Nicolaus de Lyra

Capitulum 12

Numérotation du verset Prv. 12,1 

Qui diligit disciplinam diligit scientiam, qui autem odit increpationes insipiens est.
Numérotation du verset Prv. 12,2 

Qui bonus est hauriet sibi1
1 sibi Ω M ΩD Ω F ΩS ΩJ Rusch ] om. Cor1 Cor2 (non est ibi) Cor3 (antiq. non habent) ΩP ΩL Weber
gratiam a Domino2*, qui autem confidit in3 cogitationibus suis impie agit.
2 gratiam – a Domino Cor1 ΩD ΩS Ω F ΩJ Clementina ] inv. Cor2 Ω M ΩL ΩP Rusch Weber cum hebr. LXX |
3 in Cava ... Ω M ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩP Rusch Ed1530 Clementina ] om. Weber |
Numérotation du verset Prv. 12,3 

Non roborabitur homo ex impietate et radix iustorum non commovebitur.
Numérotation du verset Prv. 12,4 

Mulier
diligens
corona est4 viro suo
4 est G A L Q Φ Θ Z S ΨD Ω M ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩP edd. Rusch ] om. Weber
et putredo
in ossibus eius
que confusione res dignas gerit.
Numérotation du verset Prv. 12,5 

Cogitationes
iustorum iudicia, et consilia impiorum fraudulenta5.
5 fraudulenta plerique codd. Ω M ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩP edd. Rusch ] fraudulentia G* X Σ C* T* ΨD Weber
Numérotation du verset Prv. 12,6 

Verba
impiorum6 insidiantur sanguini, os iustorum liberabit eos.
6 Verba impiorum ΩD Ω F etc.Rusch Weber ] om. Ω M (hapax)
Numérotation du verset Prv. 12,7 

Verte impios
et non erunt,
domus autem iustorum permanebit7.
7 permanebit Cor2 (Beda et hebr. et antiq. habent in singulari) Cor3 (vel) Ω M Ω F1 ΩL ΩP Rusch Weber ] permanebunt Cor3 (Beda hebr. antiq.) Ω F* ΩS ΩJ cum LXX , germinab. ΩD* ( rubr. sublin. )
Numérotation du verset Prv. 12,8 

Doctrina sua
cognoscetur8
8 cognoscetur ΩD Ω F ΩS Rusch ] noscitur Cava Σ Y Φ RGP*Z² T² S* ΓA ΨD ΩJ* ΩL ΩP Ed1530 , noscetur Amiatinus G ΩJ ΩL ΩP Weber
vir,
qui autem vanus et excors est
patebit contemptui.
Numérotation du verset Prv. 12,9 

Melior est
pauper et sufficiens sibi
quam gloriosus
et indigens pane.
Numérotation du verset Prv. 12,10 

Novit iustus
animas iumentorum suorum9, viscera autem impiorum crudelia.
9 a. – i. s. Ω M ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩP Rusch Weber] inv. Clementina
Numérotation du verset Prv. 12,11 

Qui operatur terram suam
satiabitur10 panibus,
10 satiabitur GY Θ Z T S Ω M ΩD? ΩS Ω F ΩJ Rusch edd. ] saturabitur ΩL ΩP Weber
qui autem sectatur otium stultissimus est.
Qui suavis est
vivit in11 moderationibus12 in suis monitionibus13 relinquit contumeliam14.
11 vivit in Cor1 Ω M ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL Rusch ] in vini G ² Cava Q ² Θ ΩP Clementina |
12 moderationibus Cava Q Θ Cor1 Ω M ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩP Rusch ] demorationibus G² Q² Clementina |
13 in suis monitionibus Q Θ Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩL ΩP Rusch ] in munitionibus suis Edmaior. ( apparatus ), suis autem monitionibus Cor1 ΩD ( ut vid. mf. obsc. ) |
14 Qui suavis… contumeliam G² Cava (contumelia... relinquet) Q² Θ Cor1 Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩL ΩP Rusch Clementina cum LXX ] om. Cor1 (hunc versum et multos in sequentibus detractatos hebr. et antiq. non habent nec Beda exponit et, si que glose videantur exponere, magis sunt postille quam glose) , Cor2 (stultissimus est quod in novis interponitur QUI SUAVIS..CONTUMELIAM nec hebr. nec antiq. habent), Cor3 (hebr. antiq. non habent hunc versum set glosa exponit), del. ΩL² ( va-cat ), om. Edmaior. Weber cum hebr. |
Numérotation du verset Prv. 12,12 

