Capitulum 1
Numérotation du verset
Prv. 1,1
Incipiunt Parabole Salomonis1.
1 Incipiunt Parabole Salomonis
S*
ΩB
ΩS ΩV
²
Ed1455
] Parabole Salomonis ΩR; De Parabolis Salomonis
Rusch
; Incipiunt Proverbia Salomonis ΘH T ΩM²
Incipit liber Proverbiorum
Amiatinus
ΨD
Dur28
ΩG; Incipit liber Proverbiorum Salomonis
Cava X Q
ΦP ΩD ΩL
Weber
; Incipit liber Proverbiorum (+ Salo<monis>?
G
) quem (qui ΓM) Hebrei (grece ΓM, Iudei ΩP) misle (masloth
G
ΓM ΩA maslath ΩP) appellant (vocant
G Y
ΓM)
M
ΦRG
G S² Y
ΓM
ΩP
Ed1530 Clementina;
Incipit masloth hoc est parabole sive quod vulgo dicitur proverbia Salomonis
Z
sine titulo :
ΣT ΠH ΘA
Fi34 P128
ΩM*
*
etc.
;
def.
ΩF
¶Nota : Les témoins de la
Bible latine du Moyen Âge tardif
n’intitulent pas le livre des Proverbes de manière constante. La quinzaine de variations recensées se réduit en fait à deux leçons fondamentales qui sont de purs synonymes : “proverbes” et “paraboles”. Dans la préface
Iunga epistola
, Jérôme explique que
proverbia
est la traduction du grec de la
Koinè
(“Vulgata”) ou Septante antiochienne, tandis que
Parabole
est la traduction de l’Hébreu (voir aussi ). On ne peut pas exclure que
Parabole
ait été privilégié à Paris dans l’intention de rappeler la conformité de la Bible chrétienne latine avec la
Veritas hebraica
, dans un contexte apologétique et dialectique assez caractéristique des tendances de l’exégèse latine de la fin du 12e siècle, en dialogue avec une communauté juive très présente notamment en France. La cause réelle du succès de
Parabole
est probablement plus pragmatique. La pluspart des bibles glosées n’ont pas de titre propre en tête du livres des Prv. qui commence par le prologue
Iungat epistola.
C’est le premier mot du Texte (
Parabola...)
en gros module émergeant au-dessus d’une flotilles de gloses, qui a été considéré comme titre et reproduit comme titre courant. Les libraires ont reproduit ce module (préface unique et incipit) dans les bibles portatives. Les correctoires ne proposent pas d’autre titre que l’incipit du Texte. Il faut noter que le Texte même des libraires de Paris, au vu des bibles portatives, semble avoir évolué : Dôle a encore
Proverbia
(ΩD) en 1234 mais la majorité des exemplaires adopte
Parabole
au plus tard dans les années 1250.
Parabole
garde cette position jusqu’à la bible de Gutenberg avant de s’effacer à nouveau devant
Proverbia,
canonisé par la
Sixto Clémentine
(1592). Cependant, en dehors de l’influence directe du modèle de la Bible des libraires de Paris, disséminé grâce au succès des bibles portatives,
Proverbia
est maintenu et parfois restauré (ΩL ΩP), par fidélité aux modèles les plus anciens (
Amiatinus Cava
Φ Θ
etc.
), que ce soit à Paris (ΩA : bible de choeur de Saint-Victor), dans le Nord de la France (ΩL) et en Angleterre (
Dur28
ΩG ?) Certaines bibles adoptent une solution mixte :
Proverbia
dans le titre rubriqué et
Parabole
en titre courant (ΩA
P18
). Sous réserve d’inventaire plus complet et à titre d’hypothèse de travail, on peut envisager la préférence pour
Parabole
comme un marqueur codicologique d’influence parisienne, en complément des autres critères proposés par Chiara Ruzzier, La production des bibles portatives, 2022, p. 189-190.
Parabole
:
Cor1
1234 ΩM ... 1250 c. ΩJ
... 1270 ΩS ΩV ΩB ...
