Capitulum 18
Numérotation du verset
Prv. 18,1
Occasiones
querit qui
vult
recedere1 ab amico
1 recedere ΩS
Ω
F ΩJ ΩL ΩP etc.
Rusch Weber
] discedere
T
Ω
M
omni tempore erit execrabilis2.
2 execrabilis
Cor3
(vel) ΩS
Ω
F
Rusch
] exprobrabilis
Cor1 Cor3
(hebr. Beda anti.) Ω
M ΩJ² (
in ras.
) ΩL ΩP
Weber
Numérotation du verset
Prv. 18,2
Non recipit stultus verba prudentie nisi ea dixerit3 que versantur
3 dixerit ΨD
Cor3
(vel) Ω
F
Rusch
] dixeris
Cor3
(hebr. antiq.) Ω
M
Ω
F ΩS ² ΩJ ΩL ΩP
Weber
in corde eius.
Numérotation du verset
Prv. 18,3
Impius cum in profundo4* venerit peccatorum contemnit
4 profundo Φ
Z²
Ω
M
Ω
F ΩS ΩJ] profundum ΩL ΩP
Rusch Weber
sed sequitur eum5 ignominia et opprobrium.
5 eum] animi Ω
M
(hapax)
Numérotation du verset
Prv. 18,4
Aqua6 profunda verba ex ore
6 Aqua]
om.
(hapax)
viri
et torrens redundans fons sapientie.
Numérotation du verset
Prv. 18,5
Accipere personam impii in iudicio7 non est bonum
7 in iudicio Φ ΨD
Ω
M
Ω
F ΩS ΩJ ΩL ΩP
Rusch Ed1530 Clementina
]
om. Weber
ut declines a veritate iudicii.
Numérotation du verset
Prv. 18,6
Labia stulti miscent8 se rixis et os eius iurgia provocat.
8 miscent ΩS
Ω
F ΩJ
Rusch edd.
] immiscent Σ
M Y T S
Ω
M ΩL ΩP, immiscunt
Weber
Numérotation du verset
Prv. 18,7
Os stulti contritio eius
et labia ipsius9
9 et Ω
M ΩJ ΩL ΩP
Rusch Weber
]
om.
ΩSF | ipsius
Amiatinus L
Φ ΨD
Ω
M
Ω
F ΩS
Ω
JP
Rusch edd.
] illius ΩL
Weber
ruina anime eius.
Numérotation du verset
Prv. 18,8
Verba bilinguis quasi simplicia et ipsa perveniunt usque10 ad interiora ventris.
10 usque Ω
M
Ω
F ΩS ΩL ΩP
Rusch Weber
]
om.
ΩJ X L Ω ΩJ
Pigrum deicit timor,
anime autem effeminatorum
esurient.11
11 Pigrum… esurient
G
²
Cava
(timorem... anima... hesuriet)
Q²
ΘHA² Ω
M
Ω
F ΩS ΩJ* (
rubr. sublin.
) ΩL ΩP
Rusch Clementina cum LXX Weber
]
del
.
Cor1 Cor2
(nec antiq. nec hebr.)
Cor3
(hebr. antiq. non habent) ΩJ² ΩL² (va-cat),
om. Edmaior. Weber cum hebr.
Numérotation du verset
Prv. 18,9
Qui mollis et dissolutus est in opere12 suo, frater est
12 opere] corde
Ω
M
(hapax)
sua opera dissipantis.
Numérotation du verset
Prv. 18,10
Turris fortissima nomen Domini,
ad ipsum13 currit
13 ipsum
Cor1 Cor2=Cor3
(hebr.) ΩS
Ω
F ΩJ ΩL
Rusch Weber
] ipsam ΠH L Y ΦRG Z S Γ ΨD
Cor1
=
Cor2
=
Cor
3 (anti.) Ω
M ΩP
Ed1530
iustus et exaltabitur.
Numérotation du verset
Prv. 18,11
Substantia divitis
urbs roboris eius
et quasi murus validus circumdans eum.
Numérotation du verset
Prv. 18,12
Antequam conteratur
exaltatur cor hominis,
et antequam glorificetur
humiliatur.
Numérotation du verset
Prv. 18,13
Qui prius respondet14
14 respondet ΦRG Θ Ω
M
Ω
F ΩS ΩJ ΩL ΩP
Rusch edd.
] respondit
Weber
quam audiat
stultum se esse demonstrat15 et confusione dignum.
15 esse dem. Ω
F etc.]
inv.
