Nicolaus de Lyra

<01.5977> Tractatus de differentia nostrae translationis ab hebraica littera in Veteri Testamento

Numérotation du verset Ep53. Prol.5977,1 
prol.|A {LYR1T1} Incipit tractatus de differentia littere hebraice et nostre translationis1
A ¶Codd. : P3359 ( f. 25r, deinde locatim contuli ) ; P17260 = Paris, BnF, lat. 17260 ( 49ra ) ; Ed1507 = Nicolaus de Lyra, Tractatus de differentia nostræ translationis ab hebraica littera in Veteri Testamento, Rouen, Martin Morin, 1507 ; Ed1512 =   Nicolaus de Lyra, In librum differentiaru[m] veteris testamenti cum quibusdam aliis additionibus, [Alcalá de Henares, 1512] ; non contuli : Paris, Mazarine, Ms 168 / 8, f. 207-238 etc .  - Repertorium biblicum, n° 5977 .
1 Incipit... translationis P3359 ] Tractatus de differentia nostre translationis ab ebraica super Veteris Testamenti N<icolai> de Lyra Philadelphia , Ingeniosissimi clarissimique sacre theologie doctoris magistri Nicolai de Lyra in hebraica latinaque lingua admodum limati Veteris ac Novi Testamenti et per consequens totalis Sacre Scripture postillatoris profundissimi sacrique ordinis minorum professoris devotissimi tractatus de differentia nostre translationis ab hebraica littera in Veteri Testamento a mundi principio impressioni minime traditus necnon secundum primum exemplar a prefato reverendo domno editum ac compillatum solerti studio examinatus ac correctus ac ab honesto viro Magistro Martino Morin iuxta divi laudi valuas moram trahente in civitate Rothomagensi [Rouen, France] artis impressorie opifice doctissimo impressus incipit feliciter. {1v vacat} Incipit tractatus de differentia nostre translationis ab hebraica littera Veteris Testamenti editus a fratre Nicolao de Lyra de ordine fratum minorum et completus anno Domini tricesimo tertio, die sabbati ante festum beati Luce evangeliste [17.10.1333] praem. Ed1507 ( f. 1r-2ra) , Incipit prologus Nicolai de Lyra in librum differentiaru[m] veteris testamenti cum quibusdam aliis additionibus Ed1512 , om. P17260
Numérotation du verset Ep53. Prol.5977,2 
prol.| {LYR1T2} « Sapientiam scribe in tempore vacuitatis » (Ecclesiastici 38a). Scriptura sacra proprie sapientia nominatur Deuteronomii 4°b : « Hec est sapientia vestra2 et3 intellectus coram populis ». Et ideo, postquam auxiliante Deo scripsi super totam sacram Scripturam - primo super4 libros qui canonici dicuntur, postea super illos qui non sunt de canone, prout distinguit beatus Hieronymus in prologo galeato qui communiter in bibliis preponitur libris Regum.
a Sir. 38, 25 .
b Dt. 4, 6.
2 vestra P17260 (49ra) ] nostra P3359 Philadelphia Ed1507
3 et] om. P17260
4 super] + omnes Ed1512
Numérotation du verset Ep53. Prol.5977,3 
prol.| {LYR1T4} Dei gratia5 mihi vacat adhuc tempus ad scribendum. De eius auxilio confidens disposui, secundum sapient<ie> consilium6, applicare calamum ad signandum loca Veteris Testamenti in quibus translatio nostra videtur ab hebraica littera variari7 {2rb} , motus ad hoc triplici ratione.
5 gratia] + quoniam Ed1512
6 sapientie consilium] scrips., sapien. P3359, sap. consilium Philadelphia Ed1507, sapientis consilium Ed1512
7 variari P3359 Philadelphia Ed1507] variare
Numérotation du verset Ep53. Prol.5977,4 
prol.| {LYR1T4} Prima est quia, licet scribendo super Vetus Testamentum tales variationes in pluribus locis tetigerim, tamen in hoc opere propono plures ponere et aliquas breves expositiones aliquando inserere ad maiorem intelligentiam veritatis. Secunda est quia, quamvis scribendo super Vetus Testamentum brevitati8 studuerim quantum potui, bono modo tamen totum opus propter sui magnitudinem faciliter haberi non potest a pauperibus studiosis. Presens autem opusculum haberi poterit a quolibet studioso. Tertia est quia dicte variationes expeditius videri poterunt cum simul segregatim ab aliis erunt scripte.
8 brevitati] brevitate Philadelphia
Numérotation du verset Ep53. Prol.5977,5 
prol.| {LYR1T5} Sic igitur procedam quod, incipiendo a Genesi, signabo capitula per ordinem in quibus est aliquid dicendum, alia subticendo9, loca vero capitulorum signabo per litteras, sicut in concordanciis fieri consuevitc. Ponam etiam primo litteram translationis nostre et litteram hebraicam consequenter et consimiliter faciam in aliis libris secundum gratiam a Domino mihi dandam. {2va}
c Cette remarque confirme le fait que les divisions alphabétiques des chapitres de la Vulgate n’étaient pas habituellement reproduites dans les marges des bibles latines encore à la fin du premier tiers du 14e siècle. Il s’agit touiours de références à des divisions virtuelles dont l’usage a été vulgarisé avec les concordances bibliques anglaises, au cours du 3e tiers du 13e siècle, puis adopté par les correctoires bibliques et par certains commentaires bibliques tardifs. Les manuscrits les plus anciens de la postille dominicaine (Hugues de Saint-Cher) n’associent pas de division alphabétique aux chapitres des références bibliques.
