Capitulum 13

Numérotation du verset Rm. 13,1 

Omnis anima potestatibus
sublimioribus
subdita sit.
Non est enim potestas nisi a Deo.
Que autem sunt a Deo ordinate sunt.
Numérotation du verset Rm. 13,2 

Itaque qui resistit
potestati
ordinationi Dei1 resistit.
1 Dei] post potestati Weber
Qui autem resistunt
ipsi sibi damnationem acquirunt.
Numérotation du verset Rm. 13,3 

Nam principes
non sunt timori boni operis sed mali.
Vis autem non timere
potestatem.
Bonum fac
et habebis laudem ex illa.
Numérotation du verset Rm. 13,4 

Dei enim minister est tibi in bonum.
Si autem male feceris time.
Non enim sine causa gladium portat. Dei enim minister est, vindex in iram ei,
qui male2 agit.
2 male] malum Weber
Numérotation du verset Rm. 13,5 

Ideo necessitate subditi estote,
non solum propter iram,
sed et propter conscientiam.
Numérotation du verset Rm. 13,6 

Ideo enim et tributa prestatis.
Ministri enim Dei sunt in hoc ipsum servientes :
Numérotation du verset Rm. 13,7 

reddite ergo3 omnibus debita.
3 ergo] om. Weber
Cui tributum
tributum,
cui vectigal
vectigal,
cui honorem
honorem,
cui timorem timorem4.
4 cui honorem...timorem] inv. Weber
Numérotation du verset Rm. 13,8 

Nemini quicquam debeatis,
nisi ut invicem diligatis.
Qui enim diligit proximum legem implevit.
Numérotation du verset Rm. 13,9 

Nam non adulterabis, non occides, non furaberis, non falsum testimonium dices5, non concupisces et si quod est aliud mandatum,
5 non falsum...dices] om. Weber
in hoc verbo
instauratur.
Diliges proximum tuum sicut6 te ipsum.
6 sicut] tamquam Weber
Numérotation du verset Rm. 13,10 

Dilectio proximi7 malum non operatur.
7 proximi] proximo Weber
Plenitudo ergo legis est dilectio.
Numérotation du verset Rm. 13,11 

Et hoc scientes tempus
quia hora est iam nos de somno
surgere.
Nunc enim
propior est
nostra salus
quam cum
credidimus.
Numérotation du verset Rm. 13,12 

Nox precessit, dies autem appropinquavit8
8 appropinquavit] appropiavit Weber
Abiciamus ergo opera tenebrarum
et induamur
arma
lucis,
Numérotation du verset Rm. 13,13 

sicut in die honeste ambulemus.
non in comessationibus et ebrietatibus,
non in cubilibus
et impudicitiis,
non in contentione et emulatione,
Numérotation du verset Rm. 13,14 

sed induimini9
9 induimini] induite Weber
Dominum Iesum Christum
et carnis curam ne feceritis in desideriis.