Desiderium impii monumentum15
15 monumentum Amiatinus Φ Θ ΨD Cor2 (vel secundum eundem Beda) Cor3 (Beda) Ω M ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL Rusch ] monimentum Cor1 (antiq. monimentum et utrumque bene dicitur) Cor3 (vel) ΩP , munimentum Cor2 (vel secundum hebr. munimentum, simile Isaie 33, 16: ‘munimenta saxorum’) Cor3 (hebr.) Weber
est pessimorum, radix autem iustorum proficiet.
Numérotation du verset Prv. 12,13 

Propter peccata labiorum
ruina
proximat malo,
effugiet autem iustus de angustia.
Numérotation du verset Prv. 12,14 

De fructu oris sui unusquisque replebitur bonis
et iuxta opera manuum suarum retribuetur ei.
Numérotation du verset Prv. 12,15 

Via
stulti recta in oculis eius16,
16 eius ΩD Ω F ΩS ΩJ ΩL ΩP Rusch ] suis Ω M (hapax)
qui autem sapiens est audit consilia.
Numérotation du verset Prv. 12,16 

Fatuus indicat statim17 iram suam,
17 indicat statim Ω M ΩD ΩS Ω F Rusch ] inv. ΩJ ΩL ΩP Weber
qui autem dissimulat iniuriam18 callidus est.
18 iniuriam ΩD Rusch Weber ] iniurias ΩS,iniuria’ Ω F
Numérotation du verset Prv. 12,17 

Qui quod novit loquitur, index19 iustitie est. Qui autem mentitur testis est fraudulentus.
19 index ΩJ ΩL ΩP Rusch Weber ] iudex ΣC Ω M Ω F ΩS Cor3 (al. habent, hebr. : NUNTIABIT IUSTITIAM), mf. obsc. ΩD
Numérotation du verset Prv. 12,18 

Est qui promittit
et quasi gladio pungitur conscientia20,
20 conscientia ΩJ Σ ... Cor3 (hebr. antiq.) Ω M ΩJ Rusch ] conscientie Cor3 (al.) ΩD ΩS Ω F ΩL ΩP Weber
lingua autem21 sapientium est sanitas22.
21 autem] eius Ω M (hapax) |
22 est sanitas Ω M ΩD ΩS Ω F ΩJ Rusch ] sanitas , inv. ΩL ΩP Weber |
Numérotation du verset Prv. 12,19 

Labium veritatis firmum erit in perpetuum23 qui autem testis est repentinus concinnat linguam mendacii.
23 erit Cor3 (hebr. antiq.) Ω M ΩJ Rusch etc.] est ΩD Ω F, om. ΩS | in perpetuum] scrips. , imperpetuum Rusch
Numérotation du verset Prv. 12,20 

Dolus in corde cogitantium mala, qui autem pacis ineunt24 consilia sequitur eos gaudium.
24 pacis ineunt Ω M ΩD ΩS Ω F ΩJ Rusch Ed1530 Clementina ] inveniunt pacis ΩL, inv. ΩP Weber
Numérotation du verset Prv. 12,21 

Non contristabit iustum
quicquid25 ei acciderit impii autem replebuntur malo.
25 quicquid Ω M ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩP Weber ] quidquid Rusch
Numérotation du verset Prv. 12,22 

Abominatio est26 Domino labia mendacia, qui autem fideliter
26 est Amiatinus Φ Θ Γ ΨD Ω M ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩP edd. Rusch ] om. Weber
agunt
placent ei.
Numérotation du verset Prv. 12,23 