ΩS
(hapax)
Numérotation du verset
Prv. 18,14
Spiritus autem16 viri
16 autem ΩSF
Rusch
]
om.
Ω
M ΩJ ΩL ΩP
Weber
sustentat imbecillitatem suam,
spiritum vero ad irascendum facilem quis poterit sustinere.
Numérotation du verset
Prv. 18,15
Cor
prudentis17
possidebit scientiam
17 prudentis
T
ΩSF ΩJ
Rusch
] prudens
Ω
M ΩL ΩP
Weber
et auris sapientium querit doctrinam.
Numérotation du verset
Prv. 18,16
Donum
hominis
dilatat viam eius
et ante principem18 spatium
18 principem] principes
Weber
ei facit.
Numérotation du verset
Prv. 18,17
Iustus prius19* est accusator sui
19 prius
Cor3
(vel) Ω
F ΩS ΩJ*] prior
Cor2
(anti.)
Cor3
Ω
M ΩJ² (
in ras.
) ΩL ΩP
Rusch Weber
venit amicus eius
et investigabit20 eum.
20 investigabit
Cor3
(moderni anti.) Ω
M
Ω
F ΩS ΩJ ΩL ΩP
Rusch
] investigavit
Cor3
(Beda hebr.)
Weber
Numérotation du verset
Prv. 18,18
Contradictiones comprimit
sors
et inter potentes quoque diiudicat.
Numérotation du verset
Prv. 18,19
Frater
qui adiuvatur a fratre
quasi civitas firma
et iudicia
quasi vectes urbium.
Numérotation du verset
Prv. 18,20
De fructu oris viri21 replebitur venter eius et genimina labiorum ipsius22 saturabunt eum.
21 viri
Cor2
(hebr. antiq.) Ω
M ΩJ ΩS ΩL ΩP
Rusch Weber
] sui
X L
Θ Ω
F marg.|
cum LXX
|
22 ipsius Ω
F
Ω
JL
Rusch Clementina
] illius Ω
MSP
Weber
|
Numérotation du verset
Prv. 18,21
Mors et vita in manibus23 lingue qui diligunt eam comedent fructus eius.
23 manibus
Cava L² M
Θ
Cor3
(Beda) Ω
F ΩS ΩJ ΩP
Rusch
] manu
G Amiatinus Cor2
(hebr. anti.)
Cor3
(hebr. et anti.) Ω
M ΩL
Weber
| in m. - ling.]
inv.
Ω
M
Numérotation du verset
Prv. 18,22
Qui invenit mulierem bonam24 invenit bonum
24 m. bonam G² Amiatinus Cava plerique codd. Ω
F ΩJ ΩL
Rusch
edd. cum LXX] mulierem G* ΣC
Weber
,
inv.
Amiatinus L Q
et hauriet
iocunditatem
a Domino. Qui expellit mulierem bonam expellit bonum,
qui autem tenet
adulteram, stultus est et insipiens 25*.
25 Qui expellit… insipiens est
Q
Θ
Z
(adulterat) Ω
M
Ω
F ΩS ΩJ ΩL ΩP
Rusch Clementina Weber cum LXX
]
del
.
Cor1 Cor2=Cor3
(hebr. anti. non habent hunc versum) ΩJ² (
rubr. sublin.
) ΩL (va-cat),
om. Edmaior. Weber cum hebr.
| expellit] aspernit
Ω
M| bonum Ω
M
Ω
F ΩS ΩJ ΩL
etc
.] bona
Q
Θ
Z
ΩP | tenet] continet ΩJ | est - et insipiens
Q*
Θ Ω
M
Ω
F ΩS ΩJ ΩL ΩP
]
inv. Rusch (hapax)
, est et impius
Z Clementina Weber
Numérotation du verset
Prv. 18,23
Cum obsecrationibus loquetur26
26 loquetur
G Amiatinus
Ω
M
Ω
F ΩS ΩJ² ΩL ΩP
Rusch Weber
] loquitur
Cava
X Σ
M
D Y ΘA Z* S* ΨD
Cor3
(al.) ΩJ*
Ed1530
pauper
et dives
effabitur27* rigide.
27 effabitur Ω
M
Ω
F ΩS ΩJ ΩL ΩP
Weber
] affabitur
Rusch (hapax)
Numérotation du verset
Prv. 18,24
Vir amicabilis28
28 amicabilis Cava plerique codd. Cor3 (moderni) Ω
M² ΩS
Ω
F ΩJ ΩL ΩP
Rusch
edd.] amabilis Amiatinus M Φ Cor3 (Beda anti.), amicalis G L² Z*T
Weber
, illegibilis propter compacitatem ligaturae ΩD
ad societatem
magis amicus erit quam frater.
