Capitulum 5
Numérotation du verset
Hbr. 5,1
Omnis namque pontifex
ex hominibus
assumptus
pro hominibus constituitur
in his que sunt ad Deum,
ut offerat
dona
et sacrificia
pro peccatis,
Numérotation du verset
Hbr. 5,2
qui condolere possit
his qui ignorant
et errant,
quoniam et ipse circumdatus est
infirmitate,
Numérotation du verset
Hbr. 5,3
et propterea1
1 propterea] propter eam
Weber
debet quemadmodum2 pro populo
2 quemadmodum] +
Weber
ita etiam
pro semetipso offerre
pro peccatis.
Numérotation du verset
Hbr. 5,4
Nec quisquam
sumit sibi honorem,
sed qui vocatur a Deo
tamquam Aaron.
Numérotation du verset
Hbr. 5,5
Sic et Christus non semetipsum
clarificavit
ut pontifex fieret, sed qui locutus est ad eum :
Filius meus es tu,
ego hodie genui te.
Numérotation du verset
Hbr. 5,6
Quemadmodum et in alio loco3
3 loco]
om. Weber
dicit :
tu es sacerdos
in eternum
secundum ordinem
Melchisedech.
Numérotation du verset
Hbr. 5,7
Qui
in diebus carnis sue
preces, supplicationesque
ad Deum4
4 Deum] eum
Weber
qui posset5
5 posset] possit
Weber
salvum illum
facere a morte6
6 facere a morte]
inv. Weber
cum clamore valido,
et lacrimis offerens,
et7 exauditus est8
7 et]
om. Weber
|
8 est]
om. Weber
|
pro sua reverentia.
Numérotation du verset
Hbr. 5,8
Et quidem
cum esset
Filius Dei9, didicit
9 Dei]
om. Weber
ex his
que passus est obedientiam,
Numérotation du verset
Hbr. 5,9
et consummatus
factus est omnibus obtemperantibus sibi,
causa
salutis eterne,
Numérotation du verset
Hbr. 5,10
appellatus a Deo
pontifex iuxta ordinem Melchisedech.
Numérotation du verset
Hbr. 5,11
De quo
nobis grandis10 sermo
10 nobis grandis]
inv. Weber
et ininterpretabilis
ad dicendum :
quoniam
imbecilles facti estis ad audiendum.
Numérotation du verset
Hbr. 5,12
Etenim
cum deberetis
magistri
esse propter tempus,
rursum indigetis
ut vos doceamini
que sunt11 elementa exordii sermonum Dei,
11 sunt] sint
Weber
et facti estis
quibus lacte opus sit
non solido cibo.
Numérotation du verset
Hbr. 5,13
Omnis enim qui lactis
est particeps,
expers est sermonis iustitie
parvulus enim est.
Numérotation du verset
Hbr. 5,14
Perfectorum autem
est solidus cibus,
eorum qui
pro consuetudine exercitatos
habent sensus
ad
discretionem boni ac mali.
Capitulum 5
Numérotation du verset
Hbr. 5,1
marg.|
Omnis namque]
etc. Hoc capitulum dividitur in duas partes Principales. In prima, quia Christum inceperat commendare a Pontificio, ostendit Christum habere ea, que conveniunt Pontifici. In secunda autem parte convertit ad obiurgationem Hebreorum quibus scribebat, ibi : (De quo grandis nobis est sermo, etc.) Et protenditur hec pars usque ad illud, inf. 6.c. (Abrahe namque promittens Deus, etc.) quod facit, quia cum Christus talis, ac tantus esset, nolebant tamen ei adherere, per fidem. Primum ergo, quod convenit Pontifici, est quod sit sequester et medius inter Deum et populum, quod ibi tangit. (Omnis Pontifex ex hominibus assumptus pro hominibus constituitur, etc.) Secundum est, ut offerat sacrificia pro subditis, et compatiatur eis, ibi : (Qui condolere, etc.) Tertium est legitima institutio in Pontificatu, ibi :
[Nec quisquam assumat]
etc. Postea ostendit institutionem, ibi : (Ita et Christus non clarificavit seipsum, etc.) Secundo, ostendit : quod fuit sequester et medius, ibi : (Qui {7.
247rb} in diebus carnis, etc.) Tertio in eruditione, et quod obtulit sacrificium semetipsum pro nobis, ibi :
[Et qui cum esset filius Dei]
etc. Deinde sequitur pars secunda, in qua primo, increpat Iudeos a debilitate intellectus, ibi
[De quo nobis]
etc. Secundo, ab ineruditione, ibi (Et enim cum deberetis, etc.) Tertio, ab intellectus puerilitate, ibi :
[Omnis enim qui lactis est particeps]
etc. Quarto, ab exercitatione, ibi :
[Perfectorum est solidus cibus]
etc. Dicit ergo :
marg.|
{g}
Omnis namque]
etc. Vel sit continuatur. Adeamus cum fiducia, quia noster Pontifex homo est, et tamen super omnes homines est, etiam super legales Pontifices qui ex eo tempore dominabantur in populo. Et hoc probo.
