Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Nicolaus de Lyra

Biblia communis

Capitulum 16

Numérotation du verset Prv. 16,1

Hominis¹ est animum² preparare

¹ Hominis Edmaior. , [H]ominis Rusch ( facsim. )] [D]ominis errante rubric . Ω ^F Rusch ( Erfurt ) , illegibilis microforma Ω^D |

² animum Cor1=Cor3 (anti.) Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Rusch Weber ] animam G * Cava Cor3 (al., hebr. : COR ) Ω ^M Clementina , illegibilis microforma Ω^D |

et Domini³ gubernare linguam.

³ Domini Amiatinus Φ Θ Ψ^D Ω ^M Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Rusch edd. ] Dei Weber

Numérotation du verset Prv. 16,2

Omnes vie hominum⁴

⁴ hominum Ω^S Ω^D Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Rusch etc.] hominis Ω ^M Clementina

patent oculis eius. Spirituum

ponderator est Dominus⁵.

⁵ Dominus] d⁹ Ω ^F

Numérotation du verset Prv. 16,3

Revela Domino opera tua et dirigentur cogitationes tue.

Numérotation du verset Prv. 16,4

Universa propter semetipsum

operatus est Dominus⁶, impium quoque ad diem malum.

⁶ Dominus] d⁹ Ω ^F

Numérotation du verset Prv. 16,5

Abominatio est Domini⁷ omnis arrogans

⁷ est Domini Φ^P Ω ^M Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Rusch ] inv. Σ^T² L* Q* Z² cett. Ω^L , iusti est Ω^P, Domini Cava X Σ^*C Π^H L² Q² Y Z* T Ed1530 Weber , Domino G

etiam si⁸ manus ad manum⁹ fuerit

⁸ etiam si] etsi ΩM, illegibilis microforma Ω^D |

⁹ manus ad manum Cor3 (moderni) Ω ^M Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J* Rusch Edmaior. ( restitutio ) Weber ] manu ad manum Cor1, Cor3 (hebr. anti. Beda) Ω^J² Ω^L Ω^P plerique codd. , manum ad manum Amiatinus L Y T Γ^A, manum ad manu Cava |

non est¹⁰ innocens. Initium vie bone facere iustitiam, accepta autem apud Deum magis quam immolare hostias¹¹ ^a.

⁰ Cf. infra : In Prv. 16, 8, nota 14884.

¹⁰ est Ω ^M Ω^D Ω^S Ω ^F Cor3 (hebr. Beda anti.) Rusch Ed1530 Clementina ] erit Ω^J Ω^L Ω^P Weber |

¹¹ Initium vie... immolare hostias G² Cava Q² Θ Z Ω ^M Ω^D Ω^S Ω^J* Ω^L Ω^P Rusch Clementina cum LXX ] del . Cor1 Ω^L² (va-cat), om. Weber, Cor2 (nec hebr. nec antiq. habent sed grecus de LXX), Cor3 (hebr. antiq. non habent hunc versum) | vie] vite Ω^P | iustitiam Z Ω^J Ω^L edd. ] iusta Ω^P cett. | accepta Rusch etc.] acceptae Θ, + est edd. | autem] om. Cava Z | Deum] Dominum G Cava Q |

Numérotation du verset Prv. 16,6

Misericordia et veritate redimitur iniquitas

et in timore Domini declinatur a malo,

Numérotation du verset Prv. 16,7

cum placuerint Domino vie hominis inimicos quoque eius convertet¹² ad pacem.

¹² convertet Ω^J Ω^L Ω^P Ox12a Rusch Weber ] convertit Amiatinus L Y T S* Ψ^D P119a Ω ^M Ω^D Ω^S Ω ^F, convertat

Numérotation du verset Prv. 16,8

Melius est parum cum letitia¹³

¹³ letitia Φ^RG Z² Md218 K6b Ox118a P119a Rusch ] iustitia Md037v -1 Ox12 a Cor3 (hebr. antiq.) Ω ^M Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P P119a ( corr. ) Weber

quam multi fructus cum iniquitate¹⁴*.

