Nicolaus de Lyra

Capitulum 27

Numérotation du verset Prv. 27,1 

Ne glorieris in crastinum ignorans1 quid superventura pariat dies.
1 ignorans ΩD Rusch Weber ] ignoras X Σ M* Y Z* ΓM Ω M
Numérotation du verset Prv. 27,2 

Laudet te alienum2
2 alienum ΠH² Y ΦRG Θ Ω M Rusch ] alienus ΩS ΩJ Weber , obsc. # ΩD
et non3 os tuum extraneus et non4 labia tua.
3 non Ω M marg.| Rusch Weber ] om. ΩD |
4 non ΩD Ω M marg.| Rusch Weber |
Numérotation du verset Prv. 27,3 

Grave est saxum et onerosa est5 arena
5 est ΩD ΩL Rusch ] om. Weber
sed ira stulti utroque gravior.
Numérotation du verset Prv. 27,4 

Ira non habet misericordiam nec erumpens furor et impetum concitati spiritus ferre quis poterit ?6
6 spiritus CorS1 (quidam moderni) ΩD Ω M ΩJ ΩS * ΩP Ed1530 Rusch ] del . Cor1 , rubr. sublin. ΩD² ΩJ², om. Cor2 (non est ibi) CorS1 = Cor3 (hebr. antiq. Beda) ΩL Weber | ferre quis poterit Cor1 ΩD ΩS Ω F ΩJ² ΩP Rusch ] quis ferre poterit Ω M, quis poterit CorS1 (sic habent hebr. Beda antiqui)
Numérotation du verset Prv. 27,5 

Melior est manifesta correctio7 quam amor absconditus.
7 correctio ΩD ΩS Ω F ΩJ Rusch ] correptio Cor2 ( CORREPTIO per p) CorS1 = Cor3 (al. CORREPTIO ) ΩL ΩP Weber
Numérotation du verset Prv. 27,6 

Meliora
sunt vulnera
diligentis
quam fraudulenta
odientis
oscula8.
8 o. oscula ΩD ΩS ΩJ ΩL Weber ] inv. ΩJ T Rusch Clementina ]
Numérotation du verset Prv. 27,7 

Anima
saturata
calcabit favum,
anima9 esuriens
9 anima ΩD Ω M ΩS Rusch Weber ] et praem. Clementina
etiam10 amarum
10etiam ΩD ΩS ΩJ Rusch Clementina ] et Ω M ΩL Weber
pro dulci11
11 dulci M Z² T² ΩD Ω M ΩJ ΩS ΩL Rusch edd. ] dulce Weber
sumet.
Numérotation du verset Prv. 27,8 

Sicut avis transmigrans de nido suo, sic vir qui relinquit12 locum suum.
12 relinquit ΩD Ω M ΩJ ΩS Rusch Weber ] relinquet Cava
Numérotation du verset Prv. 27,9 

Unguento et variis odoribus delectatur cor et bonis amici consiliis anima dulcoratur.
Numérotation du verset Prv. 27,10 

Amicum tuum et amicum patris tui ne dimiseris et domum fratris13 tui ne ingrediaris in die afflictionis tue14. Melior est vicinus
13 fratris ΩD ΩS] patris X D Ω M |
14 tue ΩD ΩS] sue Ω M |
iuxta quam frater procul.
Numérotation du verset Prv. 27,11 

Stude sapientie, fili mi, et letifica cor meum15
15 letifica ΩD Ω F ΩJ etc. Rusch Weber ] letifico Ω M | meum CorS1 (sic habent hebr. et antiqui) ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩP² Rusch Weber ] tuum CorS1 (quidam moderni) Cor3 (hebr. antiq.) CorS1 = Cor3 (Glossa  : MEUM vel TUUM ) Ω M Ω F²marg. (vel), tu ΩP* (exp. et rubr. cancel.) cum LXX
ut possis16 respondere sermonem.
16 possis ΩD ΩS ΩJ ΩL ΩP Rusch ] possim Θ Weber , + exprobranti ΩD ΩJ ΩL Weber
Numérotation du verset Prv. 27,12 

