelatus est ; ita zelus domus eius te semper urat et comedat, ut omne peccatum et semper et ubi persequaris nulli parcendo etc. Sequitur.
marg.| {h} Lampades eius lampades ignis, atque flammarum ] Lampades dilectionis, motus sunt caritatis. Ignescit enim anima in meditatione et consideratione ; sed flammam emittit et illuminatur cognitione. Cognitio in mente quasi fumus in igne ; sed meditatio, sive deliberatio, quasi ignis ardens cum fumo tamen. Dilectio vero quasi flamma ignis, sine fumo. Caritas ignis est in desiderio, flamma in gaudio : ignis in querendo, flamma in sapiendo. His duobus ornatur lampas, ut cum Sponsa fiat ingressus ad nuptias, secundum quod de prudentibus virginibus dicitur, Mt. 25.a. Quod ornaverunt lampades suas sunt enim quatuor affectiones, scilicet desiderium, gaudium, timor et tristitia. He quatuor in anima quasi in rota fortune in hac vita volvuntur. Nam anima ipsa per timorem ascendit : iacet deorsum per tristitiam, surgit per desiderium : stat per gaudium. Sed tantum due istarum erunt in patria, scilicet desiderium et letitia, sive gaudium, aliis exsufflatis. Perfecta enim caritas foras mittit timorem, 1Io. 4.d. sic et perfecta letitia tristitiam omnem excludit. Erit quidem ibi letitia, ut nulla sit anxietas in querendo, erit et desiderium, ut nullum sit fastidium in fruendo. Unde fruuntur, nec fastidiunt, quo frui magis sitiunt. Istarum lampadum hec virtus et claritas non apparet impedientibus timore et tristitia simul mixtis, vel potius illas tegentibus. Unde Iob. 12.a. Deridetur Iusti simplicitas lampas contempta etc. Sed in fine confractis lagunculis apparebit, ut Idc. 7.f. Tangitur de Gedeone et suis. Vel
marg.| {q} Lampades ] sunt corda Iustorum, que sunt vasa amoris et zeli, que sunt.
marg.| {i} Lampades ignis ] atque flammarum, quia intus ardent oleo pietatis, abundant et nitent, quicquid est intus feni stipule, vel ligni consumunt. Foris etiam {3. 137va} per sancta desideria et per bona opera flammas emittunt. Ipse autem Christus non lampas ; sed quasi magnus fluvius igneus est, a quo hauriunt omnes alii quicquid de hoc igne participant.
marg.| {a} Aque multe non potuerunt ] etc. In aquis multis immanitas et profunditas, in fluminibus diuturnitas et continuitas designatur. En ergo, sensus ;
marg.| {a} Aque multe ] id est tentationes profunde et magne.
marg.| {b} Non potuerunt extinguere caritatem ] imo magis accendent eandem ; sicut aqua in magno igne proiecta ipsum facit ferventiorem.
marg.| {c} Nec flumina ] etiam si diu durent et continue, tamen non.
marg.| {d} Obruent illam ] hoc est quod dicitur Is. 44.a Cum transieris per aquas tecum ero et flumina non operient te. Bene coniungit aquas et flumina. Nam quidam cadunt repentina tentatione, cum gravius sit. Quidam autem tentationis diuturnitate, etiamsi levis sit. Sed tales perfectam caritatem non habent, de qua loquitur hic. Mt. 7.d. Venerunt flumina et flaverunt venti etc. Iob. 14.d. Lapides excavant aque. Idc. 16.d. Habetur, qualiter Dalila longa inquietatione superavit Samsonem. Hoc timens Ps. 68. ait : Salvum me fac Deus, quoniam intraverunt aque usque ad animam meam. Non est autem mirandum, si ignis caritatis, cum perfecta est, maxime non possit aquis tentationis extingui, cum et quidam ignis materialis sit, qui Grecus nominatur, qui non potest aquis naturalibus extingui, sed aceto extinguitur. Sic et caritatem propria cordis malitia potest extinguere, que acetum est quod noluit Dominus in Cruce bibere. Mt. 27.d. Quia ergo dilectio talis est, ideo subdit.