¹⁴ iniquitate Ω ^M Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P K6 b Md037v -1 Md218 -28 Ox12 a Ox118a P119a Weber ] impietate Rusch (hapax)

Numérotation du verset Prv. 16,9

Cor hominis disponet¹⁵* viam suam sed Domini est dirigere gressus eius¹⁶.

¹⁵ disponet Md037v Cor3 (hebr. antiq.) Ω ^M Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L K6 b Md218 -28 Ox118a Weber ] disponit G Cava Σ Π^H Θ Z* T S Cor3 (vel) Ω^D² (+ interl. ) Ω^P Rusch Clementina |

¹⁶ eius] suos Ω ^M (hapax) |

Numérotation du verset Prv. 16,10

Divinatio in labiis regis

in iudicio non errabit os eius.

Numérotation du verset Prv. 16,11

Pondus

et statera iudicia Domini sunt

et opera eius omnes¹⁷ lapides seculi¹⁸.

¹⁷ omnes Cor2=3 (neque hebr. neque grecus preponit ET) Ω ^M Ω^J Ω^L Ω^P Rusch Weber ] et praem. Ω^S |

¹⁸ lapides seculi G Cava Amiatinus cett. codd. Cor2 (secundum antiq.) Cor3 (moderni anti.) CorS3* Ω ^M Ω^D Ω ^A Ω ^F Ω^J Ω^S Ω^L Ω^P Rusch ] lapides sacculi Cor1 (valde melius videntur habere hebrei : SIC ET OPERA EIUS SUPER OMNES LAPIDES SACCULI , ut dicit Andreas ( de Sancto Victore, In Prv., CCCM 53B, lin. 2079 ) Cor2 (secundum hebr.) Cor3 (hebr.) CorS3 >> Ed1530 Clementina Edmaior. ( restitutio “errante archetypo” cum hebr. כָּל־אַבְנֵי־כִֽיס ) Weber ; cf. τὰ δὲ ἔργα αὐτοῦ στάθμια δίκαια LXX |

Numérotation du verset Prv. 16,12

Abominabiles regi qui agunt impie¹⁹ quoniam iustitia firmatur solium²⁰.

¹⁹ agunt impie] inv. Ω ^M |

²⁰ solium] + eius L Ω^D |

Numérotation du verset Prv. 16,13

Voluntas regum labia iusta qui recta loquitur dirigetur²¹.

²¹ dirigetur Amiatinus Cava L Cor2=Cor3 (antiq.) Ω ^M Ω^J Ω^S Ω^J Ω^P Rusch plerique codd.] diligetur Cor2=Cor3 (vel secundum hebr.) Ω^L L² Ed1530 Clementina Weber , illegibilis microforma Ω^D

Numérotation du verset Prv. 16,14

Indignatio regis nuntii mortis et vir sapiens placabit eum²².

²² eum Cava Σ Π^H L M Θ Cor1 Ω ^M Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Rusch ] eam Cor 2 (id est indignationem regis in feminino habent hebr. et anti.) Cor3 (hebr. antiq. idest in indignationem regis) Ω^L Ω^P Weber

Numérotation du verset Prv. 16,15

In hilaritate vultus regis vita et clementia eius²³ quasi imber serotinus.

²³ eius Ω ^M Ω^D Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P etc.] regis Ω^S (hapax)

Numérotation du verset Prv. 16,16

Posside sapientiam quia auro melior est et acquire prudentiam quia pretiosior est argento.

Numérotation du verset Prv. 16,17

Semita iustorum declinat mala, custos anime sue servat vitam²⁴ suam²⁵.

²⁴ vitam Ω^S* Ω^J* Rusch ] viam Cor1 Cor2=Cor3 (hebr. antiq. nec habent VITAM ) Ω ^M Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Weber |

²⁵ suam] + qui aexcipit disciplinam in bonis erit qui autem increpationes sapiens fiet Cava (hapax) ; + qui excipit disciplinamin bonis erit qui autem custodit increpationes sapiens fiet qui custodit vias suas custodit animam suam diligens autem vitam parcet ori suo Ω^J ² Σ cum LXX |

Numérotation du verset Prv. 16,18

Contritionem precedit superbia et ante ruinam exaltabitur²⁶* spiritus.

