Nicolaus de Lyra

Capitulum 13

Numérotation du verset Prv. 13,1 

Filius sapiens doctrina patris
qui autem illusor est non audit cum arguitur.
Numérotation du verset Prv. 13,2 

De fructu oris sui1 homo satiabitur2 bonis, anima autem impiorum3
1 sui Amiatinus L ... Ω M ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩP Rusch Ed1530 Clementina ] om. Cor2 (hebr. et antiq. non interponunt SUI sed est supra [Prv.] 12, 14) = Cor3 (hebr. et anti. non habent) ΩL Weber |
2 satiabitur Θ Ω M ΩD ΩS Ω F ΩJ Rusch edd. ] saturabitur Cor3 (vel) ΩD² ΩL ΩP Weber |
3 impiorum Cor3 (moderni) Ω M ΩD ΩS Ω F ΩJ Rusch ] prevaricatorum Cor3 (anti.) ΩL ΩP Weber , fraudulentorum Cor3 (hebr.) |
iniqua.
Numérotation du verset Prv. 13,3 

Qui custodit os suum
custodit animam suam, qui autem inconsideratus est4
4 i. e. Ω M ΩD ΩS Ω F ΩL ΩP Rusch Weber ] inv. ΩJ
ad loquendum sentiet mala.
Numérotation du verset Prv. 13,4 

Vult et non vult piger, anima autem
operantium impinguabitur.
Numérotation du verset Prv. 13,5 

Verbum mendax
iustus detestabitur, impius autem5 confundit
5 autem plerique codd., edd. Ω Rusch ] om. Q Cava X Σ Z T Weber
et confundetur.
Numérotation du verset Prv. 13,6 

Iustitia custodit innocentis viam, impietas autem6 peccatorem7 supplantat.
6 autem Q Cor3 Ω M ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩP Rusch Clementina ] vero Cor3 (vel) ΩL Weber |
7 peccatorem Amiatinus L Q ΦRP ΨD Ω M ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩP Rusch edd. ] peccatores Cava ΣT² M ΓA*M, peccato Weber |
Numérotation du verset Prv. 13,7 

Est
quasi dives
cum nihil habeat
et est quasi pauper
cum in multis divitiis sit.
Numérotation du verset Prv. 13,8 

Redemptio anime viri divitie sue,
qui autem pauper est
increpationem non sustinet.
Numérotation du verset Prv. 13,9 

Lux iustorum
letificat,
lucerna autem impiorum extinguetur8.
8 extinguetur Ω Rusch Weber ] + anime dolose errant in peccatis, iusti vero misericordes sunt et miserentur Cava Σ cum LXX
Numérotation du verset Prv. 13,10 

Inter superbos
semper iurgia sunt,
qui
autem agunt omnia9 cum10 consilio
9 agunt omnia Ω M ΩD ΩS Ω F Rusch Clementina ] omnia agunt ΩJ ΩP, cuncta a. ΩL Cor2 (cuncta consilio antiq.), inv. Weber |
10 cum ΨD Ω M ΩD ΩS Ω F ΩJ Rusch Clementina ] om. Cor2 ΩL ΩP Weber , Cor2 (cuncta con |
reguntur sapientia.
Numérotation du verset Prv. 13,11 

Substantia festinata minuetur que autem paulatim colligitur manu
multiplicabitur.
Numérotation du verset Prv. 13,12 

Spes
que differtur
affligit animam
lignum
vite desiderium veniens.
Numérotation du verset Prv. 13,13 

Qui detrahit
alicui rei
ipse se in futurum obligat,
qui autem timet preceptum
in pace
versabitur11.
11 versabitur ΩD Ω F Rusch ] + filio doloso (dolosi ΩP) nihil erit boni, servo autem sapienti prosperi erunt actus et dirigetur via (dirigentur vie G Cava ) eius G² Cava Θ Cor2 (anti. et hebrei non habent nec communia exemplaria) Cor3 (aliqui libri habent hunc versum anti. et hebrei non habent nec communia exemplaria) ΩD (=Prv. 14, 15 del. per va-cat ) ΩL ( del. per va-cat ) ΩP cum LXX , + anime dolose errant in peccatis iusti autem misericordes sunt et miserantur (miserentur ΩS) ΩD ΩS Clementina ; cf. Prv. 13, 9 ( LXX )
Numérotation du verset Prv. 13,14 