Astutus videns malum absconditus est, parvuli
transeuntes
sustinuerunt17 dispendia.
17 sustinuerunt ΩD Ω M ΩJ ΩS ΩL Rusch Clementina ] sustinuere ΩP Weber , sustinere ΩJ* Cava Amiatinus Q* Y* Z² ΨD
Numérotation du verset Prv. 27,13 

Tolle vestimentum18 eius qui spopondit pro extraneo et pro alienis19 aufer ei20 pignus.
18 vestimentum Cor3 (hebr.) |
19 alienis Cor2 Cor3 (antiq.) ΩP Rusch Weber ] alieno Cor3 (moderni) ΩD Ω M Ω F ΩS ΩJ |
20 aufer ei Edmaior.J plerique codd. ) ΩD Ω M ΩJ ΩS ΩL ΩP Cor2 Rusch ] auferto Amiatinus Q ΘA Weber , aufers Cava T |
Numérotation du verset Prv. 27,14 

Qui benedicit proximo suo voce grandi de nocte consurgens maledicenti21 similis erit.
21 maledicenti ΩD Rusch Weber ] maledicti Ω M
Numérotation du verset Prv. 27,15 

Tecta perstillantia in die frigoris et litigiosa mulier comparantur.
Numérotation du verset Prv. 27,16 

Qui retinet eam quasi qui ventum teneat22 et oleum dextere sue evocet23.
22 teneat ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩP Rusch Weber ] retineat Θ S² Ω M |
23 evocet Cor1 (hebr.) Cor2 (alia littera marg.| ) Cor3 (al.) D Y* ΓM Ω M Rusch ] evacuet Q ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩP, evacuat Y² , vocabit Cor1 (Andreas) Cor2 = Cor3 (hebr. et antiq.) ΩL Weber , vocet Amiatinus L ΦP ΘH |
Numérotation du verset Prv. 27,17 

Ferrum ferro exacuitur24 et homo exacuit faciem amici sui.
24 exacuitur Σ ΩD ΩS Ω F Rusch Clementina ] acuitur ΩJ ΩL ΩP Weber , exacuet X Amiatinus ΦRG Z² S² ΨD
Numérotation du verset Prv. 27,18 

Qui servat ficum25 comedet fructus26 eius et qui custos27 est domini sui glorificabitur.
25 ficum ΩD ΩS ΩJ Rusch Weber ] + suam Ω M*, + suum Ω M** |
26 fructus ΩD Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩP] fructum Amiatinus L Φ Θ Z² ΓM ΨD Cor2 (hebr. et antiq. habent in singulari accusativo) Cor3 (hebr. antiq.) cum hebr. |
27 custos ΩD Ω F ΩP Rusch Weber ] iustus Ω M |
Numérotation du verset Prv. 27,19 

Quomodo in aquis resplendent vultus prospicientium, sic corda hominum manifesta sunt prudentibus.
Numérotation du verset Prv. 27,20 

Infernus et perditio numquam28 replentur29, similiter et oculi hominum insatiabiles.
28 numquam Cava Θ S² CorS1 = Cor3 (moderni) ΩD Ω M Ω F ΩS ΩJ Rusch Ed1530 Clementina ] non Weber |
29 replentur CorS1 = Cor3 (moderni) ΩD Ω F ΩJ Rusch Weber ] replebuntur ΠH Amiatinus L M D Q Y Φ Z² W* S² ΓM ΨD Cor3 (Beda hebr. antiq. vel IMPLEBUNTUR ), CorS1 (Beda antiq. hebr. REPLEBITUR vel IMPLEBUNTUR) , implentur Ed1530 Clementina |
Numérotation du verset Prv. 27,21 