²⁶ exaltabitur Cava Σ^T² Cor3 (moderni) Ω ^M Ω ^F Ω^S Ω^J Ω^P ] exaltatur Cor3 (anti.) Ω ^M Ω^L Rusch Weber , exaltatio Cor3 (hebr.), illegibilis microforma Ω^D

Numérotation du verset Prv. 16,19

Melius est humiliari

cum mitibus quam dividere spolia cum superbis.

Numérotation du verset Prv. 16,20

Eruditus in verbo

reperiet bona

et qui sperat in Domino²⁷

²⁷ sperat - in Domino Beda Ω ^M Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Rusch Clementina ] inv. Ω^L Ω^P Weber

beatus est.

Numérotation du verset Prv. 16,21

Qui sapiens est corde²⁸

²⁸ est corde Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Rusch Clementina ] inv. Ω ^M Ω^L Ω^P Weber

appellabitur prudens et qui dulcis eloquio

maiora reperiet²⁹.

²⁹ reperiet Φ^RG Z² Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Rusch ] percipiet Ω ^M Cor3 (Beda et aliqui anti.) Weber

Numérotation du verset Prv. 16,22

Fons vite eruditio possidentis, doctrina

stultorum fatuitas.

Numérotation du verset Prv. 16,23

Cor sapientis erudiet os eius et labiis illius³⁰ addet gratiam.

³⁰ illius Ω ^M Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P etc. Rusch ] eius Σ Clementina

Numérotation du verset Prv. 16,24

Favus mellis composita verba³¹, dulcedo anime est³² sanitas ossium³³.

³¹ composita verba Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Rusch Clementina ] inv. Ω ^M Ω^L Ω^P Weber |

³² est Π^H Amiatinus L M Q Φ Θ^H Z² S² Ω ^M Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^L Ω^P Rusch ] om. Cava S* Ω^J Ed1530 Clementina cum LXX , et Weber |

³³ ossium Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Rusch edd. ] ossuum Ω ^M Weber |

Numérotation du verset Prv. 16,25

Est via que videtur homini recta et novissima eius ducunt³⁴ ad mortem.

³⁴ novissima eius ducunt Cor3 (vel) Ω^D* Ω^S Ω ^F Rusch Clementina cum LXX ] novissima eius ducit X Θ Ω^D² , novissimum eius ducit Cor2 Ω ^M Ω^J Ω^L Ω^P Weber , et finis eius via mortis Cor3 (hebr.)

Numérotation du verset Prv. 16,26

Anima laborantis laborat sibi

quia compulit³⁵ eum os suum.

³⁵ compulit] compellit Z* ( ut videtur ) (hapax)

Numérotation du verset Prv. 16,27

Vir insipiens³⁶ fodit malum et in labiis eius ignis ardescit³⁷.

³⁶ insipiens Ω^D Ω^S Ω ^F Rusch Cor3 (moderni)] impius Ω ^M Ω^D² ( rubr. sublin. ) Ω^J Ω^L Ω^P Cor1=Cor2 Cor3 (Beda hebr. anti. ; interlinearis habet : vel IMPIUS ) Weber |

³⁷ exardescit] –cet Ω ^M (hapax) |

Numérotation du verset Prv. 16,28

Homo perversus suscitat lites et verbosus separat³⁸ principes.

³⁸ separat] suscitat Ω ^M (hapax)

Numérotation du verset Prv. 16,29

Vir iniquus lactat amicum suum et ducit eum per viam non bonam.

Numérotation du verset Prv. 16,30

Qui attonitis³⁹ oculis cogitat prava⁴⁰ mordens labia sua perficit⁴¹ malum.

³⁹ attonitis Ω ^M Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Rusch Weber ] attonitus Cor2=Cor3 (anti. iuxta hebr. : ATTONITUS OCULIS , hebr. ANNUENS , alii habent ATTONITIS) |

⁴⁰ prava] + et Ω^D |

⁴¹ perficit] perficiet M Γ Ed1530 |

Numérotation du verset Prv. 16,31

Corona dignitatis senectus

que⁴² in viis iustitie reperietur.