[Omnis namque pontifex]
secundum legem.
marg.|
{h}
Ex hominibus]
id est ex numero hominum id est
[Assumptus]
ad aliquid dignius. Nota quod in hoc, quod dicitur ex hominibus, notatur, quod debet excedere vita Sacerdotis vitam plebis. Unde dicitur, 1Rg. 9.a. quod ab humero et sursum eminebat Saul super omnem populum Ex. 28.a. Applica ad te Aaron fratrem tuum cum filiis suis de medio filiorum Israel, ut sacerdotio fungatur mihi. Item
[ex hominibus]
dicit contra quosdam hypocritas et ambitiosos qui nolunt accipere Episcopos ex hominibus, sed quasi Angelis, et tales querunt, qui non possunt inveniri. Hoc autem faciunt, ut videantur boni, vel ut ipsi in Episcopos eligantur. Ex. 20.d. Altare de terra facietis mihi id est Episcopum non de aere, neque de firmamento. Posset autem, si vellet, mittere Angelos, ut essent Prelati Ecclesie, sed vult Dominus, ut sit homo id est fragilis, dum sit rationabilis, ut sciat compati, quia fragilis, et quia discretus, et rationabilis. In hoc etiam arguuntur tumidi malitiosi, qui nolunt consentire in Episcopum ; qui sit ex hominibus per mansuetudinem et discretionem, sed ex feris per crudelitatem ; vel ex avibus per instabilitatem et elationem. Ez. 19.a. Tulit unum de leunculis suis, aliquem, scilicet Archidiaconum opprimentem Sacerdotes, et leonem constituit eum id est fecit eum Episcopum crudelem et raptorem ; tamen non legitur, quod Dominus unquam sub dominio ferarum constituerit hominem, quantumcumque peccaverit ; sed ipsum hominem super feras constituit. Peccavit ergo, qui scienter crudelem constituit Prelatum. Ps. 89. Supervenit mansuetudo, et corripiemur.
marg.|
{h} Item nota, quod dicit
Ex hominibus assumptus]
quia de gremio Ecclesie debet assumi Episcopus, si bonus ibidem aliquis invenitur Dt. 17.c. Non poteris alterius gentis hominem facere Regem, qui non sit frater tuus. Item Act. 1.d. Oportet ex his viris, qui nobiscum sunt congregati in omni tempore, quo intravit et exivit inter nos Dominus Iesus, etc. testem resurrectionis eius nobiscum fieri unum ex istis.
marg.|
{i}
Assumptus]
Hugo de sancto victore. Primum debet assumi intus per gratiam. Ad virtutis excellentiam ; post foris per obedientiam ad excellentiam dignitatis : alii assumuntur intus, et non foris, sicut boni subiecti. Alii foris, et non intus, ut mali Prelati. Alii foris et intus ut boni Prelati. Alii nec foris, nec intus, ut mali subditi pro hominibus constituuntur. Glossa ut per eum impetrent a Deo misericordiam. Sed aliquando constituitur Prelatus contra homines per crudelitatem et malitiam. Gn. 16.d. Hic erit ferus homo, et manus eius contra omnes, etc. Item.
marg.|
{k}
Pro hominibus]
dicit id est pro salute hominum. Unde Lv. 19.c. Cum mactaveris hostiam populi, ora pro eis. Pro salute enim hominum debet constitui Prelatus, non pro custodia temporalium. Unde addit.
marg.|
{l}
In his, que sunt ad Deum]
id est in offerendis muneribus, hostiis, et precibus, que ducunt ad Deum. Non dicit ad lites audiendas pro Deo, vel vineas, vel agros multiplicandos : sed ad homines Deo reconciliandos. Ex. 18.c. Esto tu populo in his, que ad Deum pertinent, ut referas, que dicuntur ad eum, ostendasque populo ceremonias, et ritum colendi viam, per quam ingredi debeant, et opus facere. Ecce quatuor, que debet docere Pontifex, et quintum quod facere debet. Primum est, scilicet vota et preces populi offerre in oratione. Deinde docere debet, non litigare, non statuta hominum predicare, 1Cor. 6.a. sed ceremonias et ritum colendi, et viam Dei. Tria dicit, ceremonias id est Sacramenta, et ritum colendi id est fidem qua colitur Deus, et viam morum et bonorum operum. Officium enim Prelati non est litigare, sed orare, et predicare, 1Cor. 6. Secularia iudicia si habueritis contemptibiles, qui sunt in Ecclesia, constituite ad iudicandum. Act. 13.a. Segregate mihi Paulum et Barnabam in opus, ad quod assumpsi eos. Sed hodie segregantur ad opus, ad quod non sunt assumpti, scilicet ad opus temporale non spirituale. Ct. 1.b. Posuerunt me custodem in vineis spiritualibus, scilicet Sed ipsi ponuntur hodie in vineis materialibus. Unde ibi sequitur. Vineam meam non custodivi. Pro quo autem constitui debeant, dicitur Dt. 33.a. Ponent thymiama in furore tuo, et holocausta super altare tuum, hoc est quod dicitur.
marg.|
{m}
Ut offerat dona]
primitias et huiusmodi, et de animalibus sacrificia.
marg.|
Et nota, quod dicit, (dona.) Primo enim, offerebantur Sacerdotibus et subditis ; postea a Sacerdotibus Deo Lv. 17.a. Sacerdoti debent offerre filii Israel hostias suas. Et dicit, (dona,) quia non sunt extorquende oblationes a prelatis, sed que donantur voluntarie, non que extorquentur ab invitis. Ex. 25.a. Ab omni homine, qui offert ultroneus, accipietis eas. Mal. 2.c. Operiebatis lacrimis altare Domini, id est donis violenter extortis.