9 subticendo P17260 Ed1507 ] conticendo P3359
Numérotation du verset Ep53. Prol.5977,6 
prol.| {LYR1T6} Notandum quod in hoc opere ubi10 Glossa sine determinatione, intelligendum est de Glossa hebraica. 11
10 ubi] + ponitur Ed1512
11 Notandum... hebraica] om. Ed1507
marg.| [reliqua in loc. cit. Infra : Corpus : Nicolaus de Lyra]
Numérotation du verset Ep53. Prol.5977,7 
prol.| {LYR1T7} [epilogus] 12 Alii vero libri qui in nostris bibliis ponuntur communiter inter libros Veteris Testamenti, scilicet Tobias, Iudith, Sapientie, liber Ecclesiasticus, libri Macchabeorum et ultima duo capitula Danielisd non sunt de canone {95rb} nec habentur apud Hebreos, propter quod, quantum ad ipsos, non potest aliqua differentia poni inter translationem nostram et hebreicam litteram. Differentia namque aliquorum utrumque differentium presupponit. Possent autem aliqui credere quod in hoc opere et in postillis super Vetus Testamentum multa posuerim de hebraico, aliter quam sint13 in veritate cum in hac lingua non sim multum sed modicum instructus, propter quod omnes volo scire quod in dictis operibus nihil posui de hebraico14 capite proprio tantum sed cum directione et collatione atque consilio virorum in hebraico peritorum. B
d Dn. 13-14.
B ¶Codd. : P3359 P17260 Ed1507 Ed1512
12 Alii P3359 P17260 Ed1507 ] Annotatio sive conclusio ispius Nicolai in calce operis praem. Ed1512
13 sint P3359 P17260 Philadelphia Ed1507 ] fuit Ed1512
14 hebraico] + ex Ed1507
Numérotation du verset Ep53. Prol.5977,8 
prol.| {LYR1T8} Sciendum etiam quod apud Hebreos multa sunt nomina equivoca et aliquando translatio nostra tenet unum sensum, Hebrei alium, sicut ostendi in pluribus locis in operibus predictis, Varii etiam doctores hebraici Vetus Testamentum exponendo propter equivocationem dictam inter se variantur15. Ego vero in talibus communiter secutus sum Rabbi Salomon em e cuius doctrina apud Iudeos modernos magis authentica reputatur16. Finis17. C
e Rabbi Salomon ben Isaac vel (contractione) Rashi (רבי שלמה בן יצחק הצרפתי (1040-1105
C ¶Codd. : P3 3 5 9 P17260 Philadelphia Ed1507 Ed1512
15 variantur P3359 P17260 Ed1507 ] variant Ed1512
16 reputatur] putatur etc. Philadelphia
17 Finis Ed1507 ] om. codd. , Hec Nicolaus Ed1512
Numérotation du verset Ep53. Prol.5977,9 
prol.| {LYR1T9} Explicit tractatus de differentia nostre translationis ab hebraica littera Veteris Testamenti editus a fratre Nicolao de Lyra de ordine18 fratrum minorum19.D
D ¶Codd. : P3359 P17260 Ed1507 Ed1512
18 de ordine] ordinis P3359
19 Explicit... minorum] + et completus anno Domini millesimo trecentesimo tricesimo tertio, die sabbati ante festum beati Luce evangeliste P17260 , + Pertinens M<agistro> Ioanni Guerin, Parisiensis diocesis, qui suis propriis sumptibus fecit scribi per M. hospitis Amb<ianensis> diocesis. Deo gratias. Anno Domini 1462°, 22° decembris P3359, + cum aliquibus additionibus sive annotationibus. ¶ Et notandum quod ubicumque in hoc volumine legitur “in bibliis nostris antiquis” quos sic frequenter abbreviatur videlicet : “in bi<bliis> no<stris> an<tiquis>” intelligimus quosdam vetustissimos codices Gothicis caracteribus propter nimiam antiquitatem scriptos quos constat esse a temporibus destructionis Hispanie. Fueruntque repti in civitate Toletan<ae> ac deinde in libraria collegii Complutensis collocati. Sunt etiam ibi alii codices licet non tam antiqui sed tamen cum illis antiquissimis mirum in modum concordantes. Que quidem Biblie antique ita cum Hebreorum voluminibus in pluribus locis concordant ut id quod in communibus bibliis ab hebreo dissentire videtur scriptorum vel librariorum incuria ac negligentia factum esse videatur. Similiter etiam notandum quod ubicumque legitur “in bibliis nostris correctis” sic videlicet “bi<blis> no<stris> corre<ctis>” intelligimus quosdam codices modernos maiori cura ac vigilantia quam vulgares impressos. Deo Gratias Ed1512 | Explicit... evangeliste] Reverendissimi Domni doctorisque eximii fratris Nicolai de Lira tractatus de differentia littere hebreice a nostra translatione quo ad Vetus Testamentum feliciter explicit fine. Impressus Rothomagi per solertissimum artis impressorie opificem Magistrum Martinum Morin iuxta divi laudi limina residentem Ed1507


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ep53. Prol.5977), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 25/05/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=01&chapitre=01_Prol.5977)
Signaler un complément d'information

Notes :