Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Nicolaus de Lyra

Biblia communis

Capitulum 9

Numérotation du verset Prv. 9,1

Sapientia

edificavit¹ sibi domum,

¹ edificavit] edificabit X Φ^P Ψ^D

excidit² columnas septem.

² excidit Ω ^A Ω ^M Ω ^F Ω^R Ω^J Ω^L Ω^P Ω^S Weber etc. ] et excidit in ea Ω^D (hapax) ut laud. aliqui autores Medii Aevi, v. g. PETRUS BLESENSIS , Sermones , sermo 38, PL 207, 672D ; ALANUS DE INSULIS , In Ct. 3, PL 76B; THOMAS HIBERNICUS (Paris, BnF, lat. 16397, f. 12va), ed. E. JEAUNEAU , « Thomas of Ireland [O.F.M. + > 1270] and his De tribus sensibus sacrae scripturae », in : With Reverence for the Word , ed. J. D. McAuliffe, B. D. Walfish, J. W. Goering, Oxford, 2010, p. 290), etc. < Non hab. > Edmaior. ( apparatus ), SABATIER , loc. cit. ; LLT (2018)

Numérotation du verset Prv. 9,2

Immolavit³ victimas suas,

³ immolavit Ω^L etc. Rusch Weber graec. ] + sibi Ω^P

miscuit vinum et proposuit mensam suam.

Numérotation du verset Prv. 9,3

Misit ancillas suas

ut vocarent ad arcem

et ad menia

civitatis.

Numérotation du verset Prv. 9,4

Si quis est parvulus

veniat ad me et insipientibus⁴ locuta est. ⁵

⁴ insipientibus] inspicientibus Ω ^M* |

⁵ <divisio.> Parisiensis correctio facit unum versum a SI QUIS usque VENITE ( sic Ω ^A Ω ^F* Ω^J Ω^P Ω^S Ω ^v ), videtur quod non bene, sed Senonensis facit duos versus et incipit secundus ibi ET INSIPIENTIBUS ( sic Ω ^F² Ω^R Ω^L) CorS2 |

Numérotation du verset Prv. 9,5

Venite, comedite panem meum

et bibite vinum⁶ quod miscui vobis.

⁶ vinum] + meum Cava Ψ^D

Numérotation du verset Prv. 9,6

Relinquite infantiam et vivite

et ambulate

per vias⁷ prudentie⁸.

⁷ per vias] per viam Cava Ω ^M |

⁸ per vias Ω ^AΩ^D Ω ^F Ω^R Ω^L Ω^P Ω^S edd. Rusch Weber ] per viam Cava Ω ^M, in vias Φ^R Z² Ψ^D Ω^J Cor2=Cor3 (hebr. anti.) |

Numérotation du verset Prv. 9,7

Qui erudit

derisorem ipse⁹ sibi iniuriam facit¹⁰

⁹ ipse Ω^P Ω^R Ω^J] + derisor Ω^D*# Ω ^F Ω ^A |

¹⁰ sibi iniuriam facit Φ Ψ^D Ω ^M Ω^JΩ^S Ω^D Ω ^F Ω^R Ω^P Rusch ] iniuriam sibi facit Clementina , sibi facit iniuriam Ω^L Weber |

et qui arguit impium sibi maculam generat¹¹.

¹¹ sibi maculam generat Ω ^A Ω^D Ω^R Ω ^F Ω^J Rusch Clementina ] generat maculam sibi Cor2 Ω^L Ω^P Weber

Numérotation du verset Prv. 9,8

Noli

arguere derisorem ne oderit te,

argue sapientem

et diliget te.

Numérotation du verset Prv. 9,9

Da sapienti occasionem¹² et addetur ei sapientia. Doce iustum et festinabit accipere.

¹² occasionem Cava plerique codd., edd. Ω^D Ω ^AΩ^R Ω^L Ω^P Ω^J Rusch cum LXX] om. Amiatinus G* X L* D Q* Y Φ^G et aliqui codd. Weber cum hebr. ; def. Ω ^F

Numérotation du verset Prv. 9,10

Principium sapientie timor Domini

et scientia sanctorum prudentia¹³.

¹³ prudentia Ω ^v] + vite Ω^P

Numérotation du verset Prv. 9,11

Per me enim

multiplicabuntur dies tui

et addentur tibi anni vite.

Numérotation du verset Prv. 9,12

Si sapiens fueris tibimetipsi eris et proximis tuis¹⁴*.