⁴² que Amiatinus plerique codd. Ω ^M Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P edd. ] om. G Cava X Σ Π^H... Weber

Numérotation du verset Prv. 16,32

Melior est patiens viro forti⁴³

⁴³ forti Y Φ T Ω ^M Ω^D Ω^S Ω ^F Ω^J Ω^L Ω^P Rusch edd. ] forte Weber

et qui dominatur animo suo expugnatore urbium.

Numérotation du verset Prv. 16,33

Sortes mittuntur in sinum⁴⁴ sed a Domino temperantur.

⁴⁴ sinum G X L M Θ T S Γ Ω ^M Ω^J Ω^L Ω^P Rusch edd. ] sinu Cava Amiatinus Ω^D Ω ^F Ω^S Weber

Capitulum 16

Numérotation du verset Prv. 16,ad litteram

^marg.| {3.1671} Hominis est animum. Capitulo precedenti docuit Salomon refrenare motum ire, per quod quietatur animus, et sic ad orandum et docendum redditur aptus, ideo dicitur consequenter in hoc capitulo.

^marg.| .1. Hominis est animum preparare. per orationem et sacre scripture meditationem.

^marg.| .2. Et domini gubernare linguam. sine quo non habet sanam doctrinam. Mt. 10. ca. Non enim vos estis qui loquimini, sed spiritus patris etc.

^marg.| .3. Omnes vie hominum. idest, cogitationes et actus ipsorum.

^marg.| .4. Patent oculis eius. quia omnia sunt ei nota quantumcumque occulta.

^marg.| .5. Spirituum. idest, voluntatum.

^marg.| .6. Ponderator est dominus. ad retribuendum secundum merita et demerita.

^marg.| .7. Revela domino opera tua. non manifestando illi aliquid quod ignorat, quia hoc est impossibile, sed querendo ab eo auxilium et consilium in operibus tuis.

^marg.| .8. Et dirigentur cogitationes tue. ad bonum effectum.

^marg.| .9. Universa propter semetipsum. quia sicut est principium effectivum omnium, ita est finis ultimus. Prima enim causa convertit in seipsam omnes suos effectus. Apo. 1.b. Ego sum α alpha et ω, principium et finis.

^marg.| .10. Impium quoque. scilicet preparavit.

^marg.| .11. Ad diem malum. Id est, extremi iudicii, ut reprobis reluceat eius iustitia, sicut eius misericordia in electis, ut deducit Apostolus diffuse in epistola ad Romanos.

^marg.| .12. Abominatio est domini. sicut per oppositum vere humilis est sibi amabilis.

^marg.| .13. Etiam si manus ad manum. exponatur ut supra. 11.

^marg.| .14. Initium vie bone. Iste versus non est in Hebreo propter quod pertranseo, et quia satis patet sententia.

^marg.| .15. Misericordia et veritas. idest, iustitia, quia sine illa non est {3.1672} virtuosa, ut dictum est supra. 14. ca.

^marg.| .16. Redimitur iniquitas. idest. pena pro iniquitate debita.

^marg.| .17. Cum placuerint domino vie hominis. idest, bona facta eius dicta et cogitata.

^marg.| .18. Inimicos quoque eius convertet ad pacem etc. ita quod erunt sibi amici. Exemplum de Ioseph, Gn. 41. et de Moyse Ex. 2. et de tribus pueris in camino positis, Dani. 3.

^marg.| .19. Melius est parum cum iustitia. scilicet, acquisitum, quia illud est ipsius acquirentis.

^marg.| .20. Quam multi fructus cum iniquitate. acquisiti, quia non sunt acquirentis, sed tenetur restituere.

^marg.| .21. Cor hominis disponit viam suam. proprium enim est hominis per deliberationem procedere in factis suis, quod non convenit animalibus brutis.

^marg.| .22. Sed domini est dirigere gressus eius. quia non sufficit humana providentia nisi assit directio divina.

^marg.| .23. Divinatio. idest, divina electio.