marg.| {e} Si dederit homo ] etc. Hec enim est illa pretiosa Margarita : qua inventa vadit homo et vendit omnia, que habet et emit eam. Mt. 13.f. Gn. 39.d. Habetur quod Iacob videbantur dies pauci pre amoris magnitudine, quibus serviebat pro Rachel. Et attende quod quidam sunt, qui dant sua pro peccatorum suorum redemptione, Dn. 4.e. Peccata tua eleemosynis redime. Quidam pro presenti iustificatione. Is. 58.c. Frange esurienti panem tuum etc.
marg.| Quidam pro habenda remuneratione de qua Mt. 25.c. Esurivi et dedistis mihi manducare etc. ut, scilicet audiant quod ibi precedit. Venite benedicti etc. Sed omnibus his multo perfectius est pro dilectione dare, ut nihil inde speret homo. Quid enim prodest Deo, si iustus fueris etc. Iob. 22.a.
marg.| {f} Soror nostra parvula ] etc. Vox est Sponsi ad Synagogam de Ecclesia Gentium pro statu primitivo, in quo parvula fuit paucitate conversorum et infirmitate. Soror autem Christi dicitur Ecclesia ; tam gratia, quam natura.
marg.| {h} Et ubera non habet : Doctores, scilicet et consolatores, a quibus lac doctrine accipiat, secundum quod habetur, 1Cor. 3.a. Tamquam parvulis in Christo lac potum dedi vobis, non escam. Et ex quo sic est.
marg.| {i} Quid faciemus sorori nostre in die scilicet, tempore vite huius.
marg.| {k} Quando alloquenda est id est spiritualibus documentis imbuenda, vel ad nutrimentum provehenda ? Vel   in die, quando alloquenda est id est a Principibus et Tyrannis de fide interroganda. Quid autem ei facere debeat, subdit.
marg.| {l} Si murus est id est si est in ea aliquis zelo fortitudinis sapientia aptus ad hostes arcendos.
marg.| {m} Edificemus super eum propugnacula argentea ] id est invincibiles sententias, divino eloquio fulgentes. Super murum enim fundatum ex lapidibus pretiosis. Apc. 11.e. Non decet edificare propugnacula terrea, vel ignea id est munimenta de terreno sensu, aut philosophico, sed de argenteo sacrorum eloquiorum probato a terra et septuplum id est perfecte purgato.
marg.| {n} Si ostium est ad intromittendos et rapiendos intrare volentes prompti et parati, licet non ita imbuti.
marg.| {o} Compingamus illud tabulis cedrinis id est ornemus et vestiamus Sanctorum exemplis imputribilibus et odoriferis et serpentes fugantibus bone fame, ac sancte conversationis odore. Propter hoc, dicit Dominus Discipulis suis, Mc. 13.b.3.137vb} Dum steteritis ante Reges et Presides etc. Et ideo ex hac confidentia respondet Ecclesia.
marg.| {p} Ego murus super te lapidem pretiosum fundata et ex vivis lapidibus compacta glutino caritatis.
marg.| {q} Et ubera mea scilicet, Apostoli, Prelati, Predicatores et Doctores.
marg.| {r} Sicut turris ad resistendum fidei fortitudine inimicis. Hoc autem a me non habeo, sed.
marg.| {s} Ex quo facta sum coram eo quasi   pacem reperiens reconciliationis, scilicet ad Deum per ipsum, qui est pax nostra. Iuxta illud Is. 65.a. Invenerunt, qui non quesierunt me etc. Vel potest hoc legi de universali Ecclesia, que parvula fuit sub Moyse et ubera non habebat ad lactandum, sed flagella ad terrendum et que non habebat ad lapides, nisi in fundamentis, Sanctos, scilicet veteris Testamenti, qui parum super terram apparent, unde et eorum festa non celebrat Ecclesia. Temporibus Christi facta est murus altus, quando in angulari lapide duo parietes invenerunt et ubera eius turris, quia tunc venit ad pubertatem et grandis effecta est et ubera eius intumuerunt, ut Ez. 16.a. habetur. Sed   ex quo facta est coram eo quasi   pacem reperiens quod factum est in Christi incarnatione, iuxta illud Iob. 33.d. Inveni, in quo ei propitier. Vel de Synagoga pro fine temporum potest legi, quando reliquie Israel convertentur, ut sit vox Ecclesie conversioni eius congaudentis et applaudentis et pre gaudio querentis, quid ei factura sit in die, quando alloquenda est ab Enoch et Elia, aliisque Predicatoribus sanctis. Iudei ad litteram volunt hoc intelligere de Synagoga sub metaphora mulieris nondum primo in etate nubili existentis, sed demum ad ea pervenientis et dicunt.