¹⁴ et proximis tuis L M Φ^P Ω^D* Ω ^F Ω^P Ω^S cum LXX August. (cf. infra) ] om. Ω ^M Ω^D² ( cancel. rubr. ) Ω^R Ω^J Ω^L Rusch Weber cett. Cor1 = Cor2 CorS2 (hebr. anti. sine PROXIMIS TUIS )

Si autem¹⁵ illusor solus portabis malum.¹⁶

¹⁵ autem Amiatinus L M D Q Y Φ Θ Z² S Γ^A Ψ^D Ω Ω ^F Ω^D Ω^R Ω^P Ω ^V edd. Rusch ] om. Weber |

¹⁶ v. 12 : Si sapiens... malum] si sapiens fueris tibi sapiens eris et proximis tuis si autem malus evaseris solus hauries malum CorS2 ( Augustinus, libro questionum veteris testamenti septem !° ) = AUGUSTINUS HIPPONENSIS, De octo quaestionibus ex ueteri testamento , CCSL 33, lin. 66 sqq. : « de eo quod in prouerbiis dictum est: fili si sapiens fueris, tibi sapiens eris et proximis tuis; si autem malus euaseris, solus hauries mala ». |

Numérotation du verset Prv. 9,13

Mulier stulta et clamosa plenaque illecebris et nihil¹⁷ omnino sciens,

¹⁷ et Ω ^F Ω^R Ω^J Ω^L Ω^P Ω ^V] om. Ω ^A | nihil Ω^D Ω ^F Ω ^A Ω^R Ω^JΩ^L Ω^P Ω ^V etc.] nec Ω^S (hapax)

Numérotation du verset Prv. 9,14

sedit¹⁸ in foribus domus sue super sellam ¹⁹

¹⁸ sedit Ω^D Ω ^F Ω ^A Ω^R Ω^J Ω^P Rusch Weber cett. ] sedet Σ L Θ Z S² Γ^A Ψ^D Ω^L Ed1530 |

¹⁹ sellam] cellam Ω ^F |

in excelso urbis loco,

Numérotation du verset Prv. 9,15

ut vocaret

transeuntes

per²⁰ viam

²⁰ per Ω ^M Ω^D Ω ^A Ω ^F Ω^R Ω^J Ω^L Ω^S plerique codd. Rusch ] om. Cava Q Φ^RG Z² Ψ^D Ω^P Weber Cor2=Cor3 (hebr. anti.)

et pergentes

in²¹ itinere suo.

²¹ in X D Y Ω Ω^D Ω ^F Ω ^A Ω^J Rusch ] om. Ω^R Ω^L Ω^P Weber

Numérotation du verset Prv. 9,16

Quis²²* est parvulus²³ declinet ad me et vecordi locuta est.

²² Quis Ω^D Ω ^F Ω ^AΩ^R Ω^J Ω^P Weber CorS2 ( anti. interrogative ) ] Qui Cava ... CorS2 ( hebr. ) Ω^L Rusch Ed1530 Clementina |

²³ parvulus Ω ^F Ω^R Ω^J Ω^L Ω^P Rusch Weber ] + veniat et Ω ^A |

Numérotation du verset Prv. 9,17

Aque furtive dulciores sunt et panis absconditus²⁴ suavior.

²⁴ p. a. Ω ^A Ω ^F Ω^R Ω^JΩ^L Ω^P Rusch Weber ] inv. Ω^D

Numérotation du verset Prv. 9,18

Et ignoravit quod ibi sint gigantes²⁵

²⁵ ibi sint – gigantes Ω^D Ω ^F Ω ^AΩ^R Ω^J Ω Rusch Clementina ] inv. Ω^L Ω^P Weber

et in profundis inferni

convive eius.

Qui enim²⁶ applicabitur illi descendet²⁷ ad inferos, nam

²⁶ enim X Ω ^M Ω^D Ω ^F Ω ^AΩ^R Ω^J Ω^S ] om. Ω^L Ω^P |

²⁷ descendet Ω ^M Ω^D Ω ^F Ω ^A Ω^R Ω^J Ω^S CorS2 Rusch Weber ] descendit Ω^L Ω^P |

qui abscesserit ab ea salvabitur²⁸.

