Nicolaus de Lyra

Capitulum 6

Numérotation du verset 4Rg. 6,1 

Dixerunt autem filii prophetarum ad Eliseum : Ecce locus in quo habitamus coram te, angustus est nobis.
Numérotation du verset 4Rg. 6,2 

Eamus usque ad Iordanem et tollant singuli de silva materias singulas ut edificemus nobis ibi domum1
1 domum] locum Weber
ad habitandum. Qui dixit : Ite.
Numérotation du verset 4Rg. 6,3 

Et ait unus ex illis : Veni ergo et tu cum servis tuis. Respondit : Ego veniam.
Numérotation du verset 4Rg. 6,4 

Et abiit cum eis. Cumque venissent ad Iordanem cedebant ligna.
Numérotation du verset 4Rg. 6,5 

Accidit autem ut cum unus materiem succidisset,
caderet
ferrum
securis
in aquam.
Exclamavitque ille et ait : Heu heu heu2 domine mi et hoc ipsum mutuo acceperam.
2 heu… heu] eheu eheu eheu Weber
Numérotation du verset 4Rg. 6,6 

Dixit autem homo Dei : Ubi cecidit ? At ille monstravit ei locum. Precidit ergo lignum et misit illuc natavitque ferrum.
Numérotation du verset 4Rg. 6,7 

Et ait : Tolle. Qui extendit manum et tulit illud.
Numérotation du verset 4Rg. 6,8 

Rex autem Syrie pugnabat contra Israel.
Consiliumque iniit cum servis suis dicens : In loco illo et illo ponamus insidias.
Numérotation du verset 4Rg. 6,9 

Misit itaque vir Dei ad regem Israel
dicens : Cave ne transeas in locum illum3 quia ibi Syri in insidiis sunt.
3 locum illum] loco illo Weber
Numérotation du verset 4Rg. 6,10 

Misit itaque4 rex Israel ad locum quem dixerat ei vir Dei, et preoccupavit eum, et observavit se ibi non semel neque bis.
4 itaque] om. Weber
Numérotation du verset 4Rg. 6,11 

Conturbatumque est cor regis Syrie pro hac re, et convocatis servis suis, ait : Quare non indicastis mihi quis proditor mei sit apud regem Israel ?
Numérotation du verset 4Rg. 6,12 

Dixitque unus servorum eius : Nequaquam domine mi rex sed Eliseus propheta qui est in Israel indicat regi Israel omnia verba quecumque locutus fueris in conclavi tuo.
Numérotation du verset 4Rg. 6,13 

Dixit eis : Ite et videte ubi sit, ut mittam et capiam eum. Annuntiaveruntque ei dicentes : Ecce in Dothaim5.
5 Dothaim] Dothan Weber
Numérotation du verset 4Rg. 6,14 

Misit ergo illuc equos et currus et robur exercitus qui, cum venissent nocte, circumdederunt civitatem.
Numérotation du verset 4Rg. 6,15 

Consurgens autem diluculo minister viri Dei egressus est, viditque exercitum in circuitu civitatis et equos et currus. Nuntiavitque ei dicens : Heu heu heu6 domine mi quid faciemus ?
6 heu… heu] eheu eheu eheu Weber
Numérotation du verset 4Rg. 6,16 

At ille respondit : Noli timere,
plures enim nobiscum sunt quam cum illis.
Numérotation du verset 4Rg. 6,17 

Cumque orasset Eliseus ait : Domine, aperi oculos huius ut videat.
Et aperuit Dominus oculos pueri et vidit. Et ecce mons plenus equorum et curruum igneorum in circuitu Elisei.
Numérotation du verset 4Rg. 6,18 

Hostes vero descenderunt ad eum. Porro Eliseus oravit Dominum dicens : Percute, obsecro, gentem hanc cecitate. Percussitque eos Dominus ne viderent iuxta verbum Elisei.
Numérotation du verset 4Rg. 6,19 

Dixit autem ad eos Eliseus : Non est hec via, nec ista est civitas. Sequimini me et ostendam vobis virum quem queritis duxit ergo eos in Samariam.
Numérotation du verset 4Rg. 6,20 

Cumque ingressi fuissent in Samaria dixit Eliseus : Domine, aperi oculos istorum ut videant. Aperuitque Dominus oculos eorum et viderunt esse se in medio Samarie.
Numérotation du verset 4Rg. 6,21 