marg.| {l} Si murus est ut resistat immunditiis et fornicatores a se repellat.
marg.| {m} Edificemus super eum propugnacula argentea id est ei magnas divitias argenti et auri domus cum Sponso.
marg.| {n} Si autem ostium se perviam prebens adulteris et fornicatoribus Tunc.
marg.| {o} Compingamus eam tabulis cedrinis id est includamus eam, ut sui non habeat potestatem. Possunt etiam hec de Beata Virgine exponi, ut sint verba Christi ad Angelos.
marg.| {f} Soror nostra celesti, scilicet generatione et celibatus integritate.
marg.| {g} Parvula etc. Hoc referri ad tempus nativitatis, in qua ad litteram, parvula fuit, nec habuit ubera : vel etiam ad ipsum tempus annuntiationis, in quo parvula erat humilitate et ubera non habuit : habitura tamen ubera de celo plena, subdit.
marg.| {i} Quid faciemus etc. Hoc querit non dubitans, sed quod facturus est exaggerans, quasi dicat : magna faciemus ei ; secundum quod ipsamet dicit Lc. 1.e. Quia fecit mihi magna etc.
marg.| {k} In die, quando alloquenda est a Gabriele, scilicet qui ingressus ad eam dixit : Ave gratia plena etc. Eodem capitulo.
marg.| {l} Si murus est etc. Beata Virgo murus est stabilis et firmus nobis ad defensionem et munitionem datus, super quem edificavit Dominus propugnacula argentea id est divina eloquia. Unde Lc. 2.c. Maria autem conservabat omnia verba hec conferens in corde suo. Murus iste visus est aliquantulum concuti ad dictum Angeli, quando turbata est in eius sermone. Sed postea audito : Invenisti gratiam apud Dominum etc. solidata intantum, ut diceret : Ecce ancilla Domini etc. Propugnacula huius muri, sunt oracula Prophetarum et testimonia Scripturarum, ut est illud Is. 11.a. Egredietur virga de radice Iesse etc. Et illud. Ecce virgo concipiet etc. 7.c. Eiusd. His propugnaculis resistitur Iudeis et ceteris inimicis et proteguntur fideles. Ostium etiam est, per quod ingressus est ad nos filius Dei. Hec est porta orientalis. De quo Ez. 40. Hoc ostium compactum est tabulis cedrinis gemine caritatis, qua scilicet Deo nos coniungit Beata Virgo. In cuius persona subditur.
marg.| {p} Ego murus : per exemplum, s. pudicitie et conversationis sancte. Murus est devote eam venerantibus, pie recolentibus, strenue imitantibus, obnixe deprecantibus ;   Et ubera sua et fecunditatem eius in memoria sancta habentibus secundum quod habebat illa, que dixit Lc. 11.d. Beatus venter, qui te portavit : et ubera, que suxisti. Hoc autem factum est   coram eo quasi   pacem reperiens quam perdiderant primi parentes. Unde et ei dictum est ab Angelo : Invenisti gratiam apud Dominum. Lc. 1.c. Ipsa reperit pacem inimicis, salutem perditis, indulgentiam reis, misericordiam desperatis. Vel de anima fideli potest hoc legi, quam sororem suam vocat Dominus. Mt. 12.b. Quicumque fecerit voluntatem patris mei etc. Soror enim est Christi, quia filia gratie, ut est Christus inquantum homo. Hec particula est in sua ad Christum conversione, quantum scilicet1 ad scientiam et virtutes. Et ubera non habet, spirituales s. meditationes. Alloquitur autem a Diabolo in tentatione. Unde si murus est, facienda sunt super eam propugnacula argentea id est defensiones ex sacra Scriptura, ut ipsius Christi exemplo docemur, qui {3. 138ra} Diabolo ter tentanti respondit, scriptum est : Non in solo pane etc. Mt. 4.a. Si autem ostium, id est pervia tentationibus, tunc compingenda tabulis cedrinis id est Sanctorum exemplis et ipsius Christi, 3Rg. 6.b. Edificavit Salomon tabulata cedrina a pavimento usque ad superiora. Tunc ipsa poterit dicere :   Ego murus fort iter, scilicet tentationibus resistens, ut Ioseph Domine sue, cum dixit ei : Dormi mecum, Gn. 39.c.   Et ubera mea sicut turris id est opera mea fecunda et firma, turris scilicet in se per fortitudinem et constantiam, que sunt aliis ubera per exempla, a quibus sugunt parvuli lac imitationis, quo nutriantur et crescant. Sed hoc non a me, sed   ex quo facta sum coram eo quasi   pacem reperiens qui dixit, Io. 16.g. In me pacem, in mundo pressuram habebitis.