Capitulum 13

Numérotation du verset Rm. 13,1 
marg.| Omnis anima etc. Videbatur quibusdam quod mali Domini et maxime infideles bonis fidelibus non deberent dominari et quod boni bonis et1* fideles fidelibus pares esse deberent, quam superbiam Apostolus removet. Quasi: Monui ut reddatis pro malo bonum, quod perfectorum est. Tamen2   omnis anima, id est omnis homo voluntate sit subdita secularibus sive bonis sive malis potestatibus sublimioribus, id est eo quod sublimes sunt. Et debet esse subiecta. Non est enim potestas aliqua nec bonorum nec malorum hominum sive demonum   nisi data  a Deo. Nullus quod vult efficit nisi data potestate sibi a Domino3*. Unde cum Pilatus dixisset Dominoa : « Nescis quia potesatem habeo crucifigere te ?», respondit Dominusb: «Non haberes in me potestatem, nisi tibi datum esset desuper». Et diabolus, antequam aliquid tollat4. Iob, ait Domino: «Mitte manım tuam», quod est: ‘da potestatem’. Unde etiam5 Iob non ait: Dominus dedit, diabolus abstulit, sed: «Dominus dedit, Dominus absulit»c. Hinc et sapientia dicitd:"Per me tyranni tenent terram", et Iob: : «Qui facit regnare hypocritam»‘. Sic ergo6 per potestatem a Deo diabolo datam7 et Iob probatus est, ut iustus appareret, et Petrus temptatus, ne de se presumeret, et Paulus colophizatus, ne se extolleret, et Iudas damnatus ut se suspenderet.   Que 8   autem, quasi omnis potestas a Deo,   quecumque autem sunt a Deo ordinata sunt, id est rationabiliter disposita.A
a Io. 19, 10.
b Io. 19, 11.
c Iob. 34, 30.
d Cf. Prv. 8, 15-16.
A ¶Codd. : Zw58 Ed1969 = ed. Werner Affeldt , Die weltliche Gewalt in der Paulus-Exegese, Göttingen, 1969, p. 292-294 (ex P2580 P2581 P12028 P14441)
1 et] om. Zw58
2 Tamen] + •XIII• marg. Zw58
3 Domino] Deo Zw58
4 tollat Zw58 P2581 P12028 P14441 ] tolleret Ed1969
5 etiam] om. Zw58
6 ergo Zw58 P2581 P14441 ] igitur Ed1969
7 diabolo datam] inv. Zw58
8 Que] Qui Zw58
Numérotation du verset Rm. 13,2 
marg.| Itaque 9   quecumque resistit potestati vel non faciendo quod faciendum iubet, vel non ferendo patienter quod per cam a Domino sustinet,   Dei ordinationi resistit, quod quam10 grave sit, intelligi potest ex hoc quod sequitur:   qui autem resistunt ipsi 11   sibi damnationem acquirunt. B
B ¶Codd. : Zw58 Ed1969 = ed. Werner Affeldt , Die weltliche Gewalt in der Paulus-Exegese, Göttingen, 1969, p. 292-294 (ex P2580 P2581 P12028 P14441)
9 Itaque] Ita P12028
10 quam] quoniam P2581
11 ipsi] om. P2581
Numérotation du verset Rm. 13,3 
marg.| Et merito. Nam principes habentes Dei imaginem ex eo quod sub uno sunt multi, qui etiam propter corrigendam vitam et adversa prohibenda creantur sive sint boni sive sint mali   non sunt timori boni operis sed mali , id est non propter bonum opus, sed propter malum timendi sunt. Tu autem   vis non timere potestatem {Zw58 f. 44v } quecumque sit?   Fac bonum et non est unde timeas, immo habebis laudem ex ipsa eadem ipsa laudante te si bona est. Si autem est iniqua, etiam illa seviente habebis laudem ex ipsa, non quod ipsa laudante, sed ipsa tibi laudis occasionem prebente.   Si autem male feceris, time. Quare?   Non enim sine causa gladium portat, sed ut malos puniat. C
C ¶Codd. : Zw58 Ed1969 = ed. Werner Affeldt , Die weltliche Gewalt in der Paulus-Exegese, Göttingen, 1969, p. 292-294 (ex P2580 P2581 P12028 P14441)
Numérotation du verset Rm. 13,4 
marg.| Dei enim minister est, scilicet  vindex 12* constitutus a Deo in inferendam iram, id est presentem vindictam vel in ostendendam penam presenti iram futuram   ei qui male agit. Ideoque quia scilicet Dei minister est ex necessitate, subditi estote ordinationi necessarie. D