Dixitque rex Israel ad Eliseum cum vidisset eos : Numquid percutiam eos, pater mi ?
Numérotation du verset 4Rg. 6,22 

At ille ait : Non percuties, neque enim cepisti eos gladio et arcu tuo ut percutias, sed
pone panem et aquam coram eis, ut comedant et bibant et vadant ad dominum suum.
Numérotation du verset 4Rg. 6,23 

Et apposita7 est eis ciborum magna preparatio, et comederunt, et biberunt et dimisit eos. Abieruntque ad dominum suum. Et ultra non venerunt latrones Syrie in terram Israel
7 Et apposita] appositaque Weber
Numérotation du verset 4Rg. 6,24 

Factum est autem post hec, congregavit Benadab rex Syrie universum exercitum suum, et ascendit et obsidebat Samariam.
Numérotation du verset 4Rg. 6,25 

Factaque est fames magna in Samaria, et tamdiu obsessa est, donec venundaretur caput asini octoginta argenteis, et quarta pars cabi stercoris columbarum quinque argenteis.
Numérotation du verset 4Rg. 6,26 

Cumque rex Israel transiret per murum, mulier exclamavit ad eum dicens : Salva me domine mi rex.
Numérotation du verset 4Rg. 6,27 

Qui ait : Non. Te salvet Dominus. Unde salvare te possum de area an de torculari ? Dixitque ad eam rex : Quid tibi vis ? Que respondit :
Numérotation du verset 4Rg. 6,28 

Mulier ista dixit mihi : Da filium tuum ut comedamus eum hodie et filium meum comedemus cras.
Numérotation du verset 4Rg. 6,29 

Coximus ergo filium meum et comedimus. Dixique ei die altera : Da filium tuum ut comedamus eum. Que abscondit filium suum.
Numérotation du verset 4Rg. 6,30 

Quod cum audisset rex scidit vestimenta sua et transiebat super murum. Viditque omnis populus cilicium quo vestitus erat ad carnem intrinsecus.
Numérotation du verset 4Rg. 6,31 

Et ait rex8 : Hec mihi faciat Deus et hec addat. Si steterit caput Elisei filii Saphat super eum hodie.
8 rex] om. Weber
Numérotation du verset 4Rg. 6,32 

Eliseus autem sedebat in domo sua et senes sedebant cum eo. Premisit itaque virum, et antequam veniret nuntius, ille dixit ad senes. Numquid scitis quod miserit filius homicide huc9 ut precidatur caput meum ? Videte ergo cum venerit nuntius, claudite10 ostium et non sinatis introire eum11. Ecce enim sonitus pedum domini eius post eum est.
9 huc] hic Weber |
10 claudite] cludite Weber |
11 introire eum] inv. Weber |
Numérotation du verset 4Rg. 6,33 

Adhuc12 illo loquente eis : Apparuit nuntius qui veniebat ad eum et ait : Ecce tantum malum a Domino est et13 quid amplius exspectabo a Domino ?
12 adhuc] et praem. Weber |
13 et] om. Weber |