1 scilicet] coniec ., s. Ed1703
marg.| {a} Vinea fuit pacifico in ea. Hic ponit rationem, quare se murum dixerit et ubera sua turrem, scilicet ad vineam Christi circumcingendam et protegendam. Unde dicit quod in ea, scilicet in universali Ecclesia, de bonis et malis collecta fuit vinea, sc. Electi et predestinati, cuius vinee vitis est Christus, fideles palmites, Io. 15.a. Fructus autem bona opera, vel beatitudo eterna.
marg.| {b} Pacifico id est Christo, qui est Rex pacificus, mediator, scilicet Dei et hominum, 1Tim. 2.b. Qui manum posuit in ambobus, Iob. 9.d. Vel   pacifico in ea Ecclesia id est cum qua pacem habet, vel in qua pacem facit, in quo solo pax invenitur. Iuxta illud Io. 19.g. In me pacem etc.
marg.| {c} Que Ecclesia, vel etiam Christus.
marg.| {d} Habet populos multos undecumque collectos ; et ipse Christus Sponsus et vinee Dominus.
marg.| {e} Tradidit eam custodibus Prophetis, scilicet et Apostolis et ceteris Prelatis et Predicatoribus sanctis, qui et ipsemet custodivit et adhuc cum ipsis custodit eandem. Unde Io. 17.b. Cum essem cum eis, ego servabam eos. Et in Ps. 126. Nisi Dominus custodierit civitatem etc. De traditione, Io. ultimo e. Pasce oves meas. Et Mt. 20.a. Misit eos in vineam suam, Io. 39.b. habetur : Loquitur de Rhinocerote, per quem figuratur Paulus.
marg.| Utinam et adhuc hodie traderet eam Christus Sponsus et vinee Dominus, bonis custodibus et non vastando negligentibus, dissipantibus, fugientibus et eam desertam relinquentibus. Prv. 24.d. Per vineam hominis pigri transivi etc. Mt. 21.d. de paterfamilias, qui locavit vineam suam agricolis etc. Et Is. 3.c. Vos depasti estis vineam meam. Si tales sunt, quibus committit vinee sue custodiam Dominus, quid de illis, qui se ingerunt ? Ier. 23.d. Ipsi currebant et ego non mittebam eos, Os. 8.a. Ipsi regnaverunt et non ex me. Vineam illis non tradit Dominus pacificus custodiendam, quos litigiosa contentio, aut hypocrisi velata ambitio introducit.
marg.| Multis hodie Iudas, qui ipsum Dominum tradidit, custodiam vinee Domini tradit. Nam tales, nec se exhibent cultores per exercitium in operatione ; nec custodes, ut presint in sollicitudine, sed magis dissipatores per rapinam et negligentiam desertores.