marg.|
{a}
Qui condolere]
de peccatis. Lv. 4. scilicet. Pro eo rogabit Sacerdos, et pro peccato eius, et dimittetur ei. (Qui condolere possit) quasi dicat, hoc est necessarium in Pontifice, ut sciat aliis compati, et condolere, et hoc quia, (condolere possit,) consueta bonitate. Rm. 12.d. Flere cum flentibus. Iac. 4.c. Miseri estote, et lugete, 2Cor. 11.g. Quis scandalizatur, et ego non uror. Iud. 10.d. Qui doluit super miseriis eorum. Am. 6.b. Nihil patiebantur super contritione. Is. 1.b. Non est in eo sanitas, id est a minore usque ad maiorem in Ecclesia, quia omnes avaritie student. Ier. 9.c. Non omne caput debet esse languidum, id est omnis Prelatus, et omne cor merens : quia enim in corde est fons caloris ; sic Prelatus debet compati subditis ex fervore caritatis. Ad quod significandum dicitur, 3Rg. 6.a. quod ostia Sancti Sanctorum erant de lignis olivarum. Propter quod etiam Sacerdotes inunguntur oleo, et Episcopi abundantius, ad significandum, quod quanto est altior, tanto debet esse humilior, et ad compatiendum pronior. Ct. 7.b. Oculi tui sicut piscine in Esebon, quod interpretatur circulus meroris, quia oculi Ecclesie, id est Prelati debent esse circumdati merore, et compassione, et hoc est, quod hic dicitur.
[Qui condolere possit his, qui ignorant]
id est qui ex ignorantia peccant, et his, qui.
marg.|
{b}
Errant]
id est scienter peccant. Vel qui ignorant et peccant, id est qui ignorantia errant. Ignorantia enim mater erroris. Sap. 5.a. Erravimus a via veritatis, et iustitie lumen non luxit nobis. Et merito condolere debet.
marg.|
{c}
Quoniam et ipse]
ut illi
[circumdatus est infirmitate]
peccati, non ita Christus, et ideo plus potest iuvare, quam legalis Sacerdos, qui circumdatus est infirmitate, et ex consideratione sue infirmitatis debet aliis condescendere. Gal. 6.a. Considerans temetipsum, ne et tu tenteris, 1Cor. 10.c. Qui se existimat stare, videat, ne cadat. Eccl. 8.b. Memento quoniam omnes in corruptione sumus.
marg.|
Item Sir. 31.b. Intellige, que sunt proximi tui ex teipso.
marg.|
{d}
Et propterea]
quia, scilicet, infirmus est per peccare, tum, sicut alii.
marg.|
{e}
Debet quemadmodum pro populo, ita etiam et pro semetipso offerre]
id est qua necessitate debet offerre pro populo, eadem necessitate pro semetipso, qui similis est aliis in infirmitate. Et que sit illa necessitas, quare debeat offerre, subdit.
marg.|
{f}
Pro peccatis]
id est pro obtinenda venia peccatorum tam suorum, quam aliorum. Lv. 9.b. Accede ad altare, et immola pro peccato tuo : offer holocaustum, et deprecare pro te et pro populo. Contra Mt. 17.d. Staterem da illis pro me et pro te, hoc non convenit Christo. Christus enim non nisi pro suis membris obtulit.
marg.|
{g}
Nec quisquam]
Supra de officio Sacerdotis dixit, hic loquitur de institutione ipsius, quod a Deo instituebantur Sacerdotes legales, et dicit. (Nec quisquam,) quasi per hoc iterum ille Pontifex potest prodesse ; sic etiam et Christus, quia vero. (Nec quisquam sumit sibi honorem,) non intrudit se in honorem Pontificatus, sed ille recte Pontifex fit.
marg.|
{h}
Qui vocatur a Deo]
id est qui recte eligitur.
marg.|
{i}
Tamquam Aaron]
id est qui dignus sit, sicut Aaron, qui iudicio virge, et incendio malorum electus est, et monstratus dignus. In his verbis percutit cupidos se ingerentes, et sui intrusores. Sir. 20.a. Qui potestatem sibi assumit iniuste, odietur. Am. 6.d. In fortitudine assumpsimus nobis {7.
247vb} cornua. Os. 8.a. Ipsi regnaverunt, et non ex me. Eccl. 8.b. Interdum dominatur homo homini in malum suum. Ez. 29.a. Ecce ego ad te, Pharao Rex Egypti, draco magna, qui cubas in medio fluminum tuorum, et dicis meus est fluvius, et ego feci memetipsum.
marg.|
Sed Prelatus debet vocari, et creari, (a Deo,) non a se, non a familiaritate Magnatorum, sed a consortio sermonis Domini debet assumi. Ex. 34.d. Facies Moysi erat cornuta ex consortio sermonis Domini, quia aliquis familiaris est Deo in lectione et oratione, ut sciat orare et predicare : talis debet eligi in prelatione, et talis a Deo vocatur. Unde potest dicere illud. Ps. 2. Ego autem constitutus sum Rex ab eo super Sion montem sanctum eius predicans preceptum. Unde cum Episcopus consecratur, non ipse sponte librum sumit ; sed ei imponitur ab aliis, ad innuendum, quod ab aliis debet constitui. Et si talis sit, tunc dicetur de eo, quod dicitur de viro iusto. Hic accipiet benedictionem a Domino, etc. vEccl. 10.a. In manu Dei potestas hominis, et super faciem Scribe imponet honorem suum. In eodem sup. In manu Dei potestas terre. Rm. 13.a. Non est potestas, nisi a Deo.