Homo versutus celat scientiam
et cor insipientium provocat27 stultitiam.
27 provocat Cava X Amiatinus Q Φ ΨD Ω Rusch edd. ] provocabit Weber | stultitiam] stulticias (hapax)
Numérotation du verset Prv. 12,24 

Manus fortium dominabitur
que autem remissa est tributis serviet.
Numérotation du verset Prv. 12,25 

Meror in corde iusti28 humiliabit eum29 et sermone bono letificabitur.
28 iusti Ω M ΩD Ω F ΩJ* ΩS Rusch ] viri Cor1=Cor2 Cor3 (hebr. Beda antiq. iusti[ pro viri] ) ΩD² ( marg. ) ΩJ² ΩL ΩP Weber |
29 eum Φ ΨD Ω M ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩP Rusch ] illum G Cava Amiatinus plerique codd. ΩL, illud Weber ( X ΠH T ) |
Numérotation du verset Prv. 12,26 

Qui negligit damnum propter amicum
iustus est, iter autem impiorum decipiet eos.
Numérotation du verset Prv. 12,27 

Non inveniet fraudulentus lucrum et substantia hominis erit auri pretium.
Numérotation du verset Prv. 12,28 

In semita30 iustitie vita, iter autem devium
30 semita ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩP Rusch Weber ] semitas Θ, semitam Ω M
ducit
ad mortem.