marg.| Vinea ergo ista fuit pacifico tempore, scilicet Ecclesie primitive et tempore Martyrum et etiam Confessorum, licet multos tunc haberet qui videbantur extirpatores, sed ipsi magis erant propagatores. Iuxta illud, Ex. 1.b. Quanto magis opprimebant filii Israel, tanto magis multiplicabantur. Sed iam fere modo potest dici quod non est, falsis fratribus eam dissipantibus ; propter quod signanter dicit fuit ut t unc dictum, ad hec tempora referamus. Nam modo vere potest dici quod tunc fuit vinea pacifico. De ipsa habetur in Ps. 79. Vineam de Egypto transtulisti etc. Is. 5.b. Vinea Domini Sabaoth etc. Hec vinea radicatur in fide, dilatatur in caritate, qua proximis velut quibusdam nexibus inheret et sic excolitur in spe. Nam ut dicit Gregorius Amor Dei in nobis generat amorem proximi ; sed amor proximi amorem Dei in nobis calescere facit. Discalceatur hec vinea terrenarum sollicitudinum abiectione, putatur superfluorum reseratione, ligatur nexibus discipline, foditur confessione, paxillatur suffragiorum impetratione, germinat viscera meditatione, botros profert in bona operatione, floret in virtutum et fame odore, sed fructum facit in aliorum ad Deum conversione. De quo subdit :   Vir affert etc.  fere eodem modo potest legi de Synagoga, in qua vinea fuit pacifico, scilicet Christo ipsis Patriarche et Prophete et Apostoli, ac alii de ipsa Electi, que multos habet {3. 138rb} populos et multas vineas, que non fuerunt pacifico, ut vinea Soreth, vinea Sodomorum : De quo in cantico, Dt. 32.e. De vinea Sodomorum vinea eorum etc. Ipse tamen pacificus eam tradidit custodibus maioribus, scilicet Apostolis excolendam et multiplicandam, que tamen conversa est ei in pravum, Ier. 2.d. Nam cum ipsemet etiam personaliter excoleret eam sepiendo, lapides colligendo, murum edificando, torcular extruendo ; uvas tamen non fecit, sed labruscas, Is. 5.a. Unde et custodes ne ex toto deficerent, necesse habuerunt aliunde querere plantam ad hanc vineam restaurandam. Et hoc est quod dicitur Act. 13.g. Quoniam repulistis, fecit uvas et usque ad maturitatem perduxit. Unde subdit.
marg.| {f} Vir affert pro fructu eius mille argenteos etc. ut in littera. Vis, scilicet cui tradita est huius vinee custodia : non parvulus non mulier ; sed vir, quem scandalum non frangit, illecebra non emollit.   Vir inquam, virtuosus, virore fide plenus.
marg.| {g} Affert non dicit cui, sed intelligendum est tradenti   mille argenteos id est homines perfectos, per viros claros et elimatos [pro fructu eius. Hic enim est fructus, quem Dominus de vinea ista requirit, scilicet argentum igne examinatum, probatum etc. Hoc est, ad quod hortatur custodes Dominus, per Ps. 11. Afferte Domino filii etc. Sed quidam sunt de custodibus, qui nullos ferre volunt ; sed omnibus preferri ; qui tamen tales sunt quod nec ferri possunt et ideo nec Deo afferuntur, nec afferunt. Nec ipsi sunt argentum in via et argentum in scoriam vertunt : ut eis possit dici illud Is. 1.f. Argentum tuum versum est in scoriam. Propter quod et ipsi a Domino reprobantur. Unde Ier. 6.g. Argentum reprobum vocate eos. Non sicut Dominus, qui dicit Is. 46.b. Ego feci et ego feram. In quo omnes Prelati debent patientie exemplum accipere : in qua non solum suas ; sed etiam subditorum animas possident et eas tamquam purum argentum, sonorum per confessionem sibi ad salutem in millenaria numero id est numerosa multitudine Deo afferent. Sed vile facit argentum rubigo avaritie, sordidum immunditia luxurie, quassatum et non sonorum fractura impatientie. Et quia zelatur Dominus hanc vineam magno zelo et custodes videt in plurimis negligentes et ideo eam omnino eorum custodie non relinquit.
marg.| {h} Vinea mea coram me est ut scilicet considerem, an plantetur per instructionem in fide, rigetur per exhortationem doctrine, fodiatur per correctionem discipline, ac ceteris cultibus eidem necessariis excolatur. Ut etiam considerem, an germinet per boni propositi conceptionem, botros proferat per incepti actus productionem, floreat per virtutum fragrantiam, ferat per bonum exemplum. Vel fructus huius vinee generaliter, ultimus, ac finalis est eterna beatitudo : Pro quo habendo.