[Tamquam Aaron]
Ex. 28.a. Applica ad te Aaron fratrem tuum cum filiis suis de medio filiorum Israel, sacerdotio fungantur mihi Lv. 8.a. Tolle Aaron cum filiis suis, etc.
marg.|
Item Nm. 17.c. Legitur, quod Dominus ostendit Aaron dignum Pontificatu per virgam, que floruit, et fronduit, et fructum fecit. Virga Aaron est baculus pastoralis, id est auctoritas regiminis ; vel correctio sue conversationis, vel aliene, que floret per bonam famam et opinionem. Auctoritas enim regiminis, vel discretio bone conversationis odorabilis est, et redolet per florem bone opinionis. Frondet autem per doctrinam competentem, et fructificat per operationem respondentem : talis dignus est, ut vocetur ad Prelationem.
marg.|
Et nota, quod virga peperit amygdala, quia opera Prelati debent esse cibus et medicina egroti. Sed dicitur. Ex. 7.b. Hec virga quandoque proiicitur in terram, quando scilicet, convertitur in colubrum, quia venenosa est. Ps. 2. Reges eos in virga ferrea. Ferrea virga dura est, et ad conterendum apta, non ad fructificandum. Ita est de multis correptionibus, que sunt steriles, et non solum steriles, sed alios conterentes.
marg.|
{k}
Ita et Christus]
Enumeratis tribus, que conveniunt Pontifici, ostendit ea excellentissime fuisse in Christo, et ita excellentissime fuit Pontifex.
marg.|
Dicit ergo :
[Ita et Christus]
homo,
[non semetipsum clarificavit, ut Pontifex fieret]
id est ipse in quantum homo non fecit se Pontificem ; nec per miracula, que fecit gloriam propriam quesivit. Io. 8.f. Ego gloriam meam non quero.
marg.|
Et inf. g. Si ego glorifico meipsum, gloria mea nulla est. Rm. 16.a. Christus non sibi placuit, sed sicut scriptum est. Improperia improperantium tibi ceciderunt super me.
marg.|
Sed multi clarificant se, et captant favorem humanum ut Pontifices fiant ; Christus autem exinanivit se, et sic per meritum humilitatis ostensus est esse Pontifex.
marg.|
{l}
Sed qui locutus est ad eum]
Deus Pater, scilicet, ille clarificavit eum in Baptismo, qui ad eum locutus est in Ps. 2.
marg.|
{m}
Filius meus es tu]
quod idem dixit in Baptismo. Mt. 3.d. Et in transfiguratione. Mt. 17.a.
marg.|
{n}
Ego hodie genui te]
mihi consubstantialem, quod idem est cum Patre in substantia. Sup. 1.b. Habes hoc expositum. Cui enim Angelorum dixit aliquando. Filius meus es tu : ego hodie genui te. Act. 13.e. Resuscitans Iesum, sicut et in Ps. 2. scriptum est. Filius meus es tu, etc.
marg.|
Sed quid est, quod dicit Apostolus. Ipse enim debet probare eum esse Pontificem a Patre, et probat eum esse filium.
marg.|
Respondeo, Apostolus signanter primo, dicit eum filium et ostendit per auctoritatem Prophete, deinde ostendit eum Sacerdotem ; ut ostendat, quoniam per hoc, quod filius patris naturalis pollet Pontificio, et omnes excedit in officio Pontificatus, quia naturalis filius est. Et per hoc etiam innuit, quod qui vult esse Pontifex vere, oportet quod sit filius Dei per gratiam. Vel aliter solvitur, per hoc, quod eum dicit esse filium Dei naturalem, eum probat Pontificem verum quia filii Pontificum erant Pontifices, etiam ante legem, primogenitus erat Sacerdos. Item in hac auctoritate, quam ponit Apostolus. Filius meus es tu, etc. supponit antecedentia, que premittuntur in illo versu. Ego autem constitutus Rex ab eo super Sion montem sanctum eius, predicans preceptum eius, ergo Pontifex est, quia predicare Pontificis est ; ideo Christus de Tribu Regum, et de Tribu Sacerdotum nasci voluit. Sequitur.
marg.|
{7.
248ra}
marg.|
{a}
Quemadmodum]
quasi sic illud locutus est Pater de generosa Christi Nativitate. (Quemadmodum et in alio loco,) de Pontificatu eius.
marg.|
{b}
Dicit]
Deus Pater.
marg.|
{c}
Tu]
qui singulariter, (es Sacerdos,) dignus, unctus plenitudine charismatum ab instanti conceptionis, sed postea executus est officium Sacerdotis predicando, orando, et seipsum in passione pro expiatione peccatorum nostrorum immolando. Item in cena Missam celebrando.