Capitulum 12

Numérotation du verset Prv. 12,ad litteram 
marg.| {3.1651} Qui diligit disciplinam. sup. 10.c. induxit Salomon ad amorem sapientie, et in. 11. ad actus iustitie, ad que disponit maxime bona disciplina, ideo ad eam inducit in hoc ca. di.
marg.| {3.1652} .1. Qui diligit. quia per disciplinam suscipitur a doctore.
marg.|  .2. Qui autem odit increpationes, insipiens est. similis enim est furioso qui refugit medicinam.
marg.|  .3. Qui bonus est. bene utendo gratia Dei sibi data a Deo .
marg.| Hauriet sibi a domino gratiam. que meretur augeri ut aucta mereatur et perfici.
Numérotation du verset Prv. 12,ad litteram 
marg.| {3.1653} .1. Qui autem etc. de sensu presumendo.
marg.|  .2. Impie agit. quia iuste a Deo dimittitur, et sic cadit.
marg.|  .3. Non roborabitur homo. sicut Saul impie occidens sacerdotes. 1Rg. 23. et persequens David non fuit roboratus in regno, quod tamen querebat.
marg.|  .4. Radix iustorum non commovebitur. hoc est stabilitas in virtute et honore, unde David fuit stabilitus in regno pro se et sua posteritate.
marg.|  .5. Mulier. in bono regimine sui et domus sue.
marg.|  .6. Corona est. id est causa honoris.
marg.|  .7. Et putredo in ossibus eius. id est mulieris.
marg.|  .8. Que confusione res dignas. id est que adulteratur : unde Nu. 5. dicitur, de muliere suscepta a viro de adulterio, quod adducta ad sacerdotem bibebat aquas, que si erat verum crimen ei impositum a viro, causabant tumorem in eius interioribus et putrefactionem, et tandem mortem.
marg.|  .9. Cogitationes iustorum. cogitant enim cum proximo servare equitatem iustitie.
marg.|  .10. Et consilia. quia decipiunt proximum sub sani consilii specie.
marg.|  .11. Verba impiorum insidiantur. quia testificantur contra iustum in causa criminali, sicut patet de falsis testibus contra Naboth. 3Rg. 21.
marg.|  .12. Os iustorum liberabit eos. sicut os Danielis liberavit Susannam ad mortem iniuste condemnatam, Dan. 13.
marg.|  .13. Verte impios. id est converte ad bonum.
marg.|  .14. Et non erunt, scilicet impii. Vel aliter. Verte impios et non erunt. id est ad modicam mutationem deficiet eorum prosperitas, et huic sententie magis concordat littera sequens, cum dicitur per oppositum. d.
marg.|  .15. Domus autem iustorum etc. in virtute, scilicet cum hoc esset frequenter in prosperitate temporali.
marg.|  .16. Doctrina sua, scilicet bona.
marg.|  .17. Noscitur. id est apparet ei virtus.
marg.|  .18. Qui autem. id est scientia et virtute vacuus.
marg.|  .19. Et excors etc. id est sine bonitate cordis.
marg.|  .20. Patebit contemptui. aliorum.
marg.| {3.1654}
marg.| .21. Melior. hoc est de infimo statu.
marg.|  .22. Et sufficiens. in victu et vestitu secundum statum suum.
marg.|  .23. Quam gloriosus. id est bona sua expendens in vanitatibus.
marg.|  .24. Et indigens pane. id est victu sufficienti secundum statum suum.
marg.|  .25. Novit. id est servorum suorum qui sunt eius instrumenta in operibus suis, et ideo dicuntur hic iumenta quasi iuvamenta. Dominus enim iustus considerat diligenter laborem servorum suorum, et fidelitatem, ut sic eis modo iusto recompenset. Potest etiam hic exponi ad litteram de iumentis, Iudei enim erant crudeles, et ideo lex non tantum edocet eos ad pietatem circa homines, sed etiam circa bruta animalia, que precepit quiescere in die sabbathi, Ex. 20. ut sic essent magis misericordes erga homines igitur secundum hoc dicitur. Novit iustus suorum. id est considerare consuevit ne iumenta sua excessivis laboribus affligantur.
marg.|  .26. Viscera autem impiorum crudelia. erga servos suos et iumenta.
marg.|  .27. Qui operatur terram suam. eam debite colendo.
marg.|  .28. Satiabitur. habebit victum et vestitum convenientem.
marg.|  .29. Qui autem etc. quia per hoc incurrit defectum bonorum temporalium et spiritualium. secundum quod dicitur Eccl. 33.d. Multam malitiam docuit otiositas.
marg.|  .30. Qui suavis est etc. Iste versus non est in Hebreo, patet tamen eius sententia, quia ille qui suavis est per mansuetudinem, moderatus est in verbis et in factis, propter quod monendo alios non utitur verbis contumeliosis.
marg.|  .31. Desiderium impii monimentum est pessimorum. Ex abundantia enim cordis os loquitur. Mt. 12.c. et ideo impius non reducit ad memoriam nisi mala.
marg.|  .32. Radix autem iustorum. id est stabilitas eorum in virtute.
marg.|  .33. Proficiet. de bono in melius procedendo.
marg.|  .34. Propter peccata labiorum ruina proximat malo. quia per peccatum oris ruit homo in pecatum operis, et sic incurrit malum culpe et pene.