D ¶Codd. : Zw58 Ed1969 = ed. Werner Affeldt , Die weltliche Gewalt in der Paulus-Exegese, Göttingen, 1969, p. 292-294 (ex P2580 P2581 P12028 P14441)
12 scilicet vindex] inv. Zw58
Numérotation du verset Rm. 13,5 
marg.| [Augustinus] 13 Ideoque, quia scilicet Dei minister est, ex  necessitate subditi estote ordinationi necessarie et   non solum propter vitandam Dei vel principis   iram et 14   propter conscientiam, id est ut munda sit mens, qua intelligitis quod, quamvis omnes fideles sint modo unum in fide, perfectius futuri unum in spe15*, qua, sicut est Dominum16 videbunt, tamen in hac vita, tamquam in via, quasdam distantias pro differentia gentium, conditionum, sexuum, etatum et huiusmodi aliorum Apostolis ipsis auctoribus ordinum servant, ne nomen et doctrina Domini blasphemetur. E
E ¶Codd. : Zw58 Ed1969 = ed. Werner Affeldt , Die weltliche Gewalt in der Paulus-Exegese, Göttingen, 1969, p. 292-294 (ex P2580 P2581 P12028 P14441)
13 marg. Zw58
14 et] sed Zw58
15 spe Ed1569 ] spem P2581 P12028 , specie perpera Zw58
16 Dominum] Deum Zw58
Numérotation du verset Rm. 13,6 
marg.| Ideoque, videlicet in signum subiectionis, non modo facitis cetera, sed   et tributa prestatis. Non ait ‘solvitis’ sed   prestatis , tamquam reddituris, quod utique faciunt, cum pro defensione patrie pugnant vel indicia faciunt.   Ministri enim sunt Dei 17   servientes vobis18 qualiter dictum est   in hoc id est propter hoc   ipsum. Vel   tributa prestatis quod utique non est indignum. Quoniam enim potestas a Deo, quicumque potestati prestant tributa,   Ministri Dei sunt in   hoc ipsum servientes Deo, quod serviant19 potestati20. Et quia ipsi potentes et qui serviunt eis, ministri Dei sunt.
17 sunt Dei] inv. Zw58
18 vobis] nobis Zw58
19 serviant] serviunt Zw58
20 serviant potestati Ed1969 ] serviunt potestati Zw58, serviunt potenti P12028 P14441
Numérotation du verset Rm. 13,7 
marg.| Ergo reddite omnibus debita, quecumque scilicet   cui imperatori debetis   tributum quod ab ipso superate regiones solvunt21, reddite   tributum cui duci debetis   vectigal, id est censum de his, que sub ipso tuti vehitis, reddite   vectigal cui sicut Domino, debetis   timorem, reddite   timorem cui sicut honorato vel parenti vel seni vel libero, debetis   honorem, reddite honorem .e
e Cf. Ps.101, 27.
21 regiones solvunt] inv. Zw58
Numérotation du verset Rm. 13,8 
marg.| Quid per singula? Nemini quicquam debeatis nisi « ut invicem diligatis » f.
f Io. 13, 34 ; Io. 15, 12 ; Io. 15, 17 ; 1Th. 4, 9.
marg.| [Augustinus] 22 Cetera namque soluta non debentur. Sola vero dilectio est que semper redditur et semper debetur. Nec amittitur reddita sed multiplicatur; et sicut reddi non potest nisi habeatur, ita nec haberi potest nisi reddatur.
22 marg. Zw58
marg.| Qui enim. Monuit quod dilectio semper debeatur, quod ideo facit quia dilectio est plenitudo legis, id est implet legem omnibus infusa mandatis, ut cum sint decem tria pertineant ad Deum, septem ad proximum. Quasi: Semper diligite invicem.
marg.| Qui enim diligit proximum legem implevit. Vere.
Numérotation du verset Rm. 13,9 
marg.| {GME60.13.9-1}Nam hec mandata scilicet non adulterabis, non occides, non furaberis, non falsum testimonium dices, non concupisces rem proximi tui e  t si quod est aliud mandatum factum per Moysen instauratur, id est continetur et perficitur   in hoc verbo, id est   diliges proximum tuum sicut te ipsum. Hoc est mandatum de quo Dominus aitg: « Mandatum novum do vobis ut diligatis {Zw58 f. 44v } invicem ». Et addidit: Sicut dilexi vos. Christus non nisi Deum dilexit in nobis nec quem habebamus, sed ut haberemus. Hoc igitur est quod unusquisque in se debet diligere, et ideo hoc solum in proximo precipitur diligere. Hic rectissimus finis quo totus impetus dilectionis currit, 64 quoniam qui diligit iniquitatem odit animam suam.