Quomodo probatur in conflatorio argentum et in fornace aurum sic probatur30 homo ore laudantium31. Cor iniqui exquirit mala, cor autem rectum exquirit scientiam32.
30 in conflatorio... probatur] om. Ω M |
31 laudantium W S ΓM ΩD Ω M² ΩS Ω F ΩJ Rusch ] laudantis ΩL ΩP Weber |
32 cor iniqui... scientiam Q² Θ Z ΩD Ω M Ω F ΩS ΩJ Rusch Clementina (exquiret Θ ΩL ΩP, exquiret Z², inquirit Clementina )] om. Weber , del. Cor1 ΩL (va-cat), Cor2 = Cor3 (nec hebr. nec antiq. habent sed LXX) |
Numérotation du verset Prv. 27,22 

Si33 contuderis stultum in pila34 quasi tipsanas35 feriente desuper pilo36 non auferetur ab eo stultitia eius.
33 Si ΩD ΩJ Rusch Weber etc.] Cum Ω M |
34 in pila ΩD ΩJ Rusch Weber ] in penitentia Ω M (hapax) |
35 tipsanas ΨD ΩS ΩJ ΩL Rusch ] typsanas Ω M, tisanas Weber , microf. illegibilis ΩD |
36 d. p. ΩD ΩJ etc. Rusch Weber ] inv. Ω M (hapax) |
Numérotation du verset Prv. 27,23 

Diligenter agnosce vultum pecoris tui tuosque greges considera.
Numérotation du verset Prv. 27,24 

Non enim habebis iugiter37 potestatem sed corona tribuetur tibi38 in generatione generationum39.
37 h. iu. ΩD Rusch Weber ] inv. ΓM Ω M |
38 tibi ΦP CorS1 (quidam moderni habent) Ω M ΩJ ΩS Rusch ] om. CorS1 =3 (Beda hebr. antiq. moderni) Weber , microf. illegibilis ΩD |
39 in g. generationum Amiatinus D Y Φ Z² ΓM² ΨD ΩD Ω M ΩJ ΩS ² Rusch Weber ] in generatione et generatione G Cava X ΣT L Z* S ΩJ*, in generatione (-nem Clementina ) et generationem ΣC ΠH M Θ T W ΩL Ed1530 Clementina |
Numérotation du verset Prv. 27,25 

Aperta sunt prata et apparuerunt virentes herbe40 et collecta sunt fena41
40 virentes herbe Ω M Rusch ] inv. ΩD ΩL Weber |
41 fena ΩD Rusch Weber ] vena |
de montibus.
Numérotation du verset Prv. 27,26 

Agni
sunt42 ad vestimentum tuum43 et hedi
42 sunt CorS1 (moderni) ΩD Ω M ΩS Rusch ] om. Cor2 CorS1 (hebr. antiq. Beda sine? SINT vel SUNT ) ΩJ² (in ras.) ΩL Weber |
43 tuum ΩD Rusch Weber ] suum Ω M |
ad agri pretium44.
44 ad X ΘA Z* ΓM² ΩD Ω M ΩJ ΩS * Rusch Clementina ] om. Ω ( rubr. sublin. ) Weber
Numérotation du verset Prv. 27,27 

Sufficiat tibi lac caprarum in cibos tuos et in45 necessaria46 domus tue et ad victum ancillis tuis.
45 et in X Y* Rusch Clementina edd. ] in ΩD ΩL Weber ; et ad Θ S² Ω M |
46 necessaria] vitam Ω M (hapax) |