^marg.| .24. In labiis regis. unde Deut. 17.d. dicitur de eo : Postquam autem sederit in solio regni sui, describet sibi Deutero. legis huius in volumine, sequitur : Legetque illud omnibus diebus vite sue, ut discat timere dominum.

^marg.| .25. In iudicio non errabit. dando malam sententiam, si in lege studuerit, et Deum timuerit.

^marg.| .26. Pondus et statera iudicia domini sunt. idest, iudicia Dei sunt iusta.

^marg.| .27. Et opera eius. in Hebreo habetur Lapides sacculi, et videtur littera nostra corrupta per scriptores propter similitudinem dictionum. Ad cuius intellectum sciendum, quod antiquitus fiebant pondera cum lapidibus, quorum unus erat ponderosior alio secundum diversos gradus, sicut modo fiunt per diversas portiones metalli, quarum una ponderat marcham, alia libram, alia unciam, et sic de aliis, et lapides illi ponebantur in sacculo. Est igitur sensus. Et opera eius omnes lapides seculi. idest, opera Dei fiunt cum debito pondere et hoc modo dicitur Sap. 11.d. Omnia disposuisti domine in pondere numero et mensura.

Numérotation du verset Prv. 16,ad litteram

^marg.| {3.1675} .1. Abominabiles regi, scilicet iusto.

^marg.| .2. Qui agunt impie. quia distorti sunt ab eius mente.

^marg.| .3. Quoniam iustitia firmatur solium, scilicet regni, quia sicut dicit Aug. amota iustitia quid aliud sunt regna, nisi latrocinia magna.

^marg.| .4. Voluntas regum, scilicet iustorum.

^marg.| .5. Labia iusta. in iudicibus ab eo institutis.

^marg.| .6. Qui recta loquitur dirigetur. a Deo in finem debitum.

^marg.| .7. Indignatio regis nuntii mortis. Exemplum. 3Rg. 2. de Salomone, qui indignatus contra Ioab et Semei mandavit eos occidi.

^marg.| .8. Et vir sapiens placabit eum. sicut patet de Ioab. 3Rg. 14. qui per mulierem Thecuitem placavit iram David contra Absalom.

^marg.| .9. In hilaritate vultus regis vita, scilicet illorum qui offenderunt, quia per hoc est dispositus ad condonandum eis, ideo sequitur.

^marg.| .10. Et clementia eius quasi imber serotinus. quia sicut imber serotinus est bonus et suavis terrenascentibus, sic clementia regis remissione indigentibus.

^marg.| .11. Posside sapientiam, quia melior etc. quia auro melior est quanto anime bona corporalibus preferuntur. Et auro bene comparat sapientiam, que est notitia de divinis, et argento prudentiam, que est notitia de humanis.

^marg.| .12. Semita iustorum declinat mala. patet sententia.

^marg.| .13. Contritionem precedit superbia et ante ruinam exaltabitur, scilicet Hoc patet de Absalom, qui post nimiam elationem in superbiam in quercu pendens fuit occisus. 2Rg. 18. de Antiocho superbissimo, qui a Deo fuit percussus intantum, quod eius fetore gravabatur exercitus, et in montibus miserabiliter est mortuus. 2. Mach. 9.

^marg.| .14. Melius est humiliari cum mitibus. propter quod dicit Ps. 83. Elegi abiectus esse in domo Dei mei, magis quam habitare in tabernaculis {3. 1676 } peccatorum.

^marg.| .15. Qui sapiens est corde appellabitur, etc. absque tamen doctrina aliorum appellabitur prudens, idest, denominari potest ab habitu ipsum perficiente.

^marg.| .16. Et qui dulcis est eloquio. ita quod cum sapientie habitu exercetur in doctrine actu.

^marg.| .17. Maiora reperiet. quoniam non solum habebit auream, sed etiam aureolam, que debetur actui docendi, ideo subditur.

^marg.| .18. Fons vite eruditio possidentis. id est erudire potentis per sapientiam suam et eloquentiam. Sicut enim rivuli derivantur a fonte, sic aque sapientie derivantur ad alios a tali doctore.