Proverbia
:
Dur28
1234 ΩD ΩG ... 1264 ΩL ΩA ΩP
P18
. {MM2023}
Parabole
Salomonis
filii David
regis Israel
Numérotation du verset
Prv. 1,2
ad sciendam2
2 sciendam ΩD ΩL
Rusch Weber
] dandam
Y*
ΓA ; cf. Lc. 1, 77
sapientiam
et disciplinam
Numérotation du verset
Prv. 1,3
ad intelligenda3 verba prudentie
3 intelligenda ΩD ΩL ΩR
Rusch Weber
] intelligendam
et suscipiendam eruditionem
doctrine4,
4 doctrine ΩD ΩL
Rusch Weber
] doctrinam
Md037v (hapax)
iustitiam
et iudicium
et equitatem
Numérotation du verset
Prv. 1,4
ut detur parvulis astutia
et5 adolescenti scientia
5 et ΩJ* ΩS ΩR
Rusch
]
om. Cor3
(hebr. antiq. et Beda non interponunt
ET
) ΩJ²
(marg.)
ΩL
Weber
et intellectus.
Numérotation du verset
Prv. 1,5
Audiens sapiens
sapientior erit
et intelligens gubernacula possidebit.
Numérotation du verset
Prv. 1,6
Animadvertet
parabolam
et interpretationem
verba sapientium et enigmata eorum.
Numérotation du verset
Prv. 1,7
Timor Domini
principium sapientie6
a, sapientiam
0 Cf. Ps. 110, 10 ; Sir. 1, 10 : « Initium sapientiae timor Domini ».
6 sapientie
Edmaior.
(
A M
Φ Υ*
Z plerique codd.
) Ω ΩD ΩL ΩR
Rusch
Clementina cum
Ps. 110, 10 (LXX : ᾿Αρχὴ σοφίας φόβος θεοῦ)] scientie
Edmaior.
(ΩJ
C
Σ ΠH
Y²
Θ
T S
)
Ed1530.
atque doctrinam
stulti despiciunt.
Numérotation du verset
Prv. 1,8
Audi, fili mi,
disciplinam patris tui et ne dimittas legem matris tue,
Numérotation du verset
Prv. 1,9
ut addatur gratia
capiti tuo
et torques7 collo tuo.
7 torques ΩD ΩL ΩR
Rusch Edmaior. Weber
] torquis
Edmaior.
(S X) ; cf.
Glossa marg.
Numérotation du verset
Prv. 1,10
Fili mi,
si te lactaverint peccatores
ne acquiescas eis8.
8 eis plerique codd. ΩL
Rusch
]
om. Weber
Numérotation du verset
Prv. 1,11
Si dixerint :
Veni nobiscum, insidiemur sanguini,
abscondamus
tendiculas9
9 tendiculas
Rusch Weber
] tendicula
Cava
ΣT Q² ΦP S* Γ ΩR
contra insontem frustra,
Numérotation du verset
Prv. 1,12
deglutiamus eum sicut infernus viventem
et integrum
quasi descendentem in lacum.
Numérotation du verset
Prv. 1,13
Omnem pretiosam substantiam reperiemus.
Implebimus
domos nostras
spoliis.
Numérotation du verset
Prv. 1,14
Sortem mitte nobiscum
marsupium sit unum 10 omnium nostrum.
10 sit unum ΩS ΩJ ΩR
Rusch Ed1530
]
inv. Weber,
sit Ω
M
Numérotation du verset
Prv. 1,15
Fili mi, ne ambules cum eis.
Prohibe pedem tuum a semitis eorum.
Numérotation du verset
Prv. 1,16
Pedes enim illorum ad malum currunt et festinant ut effundant sanguinem.
Numérotation du verset
Prv. 1,17
Frustra autem iacitur
rete
ante oculos pennatorum.
Numérotation du verset
Prv. 1,18
Ipsi quoque11 contra sanguinem suum insidiantur
11 Ipsi quoque
Amiatinus
Φ ΨD
T S
Ω ΩL
edd. Rusch
] Ipsique
Weber
et moliuntur fraudes contra animas suas.
Numérotation du verset
Prv. 1,19
Sic semite omnis avari
animas possidentium
rapiunt.
Numérotation du verset
Prv. 1,20
Sapientia
foris predicat,
in plateis
dat vocem suam,
Numérotation du verset
Prv. 1,21
in capite turbarum clamitat,
in foribus
portarum urbis
profert verba sua12 dicens :
12 verba sua] vocem suam vel
praem.
ΩR
(hapax)
Numérotation du verset
Prv. 1,22
Usquequo parvuli
diligitis infantiam
et stulti ea que sibi sunt noxia cupient13
13 cupient plerique codd. ΩL ΩR
Rusch Edmaior.
