^a Cf. Mt. 4, 5-6 : « Tunc assumpsit eum diabolus in sanctam civitatem, et statuit eum super pinnaculum templi, et dixit ei : Si Filius Dei es, mitte te deorsum. Scriptum est enim : Quia angelis suis mandavit de te, et in manibus tollent te, ne forte offendas ad lapidem pedem tuum ».

^b Cf. Ex. 25, 18 : « Duos quoque cherubim aureos et productiles facies, ex utraque parte oraculi ».

^c Cf. Gn. 41, 17-25 : « Narravit ergo Pharao quod viderat : Putabam me stare super ripam fluminis, et septem boves de amne conscendere, pulchras nimis, et obesis carnibus : quae in pastu paludis virecta carpebant. Et ecce, has sequebantur aliae septem boves, in tantum deformes et macilentae, ut numquam tales in terra Egypti viderim : quae, devoratis et consumptis prioribus, nullum saturitatis dedere vestigium : sed simili macie et squalore torpebant. Evigilans, rursus sopore depressus, vidi somnium. Septem spicae pullulabant in culmo uno plenae atque pulcherrimae. Aliae quoque septem tenues et percussae uredine, oriebantur e stipula : quae priorum pulchritudinem devoraverunt. Narravi coniectoribus somnium, et nemo est qui edisserat. Respondit Ioseph : Somnium regis unum est : quae facturus est Deus, ostendit Pharaoni ».

^d 2Cor. 11, 14.

^e Cf. Act. 16, 16 ; Glosa interl . (Act. 16, 21).

^f Cf. Act. 16, 17 : « Haec subsecuta Paulum et nos, clamabat dicens : Isti homines servi Dei excelsi sunt, qui annuntiant vobis viam salutis ».