marg.|
{d}
In eternum]
id est non ad tempus, ad Aaron. Unde inf. 7.d. Dicitur. Eo quod maneat in eternum, sempiternum habet Sacerdotium. Sed quomodo fuit Sacerdos in eternum : fuit enim Sacerdos secundum quod homo, et non fuit in triduo ergo Sacerdos non fuit in triduo, ergo non in eternum. Item Glossa sup. Ps. 109. dicit. Tu es Sacerdos in eternum id est sacerdos eternus, ergo fuit homo etiam in triduo. Solutio : attribuitur Sacerdoti quod est Sacerdotii, Christus enim dicitur Sacerdos in eternum, quia Sacerdotium eius non habuit finem, sed stetit in Apostolis, et stabit usque ad consummationem seculi. Vel dicitur eternum Sacerdotium, quia non ei successit aliud. Quod dicit Glossa super Ps. 109. Tu es Sacerdos in eternum id est Sacerdos eternus, solvitur id est eternus et Sacerdos. Vel potest dici, in triduo Sacerdos ratione anime, per quam officium Sacerdotii potuit exercere, vel orando, vel alio modo.
marg.|
{e}
Secundum ordinem Melchisedech]
quia panem, et vinum in corpus, et sanguinem suum consecravit. Christus enim sacrificii similitudinem premisit in Melchisedech. Gn. 14.d. Quando protulit panem et vinum, quia erat Sacerdos Dei summi. Nec intelligas, quod ea protulerit, ut Abraham comederet ; sed ut sic pro Abraham illud sacrificium offerret. Ambr. Sacramenta Ecclesie priora sub legalibus. Unde Lv. 26.b. Vetustissima veterum comedetis, quasi ad ritum sacrificandi, quem tenuit Melchisedech offerens panem et vinum, redibitis, et novis supervenientibus vetera proiicietis id est veterem ritum sacrificandi in lege datum abiicietis. Item secundum ordinem Melchisedech, de Christo dicitur Is. 53.c. Generationem eius quis enarrabit. Non subdit etiam Scriptura initium et finem eius in figura Christi, qui caret initio et fine. Unde Apc. 1.b. Ego sum α et ω primus et novissimus. Si nostri Sacerdotes haberent sine genealogia parentelam, ipsi essent de ordine Melchisedech, et non peniteret Dominum de promotione eorum ; sic enim dicitur in Ps. 109. Iuravit Dominus et non penitebit eum, etc. Nota quod per duas auctoritates probat Apostolus, quod Pater clarificavit Christum. Primo, secundum divinam naturam, quia ostendit eum esse filium Dei naturalem. Secundo, secundum naturam humanam, quia ostendit eum summum et eternum Pontificem. Et quasi quis quereret, quid egit Pontifex iste, subdit. Ecce.
marg.|
{f}
Qui]
Christus
[in diebus carnis sue]
id est mortalitatis et infirmitatis. Mt. 26.d. Spiritus quidem promptus est, caro autem infirma. Nota, quod Christus habuit dies carnis, laboris, scilicet et afflictionis. Iob. 7.a. Sicut mercenarius prestolatur finem operis sui ; sic et ego habui menses vacuos, et noctes laboriosas enumeravi mihi. Item habuit dies anime, scilicet compassionis et pietatis. Iob. 30.d. Compatiebatur anima mea pauperi. Item habuit dies, scilicet iucunditatis. Za. 14.b. Erit dies una, que nota est Domino.
marg.|
{g}
Preces, supplicationesque]
quia constructio pendet usque ad illud. (Offerens, etc. Preces) cordis.
[Supplicationesque]
corporis. Supplicare enim est corpus placare sub. Et de Christo dicitur. Mt. 26.d. Procedit in faciem suam orans. Item Lc. 22.e. Positis autem genibus orabat dicens. Pater, si vis, transfer calicem hunc a me. Unde Glossa quod istud intelligitur de hoc, quando imminente passione prolixius orabat.
marg.|
{h}
Ad eum]
id est Deum.
marg.|
{i}
Qui posset illum salvum facere a morte]
vel (a mortuis,) id est qui poterat eum resuscitare, et sic per resurrectionem eius alios ad fidem eius vocare, maxime Apostolos, qui recesserunt ab eo in passione. Offerens dico.
marg.|
{k}
Cum clamore valido]
id est cum intentione efficacissima, ut quando proxilius orabat. Lc. 22.e. Devotio enim cordis obtinet vim clamoris.
marg.|
{l}
Et lacrimis]
Glossa Hoc in Evangelio non legitur, credendum est tamen esse factum. {7.
248rb} Et nota, quod Glossa non determinat ubi, vel quando Dominus flevit, nisi quod per antecedentia, que exponit fuisse facta, quando positus est in agonia : videtur dicere similiter Glossa quod tunc flevit. Sed beatus Bernardus videtur dicere, quod hoc factum sit in cruce : dicit enim eum in cruce flevisse, quod satis textui isti competit. In cruce enim preces, et supplicationes Patri obtulit, quando pro transgressoribus rogavit, ut dicitur Is. 53.d. Et Lc. 23.e. Pater ignosce illis. Dicitur etiam, quod Dominus in cruce dixit centum quinquaginta versus psalmorum incipiens a Ps. 21. Deus Deus meus respice in me, etc. usque ad illum locum. In manus tuas, Domine, commendo spiritum meum, etc. ut dicitur Lc. 23.f. (Et lacrimis.) Tunc enim creditur flevisse a quibusdam ; sed sive tunc fleverit, sive positus in agonia ; certum est, quod tempore passionis flevit Dominus, ut dicit hic Apostolus. Unde notandum quod Dominus legitur ter flevisse. In morte Lazari. Io. 11.b. Item in Ramis Palmarum. Lc. 19.f. Videns civitatem flevit super illam. Tertio tempore passionis, ut hic legitur. Ad innuendum, quod flendum est pro incolatu huius miserie, quod significatur in fletu super Lazarum, sicut enim ibi dicitur, flebat, quia eum resuscitaturus erat ad erumnas seculi. Item pro peccatorum gravitate, quod significatur in fletu pro Ierusalem destructione. Item pro desiderio patrie, que significatur per fletum, quod Dominus flevit in passione, quasi cupiens dissolvi et esse cum Christo. Vel aliter, et melius Christus flevit tria incommoda nostra, miseriam, ignorantiam, et culpam. Miseriam in Lazaro ; ut dictum est : ignorantiam, quando flevit super civitatem dicens. Quia si cognovisses et tu, quasi dicat ego defleo ignorantiam tuam. Culpam autem hominis flevit in cruce, quia sicut dicit beatus Bernardus Christus flevit in cruce ; quia cum sciret passionem suam omnibus esse sufficientem causam salutis, paucis tamen efficientem : et in hoc flevit nostram culpam hoc impedientem. Et ita.