] cupiunt ΩJ Amiatinus Σ Ω
M
Weber
et imprudentes odibunt scientiam.
Numérotation du verset
Prv. 1,23
Convertimini
ad correctionem14 meam.
14 correctionem ΩS ΩJ
Weber
] correptionem Ω
ML
Edmaior. Rusch
En proferam vobis
spiritum meum
et ostendam
verba mea
Numérotation du verset
Prv. 1,24
quia vocavi et renuistis,
extendi manum meam
et non fuit qui aspiceret.
Numérotation du verset
Prv. 1,25
Despexistis
omne consilium meum
et increpationes meas
neglexistis.
Numérotation du verset
Prv. 1,26
Ego quoque
in interitu vestro ridebo
et subsannabo cum vobis quod timebatis advenerit.
Numérotation du verset
Prv. 1,27
Cum irruerit15 repentina
15 irruerit] insonuerit Ω
M
calamitas
et interitus16
16 et interitus]
om. ?
ΩD (
mf. illegibilis
)
quasi tempestas ingruerit. Quando venerit super vos
tribulatio
et angustia.
Numérotation du verset
Prv. 1,28
Tunc invocabunt me et non exaudiam, mane consurgent et non invenient me
Numérotation du verset
Prv. 1,29
eo quod exosam habuerint
disciplinam
et timorem Domini
non susceperint,
Numérotation du verset
Prv. 1,30
nec acquieverint consilio meo
et
detraxerint correctioni mee universe17.
17 correctioni – mee universe ΩD ΩJ] universe correptioni
Cor3
(alii),
inv.
ΩR
Weber
Numérotation du verset
Prv. 1,31
Comedent igitur
fructus vie sue
suisque consiliis saturabuntur.
Numérotation du verset
Prv. 1,32
Aversio
parvulorum
interficiet eos et prosperitas stultorum perdet eos18.
18 eos ΩR Corpus antiphonalium officii officii (n° 6158 : B V)] illos
Weber
; Corpus antiphonalium officii officii (n° 6158) ; illegib # ΩD
Numérotation du verset
Prv. 1,33
Qui autem me audierit absque terrore requiescet19 et abundantia perfruetur.
19 requiescet ΩD
Rusch Weber
etc.] quiescet
Corpus antiphonalium officii
(n° 6158)
terrore malorum20 sublato.
20 terrore malorum ΩS
Rusch
] timore malorum ΩJ
edd.
, malorum timore Ω
M ΩL ΩP ΩR
Cor2=Cor3
(antiq.)
Weber
Capitulum 1
Numérotation du verset
Prv. 1,1
marg.|
1
{3.1599}
Parabole Salomonis.
Circa primum librum Salomonis, qui dicitur
Parabole
, aliqui dicunt quod iste liber fuit ordinate conscriptus a Salomone usque ad 24. cap. inclusive : et in residuo huius libri continentur parabole a sapientibus, qui fuerunt cum Ezechia rege Iude composite. Sed hoc videtur falsum quia in principio 25. capituli premittitur quasi pro prologo :
He quoque parabole Salomonis, quas transtulerunt viri Ezechie.
Ex quo patet, quod illas composuit Salomon sicut et precedentes.
1 Postilla venerabilis patris fratris Nicolai de
Lyra
super librum Proverbiorum Salomonis incipit
praem. Ed1590
marg.|
Propter quod dicunt alii quod Salomon omnes fecit, sed viri Ezechie omnes de schedulis et membranis, ubi fuerant descripte, ac audientibus, illas collegerunt in hoc libro reponendo. Et hec vocatur translatio.
marg.|
Sed nec istud videtur verum quia in principio libri non fuisset positum :
He quoque parabole,
etc. de omnibus uniformiter predicendo, vel in fine de omnibus precedentibus concludendo. Hoc etiam videtur per hoc quod ibi dicitur :
He quoque,
etc. quod videtur facere quamdam distinctionem inter precedentes et subsequentes per modum adiunctionis sequentium ad precedentes et subsequentes. Propter quod alii dicunt et melius, ut videtur, quod omnes parabole in hoc libro contente sunt verba notabilia a Salomone dicta, inter viros sibi assistentes et eius sapientiam audientes. Unde dixit ei regina Sab<ba> 3Rg. 10.b. Beati viri tui, et beati servi tui, qui stant coram te semper, et audiunt sapientiam tuam, et ab istis verba predicta Salomonis scribebantur in membranulis, postea fuerunt collecta, et in uno libro collocata. sed a quo fuit hec collectio, non habetur ab Hebreis doctoribus vel Latinis. et hoc usque ad capitulum 25. exclusive.