Capitulum 27

Numérotation du verset Prv. 27,ad litteram 
marg.| {3.1719} Ne glorieris. Superius induxit ad virtutis, et sapientie bonum, hic consequenter removet impedimentum. quod frequenter contingit ex dilatione operis boni sub spe futuri temporis magis apti, et hoc est, quod dicitur.
marg.|  .1. Ne glorieris in crastinum. idest tempus futurum, credens in illo facere magna.
marg.|  .2. Ignorans quid superventura. Quia frequenter parit impedimentum.
marg.|  .3. Laudet te alienus. Laus enim in ore proprio sordescit.
marg.|  .4. Grave est saxum, et onerosa. Potest tamen portari a quolibet fatuo, dum tamen sit fortis corpore.
marg.|  .5. Sed ira stulti utroque gravior. Quia non potest portari, nisi a sapiente, qui est fortis in mente.
marg.|  .6. Ira. scilicet impetuosa.
marg.|  .7. Non habet misericordiam. Quia aufert deliberationem. ideo sequitur.
marg.|  .8. Et impetum concitati. Ira vel furore tali.
marg.|  .9. Ferre quis poterit. quasi dicat nullus, nisi valde sapiens, et patiens.
marg.|  .10. Melior est manifesta correctio. Ex qua venit bonum correcto.
marg.|  .11. Quam amor absconditus. idest in effectu non ostensus, quia nullum bonum inde provenit amato.
marg.|  .12. Meliora sunt vulnera diligentis. Que fiunt ad vulnerati correctionem.
marg.|  .13. Quam fraudulenta odientis oscula. Que fiunt ad osculati deceptionem, ut patet de osculo Ioab. 2Rg. 20.b.
marg.|  .14. Anima saturata. homo cibis repletus.
marg.|  .15. Calcabit favum. idest cibus est ei abominabilis, quantumcumque bonus.
marg.|  .16. Anima esuriens etiam amarum, etc. quia fames facit omnes cibos delectabiles.
marg.|  .17. Sicut avis transmigrans, etc. Relinquens ibi pullos suos inanes, et vacuos.
marg.| {3.1720}
marg.| .18. Sic vir, qui relinquit locum suum. idest domum suam, et familiam, negligens eorum curam. Per hoc etiam intelligitur malitia prelati animarum curam negligentis pro curis, et negotiis terrenis.
marg.|  .19. Unguento, et variis odoribus delectatur cor. quia delectatio, que est in sensibus exterioribus usque ad cor redundat, sicut econverso sensus, et motus de corde procedunt ad exteriores sensus.
marg.|  .20. Et bonis amici consiliis. Ad bonum consequendum, vel malum evitandum.
marg.|  .21. Anima illius. Cui datur consilium.
marg.|  .22. Dulcoratur. quia ex hoc concipit spem consequendi bonum, vel evitandi malum.
marg.|  .23. Amicum tuum, et amicum patris tui ne dimiseris. quia veteres amicitie solent esse magis solide.
marg.|  .24. Et domum fratris tui ne ingrediaris. id est paupertatis tue, ne forte verecundetur de tua presentia, et libentius velit tibi succurrere alia via.
marg.|  .25. Melior est vicinus iuxta. qui statim potest succurrere.
marg.|  .26. Quam frater. qui non potest hoc, nisi post tractum temporis, et interim perit ille, qui est in necessitate.
marg.|  .27. Stude sapientie fili mi. que est maximum bonum in vita presenti.
marg.| .28. Et letifica cor meum. quia pater bonum filii accipit, sicut bonum proprium.
marg.|  .29. Ut possis exprobranti. idest veritatem contemnenti.
marg.|  .30. Respondere sermonem. ipsum rationabiliter confutando.
marg.|  .31. Astutus videns malum. imminens de propinquo.
marg.|  .32. Absconditus est. et sic evasit.
marg.|  .33. Parvuli. sensu.
marg.|  .34. Transeuntes. absque periculi advertentia.
marg.|  .35. Sustinuerunt dispendia. in corporibus, vel in rebus.
marg.|  .36. Tolle vestimentum eius. idest potes licite tollere, ex quo obligavit se.
marg.| .37. Qui benedicit proximo suo, voce grandi. idest manifeste ei adulando.
Numérotation du verset Prv. 27,ad litteram 
marg.| {3.1721} .1. De nocte consurgens. idest, solicite hoc faciens, adulatores enim solent esse soliciti explorare locum, et tempus, in quo eorum adulatio recipiatur efficacius.