marg.|
{m}
Offerens exauditus est]
a Deo Patre, et hoc.
marg.|
{n}
Pro sua reverentia]
id est quia Patrem reveritus est in omnibus ei obediens usque ad mortem, et ei honorem exhibens in omnibus operibus suis. Reverentia vel est honor exhibitus maiori, vel reverentia est resilitio a Dei maiestate ad propriam humilitatem. Et est argumentum, quod reverentia meretur audiri. Ps. 68. Tu scis improperium meum, et confusionem meam, et reverentiam meam id est obedientiam passionis, et humilitatem. Sir. 32.b. Pro reverentia accedet tibi gratia bona. Sap. 12.c. Cum magna reverentia disponis nos, per reverentiam enim filii dispositus est mundus, et redemptus. Nota quod oratio nostra exemplo Christi debet esse perfecta, ut corpore et corde toto Deo prosternamur, et hoc significatur ibi
[Preces et supplicationes]
Item debet esse directa ad Deum, non distorta ad mundum vel lucrum, ibi :
[Ad eum, qui posset illum salvum facere]
quod est contra illos, de quibus dicitur Is. 45.d. Rogant Deum non salvantem. Item oratio debet esse intensa. Unde dicit.
[Cum clamore valido]
Et devota, unde dicit.
[Et]
lacrimis. Et meticulosa, unde dicit.
[Exauditus est pro sua reverentia]
Multum enim placet Deo humilitas, ut timorati, sicut Regi Assuero placuit reverentia ipsius Esther, et ideo obtinuit quod petiit, quia spiritus Assueri in mansuetudinem conversus est. Esther 15.c. inf. 12.a. Habemus gratiam, per quam serviamus placentes Deo cum metu et reverentia.
marg.|
{o}
Et quidem]
quasi exauditus est. Et merito quidem, quia.
marg.|
{p}
Cum esset]
id est quamvis esset.
marg.|
{q}
Filius Dei]
naturalis, et ita Patri equalis Phil. 2.a. Non rapinam arbitratus est esse se equalem Deo. Et quamvis tantus esset secundum quod homo.
[Didicit obedientiam]
id est expertus
[ex his]
id est per ea.
[Que passus est]
id est expertus est, quanta sit difficultas obedientie. Sed a quo magistro didicit Christus. A flagello : talis magister durus est, sed valde bene docet. Sic et Sanctis et Christo idem magister preficitur. Ex. 1.b. Preposuit eis id est Hebreis magistros operum, ut affligerent eos oneribus. Quid enim mirum, si nos erudimur flagellis, ex quo Dei Sapientia didicit ex passionibus obedientiam. Ier. 6.b. Per omnem dolorem erudiens Ierusalem. Is. 28.e. Tantummodo sola vexatio dabit intellectum auditui. Is. 50.b. Dominus Deus aperuit mihi aurem ; ego autem non contradico, etc. Bernardus Pati voluit Christus, ut compati sciret ; miser voluit fieri, ut misereri disceret. Unde sup. 4.d. Non habemus Pontificem, qui non possit compati infirmitatibus nostris, tentatum autem per omnia, etc. Sir. 34.b. Qui non est expertus, quid scit. Item Bernardus Sed et hoc ad corpus eius, quod est Ecclesia, refertur, ut sit sensus, didicit, etc. hoc est, obedientiam didicit in corpore ex his, que passus est in capite ; nam illa mors, crux, opprobria, spina, flagella, que omnia caput nostrum Christus pertransiit quid aliud corpori eius id est nobis, quam preclara obedientie documenta fuerunt. Denique Christus passus est pro nobis, vobis relinquens exemplum, ait Apost. Petr. ut sequamini vestigia {7.