marg.|
Ab illo vero loco verba Salomonis notabilia, que non erant hoc modo collecta tempore Ezechie regis Iude, in quo homines fuerunt studiosi in verbis prophetarum et dictis sapientum, residuum fuit collectum, et precedenti collectione in uno volumine coniunctum. unde et ultime collectioni premittitur : He quoque parabole Salomonis quas transtulerunt viri Ezechie regis Iuda. In Hebreo vero habetur : Quas fortificaverunt viri Ezechie : quia prius erant in schedulis disperse et quasi neglecte. et sic fuerunt quodammodo fortificate, quando fuerunt prime collectioni coniuncte, que iam inter libros sacros computabatur. Prima vero collectio cuius autor ignoratur, {3.1600} duplex est. Una a principio libri usque ad 10.c. exclusive, alia a decimo capitulo usque ad 24 capitulo inclusive. Unde et in principio decimi capituli quasi pro novo prologo ponitur. Parabole Salomonis filii David, etc.
marg.|
Sciendum tamen, quod non omnes parabole a Salomone prolate reposite sunt in hac triplici collectione, quod dicitur. 3Rg. 4.d. Locutusque est Salomon tria milia parabolas. Tot vero continentur in hoc totali libro. Sciendum etiam quod autores istarum collectionum non sunt nec dicuntur autores huius libri : sed Salomon qui parabolas composuit, sicut Esdras non dicitur autor libri Psalmorum, vel quicumque alius qui Psalmos in uno volumine collegit, sed ipse David qui Psalmos pro maiori parte composuit, eo modo loquendi quo totum a maiore parte denominatur : utriusque tamen libri Deus est autor principalis, sicut et totius Sacre scripture.
marg.|
His igitur premissis accedendum est ad divisionem libri, qui in tres partes dividitur secundum triplicem parabolarum collectionem, et cuilibet earum sua prefatio premittitur. Secunda pars incipit. 10.c. tertia vero incipit. c.25. Non tamen sunt tres libri, sed unus : quia unus autor et unus modus procedendi, et materia similis in qualibet collectione habetur. Prima in duas, scilicet premium, et in tractatum, qui incipit ibi : Timor domini. Prologus autem iste non videtur factus a Salomone, sed ab eo qui fecit primam parabolarum collectionem sicut et in libro psalmorum dictum fuit, quod primus psal. est prologus respectu totius libri, factus ab eo qui psalmos collegit in uno volumine reponendo. In hoc autem prologo primo ponitur loquendi modus, cum dicitur.
marg.|
.1.
Parabole,
etc. Parabola enim dicitur a para quod est iuxta, et bole, quod est sententia, que non accipitur directe secundum verba prolata, sed iuxta scilicet, per aliquid aliud significatum, sicut per mulierem sapientem intelligitur sana doctrina. per adulteram vero seu meretricem, doctrina falsa et superstitiosa, ut dicit hic Rabbi Salomon et tali modo loquendi utitur communiter liber iste. Secundo notatur auctoris nomen et genus, cum dicitur.
marg.|
.2.
Salomonis filii David regis Israel
etc. Tertio notatur huius libri fructus sequens qui est eruditio simplicium, ut fiant sapientes, et sapientum, ut efficiantur sapientiores. Et quantum ad primum dicitur.
Numérotation du verset
Prv. 1,1
moraliter
moraliter
marg.|
{LYR27.M1}
Parabole Salomonis.
Sensus litteralis huius libri est simpliciter moralis ut patet intuenti Salomoni sapientis qui dicitur Ecclesiastes. Nam in eo de contemptu false felicitatis agitur et de appetitu vere. Tertium autem scilicet Cantica Canticorum exposui de processu Ecclesie propter quod de alia expositione spirituali in isto pertranseo quo ad prius.A
A
¶Codd. : Wr17 ?
Numérotation du verset
Prv. 1,1
differentia
differentia
marg.|
{LYR28.1T1}
Incipiunt parabole Salomonis.
Primo capitulo d.
Sic semite omnis iniqui.
Hebreus. Sic semite omnis congregantis divitias scilicet male. B
marg.|
{LYR28.1T2} Item e.