^marg.| .19. Doctrina stultorum fatuitas. quia de sacco non exit nisi quod intus habetur.

^marg.| .20. Cor sapientis erudiet os eius. dirigens ipsum in loquendo.

^marg.| .21. Et labiis illius addet gratiam. quia eloquentia per sapientiam directa efficitur magis gratiosa.

^marg.| .22. Favus mellis verba composita. quia sunt dulcia auri, sicut favus mellis ori.

^marg.| .23. Dulcedo anime sanitas ossium. id est bona dispositio et robur corporis, quibus existentibus anima dulciter vivit in corpore. Potest etiam hoc exponi de robore spirituali, quod consistit in virtutibus intellectualibus et moralibus, in quibus anima delectatur tamquam in suis perfectionibus.

^marg.| .24. Est via que videtur homini recta et novissima. Exponatur ut sup. 14.c.

^marg.| .25. Anima laborantis. id est homo laborans, eo modo loquendi quo totum denominatur a parte digniori.

^marg.| .26. Laborat sibi. id est propter necessaria vite sue familie.

^marg.| .27. Quia compulit eum, scilicet ad laborandum.

Numérotation du verset Prv. 16,ad litteram

^marg.| {3.1675} .1. Os suum. Eo enim ipso quod oportet eum comedere, oportet eum laborare propter quod dicit Apostolus. 2. Thes. 3. Qui non vult operari, non manducet.

^marg.| .2. Vir insipiens fodit malum. idest, querit cum diligentia, sicut fodiens thesaurum inclinatus ad hoc ex habitu malo.

^marg.| .3. Et in labiis eius ignis ardescit, etc. scilicet, ignis iracundie et superbie.

^marg.| .4. Homo perversus suscitat lites, etc. Exemplum de Siba filio Bochri. 2Rg. 10.

^marg.| .5. Et verbosus separat principatus. Sicut Deg separavit Saul a David genero suo. 1Rg. 22.

^marg.| .6. Vir iniquus lactat amicum suum. ei adulando.

^marg.| .7. Et ducit eum. per talem adulationem.

^marg.| .8. Quia attonitis oculis. Hic ponit duo signa hominis cogitantis mala. Unum est quod habet oculos attonitos ex intensa cogitatione ad malum, et sic obscuratur visus exterior, quia motus maiores expellunt minores, secundum Philosophum. Secundum est quod mordet labia sua, ex imaginatione enim perficiendi malum moventur dentes ad talem actum, ideo dicitur.

^marg.| .9. Mordens labia sua perficit malum. idest imaginatur perficere.

^marg.| .10. Corona dignitatis senectus. idest, debetur senectuti non cuicumque sed bone, ideo subditur.

^marg.| .11. Que in viis iustitie reperietur. scilicet, processisse.

^marg.| .12. Melior est patiens viro forti. fortitudine corporali, quanto melior est anima corpore. Patientia enim proprie est fortitudo anime, per quam equanimiter tolerat adversa.

^marg.| .13. Et qui dominatur animo suo. per repressionem concupiscentiarum.

^marg.| .14. Expugnatore urbium. propter quod Diogenes Philosophus dixit Alexandro magno, qui multas urbes expugnaverat, quod erat servus servi sui, quia Diogenes per rationem dominabatur suo sensitivo appetitui : Alexander vero magis serviebat suo appetitui sensitivo.

^marg.| .15. Sortes mittuntur in sinum. idest, in aliquo loco occulto, ut inde recipiantur fortuitu, vel sine provisione humana.

^marg.| .16. Sed a domino temperantur. Ex divina enim providentia provenit quod talis sors cadat super talem.