marg.| {f} Vir id est quilibet virtuosus.
marg.| {g} Affert pro fructu mille argenteos id est dat omnium temporalium suorum universitatem. Hos dedit Abimelech Sare in oculorum suorum velamen. Gn. 20.d. Vel mille argentei opera perfectionis, que pro fructu beatitudinis habendo afferuntur id est fiunt a viro, scilicet in operibus virtuoso, propter quod tantum placet hec vinea pacifico, ut eam tamquam rem charam et valde dilectam semper pre oculis habeat. Unde dicit [Vinea mea coram me est Deinde ad eam favorabili conversus alloquio dicit.
marg.| {i} Mille tui pacifici ut sit genitivi casus   pacifici id est mille tui id est illi, qui millenarii habent perfectionem vite numero et merito existentes et ideo tui sunt pacifici id est qui et mille sunt id est multi.
marg.| {k} Et etiam in   his ,   qui custodiunt fructus eius. Mutat personam, sunt   ducenti qui similiter sunt pacifici, quasi de custodibus habeo multos ; sed de Electis multo plures. Vel potest esse nominativi casus. Sic.
marg.| {i} Tui mille o Sponsa id est illi, qui Decalogum perfecte impleverunt, sunt   pacifici id est premium pacificorum habebunt. De quo. Mt. 5.a. Beati pacifici ; quoniam filii Dei vocabuntur.
marg.| Vel Tui pacifici id est illi, qui in vinea pacifici sunt et ipsum in patientia imitantur, sunt [mille id est millenarii perfectionem, scilicet eternam beatitudinem habebunt.
marg.| {k} Et ducenti his, qui etc. Per centenarium et millenarium idem significatur. Vult ergo dicere quod omnes Electi veri pacifici imitatores, auream habebunt. Sed custodes Prelati, scilicet qui se tuentur et alios Deo lucrantur, duplicem habebunt perfectionem id est auream et aureolam, iuxta illud, Tim. 5.c. Qui bene presunt Presbyteri, duplici honore digni habeantur. Sunt enim tria genera Electorum, {3. 138va} qui supra auream sunt aureolam habituri, scilicet Predicatores, sive Prelati, Martyres et Virgines. In cuius signum in assumptione Beate Virginis, que, Regina Virginum est et in festo B. Pauli, qui Doctor Gentium dicitur, veritatis Predicator et inter Predicatores obtinet principatum et in festo B. Laurentii, qui martyrii saltem in manifestationem quandam obtinet prerogativam ; quia in conspectu Principis et presentia passus est, versiculi antiphonis preponuntur, ad designandum quod hec tria genera aureolam cum aurea obtinebunt. E contra autem violatores sanctarum Virginum, sanctorum Martyrum occisores, ac Christi fidei perversores, duplicem tribulationis coronam. Unde Is. 22.e. Coronans coronabit te tribulatione. Et in Ps. 108. Operiantur sicut diploide confusione sua. Et duplici contritione contere eos, Domine Deus noster. Vel potest esse vox Sponse, vel vinee ad Sponsum, seu pacificum, ut dicat : mille pacifici, sive argentei, ut idem sit pacifici hic quod et supra dixit, argenteos id est ipsa universitas tua operum, ac meritorum, quasi in te homine est invenire perfectionem operum, ac cumulum meritorum, qui plenitudinem habuisti gratiarum et glorie. De cuius plenitudine nos omnes accepimus, Io. 1.b. Si his qui custodiunt fructus vinee omnibus, scilicet aliis bene operantibus et ad fructum beatitudinis tendentibus et pertinentibus, ducenti id est merces gemina sive gloria anime, scilicet et corporis ; que licet magna sit in se, tamen modica respectu tui, sicut centenarius respectu mille.