Et stulti ea que sibi noxia sunt cupient.
Heb<rei> : Et derisores derisionem accipient secundum illud Psalmi : Ve qui spernis nonne et ipse sperneris ? Quasi d<icat> sic. C
Numérotation du verset
Prv. 1,2
marg.|
.3.
Ad sciendam sapientiam
de divinis.
marg.|
.4.
Et disciplinam
de moribus humanis.
marg.|
.5.
Ad intelligenda verba prudentie.
que dirigunt in agendis.
marg.|
.6.
Et suscipiendam eruditionem doctrine.
in doctrinalibus scientiis ut Grammatica, Logica, et huiusmodi.
Numérotation du verset
Prv. 1,ad litteram
marg.|
{3.1601} .1.
Iustitiam.
quantum ad habitum.
marg.|
.2.
Et iudicium.
quantum ad executionem : quia iudicium est executio iustitie : et hec duo pertinent ad maiores.
marg.|
.3.
Et equitatem.
quantum ad populares qui secundum determinationem iudicum debent inter se equitatem servare.
marg.|
.4.
Ut detur parvulis.
id est, simplicibus per adeptionem predictorum.
marg.|
.5.
Astutia.
in malis evitandis.
marg.|
.6.
Et adolescenti scientia et intellectus.
Est autem intellectus, proprie cognitio principiorum : Scientia conclusionum tam in speculabilibus quam in agibilibus. Quantum vero ad secundum, scilicet ut sapientes efficiantur sapientiores subditur.
marg.|
.7.
Audiens sapiens sapientior erit.
quia in his que prius sciebat magis habituatur : et ex hoc aliqua sibi apparent de novo, ita quod eius sapientia intensive et extensive augetur.
marg.|
.8.
Et intelligens gubernacula possidebit.
quia non solum sciet se regere, sed etiam alios.
marg.|
.9.
Animadvertet parabolam et interpretationem.
videndo verum eius intellectum.
marg.|
.10.
Verba sapientium et enigmata eorum,
etc. Loquuntur enim sapientes aliquando enigmatice, ut occultentur sententie eorum desidiosis, et aperiantur studiosis.
marg.|
.11.
Timor domini.
Hic incipit tractatus prime collectionis, que ab aliquibus dicitur esse facta vivente adhuc Salomone et de precepto eius : propter quod videtur magis ordinata, et magis potest ibi divisio reperiri, quam in aliis duabus sequentibus. Et dividitur in duas partes. Quia primo ponitur doctrina per modum familiarem seu domesticum. Secundo, per {3.1602} modum magis legalem et politicum, scilicet ca. 8. Prima in duas : quia primo, docet a quibus sit abstinendum. Secundo, quibus sit adherendum, s. 3.c. Prima adhuc in duas, quia primo, docet vitare rapinam et avaritiam. secundo, idololatriam c.2. Prima adhuc in duas : quia primo docet propositum, modo familiari sicut pater docet filium, secundo modo magis communi, sicut iudex vel doctor docet populum, ibi. Sapientia foris predicat. Sciendum tamen, quod in toto isto libro non bene potest inveniri artificialis divisio, quia non est liber ordinate conscriptus, ut supra dictum est, sed verba notabilia Salomonis diversis temporibus ab eo prolata, postea recollecta sunt modo supradicto absque ordine artificiali, sicut dictum fuit de librum Psalmorumpropter quod de divisione parum est curandum. Igitur enim prima parte dicitur. Timor domini principium sapientie. Timor enim consiliativos facit, ut dicit Philosophus secundo Rethorice. Consiliatio vero est inquisitio sapientie.
marg.|
.12.
Sapientiam atque doctrinam stulti.
quia sola bona sensibilia attendunt, et ut brutaliter viventes concupiscunt, ideo subditur.
marg.|
.13.
Audi fili mi disciplinam patris tui.
id est, ipsius Dei, ut dicit Rabbi Salomon quia pater est omnium per creationem, et iustorum specialiter per gratie adeptionem,
marg.|
.14.
Et ne dimittas legem matris tue.
id est, ecclesie, que a primo Abel iusto incepit, ut dicit Greg. homil. 7.
marg.|
.15.
Ut addatur gratia capiti tuo.
id est corona gratiosa regalis vel mitra pontificalis, que sapientum capitibus debent imponi.
marg.|
.16.
Et torques collo tuo.