248va} eius. Ex his, que passus est, didicimus quanta nos, qui puri homines sumus, oportet pro obedientia pati, quia is, qui et Deus erat, non dubitavit mori. Vel alia Glossa (Didicit,) id est voluntarie suscepit. (Obedientiam ex his,) id est in his. (Que passus est,) quia non solum et supplicationes obtulit ; sed etiam obedivit Patri usque ad mortem.
marg.|
{a}
Et]
ita (consummatus,) id est mortuus et per passionem eius consummans vitam, et consummans omnia, que de eo scripta erant.
marg.|
Unde Io. 19.f. Consummatum est. Sic sumitur consummatus. Sap. 4.c. Consummatus in brevi, id est mortuus explevit tempora multa. Vel (Consummatus,) id est per obedientiam passionis ad consummationem, id est ad perfectionem ductus, quando etiam ad dexteram Dei collocatus est.
marg.|
{b}
Factus est causa salutis eterne]
sufficiens quidem omnibus ; sed efficiens causa fuit.
marg.|
{c}
Omnibus obtemperantibus sibi]
id est obedientibus ei, et gratiam eius in operationem bonam ampliantibus. Non dicit resistentibus, sed obtemperantibus. Iob. 24.b. Ipsi fuerunt rebelles lumini. Sir. 24.c. Qui audit me, non confundetur. Audit, id est obedit, 1Io. 5.a. Hec est caritas Dei, ut mandata eius custodiamus et mandata eius gravia non sunt. Fructus ergo obtemperandi est salus eterna, que salus bene potest per Christum esse, quia ipse appellatus a Deo Pontifex, et ita vere est Pontifex, ex quo Deus hoc testatur. Ps. 109. Iuravit Dominus, et non penitebit eum, tu es, etc.
marg.|
{d}
Appellatus a Deo Pontifex]
id est vocatus a Deo ad Pontificium.
marg.|
{e}
Iuxta ordinem Melchisedech]
id est secundum ritum oblationis significate in pane, et vino, que ipse obtulit.
marg.|
{f}
De quo nobis]
etc. Secunda pars, in qua increpat Iudeos, qui adherentes legi, ad Christum, et ad Evangelium venire nolebant. Dicit ergo
[De quo]
id est de qua re, id est quomodo secundum ordinem Melchisedech sit Sacerdos, et non secundum Aaron.
marg.|
{g}
Nobis]
est faciendus, (sermo grandis,) id est profundus et diffusus, infr. 8. sequitur de hoc, et planius prosequor.
marg.|
{h}
Et interpretabilis]
id est non habilis interpretatur.
marg.|
{i}
Ad dicendum]
id est ad exponendum nobis, quasi diceret, non ibi potest ad plenum exponi, maxime vobis.
marg.|
{
k
}
Quoniam imbecilles facti estis ad audiendum]
id est debiles sensu ad capienda tanta mysteria, et intelligendum. Io. 16.c. Adhuc multa habeo vobis dicere, sed non potestis portare modo 1Cor. 3.a. Non potui vobis loqui, quasi spiritualibus, sed quasi carnalibus. Et inf. Nondum enim poteratis intelligere, sed nec nunc quidem potestis adhuc enim carnales estis. Vel aliter. Et interpretabilis ad dicendum id est qui indiget magna et subtili expositione.
[Et ideo grandis est nobis sermo]
quoniam vos,
[imbecilles facti estis]
ad audiendum, id est ad intelligendum.
marg.|
{l}
Etenim]
quasi vere imbecilles facti estis. (Etenim,) id est quia.
marg.|
{m}
Cum deberetis magistri esse propter tempus]
id est quia senes estis, vel quia diu exercitati estis in lege et Prophetis, et ab antiquo nuntiatum est vobis de Christo.
marg.|
{n}
Rursum indigetis, ut vos doceamini]
quasi diu audistis de Christo, et tamen totum iterandum est, ut sicut a principio catechizationis vestre erudiamini, et ita tempus magnum amisistis. Chrysostomus Propter quanta differam labentes debentes alios docere neque simpliciter Discipuli. Hier. Ridiculum est elementarius senex. Is. 65.d. Puer centum annorum morietur. Ideo dicit. Eccl. 4.c. Fili, conserva tempus id est non perdas tempus : quia sicut non perit capillus de capite ; ita nec momentum de tempore, dicit beatus Bernardus
marg.|
Et nota, quod sicut quidam sunt, qui secundum tempus suum non sunt magistri. Ita sunt aliqui, qui ante tempus volunt {7.
248vb} magistri fieri. Is. 18.c. Ante messem totus effloruit. Ideo dicitur Lam. 1.e. Vocavit adversum me tempus, tempus scilicet perditum, vel preoccupatum ; perditum per negligentiam : vel preoccupatum, per presumptionem, et superbiam quasi per tempus tribulationis, scilicet Ier. 30.a. Tempus tribulationis est. Chrysostomus Unde deberetis esse fortes, facti estis infirmi. (Rursum indigetis, ut vos doceamini, que sunt elementa exordii sermonum Dei.) Sic multi videntur esse magni magistri, vel deberent esse, tamen ignorant elementa exordialia sermonum Dei id est bonam vitam, que debet primo addisci, antequam homo possit intelligere sermones Dei. Bona enim vita fundamentum est, super quod debet edificari scientia Scripture. Unde 1Tim. 4.d. Attende tibi et doctrine id est primo stude bene vivere, postea scire. Primo ad vitam, postmodum ad scientiam, 2Tim. 3.d. Semper discentes, et numquam ad scientiam veritatis pervenientes. Vel (elementa exordii sermonum Dei,) sunt modi diversi, per quos invitat nos Dominus ad penitentiam. Mt. 4.a. Exordium enim sermonum Christi fuit penitentiam agere. Ad quam multis modis invitat, per promissionem regni celestis, per comminationem supplicii ; per spem venie, per detestationem culpe.