marg.|  .2. Tecta perstillantia. utrumque enim est valde tediosum, et afflictivum.
marg.|  .3. Qui retinet eam. idest retinere nititur ab insolentia sua.
marg.|  .4. Quasi, qui ventum teneat. quod est impossibile, vel difficile.
marg.|  .5. Et oleum dextre. Oleum enim in manu retentum quantumcumque restringatur, exit : sic mulier insolens quantumcumque restringatur, vias tamen ad male agendum adinvenit.
marg.|  .6. Qui servat. a transeuntibus.
marg.|  .7. Comedet fructus eius. quia bene servavit.
marg.|  .8. Et qui custos. idest dignus honore efficietur, sicut Abisai, qui salvavit David de manu Iesbidenob gigantis. 2Rg. 21.
marg.|  .9. Quomodo in aquis resplendent vultus prospicientium. sic corda hominum manifesta sunt prudentibus, quia sciunt ea considerare ex signis exterioribus, quod nesciunt facere imprudentes.
marg.|  .10. Infernus, et perditio. quia demones semper sitiunt secum trahere plures.
marg.|  .11. Similiter, et oculi. cupidorum.
marg.|  .12. Insatiabiles. quia ex acquisitis non minuitur cupiditas, sed augetur. Unde peta : Crescit amor nummi, quantum ipsa pecunia crescit.
marg.|  .13. Quomodo probantur in conflatorio argentum. quia ibi apparet, utrum sit verum, vel non.
marg.|  .14. Sic probatur homo ore laudantis. quia per hoc apparet, utrum sit vere virtuosus, vel non, utpote si ex laude nullo modo extollitur, sed melior efficitur, apparet veritas virtutis, que laudata crescit : si autem extollitur, apparet falsitas.
marg.|  .15. Cor iniqui. Iste versus non est in Hebreo, ideo pertranseo, quia patet eius sententia.
marg.|  .16. Si contuderis stultum in pila quasi ptisanas feriente desuper. id est, quacumque correctione, vel flagello, non emendabitur.
marg.| {3.1722}
marg.| .17. Diligenter agnosce vultum pecoris tui, tuosque greges considera. quod exponit Rabi Salomon sic : Si fueris potens in divitiis, non propter hoc sis negligens in rebus parvis, ut de ovibus, et pecoribus tuis. Et subditur causa, cum dicitur.
marg.|  .18. Non enim habebis iugiter potestatem. idest, forsitan perdes alias divitias.
marg.|  .19. Sed corona tribuetur tibi in generatione generationum. Hec est littera Hebraica, idest, nescis si honor tibi exhibitus durabit, et ideo non debes esse negligens circa parva, que poterunt tibi esse necessaria. Aliter exponitur de prelatis curam animarum habentibus sic : Diligenter agnosce vultum pecoris tui. id est, vitam et mores subditorum tibi. Non enim habebis iugiter potestatem corrigendi eos, scilicet post mortem : Sed corona, scilicet glorie tribuetur tibi, si bene usus fueris commissa tibi potestate.
marg.|  .20. Aperta sunt prata, et apparuerunt herbe virentes, et collecta sunt fena de montibus. idest, talia oriuntur, et apparent in vere pro animalium nutritione. ideo subditur.
marg.|  .21. Agni. supple tunc sint tibi tamquam necessarii.
marg.|  .22. Ad vestimentum tuum. de lanis ipsorum, et ad victum de carnibus.
marg.|  .23. Et hedi. similiter sunt necessarii.
marg.|  .24. Ad agri pretium. idest, ut de ipsis emas agros, vel de pretio eorum colas iam habitos. Et per agnos, et hedos intelliguntur hic etiam alia ad victum, et vestitum, et agriculturam necessaria.
marg.|  .25. Sufficiat tibi lac caprarum in cibos tuos, et in necessaria domus tue, et ad victum ancillis tuis. si habeas in domo tua animalia ad victum tuum, et domus tue sufficientia, non sis solicitus aliunde querere alia magis delicata. Tum quia non sunt ita secura ad esum tuum, sicut nutrita in domo tua, que sunt tibi cognita, et quia in talibus expenditur magna pecunia, que in aliis esset melius expendenda.



Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Prv. 27), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 18/02/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=28&chapitre=28_27)

Notes :