Antiquitus enim sapientes utebantur torque aurea in signum sapientie, eo quod est ornamentum pectoris. Et quia per sapientiam evitatur iniquitas, ideo subditur.
marg.|
.17.
Fili mi, si te lactaverint peccatores.
verbis dulcibus ad malum te trahere volentes.
Numérotation du verset
Prv. 1,ad litteram
marg.|
{3.1603} .1.
Ne acquiescas eis.
sed magis resistas.
marg.|
.2.
Si dixerint veni nobiscum.
promittendo tibi fidelem societatem usque ad mortem.
marg.|
.3.
Insidiemur sanguini.
quia per istam viam citius possumus ditari quam per aliam.
marg.|
.4.
Abscondamus tendiculas.
id est, deceptionum laqueos.
marg.|
.5.
Contra insontem.
id est, innocentem vel ignorantem.
marg.|
.6.
Frustra.
id est, sine causa.
marg.|
.7.
Deglutiamus eum sicut infernus viventem et integrum.
id est, factum nostrum ita erit occultum et opertum, sicut illud quod descendit in infernum, seu in lacum profundum.
marg.|
.8. Omnem pretiosam substantiam reperiemus. in domo eius.
marg.|
.9.
Implebimus domos nostras spoliis.
id est divitiis ex inde raptis.
marg.|
.10.
Sortem mitte nobiscum.
id est, communica nobis consentiendo.
marg.|
.11.
Marsupium sit unum omnium nostrum.
id est, omnia sint communia, ita quod inter nos equaliter dividentur.
marg.|
.12.
Fili mi ne ambules cum eis.
Communicans eorum operibus malignis, ideo sequitur.
marg.|
.13. Pedes enim illorum ad malum currunt, et festinant ut effundant sanguinem. Et patet littera.
marg.|
.14.
Frustra autem iacitur rete ante oculos pennatorum.
id est, ante {3.1604} aves acute videntes periculum, et vitantes per volatum. Per rete hic intelligitur deceptio predicta malignantium, que frustra proponitur sapientibus, qui sunt occultati ad videndum sequens malum, et per virtutem sunt pennati ad evitandum.
marg.|
.15.
Ipsi quoque contra sanguinem suum insidiantur.
scilicet deceptores maligni predicti contra sanguinem suum insidiantur, quia frequenter in suis malis capiuntur et iugulantur, ut patet de latronibus et homicidis.
marg.|
.16.
Et moliuntur fraudes contra animas suas.
quia per talia merentur mortem gehenne.
marg.|
.17.
Sic semite omnis avari.
id est, cogitationes eius et machi nationes ad rapiendum alienum.
marg.|
.18.
Animas possidentium.
scilicet bona aliena.
marg.|
.19.
Rapiunt.
ad infernum.
marg.|
.20.
Sapientia.
Hic consequenter docet sapientie acquisitionem, et mali vitationem per modum magis communem, cum dicitur : Sapientia scilicet increata.
marg.|
.21.
Foris predicat.
per prophetas et doctores.
marg.|
.22.
In plateis dat vocem,
etc. quia habentes sanam doctrinam, docent in locis publicis, sicut econtrario habentes malam doctrinam et suspectam, docent in locis occultis, Io. 3.c. Qui male agit, odit lucem : et non venit ad lucem, ne arguantur opera eius. Qui autem facit veritatem, venit ad lucem, ut manifestentur opera eius : quia in Deo sunt facta.
Numérotation du verset
Prv. 1,ad litteram
marg.|
{3.1605} .1.
In foribus portarum urbis profert verba sua dicens.
hoc dicitur. quia antiquitus iudices et sapientes eis assistentes habebant locum in portis urbium, ut omnes tam intranei quam extranei haberent ad eos facilem accessum, et ibi fiebant correctiones delinquentium, ideo subditur.
marg.|
.2.
Usquequo parvuli.
sensu licet non corpore.
marg.|
.3.
Diligitis infantiam.
id est, insolentiam.
marg.|
.4.
Et stulti ea que sibi sunt noxia cupient.
id est, bona delectabilia, sicut bruta animalia.
marg.|
.5.
Et imprudentes odibunt scientiam.
horrentes laborem studii qui est in acquisitione scientie, vel volentes ignorare ut licentius peccent absque remorsu conscientie. Et quia hoc est pessimum, subditur. Convertimini ad correptionem meam.
marg.|
.6.
Quia vocavi.
per sapientes scilicet et prophetas.
marg.|
.7.