^marg.| Ad maiorem huius auctoritatis intelligentiam queritur hic, utrum uti sortibus sit licitum ? Ad quod dicendum, quod uti sortibus est ex vario eventu, seu dispositione alicuius rei sensibilis proposite, determinare aliquod dubium vel incertum, sicut ex festucis propositis per hoc quod aliquis accipit breviorem vel longiorem, seu in proiectione taxillorum ex hoc quod aliquis proiicit plura vel pauciora puncta, vel ex consimilibus aliquod dubium inter homines determinatur, etsi hoc fiat ad alicuius rei divisionem inter homines, ut per hoc determinetur quis quam partem accipiat, vocatur sors divisoria. Si autem hoc fiat ad aliquid determinative agendum, vocatur sors consultoria. Igitur si dispositio vel eventus sortium expectetur a fortuna tantum, nullum est vitium, ut si mittantur {3.1676} sortes ad determinandum inter homines, quis quam partem accipiat alicuius rei, et ex hoc committitur fortune. Causa tamen motiva potest esse peccatum, ut si propter cupiditatem propriam vel aliud vitium non possint concorditer alio modo dividere. Si autem dispositio sortium vel eventus non expectetur solum a fortuna, sed ab alia causa, hoc est dupliciter. Uno modo a causa corporali, ut a dispositione stellarum, et sic cum actus stellarum ad hoc se non extendat, superstitiosum est et illicitum, et non caret occulto pacto demonum : Alio modo quia expectatur eventus et dispositio sortium a causa spirituali dirigente, et hoc est dupliciter. Uno modo a demone, et hoc est illicitum, quia includit familiaritatem et pactum cum demonibus. Alio modo a Deo expectatur immediate vel mediantibus sanctis angelis, et hoc non est illicitum secundum se, si fiat cum debita reverentia. unde dicitur hic. Sortes mittuntur in sinum, sed a domino temperantur. Potest in hoc quadrupliciter peccato incidere. Primo si absque ulla necessitate ad sortes excurratur, hoc enim videtur ad Dei tentationem pertinere. unde dicit Am. super Lc. Qui sorte eligitur, humano iudicio non comprehenditur. Secundo si aliquis etiam in necessitate absque reverentia debita sortibus utatur, unde super Act. apostolorum dicit Be. Si qui necessitate aliqua compulsi Deum putant sortibus apostolorum exemplo esse consulendum, videant hoc ipsos apostolos non nisi collecto fratrum cetu, et precibus ad Deum fusis egisse. Tertio si divina oracula ad terrena negotia convertantur, ut dicit Augustinus ad inquisitiones Ianuarii. His qui de paginis evangelicis sortes legunt, etsi optandum sit ut hoc potius faciant quam ad demonia consulenda concurrant, tamen mihi displicet ista consuetudo ad negotia secularia et ac vite huius vanitatem divina oracula velle convertere. Quarto si in ecclesiasticis que ex spiritussancti inspiratione fieri debent, aliqui utantur sortibus. unde dicit Beda super Actus apostolorum. Matthias ante pentecostem ordinandus sorte queritur, quia, scilicet, nondum erat plenitudo spiritussancti in Ecclesia effusa. Septem autem diaconi postea non sorte, sed electione discipulorum sunt ordinati. Secus autem est in temporalibus, que ordinantur ad terrena disponenda, et ideo in electione illarum possunt homines uti sortibus, sicut et in divisione rerum temporalium ut predictum est. Si vero aliqua necessitas alia ab electione dignitatis ecclesiastice immineat, licitum est cum debita reverentia sortibus divinum auxilium implorare, unde dicit Augustinus in epistola ad Honoratum : Si inter Dei ministros sit disceptatio, qui eorum tempore persecutionis maneant, ne fuga omnium, et qui eorum fugiant, ne morte omnium deseratur ecclesia, si hec disceptatio aliter non poterit terminari quantum mihi videtur qui maneant et qui fugiant ; sorte eligendi sunt. Et hoc modo usi sunt sortibus viri sancti qui in ve. ac no. test. usi fuisse sortibus leguntur, sicut Iosue iudicio sortium punivit Acham, Iosue 7. et Saul deprehendit Ionathan filium suum mel comedisse. 1Rg. 14. et Zacharias sorte exiit ut incensum poneret, Luce 1. et sic patet responsio ad questionem.

Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Prv. 16), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 15/01/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=28&chapitre=28_16)

Signaler un complément d'information

Notes :

<28. Liber Proverbiorum seu Parabolae Salomonis**>

Capitulum 16

<28. Liber Proverbiorum*>

Capitulum 16