Lex sapientis12 fons
12 lex Ω plerique codd. Rusch Weber ] lux Amiatinus D S* | sapientis Z* ΩD Ω F ΩJ ΩL ΩP Cor2=Cor3 (Beda) Rusch Weber etc.] sapienti Φ Z² Cor2 Cor3 (antiq.)
vite
ut declinet a ruina mortis.
Numérotation du verset Prv. 13,15 

Doctrina bona dabit gratiam
in itinere
contemptorum
vorago.
Numérotation du verset Prv. 13,16 

Astutus omnia agit cum consilio13, qui autem fatuus est aperiet14* stultitiam.
13 Astutus... consilio ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩP] om. Ω M (hapax) |
14 aperiet L Y Φ ΨD ΩD Ω M Ω F ΩS ΩJ ΩL ΩP Ed1530 ] aperit Rusch Weber |
Numérotation du verset Prv. 13,17 

Nuntius
impii
cadet
in malum,
legatus
fidelis15
15 legatus] + autem | fidelis] + est Ω M (hapax)
sanitas.
Numérotation du verset Prv. 13,18 

Egestas
et ignominia ei qui deserit disciplinam,
qui autem acquiescit arguenti
glorificabitur.
Numérotation du verset Prv. 13,19 

Desiderium
si compleatur
delectat animam, detestantur stulti eos qui fugiunt mala.
Numérotation du verset Prv. 13,20 

Qui cum sapientibus
graditur sapiens erit,
amicus
stultorum similis efficietur16.
16 similis efficietur Ω M ΩD ΩS Ω F ΩJ Rusch Clementina ] inv. ΩL ΩP Weber
Numérotation du verset Prv. 13,21 

Peccatores persequitur17 malum
17 persequitur Y Φ ΩD ΩS ΩJ ΩL ΩP Ed1530 Rusch ] persequetur G Cava ΣC ΠH M Y Φ Z² Ω M Ω F Weber
et iustis retribuentur
bona.
Numérotation du verset Prv. 13,22 

Bonus18*
18 Bonus ΩD Ω F Weber ] + homo Rusch
relinquet19 heredes filios
19 relinquet ΩD ΩS Ω F ΩJ ΩL ΩP Rusch Weber ] relinquit Ω M Clementina
et nepotes
et custoditur iusto
substantia
peccatoris.
Numérotation du verset Prv. 13,23 

Multi cibi in novalibus patrum20
20 patrum CorS3* Ω A Ω M Ω F ΩJ ΩV ΩS ΩL ΩP Rusch Weber ] pauperum CorS3
et aliis21 congregantur absque iudicio.
21 aliis A M D Q Y ΦP Ω M ΩD ΩS Ω F ΩJ Rusch Ed1530 Clementina ] alii ΩL ΩP Weber
Numérotation du verset Prv. 13,24 

Qui parcit virge22 odit filium suum, qui autem diligit illum instanter erudit.
22 virge ΦRGP ² Z ² Ω M ΩD ΩS Ω F ΩJ Rusch edd. cum LXX ] + sue ΩL ΩP Weber
Numérotation du verset Prv. 13,25 

Iustus comedit
et replet
animam suam, venter
autem impiorum
insaturabilis23.
23 insaturabilis Rusch Weber ] nonsaturabilis ΩD*