g Io. 13, 34.
marg.| {GME60.13.9-2} [Augustinus] 23 Sed attendendum quod cum duo sint precepta caritatis, quia tamen nec Deus sine proximo nec proximus sine Deo diligi potest, sepe pro utroque ponitur unum ut qui diligit Deum hic cognitus est ab eo. Et alter alterius onera portate et sic adimplebitis legem Christi. 24Ita et hic dictum est: Qui diligit proximum legem implevit.
23 marg. Zw58
24 Nota 3 marg. Zw58
Numérotation du verset Rm. 13,10 
marg.| Ideo autem maxime dilectionem proximi solam hic ubi de moribus agitur Apostolus commemorat quia dilectio Dei magis latet, dilectio vero   proximi in quotidiana vita et moribus magis apparet, quia   dilectio proximi malum non operatur. Et quoniam omne mandatum in dilectione impletur, ergo   dilectio est plenitudo legis. Ideo qui contra illam facit, merito omnium reus dicitur, et nemo peccat nisi adversus illam faciat.
Numérotation du verset Rm. 13,11 
marg.| Et hoc scientes, scilicet quod dilectio malum non operatur, vel hoc tempus gratie scientes   abiciamus etc. Quod debemus,   quia hora est brevis et opportuna iam   nos surgere, id est ut iam surgamus ad bene operandum de   somno torporis et negligentie sive ignorantie. Nostra enim salus que nobis eterna promittitur   nunc post baptismum quo reatus solutus est propior est quam tunc cum credidimus, scilicet quam ante baptismum. Vel   nunc: P ost opera fidei quam post fidem sine operibus. Vel   nunc : Cum morti sumus proximi quam ante.
Numérotation du verset Rm. 13,12 
marg.| Et turpe est si non surrexerimus quia nox ignorantie et infidelitatis   precessit ,   dies autem quo videamus fidei luce vel visuri sumus specie   appropinquavit remissis peccatis.   Ergo abiciamus opera mala que dicuntur   tenebrarum , id est ignorantie vel quia tenebras amant et ducunt ad tenebras. Et tamquam ornamentum   induamur arma lucis, id est habitum virtutum.
Numérotation du verset Rm. 13,13 
marg.| Et ambulemus honeste actu earumdem exercentes nos ipsos sicut in die. Quasi: Quod decet in fidei luce que nobis presto est ex sole iustitie. Que vero sint   opera tenebrarum que dixit abicienda supponit: Non ambulemus  in comessationibus et ebrietatibus , id est luxuriosis conviviis. Non ambulemus in cubilibus et impudicitiis, id est pigritia dormiendi et luxuria que de nimio cibo potuque proveniunt.   Non ambulemus   in contentione et emulatione, ut moti invidia nobis nos invicem preferendos dicamus. Nota Romanos tangi in his.
Numérotation du verset Rm. 13,14 
marg.| Sed induimini Dominum Iesum Christum, id est formam eius in omnibus. Et hac induti non perfeceritis   carnis curam non dico ad necessitatem salutis, sed   in desideriis.
marg.| [Augustinus] 25 Sumenda enim sunt alimenta tamquam medicamenta scilicet causa salutis, sed cum hoc fit adiungit se tamquam pedissequa periculosa iocunditas et plerumque precurrit, ut iam causa eius fiat quod causa salutis fieri debuit, etsi contingat non apparere quod satis sit moderationi valitudinis, gaudet infelix anima, ut obtentu salutis obumbret negotium voluptatis.
25 marg. Zw58


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Gilbertus Pictaviensis, Media Glossatura (Rm. Capitulum 13), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 02/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=media&numLivre=60&chapitre=60_13)
Signaler un complément d'information

Notes :