²⁸ Qui enim… salvabitur (f. 19r) Θ Ω ^M Ω^D* Ω ^F Ω ^AΩ^R Ω^J Ω^L* Ω^PΩ^S CorS2 (habent quidam hanc litteram : Parisiensis habet, item Senonensis) Rusch Clementina ] Qui applicabitur illi descendet ad inferos nam qui abscesserit ab eis salvabitur qui nititur mendaciis hic pascit ventos immo autem ipse sequitur aves volantes Cava ; om. et cett. codd. Edmaior. Weber ; Cor1 ( del .) Cor2 (quod novi habent sic [...] nec hebr. nec anti. habent) Cor3 (nec hebr. nec anti. habent), Ω^D² ( rubr. sublin. ) Ω^L² ( va-cat ) CorS2 ( hebr. anti. Beda sine hunc versum )

Capitulum 9

Numérotation du verset Prv. 9,ad litteram

^marg.| {3.1639} Sapientia edificavit. Hic consequenter describitur eminentia sapientie magis parabolice, scilicet sub metaphora domini vocantis ad convivium intra palatium suum. Et quia opposita iuxta se posita magis elucescunt, ideo prima ponitur hic invitatio sapientie. secundo invitatio insipientie, ibi. Mulier stulta : Prima in duas, quia primo ponitur sapientie invitatio, secundo invitatorum conditio, ibi. Si quis est parvulus veniat ad me. Circa primum dicitur de sapientia increata, continuando, scilicet sententiam ad finem capituli precedentis.

^marg.| .1. Sapientia edificavit sibi domum : s. ecclesiam quam edificavit verbo et exemplo in humanitate assumpta.

^marg.| .2. Excidit columnas septem. id est septem dona spiritussancti dedit vel septem sacramenta instituit quibus fulcitur tota ecclesia.

^marg.| .3. Immolavit victimas. idem seipsum in cruce, quod dicitur victime in plurali, quia continet virtutem cuiuslibet alterius sacrificii. Et huius victime memoriale est sacramentum eucharistie, in quo sub specie panis continetur corpus Christi immolatum, quod est fidelium cibus.

^marg.| {3.1640} .4. Miscuit vinum. id est dedit nobis sanguinem suum, quod conficitur in vino aqua mixto.

^marg.| .5. Misit ancillas suas. id est apostolos aliosque discipulos qui dicuntur hic ancille, quia fuerunt humiles, et obsequiosi, unde Rab. ancillas vocat hic Moysen et Aaron, qui fuerunt humiles et prompti ad divinum obsequium.

^marg.| .6. Ut vocarent ad arcem. id est ad Christi fidem.

^marg.| .7. Et ad menia. civitatis. id est ea que sunt annexa fidei articulis.

^marg.| .8. Si quis est parvulus. Hic consequenter describitur invitatorum conditio, et iuxta hoc conditio repulsorum, ut opposita iuxta se posita magis appareant. Dicit igitur. Si quis est parvulus. idest humilis.

^marg.| .9. Veniat ad me quia talis est dispositus ad sapientiam divinam. Mt. 11.d. Confitebor tibi pater domine celi et terre quia abscondisti hec a sapientibus et prudentibus et revelasti ea parvulis. Et dicuntur hic parvuli specialiter apostoli et alii de Iudeis vocati. Consequenter subditur de vocatione Gentium cum dicitur.

^marg.| .10. Et insipientibus. idest, Gentilibus, qui divinitatem attribuebant lignis et lapidibus, quod insipientissimum erat.

^marg.| .11. Venite comedite, scilicet corpus meum sub specie panis exhibitum.

Numérotation du verset Prv. 9,ad litteram

^marg.| {3.1641} .1. Et bibite vinum. idest, sanguinem meum sub specie vini, in quo admiscetur aqua. In utraque enim specie communicabant antiquitus fideles, sed propter periculum effusionis sanguinis ordinatum est quod datur laicis sub specie panis tantum.

^marg.| .2. Relinquite infantiam. idest, inutilia et vana.

^marg.| .3. Et vivite. in gratia.

^marg.| .4. Et ambulate. scilicet mandatorum et consiliorum. Consequenter ostenditur qui sunt repellendi a convivio sapientie cum dicitur.

^marg.| .5. Qui erudit derisorem. sane doctrine.

^marg.| .6. Ipse sibi iniuriam facit. quia provocat derisorem ad iniuriandum sibi. Ideo dicit Salvator Mt. 7.a. Nolite sanctum dare canibus, neque mittatis margaritas ante porcos, ne forte conculcent eas pedibus suis, et canes conversi dirumpant vos.

^marg.| .7. Et qui arguit impium sibi maculam generat. quia impius quantum in se est infamat arguentem se.

^marg.| .8. Noli arguere derisorem ne oderit te. et sic efficietur peior, concipiens odium de novo cum impietate precedenti.

^marg.| .9. Argue sapientem. quia omnis homo quantumcumque sapiens habet aliquid arguendum. 1. Iohan. primo capitulo Si dixerimus quia peccatum non habemus, ipsi nos seducimus, etc.