Capitulum 13

Numérotation du verset Prv. 13,ad litteram 
marg.| {3.1657} Filius sapiens. In capitulo precedenti inducit Salomon ad susceptionem discipline, et quia hec susceptio efficit sapientem, ideo in hoc capite consequenter ostendit disciplinati sapientiam, dicens.
marg.|  .1. Filius sapiens doctrina patris etc. quia in eo manifeste relucet.
marg.|  .2. Qui autem illusor. bone doctrine.
marg.|  .3. Non audit cum arguitur. aure mentis, nec etiam aure corporis, ut frequenter.
marg.|  .4. De fructu oris sui homo satiabitur bonis. exponatur sicut ca. prece.
marg.|  .5. Anima autem etc. quia avertitur a Deo, et iniqua agit contra proximum.
marg.|  .6. Qui custodit os suum. ab indiscreta locutione.
marg.|  .7. Custodit animam suam. ab adversariorum insidiatione, qui querunt aliquid rapere de ore hominis, unde possint eum accusare, sic enim querebant Pharisei aliquid rapere de ore Christi. Et per oppositum subditur.
marg.|  .8. Qui autem inconsideratus est etc. et patet.
marg.|  .9. Vult et non vult piger. quia bene vult obtinere bonum utile vel honorabile, sed laborem qui ad hoc exigitur, non vult sustinere, et sic non vult efficaciter, ideo similis est cato qui vellet pisces comedere, refugit tamen pedes in aqua ponere.
marg.|  .10. Anima autem operantium. abiecta pigritia.
marg.|  .11. Impinguabitur. id est replebitur bonis spiritualibus, et etiam frequenter temporalibus.
marg.|  .12. Verbum mendax iustus detestabitur. tamquam dissonum ab habitu iustitie quem habet in mente.
marg.|  .13. Impius autem confundit. proximum per mendacia sua.
marg.|  .14. Et confundetur. quando de mendacio manifeste arguetur, quod frequenter contingit.
marg.|  .15. Iustitia custodit innocentis viam etc. hoc patet de Ioseph vendito a fratribus suis. Gene. 37. Ne dominaretur eis, et propter innocentiam suam fuit custoditus a domino, et factus est dominus super fratres suos.
marg.| {3.1658}
marg.| .16. Est quasi dives cum nihil habeat. quando illud modicum quod habet quod nihil est reputandum, sufficit sibi.
marg.|  .17. Et est quasi pauper cum in multis divitiis sit. hic est avarus cui nihil sufficit, propter hoc dicit Hieronymus antique dictum est : Avaro deest tam quod habet, quam, quod non habet : quia propter avaritiam suam bonis habitis non utitur.
marg.|  .18. Redemptio anime viri divitie sue. Unde dixit Daniel Nabuchodonosor, Danielis 4.e. Peccata tua eleemosynis redime et iniquitates tuas misericordiis pauperum.
marg.|  .19. Qui autem pauper est, increpationem non sustinet. In Hebreo habetur. Qui tenuis est, scilicet in notitia divine legis, ut exponit Rabbi Salomon Increpationes non sustinet propter defectum sapientie, sicut homo phreneticus non sustinet emplastrum fractus per impatientiam.
marg.|  .20. Lux iustorum. id est prosperitas eorum que per lucem designatur sicut adversitas per tenebram.
marg.|  .21. Letificat. quia prosperitate sua bene utitur erga ipsum.
marg.|  .22. Lucerna autem impiorum. id est prosperitas eorum.
marg.|  .23. Extinguetur. in morte, vel extinguetur per infamiam, quia abutitur sua prosperitate.
marg.|  .24. Inter superbos semper iurgia sunt. quia quilibet eorum nititur indebite alium excellere.
marg.|  .25. Qui autem agunt omnia cum consilio. bonorum.
marg.|  .26. Reguntur sapientia. et non voluntate propria.
marg.|  .27. Substantia festinata. id est festinanter acquisita, ut per rapinam vel usuram.
marg.|  .28. Minuetur. Dei iudicio quia male acquiritur.
marg.|  .29. Que autem paulatim colligitur manu. id est debito modo acquiritur.
marg.|  .30. Multiplicabitur. propter iustam acquisitionem.
marg.|  .31. Spes que differtur. id est dilatio boni sperati.
marg.|  .32. Affligit animam. ipsius sperantis, vel expectantis.
marg.|  .33. Lignum vite desiderium veniens. id est completio desiderii est causa delectationis et gaudii, que sunt de bono presenti.
marg.|  .34. Qui detrahit alicui rei. eam vituperando.
marg.|  .35. Ipse se in futurum etc. ad non commendandum eam, quia sic in honeste veniret contra verbum suum.
Numérotation du verset Prv. 13,ad litteram 
marg.| {3.1659} .1. Qui autem timet preceptum. id est transgressionem precepti divini.