marg.| {a} Que habitas in hortis, amici auscultant te. Per totum librum istum usque huc instruxit Sponsus, Sponsam in dilectione, qualiter eum, scilicet diligere debeat. Nunc autem eam hortatur, ut que docentur, mente teneat, opereque adimpleat. Dicit ergo : O tu Sponsa Ecclesia. [Que habitas in hortis Sacre Scripture, que sunt quatuor, scilicet ipsius modi exponendi. Primus historicus, qui est hortus olerum, Ps. 36. Quemadmodum olera herbarum cito decident. In hoc est habitandum considerando in libris sacre Scripture historie mutabilitatem. Secundus moralis, hic hortus pomorum, quorum, quedam sunt punica, scilicet duritia exterioris corticis grana tegunt : alia autem morderi et edi possunt ; sicut est quedam Scriptura, que sub tegmine figure pretendit moralitatem ; quedam que sine tropo moralitatis est. Tertius est allegoricus, qui dici potest hortus nucum, qui amaritudine corticis et testea duritie nuclei dulcedinem celat. Quartus anagogicus, hic est hortus aromatum, quo quedam traditur pregustatio eternorum. In his ergo hortis habitat Ecclesia audiendo, meditando, contemplando.
marg.| {a} Que Erg o   habitas in hortis, amici auscultant te ut e os instruas per tuos Doctores et per exempla. Et bene dicit, amici, quasi non emuli, non derogare parati, Io. 14.c. Si quis diligit me, sermonem meum servabit.   Amici autem dicit simpliciter ; nec dicit, mei, vel tui, quasi amicabiles et benigni, Sap. 1.c. Auris zeli audit omnia. Fac ergo me audire vocem tuam, aliis predicando, simplices instruendo, comminando, confitendo, orando, laudando, sup. 2.d. Sonet vox tua in auribus meis. Item specialiter potest sermo dirigi ad religionem, que et hortus est et secundum quatuor status existentium in ea potest dici habitare in hortis quatuor. In horto olerum quoad ministrales et officiales ipsius, qui curam infirmorum gerunt et negotiorum temporalium Abbatie. Et hic est hortus olerum, iuxta illud Rm. 14.a. Qui autem infirmus est, olus manducet. In hoc horto sic habitandum est, ut nimium dilatetur. Non extirpande sunt vinee pro horto huiusmodi augmentando, ut fecit Achab. 3Rg. 21.a. Quod facit, qui officium actionis quod habet, extendit ad carnales observantias et ordinis remissionem. In horto nucum habitandum est, quantum ad regularis discipline observantiam, que in presenti quidem non est gaudii, sed meroris, Hbr. 12.d. In horto pomorum quantum ad promptam obedientiam, ut scilicet sit hilaris in obediendo, qui obedientiam bone fame odore respergat. In horto etiam aromatum quantum ad contemplativos, qui apothece electuaria sepe pregustant et reficiunt unguentis. In horto olerum necessaria est temperantia, ne medela modum excedat et ne indiscretio dispensationis {3. 138vb} fiat occasio dissolutionis. In horto nucum fortitudo, ut non frangatur duritia observantie regularis. In horto pomorum iustitia, ut Superioribus suis quod suum est, reddat libenter obediendo. In horto aromatum prudentia, ut non extollatur in altum vite sanctitate. Te ergo o religio.
marg.| {a} Que habitas in hortis : istis quadruplicibus, que tamen est et unus hortus.
marg.| {b} Amici auscultant : id est Spiritus angelici et anime Iustorum iam cum Deo regnantes, magis attendentes cordis affectum, quam vocis modulum. Et ideo.
marg.| {c} Fac me audire vocem tuam. in membris meis, ut te audientes, cantus tui dulcedine attrahantur, ut de sirenis dicitur. De Beata Virgine etiam hoc potest specialiter legi, ut sit vox universalis Ecclesie ad ipsam post Angeli salutationem, Lc. 1.d.
marg.| {a} Que habitas in hortis , scilicet, duobus quorum unum est propositum virginale, alius fedus coniugale : quorum uterque hortus conclusus et non expositus. Te, que sic habitas.
marg.| {b} Amici auscultant. Patriarche desiderant, Prophete annuntiant, Angeli exspectant   Amici auscultant scilicet, tam Angeli, quam fideles, Angeli suam exspectantes restaurationem, fideles suam prestolantes redemptionem.