Capitulum 6

Numérotation du verset 4Rg. 6,ad litteram 
marg.| marg.| {893} .1. Dixerunt autem. Hic ponuntur miracula ad infidelium insidiantium repressionem, primo tamen premittitur miraculosa ferri natatio, secundo dicta repressio, ibi : Rex autem Syrie. Circa primum dicitur.
prol.| {894}
marg.| .2. Ecce locus. Dicit hic Rabbi Salomon quod Giezi qui erat cupidus quando erat cum Eliseo, molestus erat filiis prophetarum venientibus ad Eliseum ne expenderentur ea que dabantur magistro suo, et ideo ipso abiecto propter lepram plures venerunt ad Eliseum , et ideo non sufficiebat domus pro habitatione ipsorum, propter quod volebant eam dilatare.
marg.| .3. Tollant singuli id est ligna que sunt materia pro domibus edificandis.
prol.| {895 }
Numérotation du verset 4Rg. 6,ad litteram 
marg.| .1. Heu heu domine mi. Nec habeo unde restituam.
marg.| .2. Precidit ergo id est fecit aliud manubrium, quia primum erat fructum, ut dicit Rabbi Salomon
marg.| .3. Natavitque ferrum. contra naturam propriam obediendo nature auctori.
marg.| .4. Rex autem. Hic consequenter describitur insidiantium repressio. Circa quod primo describitur insidiatio eorum maligna, secundo eorum percussio digna. ibi : Porro Eliseus. tertio liberatio benigna, ibi :Dixitque{896}rex. Circa primum ponitur insidiatio Syrorum contra regem Israel. Et patet littera usque ibi :
marg.| .5. Misit itaque rex. Homines armatos in magna copia.
marg.| .6. Et preoccupavit. illas insidias capiendo.
marg.| .7. Non semel. solum supple, sed multoties. Secundo ponitur insidiatio contra Eliseum ibi :
marg.| .8. Dixitque ei. Et patet littera usque ibi :
marg.| .9. Heu heu. Cognovit enim insignia armorum, quod erant Syri Hebreorum adversarii.
prol.| {897 }
Numérotation du verset 4Rg. 6,ad litteram 
marg.| .1. Plures. sciebat enim per spiritum sanctum, protectionem angelicam in sui auxilium advenisse, cuius potestas quasi incomparabiliter maior est quam humana.
marg.| .2. Domine aperi. id est da ei virtutem videndi ea que non possunt naturaliter videri.
marg.| .3. Ecce. Facta est illa representatio visioni imaginarie, vel etiam exteriori visui per formationes talium specierum in aere, quia utroque modo potuit fieri a Deo ad designandum protectionem.
marg.| .4. Porro. Hic consequenter describitur eorum percussio ratione Elisei, cum dicitur.
marg.| .5. Percute. Hic accipitur cecitas pro ἀκρισία que, dicitur ab ἀ quod est sine, et κρίσις iudicium , et est passio, qua homo non percipit vel diiudicat secundum veritatem ea que videt, et hoc modo fuerunt percussi Sodomite volentes ostium Loth confringere, ut habetur Gn. 19.
marg.| .6. Non est scilicet ubi manet propheta quem queritis, licet enim venisset Dothaim, hoc tamen non erat ad manendum diu, sed eius mansio diuturnior erat in Samaria, patet ex dictis cap. prece. Utinam fuisset dominus meus ad Prophetam qui est in Samaria et per hoc {898} patet, quod postea sequitur c. isto, Eliseus autem sedebat in domo sua et sic certum est, quod erat in Samaria, Ex quo patet quod Eliseus dixit eis veritatem, quia via recta duxit eos in Samariam.
marg.| .7. Domine aperi. removendo acrisiam predictam.
marg.| .8. Dixitque rex. Hic consequenter ponitur istorum liberatio benigna, quia cum rex vellet eos percutere, Eliseus non permisit, sed etiam liberaliter refici a rege imperavit. unde subditur :
marg.| .9. Appositaque est, etc. Ex hoc patet, quod nomine panis et aque designatur omnis potus, et cibus in Scriptura .
marg.| .10. Et ultra. Tum ex gratitudine beneficii sibi collati ab Eliseo, tum timore, ne si venirent iterum, propter ingratitudinem Eliseus eos faceret capi, et occidi.
marg.| .11. Factum est. Hic consequenter describitur miraculum Elisei ad consolationem penitentium, et primo ponitur eorum afflictio, secundo afflictionis remotio. c. 7. Circa primum sciendum quod licet Ioram amovisset statuas Baal, tamen non amovit cultum vitulorum, quos fecerat Ieroboam, ut habetur sup. tertio capitulo Ipse etiam et populus Israel multa alia mala faciebant, propter que dominus permisit eos affligi obsidione longa, et hoc est quod dicitur.
prol.| {899 }
Numérotation du verset 4Rg. 6,ad litteram 
marg.| .1. Et tandiu. Et accipitur hic caput pro toto animali secundum aliquos, quia hic est modus loquendi apud emptores animalium, pro quanto dabitis caput id est unum animal. secundum alios accipitur pro parte corporis, deficientibus enim aliis cibari interfecerunt animalia que non erant secundum legem comestibilia, et salierunt ut carius venderentur carnes fame invalescente.