Capitulum 18
Numérotation du verset
Prv. 18,ad litteram
marg.|
{3.1681}
Occasiones.
Hic consequenter reprobat effectum ire, secundum, qui est recedere ab amico fideli, quod frequenter facit ira. Dicit igitur.
marg.|
.1.
Occasiones querit.
allegando non causam pro causa.
marg.|
.2.
Qui vult recedere ab amico.
sine rationabili causa.
marg.|
.3.
Omni tempore.
quia corrumpit et falsat amicitiam, quod est peius quam falsare pecuniam, quanto pretiosior res est amicitia quam pecunia, secundum quod dicit Philosophus. 8. Ethicorum
marg.|
.4.
Non recipit stultus verba.
quia sibi desipiunt propter habitum contrarium.
marg.|
.5. Impius cum in profundum venerit peccatorum. per obstinationem mentis.
marg.|
.6.
Contemnit.
omnem correctionem et pene comminationem.
marg.|
.7. Sed sequitur eum ignominia et opprobrium. sempiternum in gehenna.
marg.|
.8.
Aqua profunda verba ex ore viri.
ut dicit Rabbi Salomon hic accipitur vir perfectus in scientia et virtute, cuius verba continent profundam scientiam, ad quam quilibet non potest de facili attingere, sicut nec ad profundum aque profunde.
marg.|
.9.
Et torrens redundans.
in alios per bonam doctrinam.
marg.|
.10.
Fons sapientie.
in mente sapientis, a quo fonte ad alios derivatur aqua sapientie.
marg.|
.11.
Accipere personam impii.
sive dives sit, sive pauper.
marg.|
.12.
Non est bonum.
minus dicit et plus signat, quia hoc est malum, cum sit contra iustitie veritatem.
marg.|
.13.
Labia stulti miscent se rixis.
scilicet, aliorum adinvicem rixantium.
marg.|
.14.
Et os eius iurgia provocat.
quia rixantes ad maiora incitat, sicut ille qui canes incitat ad mordendum se invicem.
marg.|
.15.
Os stulti contritio eius.
quia propter verba sua frequenter punitur in corpore, et cum hoc peccat in mente. ideo sequitur. Et labia ipsius ruina anime.
marg.|
.16.
Verba bilinguis.
qui in presentia adulatur et in absentia detrahit.
marg.|
.17.
Quasi simplicia.
id est sine plica dolositatis videntur quando in potentia {3.1682} loquitur.
marg.|
.18.
Et ipsa perveniunt.
id est usque ad cor quod est in medio ventris, hoc est dictum. sunt valde nociva.
marg.|
.19.
Pigrum deiicit.
Iste versus non est in hebreo potest tamen sic exponi, Pigrum deiicit ab aggressu boni operis.
marg.|
.20.
Timor.
laboris.
marg.|
.21.
Anime autem effeminatorum.
id est homines ut femine molles ad bene operandum.
marg.|
.22.
Esurient.
quia non laborant ad necessaria acquirenda.
marg.|
.23.
Qui mollis et dissolutus est.
a virtute operandi.
marg.|
.24.
Frater est sua opera dissipantis.
id est similis est illi. Non tamen in toto quia peior est dissipans opera sua quam mollis et remissus in suis operibus inchoatis.
marg.|
.25.
Turris fortissima.
id est protectio firma.
marg.|
.26.
Nomen domini.
id est eius potentia.
marg.|
.27.
Ad ipsum currit.
invocando divinam potentiam in suis necessitatibus.
marg.|
.28.
Substantia divitis.
id est eius divitie.
marg.|
.29.
Urbs roboris eius.
quia in ipsis confidit sicut in murata urbe, licet frequenter in hoc decipiatur.
marg.|
.30.
Antequam conteratur, exaltatur cor hominis.
sicut dictum est supra de Absalom et de Antiocho illustri.
marg.|
.31.
Et antequam glorificetur humiliatur.
sicut Ioseph humiliatus fuit in carcere, antequam preficeretur Egypti provincie, et David in persecutione Saulis antequam sublimaretur in regnum.
marg.|
.32.
Qui prius respondet.