^marg.| .10. Et diliget te. gratus de tua bona correctione.

^marg.| .11. Da sapienti occasionem. cogitandi aliquid utile.

^marg.| .12. Et addetur ei. que per bonas cogitationes accipit incrementum :

^marg.| .13. Doce iustum. de meliori bono.

^marg.| .14. Et festinabit accipere. opere adimplendo.

^marg.| .15. Principium sapientie timor domini. etiam servilis, quia introducit eam sicut seta filium ; Sed sicut seta eiicitur de foramine intrante filo, sic timor servilis expellitur perfecta sapientia intrante. 1. Iob. 4.d. Perfecta caritas foras mittit timorem. Timor vero filialis cum sapientia manet propter quod est principium intrinsecum sapientie. Timor vero servilis est principium extrinsecum.

^marg.| .16. Et scientia sanctorum prudentia. quia talis scientia non solum est scientia speculativa sed etiam practica.

^marg.| .17. Per me enim. scilicet sapientiam.

^marg.| .18. Multiplicabuntur dies tui. in presenti, quia sapientes sciunt {3.1642} vitare pericula.

^marg.| .19. Et addentur tibi anni vite. in futuro.

^marg.| .20. Si sapiens fueris tibi metipsi eris. id est ad bonum tuum principaliter et etiam aliorum consequenter. ideo subditur in aliquibus libris. Et proximis tuis, sed non est de textu, immo est quedam glossa, et per scriptores textui inserta.

^marg.| .21. Si autem illusor. sane doctrine.

^marg.| .22. Solus portabis malum. pene.

^marg.| .23. Mulier stulta. Hic consequenter iuxta suum oppositum ponitur invitatio insipientie ad suum convivium cum dicitur. Mulier stulta. idest, doctrina superstitiosa et vana.

^marg.| .24. Et clamosa. quia non habet nisi verba.

^marg.| .25. Plenaque illecebris. que non solum concedit, sed etiam ad ea inducit.

^marg.| .26. Et nihil. quia ita modicum est ibi de veritate, quod quasi nihil reputatur, et etiam quia illud quod est ibi veritatis vel honestatis, ponitur ad hoc quod et facilius falsitatibus credatur, aliter talis doctrina seipsam destrueret si nihil veritatis contineret, sicut dicit Philos. 1. lib. Et hic. Quod si malum esset integrum, seipsum destrueret.

^marg.| .27. Sedet in foribus domus sue, etc. quia talis doctrina aliquando docetur autentice maxime inter fideles.

^marg.| .28. Ut vocaret transeuntes per viam. latam vitiorum.

^marg.| .29. Et pergentes in itinere suo. id est sequentes impletum sue passionis.

^marg.| .30. Qui est parvulus. id est indigens sensu.

^marg.| .31. Declinet ad me. quasi dicat docebo eum.

^marg.| .32. Et vecordi. id est secutori passionum, qui dicitur vecors quasi ve habens in corde.

^marg.| .33. Locuta est. quia talis libenter audit doctrinam superstitiosam.

^marg.| .34. Aque furtive. In doctrina superstitiosa semper est aliquid boni admixtum, ut predictum est, et illud bene docetur in publico, illud autem quod est falsum et superstitiosum in secreto. Sicut prenosticatio de futuris per astrologiam quantum ad id quod respicit cursus et coniunctiones planetarum ex quibus prenosticantur aliqua futura. bene docetur publice, sed quantum ad illud quo docentur fieri imagines sub determinatis constellationibus ut dent responsa de occultis et futuris, hoc docetur in occulto, quia superstitiosum. Et talem doctrinam multi libentius audiunt et avidius, ideo designatur per aquas furtivas et panem absconditum.

Numérotation du verset Prv. 9,ad litteram

^marg.| {3.1643} .1. Et ignoravit. auditor talis doctrine.

^marg.| .2. Quod ibi sint gigantes. idest, demones, quia talia responsa per demones fiunt.

^marg.| {3.1644} .3. Et in profundis inferni. idest, tali doctrina imbuti et refecti descendunt ad penam inferni cum demonibus eos seducentibus.

^marg.| .4. Qui enim applicatur. Hoc non est de textu usque ad finem c. propter quod pertranseo, et quia satis patet sententia ex premissis.

Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Prv. 9), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 15/01/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=28&chapitre=28_9)

Signaler un complément d'information

Notes :

<28. Liber Proverbiorum seu Parabolae Salomonis**>

Capitulum 9

<28. Liber Proverbiorum*>

Capitulum 9