marg.| {c} Fac ergo   me audire vocem tuam illam, scilicet Ecce ancilla Domini. Hec fuit vox plena gratie et medicine, caritatis et consolationis, prudentie et iustitie et dulcedinis et veritatis. De hac dicit Beatus Bernardus. Quid agis Maria quod trepidas ? Responde verbum et suscipe verbum : profer tuum et concipe divinum etc. Hec vox toti mundo attulit medicinam et ideo bene desiderari debebat, potest Sponsus loqui ad animam fidelem, quam dicit habitare in hortis, studiis, scilicet virtutum et cuius etiam conversatio in celis est. Cuius vocem libenter audit Dominus, gemitus, scilicet suspiria, lacrimas et orationes, que tam in auribus Dei, quam in auribus amicorum dulcem faciunt melodiam. Sequitur.
marg.| {d} Fuge Dilecte mi. Hic consummationem contemplationis vie ostendit. Non enim dicit tamquam presentie Sponsi tedio affecta ; sed quia ex tam familiari Sponsi affectu et presentia, quasi facta est in extasi tamquam ipsius celsitudinem sustinere non valens. Quod significatum est in Ezechiele, qui cecidit super faciem suam, gloriam Domini ferre non valens. Fugere autem dicitur, quando ab actu contemplationis recedit, vel quando quod volumus tenere, non possumus. Vel Ideo etiam dicit   fuge ne ipsum credatur ab aliquibus posse retineri, cum velint. Fugit autem aspectum nostrum, quia lux est inaccessibilis et pax, que exuperat omnem sensum. Initium fugit et finem, quia eternitas. Compositionem, quia summa simplicitas. Circumscriptionem, quia numerositas. Comparationem etiam et existimationem, cuius pretium nescit homo. Iob. 28.b. Fugit angelicam et humanam cognitionem, sed non, dilectionem. Unde subdit.
marg.| {e} Et assimilare capree, hinnuloque cervorum ] Caprea grece dorcas dicitur a dorin quod est videre, quia acutissime videt. Vult ergo ipsum capree assimilari, ut scilicet quantumque fugiat ; ipsam tamen interdum respiciat, laborantem. Unde et supra 2.d. dixit ; Revertere, similis esto, Dilecte mi, capree, hinnuloque cervorum, in saltus velocitate et alacritate, quasi non sic fugias, quin frequenter saltando ad me redeas.
marg.| {f} Super montes aromatum id est mentes virorum spiritualium, qui sunt pleni virtutum devotionis et gratie. Vel fuge   super montes aromatum id est Angelorum et Sanctorum, ut non sine labore inveniaris et ad te perveniatur laborioso ascensu in via etiam super montes, scilicet religiosos et contemplativos. Vult ipsum fugere, ut alii ad eum querendum in statu illo provocentur : Nam in talibus salit, transilit, pascitur et discurrit. Sap. 4.c. Gratia Dei et misericordia in Sanctis eius et respectus in Electos illius.
marg.| Vel sic.
marg.| {d} Fuge, Dilecte mi ut sit vox Ecclesie, vel ipsius Christi ad quemlibet fidelem   Fuge inqu am, voluptatem, vanitatem et avaritiam 1Cor. 6.d. Fugite fornicationem.
marg.| {e} Assimilare capree ut cibum discernas ; venatorem etiam Diabolum de longe prevideas.
marg.| {f} Hinnuloque cervorum ut ad maris hinnitum latebras petas, a campo, vel plano mundi fugiens ad cavernam religionis : Ad hoc.
marg.| {q} Super montes aromatum : ut per hoc ad societatem pervenias Angelorum. Sed multi sunt, qui sepius vulnerati ; tamen fugere nolunt. Multi etiam fugiunt, sed non super montes aromatum, imo potius de peccato in peccatum. Hec fuga finem non habet, qua numquam pervenitur ad montes aromatum : Ad quos non perducere dignetur, qui vivit et regnat in eternum. <Postilla Hugonis Card. super Cantica Canticorum explicit>.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ct. Capitulum 8), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 29/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=30&chapitre=30_8)
Signaler un complément d'information

Notes :