Hoc dupliciter exponitur. Uno modo de illo qui ad questionem respondet antequam perfecte audiat eius propositionem, et iste frequenter ostendit se esse stultum et confusibilem, quia non respondet ad intellectum querentis. Alio modo de illo qui tamquam doctor respondet discipulis, qui tamen non audivit discendo ab aliis, et iste est stultus et confusione dignus, quia accipit formam doctoris cum nondum fuerit discipulus.
marg.|
.33.
Spiritus viri.
id est bonitas cordis.
marg.|
.34.
Sustentat imbecillitatem suam.
ex parte corporis, quia plus aliquando facit quam habens corpus forte, et cor debile, unde dicit Greg. hom. 12. Vires quas imperitia denegat, caritas subministrat.
Numérotation du verset
Prv. 18,ad litteram
marg.|
{3.1683} .1.
Spiritum vero ad irascendum facilem quis poterit sustinere.
quasi dicat nullus, nisi valde patiens et mansuetus.
marg.|
.2.
Cor prudentis possidebit scientiam.
tamquam rem charissimam, et quia non potest auferri ab eo violenter, sicut possunt bona exteriora.
marg.|
.3.
Et auris sapientium querit doctrinam.
ab aliis libenter audiendo, propter quod dicitur supra cap. 1. Audiens sapiens sapientior, erit, etc.
marg.|
.4.
Donum hominis dilatat viam eius.
Hoc patet in curiis principum et prelatorum, quia qui dat ostiariis et mediatoribus, procedit ultra usque ad presentiam eorum.
marg.|
.5.
Iustus prior est accusator sui.
revelando delictum suum amico antequam ab aliis accusetur.
marg.|
.6.
Venit amicus eius.
eis compatiendo.
marg.|
.7.
Et investigabit eum.
querens viam liberationis, sue.
marg.|
.8.
Contradictiones comprimit sors et inter potentes quoque diiudicat.
Cum enim in divisione alicuius rei non invenitur alius modus quam sors, tunc usus sortium de scindit inter eos litigium, quia quilibet est contentus portione sibi per sortem obveniente.
marg.|
.9.
Frater qui adiuvatur a fratre.
id est congregatio hominum et potissime religiosorum ad invicem concordantium et supportantium.
marg.|
.10.
Quasi civitas firma.
quia si ab aliis invadatur, bene defenditur.
marg.|
.11.
Et iudicia.
a talibus data.
marg.|
{3.1684}
marg.|
.12.
Quasi vectes urbium.
quia sunt firma et immobilia.
marg.|
.13.
De fructu oris viri.
id est de doctrina virtuosi.
marg.|
.14.
Replebitur venter eius.
id est augmentabitur scientia eius eo modo loquendi quo dicitur de parum sciente aut ignorante, quod parum aut nihil habet in ventre, ex actu enim docendi augmentabitur scientia doctoris.
marg.|
.15.
Et genimina.
id est germina vel generationes. et dicuntur a gigno.
marg.|
.16.
Labia eius.
id est doctrina ipsius. Et est repetitio eiusdem sententie ad maiorem repressionem.
marg.|
.17.
Mors et vita.
In abusu enim ipsius est mors culpe et in bono usu vita gratie.
marg.|
.18.
Qui diligunt eam.
quia diligentes bonam linguam reportant bonum fructum, et diligentes malam, malum.
marg.|
.19.
Qui invenit mulierem bonam.
id est sacre scripture notitiam, ut exponit Rabbi Salomon . Potest etiam intelligi de muliere ad litteram, quia vir et uxor sunt una caro, et ideo si sit bona, est ad bonum viri, ideo dicitur. Gn. 2.c. Faciamus ei adiutorium simile sibi.
marg.|
.20.
Et hauriet iucunditatem.
quia gaudium causatur ex adeptione boni.
marg.|
.21.
Qui expellit mulierem bonam.
Iste versus non est in Hebreo, propter quod per transeo, et quia satis patet sententia ex predictis.
marg.|
.22.
Cum obsecrationibus loquetur pauper.
quia indiget, et non potest aliter supplere suam indigentiam.
marg.|
.23.
Et dives effabitur rigide.
quia non est in tali necessitate.
marg.|
.24.
Vir amicabilis ad societatem.
id est delectabilis alteri in convictu.
marg.|
.25.
Magis amicus erit quam frater.
id est quam consanguineus in convictu male portabilis et durus.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Prv. 18), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 15/01/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=28&chapitre=28_18)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Prv. 18), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 15/01/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=28&chapitre=28_18)
Notes :