marg.|
Vel. (Elementa exordii sermonum Dei,) sunt articuli fidei, qui in exordio debent homini predicari, quia fundamentum est fides, et est ibi intransitiva constructio,
[elementa exordii]
id est que sunt exordium in sermonibus Dei. Unde ut elementa recitat eis Apostolus, inf. 6.a. Hec, scilicet fidei ad Deum. Baptismum doctrine, impositionis manuum, resurrectionis mortuorum, et iudicii, etc. 1Cor. 3.c. Fundamentum aliud nemo potest ponere, etc.
marg.|
{o}
Facti estis]
id est ad hoc redacti.
marg.|
{p}
Quibus lacte opus sit]
ad similitudinem infantium, id est humili sermone, et facili instructione, 1Cor. 3.a. Tamquam parvulis in Christo lac dedi vobis potum, non escam.
marg.|
{q}
Non solido cibo]
id est doctrina subtiliori et altiori. Is. 28.c. Quem docebit scientiam, et quem intelligere faciet auditum ablactatos a lacte. Unde Gn. 21.a. Crevit ergo puer et ablactatus est fecitque Abraham grande convivium in die ablactationis eius ; tunc enim transit puer ad mensam patris. Chrysostomus Non dixit opus habetis, (sed facti estis opus) habentes id est vos hoc fecistis, per negligentiam in necessitatem hanc incidistis. Item Chrysostomus Lac vocat, quod congruit iustioribus, quod perfectionibus contrarium est, et nocivum sit in usu, ut legalia, que nunc non opportet superferri, nobis enim hec obsunt ; sed illos nutriebant numquam obstantia eis. Secundum Glossa Lac est facilis doctrina, que edificat parvulos quoniam mentes teneras, et angustas panis effocat ; tamen sicut dicitur Lam. 4.a. Parvuli petierunt panem, id est rustici idiote volunt doctrinam difficilem, et ideo fiunt heretici, quia lacte simplicis doctrine non sunt contenti. Hoc est contra scholares, qui dimissa historia et moralitate Scripture, que ut lac nutrit, statim insiliunt ad questiones difficiles. Sed hoc non expedit.
marg.|
{r}
Omnis enim, qui lactis est particeps]
id est qui lacte nutritur simplicis doctrine.
marg.|
{s}
Expers est sermonis iustitie]
id est qui iustis et perfectis conveniunt. Parvulis enim non prodest de altioribus, et subtilioribus loqui. Vel
[Qui lactis est particeps]
id est qui delectatur in carnalibus, vel legalibus.
marg.|
{s}
Expers est sermonis iustitie]
id est sermonis Evangelii. Chrysostomus ponit hanc litteram. Omnis, qui participat lacte, expers est sermonis iustitie. Quid est autem sermo iustitie, sicut Christus ait Mt. 5.c. Nisi abundaverit iustitia vestra, etc. vita et conversatio. Vel iustitiam vocat Christum, 1Cor. 1.d. Factus est nobis Sapientia a Deo, et iustitia, et sanctificatio, et redemptio. Expers est, dico.
marg.|
{t}
Parvulus enim est]
ideo nec potest vesci pane solido. Chrysostomus Videas aliam parvulitatem, quam naturalem. Parvulus enim dicitur humilitate, 1Th. 2.b. Facti sumus parvuli in medio vestrum. Item dicitur stoliditate 1Cor. 14.d. Nolite pueri effici sensibus, sed malitia parvuli estote ; in quo notatur non tantum parvulitas stoliditatis, que reprobanda est ; sed etiam innocentie, et benignitatis, que amplexanda est. Item est parvulus quadam casta simplicitate. Unde 1Pt. 2.a. Sicut modo geniti infantes rationabiles sine dolo lac concupiscite. Item parvulus dicitur nocivus in fide natura, vel conversione, de quo loquitur hic. Unde Chrysostomus Si decem millia annos illud in fide habeamus, et non certi fuerimus, in ea parvuli sumus.
marg.|
{u}
Perfectorum autem]
quasi parvulus est particeps lactis, sed perfectorum sensu et opere, Chrysostomus Perfectum illum vocamus, qui cum fide vitam habet rectam, 1Cor. 14.d. Sensibus autem perfecti estote. Mt. 5.g. Estote perfecti sicut Pater vester perfectus est. Istorum perfectorum.
marg.|
{x}
Est solidus cibus]
Unde 1Cor. 1.b. Sapientiam loquimur inter perfectos. Quos hic intelligi velit, perfectos explicat, subdens, scilicet.
marg.|
{y}
Eorum, qui pro
{7.
249ra}
consuetudine]
id est quia consueti sunt studio, et lectione Scripturarum, et frequentia bonorum operum.
marg.|
{a}
Exercitatos habent sensus]
id est intellectus non tantum naturaliter acutos, sed pro consuetudine exercitatos, quia consuetudo altera natura est. Exercitatos, dico, ad discretionem boni, et mali a minus malo. Is. 4.c. Butyrum et mel comedet, ut sciat reprobare malum, et eligere bonum, 1Tim. 5.d. Quedam facta bona manifesta sunt prudentibus. Nec tamen exercitari debet homo ad discretionem boni ac mali, sed ad operationem boni, et detestationem mali, 1Tim. 4.b. Exerce autem teipsum ad pietatem : nam exercitatio corporis ad modicum valet ; pietas autem ad omnia.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Hbr. Capitulum 5), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 29/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=73&chapitre=73_5)
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Hbr. Capitulum 5), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 29/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=73&chapitre=73_5)
Notes :