marg.|  .2. In pace, scilicet triplici. In pace interna quantum ad conscientiam, et fraterna, quia cum proximo facit iustitiam, et superna, quia finaliter venit ad gloriam.
marg.|  .3. Anime dolose errant, etc. Hic ursus non est in Hebreo, ideo pertranseo, et patet sententia.
marg.|  .4. Lex sapientis etc. Lex sapientis dupliciter dicitur. Uno modo, quia data est a sapiente et sic lex divina que data est a Deo immediate cuius sapientie non est numerus, et quelibet lex alia iusta que datur a Deo, mediante tamen legis latore creato, est fons vite, quia in ea hauritur debitus vivendi modus ; ideo subditur.
marg.|  .5. Ut declinet. id est declinare faciat.
marg.|  .6. A ruina mortis. culpe et gehenne. Alio modo dicitur lex sapientis quia observatur a sapiente, et hoc etiam modo lex divina, et quelibet alia iusta dicitur fons vite, quia sapiens ibi haurit debitum modum vivendi et per hoc declinat a ruina mortis culpe et gehenne.
marg.|  .7. Doctrina bona etc. docenti et audienti, quibus dat gratiam divinam et humanam.
marg.|  .8. In itinere contemptorum. bone doctrine.
marg.|  .9. Vorago. quia ruunt de peccato in peccatum usque ad profundum. unde dicitur. inf. 18.a. Impius cum in profundum peccatorum venerit contemnit.
marg.|  .10. Astutus. in periculi evasione.
marg.|  .11. Omnia agit cum consilio. et nihil precipitanter.
marg.|  .12. Qui autem etc. precipitanter agendo.
marg.|  .13. Aperiet stultitiam. fatuitatem suam manifestando.
marg.|  .14. Nuntius impii. id est ab homine impio missus, et pro negotio impio.
marg.|  .15. Cadet in malum. scilicet culpe. et pene.
marg.|  .16. Legatus. id est a fideli missus et pro negotio fideli.
marg.|  .17. Sanitas. quia reddit bonam dispositionem inter homines, sicut sanitas in corpore.
marg.|  .18. Egestas. loco boni utilis.
marg.| {3.1660}
marg.| .19. Et ignominia. loco boni honorabilis.
marg.|  .20. Et qui deserit disciplinam. quia per observationem discipline bonum utile et honorabile acquiruntur.
marg.|  .21. Qui autem, etc. se humiliter corrigendo.
marg.|  .22. Glorificabitur. id est honorificabuntur coram multis in presenti et in futuro.
marg.|  .23. Desiderium. quia sicut desiderium est boni non habiti, ita delectatio est boni adepti.
marg.|  .24. Detestantur. quia non reputant nisi bona sensibilia que tamen ut communiter sunt mala, et ideo indicant fugam vere bonorum.
marg.|  .25. Qui cum sapientibus etc. se eis conformando.
marg.|  .26. Sapiens erit. Et similiter conformans se stultis similis efficietur.
marg.|  .27. Peccatores persequitur malum, scilicet pene quod eos finaliter comprehendet, sicut retributio bonorum reservatur iustis.
marg.|  .28. Bonus homo relinquet heredes etc. unde de patribus frequenter dicitur in veteri Test. quod viderunt filios suos et filiorum suorum in tertiam et quartam progeniem quos reliquerunt in mundo post mortem suam.
marg.|  .29. Et custoditur iusto substantia etc. sicut bona Nabal impii fuerunt custodita ipsi David accipienti Abigail in uxorem.
marg.|  .30. Multi cibi in novalibus patrum. quod potest exponi dupliciter. Uno modo de cibis corporalibus, quia patres antiqui suis laboribus coluerunt terras prius incultas, que dicuntur novalia, et sic multiplicati fuerunt cibi corporales in sustentatione sequentiam.
marg.|  .31. Et aliis congregantur etc. absque labore suo, quia non consequunturtalia quasi mercedem sui laboris, in quo quedam executio iustitie, que proprie iudicium. Alio modo exponitur des cibis mentis, quia antiqui patres et multi philosophi multum laboraverunt in inventione scientiarum et artium quibus posteri reficiuntur absque tali labore.
marg.|  .32. Qui parcit virge etc. quantum ad animam subtrahendo ei debitam disciplinam, licet eum diligat quantum ad corpus inordinate.
marg.|  .33. Iustus comedit et replet etc. quia sufficit sibi quod apponitur.
marg.|  .34. Venter autem impiorum insaturabilis. quia non sufficiunt eis que apponuntur, sed semper querunt lautiora et magis delicata.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Prv. 13), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 15/01/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=28&chapitre=28_13)
Signaler un complément d'information

Notes :