marg.| .2. Et quarta. Cabus est quedam mensura determinata. stercus autem columbarum non accipitur hic proprie quia non est comestibile nec refectivum, sed magis corruptivum, sed improprie ut habetur : pro gutture ubi congregantur grana a columbis comesta, et illud proiicitur infimo communiter. sed tunc fame invalescente coquinarii divitum illud reservabant, ut grana populo fame periclitanti venderent.
marg.| .3. Non. Fuit enim turbatus eo quod credebat eam petere refectionem cibi convenientis vel potus.
marg.| .4. Que. volens eum preservare a morte, vel forte eum sola comedere.
marg.| .5. Quod cum. eo quod populus suus erat in tanta afflictione.
prol.| {900}
marg.| .6. Viditque. Ipsum enim acceperat rex affligendo carnem suam, ut facilius impetraret Dei misericordiam.
marg.| .7. Si steterit. Hanc enim afflictionem ei imponebat, eo quod afflictionem illam suis precibus non auferebat, tenens eas efficaces apud Deum ad hoc impetrandum. Eliseus tamen ad hoc expectabat tempus congruum secundum ordinationem divine voluntatis, cuius erat conscius per Spiritum sanctum.
marg.| .8. Numquid. Quia de scitu et voluntate Achab patris Ioram Nabot innocens fuerat interfectus. ut habetur supra 3. lib. 21 capitulo
marg.| .9. Et non sinatis. Cuius causa subditur :
marg.| .10. Ecce enim. Post recessum enim nuntii Ioram penituit, et ideo sequebatur eum ad revocandum preceptum.
marg.| .11. Et ait ecce. Istud refertur ad Ioram qui iam venerat ad Eliseum .
marg.| .12. Quid amplius. quasi diceret, iam sum punitus ultima pena a Moyse predicta Dt. 28. de comestione propriorum filiorum in obsidione, et sic non restat nisi quod omnes moriamur, vel tradamus nos hostibus, nisi apud Deum venerit tempus misericordie super populum istum . propter quod Eliseus statim predixit consolationem.
Numérotation du verset 4Rg. 6,moraliter 
marg.| marg.| {893} .1. Dixerunt autem. Sequitur :
marg.| † Cumque venissent. Per securim qua ligna ceduntur hominum peccantium increpatio designatur, eo quod homo arbor conversa nominatur. Unde dicitur 2. de Anima. quod radices arboris sunt ori similes, quia per illas arbor accipit alimentum : os autem est in superiori parte hominis : radices vero in inferiori parte arboris. {894}Igitur per hanc cesionem arborum bene significatur increpatio peccantium. propter quod Ioannes Baptista. Increpans peccatores dicebat Math. 3. ca. iam securis ad radicem arboris posita est. Sed cum aliquis incaute peccantem arguit, ferrum securis de manubrio fugit et sic in aquam mergitur. Nam illud quod perficere poterat, si caute fieret, ad culpam imputatur. Sed quoniam tales ex indiscreto zelo peccantes in modo corrigendi statim ut suum defectum cognoscunt ad penitentiam recurrentes dicunt.
marg.| marg.| {895} .1. Heu heu heu domine mi , Recognoscunt enim, quod gratia a Domino sibi mutuata indebite usi sunt, sed per lignum ab Eliseo missum in aquam ferrum natat, quia Christus per lignum sue passionis ad mentem devote reductum bonum amissum restaurat.
marg.| .4. Rex autem Syrie. Syria interpretatur sublimis, et iam per regem Syrie intelligitur diabolus qui est rex super omnes filios superbie, pugnat autem contra fideles, qui per Israel intelliguntur, et ponit insidias ad ipsos capiendum, sed eius insidie per Eliseum {896}frustrantur, quando per predicatorem astutie demonis denuntiantur fidelibus, et ab eis precaventur. Per hoc autem quod rex Syrie turbatus suit contra Eliseum, et quesivit eum capere, significatur quod diabolus irascitur contra predicatorem veritatis, et querit sibi nocere. Exemplum de B. Antonio fratre minorum, quem diabolus ad impediendum eius predicationem voluit suffocare, sed sicut insidie regis Syrie contra Eliseum magis fuerunt ad eius confusionem, quia ducti fuerunt in Samariam, sic diabolus suffocare volens beatum Antonium per beatam virginem fugatus fuit turpiter confusus.
marg.| marg.| {897}† Benadad rex Syrie ingressum. Per istum regem, ut dictum est diabolus designatur. Per Samariam vero quam obsedit designatur ecclesia, eo quod Samaria custodia Domini interpretatur. In hanc autem Samariam nititur diabolus famem mittere {898}non quantum ad defectum panis materialis, sed spiritualis, scilicet verbi divini et Eucharistie sacramenti, sed per promissionem Christi per Eliseum significati abundantia fit in ecclesia Dei. Dicit enim Matthei ultimo d. Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem seculi. Et ipse est patris verbum, et ab eo datur Eucharistie sacramentum.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (4Rg. 6), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 13/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=15&chapitre=15_6)
Signaler un complément d'information

Notes :