Numérotation du verset Prv. 12,ad litteram 
marg.| {3.1655} .1. Effugi autem etc. quia evadet remorsum conscientie et penam gehenne.
marg.|  .2. De fructu oris sui. id est de bona sua doctrina.
marg.|  .3. Unusquisque replebitur bonis. quia profectus discipuli redundat in meritum magistri, propter quod doctores sacri non solum habebunt auream in celo, sed etiam aureolam.
marg.|  .4. Via stulti recta etc. sicut habenti oculos humore sanguineo repletos omnia videntur rubea.
marg.|  .5. Fatuus indicat statim iram suam. quia sequitur passionem, et non rationem.
marg.|  .6. Qui autem dissimulat iniuriam etc. sicut Saul dissimulavit se audire verba iniuriosa illorum qui contemnebant suam electionem in regem. 1Rg. 10.
marg.|  .7. Qui quod novit. scilicet esse verum. loquitur. unde in Hebreo habetur. Loquens veritatem iudex iustitie est, quia profert veritatem maxime in iudicio.
marg.|  .8. Qui autem mentitur. in iudicio.
marg.|  .9. Testis est fraudulentus. quia per hoc proximus defraudatur.
marg.|  .10. Est qui promittit etc. et supple non solvit.
marg.|  .11. Quasi gladio pungitur conscientie. quia conscientia dictat sibi quod tenetur adimplere promissam.
marg.|  .12. Lingua autem sapientium est sanitas. quia sicut promittit ita adimplet, et sic est ibi quedam equalitas verborum et factorum, sicut sanitas est adequatio humorum.
marg.|  .13. Labium veritatis firmum. quia non variatur de uno in aliud.
marg.|  .14. Qui autem testis est repentinus concinnat etc. quia falsum quod testificatus est inconsiderate nititur mendaciis tamquam verum colorare.
marg.|  .15. Dolus in corde cogitantium etc. quia tales quod non possunt adimplere potestate, cogitant adimplere dolositate.
marg.|  .16. Qui autem pacis ineunt consilia. eis acquiescendo.
marg.|  .17. Sequitur eos. quod sequitur ad pacem, sicut tristitia ad turbationem.
marg.|  .18. Non contristabit iustum. tristitia deiiciente a virtute.
marg.|  .19. Quicquid ei acciderit. quia fortunam adversam patienter tolerabit.
marg.|  .20. Impii autem. impatientia fracti.
marg.| {3.1656}
marg.| .21. Replebuntur malo. quia malo pene superveniet malum culpe et postea gehenne si perseverat.
marg.|  .22. Abominatio est domino labia. quia ipse est veritatis regula.
marg.|  .23. Qui autem fideliter agunt etc. quia in hoc ei assimilantur. Assimilatio vero est causa dilectionis, iuxta illud Ec. 14.c. Omne animal diligit sibi simile.
marg.| .24. Homo versutus. id est astutus.
marg.|  .25. Celat scientiam. animum suum usque ad tempus opportunum.
marg.|  .26. Et cor insipientium provocat stultitiam. scilicet alienam contra se, quia statim manifestat se per contumeliam.
marg.|  .27. Manus fortium dominabitur. hoc patet in scripturis veteri ac novi Testamenti quod reges fortes alios subiecerunt sibi et remissi servierunt alii sub tributio. Potest etiam exponi de fortitudine mentis seu rationis que sibi subiicit vires sensitivas, si autem fuerit remissa, sensualitas dominabitur.
marg.|  .28. Meror etc. de aliqua offensa Dei, quia nullus quantumcumque iustus de communi lege transit vitam presentem sine aliqua offensa culpe.
marg.|  .29. Humiliabit. coram Deo per contritionem.
marg.|  .30. Et sermone bono. qui est in fideli confessione.
marg.|  .31. Letificabitur. quia ad talem confessionem sequitur alleviatio mentis et quedam letitia.
marg.|  .32. Qui negligit damnum temporale.
marg.|  .33. Propter amicum. idest propter sublevationem amici.
marg.|  .34. Iustus est. quia amicus est magis diligendus quam lucrum temporale, sed lucrum spirituale est magis diligendum quam amicus.
marg.|  .35. Iter autem. qui dimittunt amicum propter temporale lucrum.
marg.|  .36. Decipiet eos. quia perdunt maius bonum pro minori, scilicet amicum pro lucro temporali, et frequenter etiam illo lucro defraudantur, ideo subditur.
marg.|  .37. Non inveniet fraudulentus etc. sicut ille qui nuntiavit David mortem Saulis sperans inde reportare premium, reportavit autem mortis supplicium. 2. R. 1.e.
marg.|  .38. Et substantia hominis. id est eius vita.
marg.|  .39. Erit auri pretium. id est pretiosior auro.
marg.|  .40. In semita. scilicet gratie et postea glorie.
marg.|  .41. Iter autem. a rectitudine iustitie.
marg.|  .42. Ducit ad mortem. scilicet culpe primo, et postea ad mortem gehenne.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Prv. 12), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 28/01/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=28&chapitre=28_12)
Signaler un complément d'information

Notes :