^g ¶Fons : Augustinus Hipponensis , De diversis quaestionibus ad Simplicianum, lib. 2, qu. 3, cap. 1.1 sqq. : « Item quaeris, utrum spiritus immundus qui erat in pythonissa potuerit agere, ut samuel a saule uideretur et loqueretur cum eo. sed multo maioris miraculi est, quod ipse satanas princeps immundorum omnium spirituum potuit loqui cum deo et petere temtandum iob iustissimum uirum, qui etiam apostolos temtandos petit. aut si hoc ideo non habet difficilem quaestionem, quia per quam uoluerit creaturam cui uoluerit creaturae ubique praesens ueritas loquitur, nec propterea magni meriti est cui loquitur deus; interest enim quid loquatur, quia et imperator cum multis innocentibus non loquitur, quibus prouidentissime consulit ad salutem, et cum multis nocentibus loquitur, quos iubet interfici, si ergo hinc propterea nulla quaestio est, nulla sit quaestio, quomodo etiam inmundus spiritus cum anima sancti uiri loqui potuerit. omnibus enim sanctis deus creator et sanctificator longe utique maior est. quod si hoc mouet, quod licuerit maligno spiritui excitare animam iusti et tamquam de abditis mortuorum receptaculis euocare, nonne magis mirandum est quod satanas ipsum dominum assumsit et constituit super pinnam templi? quolibet enim modo fecerit, ille etiam modus, quo samueli factum est ut excitaretur, similiter latet, nisi forte quis dixerit faciliorem diabolo fuisse licentiam ad dominum uiuum unde uoluit assumendum et ubi uoluit constituendum quam ad samuelis defuncti spiritum a suis sedibus excitandum. quod si illud in euangelio nos ideo non perturbat, quia dominus uoluit atque permisit nulla deminutione suae potestatis et diuinitatis id fieri, sicut ab ipsis iudaeis, quamquam peruersis atque immundis et facta diaboli facientibus, et teneri se et uinciri et inludi et crucifigi atque interfici passus est, non est absurdum credere ex aliqua dispensatione diuinae uoluntatis permissum fuisse, ut non inuitus nec dominante atque subiugante magica potentia, sed uolens atque obtemperans occultae dispositioni dei, quae pythonissam illam et saulem latebat, consentiret spiritus prophetae sancti se ostendi aspectibus regis diuina eum sententia percussurus. cur enim anima boni hominis, a malis uiuis euocata si uenerit, amittere uideatur dignitatem suam, cum et uiui plerumque boni uocati ad malos ueniant et agant cum eis quod officium postulat aequitatis, seruato atque inconcusso decore uirtutis suae et illorum uitiis pro rerum praesentium uel usu uel necessitate tractatis? quamquam in hoc facto potest esse alius facilior exitus et expeditior intellectus, ut non uere spiritum samuelis excitatum a requie sua credamus, sed aliquod phantasma et imaginariam inlusionem diaboli machinationibus factam, quam propterea scriptura nomine samuelis appellat, quia solent imagines earum rerum nominibus appellari quarum imagines sunt; sicut omnia quae pinguntur atque finguntur ex aliqua materie metalli aut ligni uel cuiusque rei aptae ad opera huiusmodi quaeque etiam uidentur in somnis et omnes fere imagines earum rerum quarum imagines sunt appellari nominibus solent. quis enim est qui hominem pictum dubitet uocare hominem? quando quidem et singulorum quorumque picturam cum aspicimus, propria quoque nomina incunctanter adhibemus, uelut cum intuentes tabulam aut parietem dicimus : ille cicero est, ille sallustius, ille achilles, ille hector, hoc flumen simois, illa roma, cum aliud nihil sint quam pictae imagines. unde cherubim, cum sint caelestes potestates, fictae tamen ex metallo, quod imperauit deus, super arcam testamenti magnae rei significandae gratia, non aliud quam cherubim illa quoque figmenta uocitantur. item quisquis uidet somnium non dicit : uidi imaginem augustini aut simpliciani, sed : uidi augustinum aut simplicianum, cum eo tempore, quo tale aliquid uidit, nos ignoraremus; usque adeo manifestum est non ipsos homines sed imagines eorum uideri. et farao spicas se dixit uidisse in somnis et boues, non spicarum aut boum imagines. si igitur liquido constat nominibus earum rerum quarum imagines sunt easdem imagines appellari, non mirum est quod scriptura dicit samuelem uisum, etiamsi forte imago samuelis apparuit machinamento eius qui transfigurat se uelut angelum lucis et ministros suos uelut ministros iustitiae. iam uero si illud mouet, quomodo et a maligno spiritu sauli uera praedicta sunt, potest et illud mirum uideri, quomodo daemones agnouerint christum, quem iudaei non agnoscebant. cum enim uult deus etiam per infimos infernos que spiritus aliquem uera cognoscere, temporalia dumtaxat atque ad istam mortalitatem pertinentia, facile est et non incongruum, ut omnipotens et iustus ad eorum poenam quibus ista praedicuntur, ut malum quod eis impendet, antequam ueniat, praenoscendo patiantur, occulto apparatu ministeriorum suorum etiam spiritibus talibus aliquid diuinationis impertiat, ut quod audiunt ab angelis praenuntient hominibus. tantum autem audiunt, quantum omnium dominus atque moderator uel iubet uel sinit. unde etiam spiritus pythonius in actibus apostolorum attestatur paulo apostolo et euangelista esse conatur. miscent tamen isti fallacias, et uerum quod nosse potuerint non docendi magis quam decipiendi fine praenuntiant. et forte hoc est quod, cum illa imago samuelis saulem praediceret moriturum, dixit etiam se cum futurum, quod utique falsum est. magno quippe interuallo post mortem separari bonos a malis in euangelio legimus, cum dominus inter superbum illum diuitem, cum iam apud inferos tormenta pateretur, et illum qui ad eius ianuam ulcerosus iacebat iam in requie constitutum magnum chaos interiectum esse testatur. aut si propterea samuel sauli dixit : me cum eris, ut non ad aequalitatem felicitatis, sed ad parem condicionem mortis referatur, quod uterque homo fuerit et uterque mori potuerit, iam que mortuus mortem uiuo praenuntiabat ».