Et renuistis.
contemnendo eorum monitiones.
marg.|
.8.
Extendi manum meam.
quia Deus semper paratus est hominem levare a peccato, dum tamen faciat quod in se est.
marg.|
.9.
Et non fuit qui aspiceret.
id est, pauci fuerunt qui aspicerent comparative. Illud autem quod modicum est, quasi nihil computatur, et per talem modum communiter dicitur. Nullus est in foro, quando pauci sunt ibi, in comparatione ad multitudinem que solet ibi esse.
marg.|
.10.
Despexistis omne consilium meum,
etc. de bonis agendis illa renuendo.
marg.|
.11.
Et increpationes meas.
de malis peractis.
marg.|
{3.1606}
marg.|
.12.
Neglexistis.
penitentiam non agendo.
marg.|
.13.
Ego quoque in interitu vestro ridebo et subsannabo.
id est, derisibiles et subsannabiles vos faciam. Est autem subsannatio quedam specialis derisio, que fit cum naso rugato.
marg.|
.14.
Cum vobis id quod timebatis, advenerit.
per amissionem bonorum temporalium et delectabilium huius vite.
marg.|
.15.
Cum irruerit repentina calamitas.
Que gravior est quando subito supervenit iucunditati temporali, quam si veniret paulatim.
marg.|
.16.
Et interitus quasi tempestas ingruerit.
id est, cum tanta violentia, quod non poterit evitari.
marg.|
.17. Quando venerit super vos tribulatio. in corpore.
marg.|
.18.
Et angustia.
In mente.
marg.|
.19.
Tunc invocabunt me.
pena aperiente oculos, quos culpa tenebat clausos.
marg.|
.20.
Et non exaudiam.
quia transiit tempus meriti, quantum ad defunctos. Vel quia non vere penitebunt, scilicet amore boni, sed tantum timore et horrore mali pene quantum ad viventes, qualis fuit penitentia regis Antiochi, propter quod non fuit exauditus. 2. Machab. 9. dato etiam quod sit vera penitentia, non tamen semper exauditur a Deo, quantum ad amotionem temporalis pene, que est quedam medicina, sed semper exauditur quantum ad amotionem culpe. Ista tamen littera videtur loqui in duobus modis primis. ideo subditur.
marg.|
.21.
Eo quod exosam habuerint disciplinam.
sicut criminosus odit pectinem.
marg.|
.22.
Et timorem domini non susceperint.
qui facit declinare a peccato.
marg.|
.23.
Non acquieverint consilio meo.
de bonis agendis.
Numérotation du verset
Prv. 1,ad litteram
marg.|
{3.1607} .1.
Et detraxerint correctioni mee.
dicentes eam esse iniustam.
marg.|
.2.
Comedent igitur fructus vie sue.
id est, secundum opera sua mala punientur.
marg.|
.3.
Suisque consiliis saturabuntur.
quia displicebunt eis, sed nimis tarde.
marg.|
.4.
Aversio parvulorum inter eos.
Ex hoc enim quod multi sunt parvuli sensu et stulti quantum ad Deum a quo avertuntur, et tamen in vita presenti bonis temporalibus prosperantur : ex hoc alii accipiunt occasionem eos imitandi : et sic aversio parvulorum et prosperitas stultorum est eis occasio mortis culpe et perditionis gehenne : sic exponit Rabbi Salomon .
marg.|
.5.
Qui autem me audierit.
preceptis divinis obediendo.
marg.|
{3.1608} .6.
Absque terrore requiescet.
in patria, ubi terror locum non habet.
marg.|
.7.
Et abundantia perfruetur.
adeptione summi boni.
marg.|
.8.
Timore malo sublato.
quia nullum malum poterit ibi esse. Potest etiam hec littera exponi de statu iustorum in presenti, cum dicitur : Absque terrore requiescet, quia iustus fortunas adversas si superveniant optime feret, ut dicitur. id est Ethicorum. propter quod dicitur infra. 12. cap. Non contristabit iustum quicquid ei acciderit. Et abundantia perfruetur, scilicet bonorum spiritualium, que tanto sunt meliora corporalibus, quanto anima est melior corpore. Timore malorum sublato, illo scilicet qui non cadit in constantem virum.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Prv. 1), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 18/02/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=28&chapitre=28_1)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Prv. 1), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 18/02/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=28&chapitre=28_1)
Notes :