Capitulum 1
Numérotation du verset
Ez. 1,1
Et factum est in
tricesimo anno in quarto1
1 quarto] + mense
Weber
in quinta
mensis cum essem in medio
captivorum iuxta flumen2
2 flumen] fluvium
Weber
Chobar aperti sunt celi et vidi
visiones Dei.
Numérotation du verset
Ez. 1,2
In quinta mensis ipse est annus quintus
transmigrationis
Ioachim3 regis Iuda4.
3 Ioachim ΩJ*etc. ] Iaochim
cacogr. Rusch
, revera Ioiachin
Edmaior.
, Ioachin Ω
J2 etc.
Weber
|
4 Ioachim regis Iuda] regis Ioachim
Weber
|
Numérotation du verset
Ez. 1,3
Factum est verbum Domini
ad Ezechiel5 filium Buzi sacerdotem
5 Ezechiel] Hiezeciel
Weber
in terra Chaldeorum
secus flumen
Chobar
et facta est
super eum ibi manus Domini.
Numérotation du verset
Ez. 1,4
et vidi et ecce ventus
turbinis
veniebat ab aquilone
et nubes magna
et ignis
involvens
et splendor
in circuitu eius
et de medio
eius
quasi species electri id est de medio ignis
Numérotation du verset
Ez. 1,5
et ex medio eorum
similitudo
quatuor
animalium
et hic aspectus eorum similitudo hominis
in eis
Numérotation du verset
Ez. 1,6
et quatuor facies uni
et quatuor pinne uni
Numérotation du verset
Ez. 1,7
et pedes
eorum pedes recti
et planta pedis eorum quasi planta
pedis vituli
et scintille
quasi aspectus aeris candentis
Numérotation du verset
Ez. 1,8
et manus hominis
sub pinnis eorum
in quatuor partibus et facies et pinnas per quatuor partes habebant
Numérotation du verset
Ez. 1,9
iuncteque erant pinne eorum alterius ad alterum
non revertebantur
cum incederent
sed unumquodque ante faciem suam gradiebatur
Numérotation du verset
Ez. 1,10
similitudo autem vultus eorum
facies hominis
et facies leonis a dextris ipsorum quatuor facies autem bovis
a sinistris ipsorum quatuor et facies aquile
ipsorum quatuor
Numérotation du verset
Ez. 1,11
et facies eorum et pinne eorum extente desuper
due pinne singulorum iungebantur
et due tegebant corpora eorum
Numérotation du verset
Ez. 1,12
et unumquodque coram facie sua
ambulabat ubi erat impetus
spiritus
illuc gradiebantur
nec revertebantur
cum ambularent
Numérotation du verset
Ez. 1,13
et similitudo animalium aspectus eorum quasi carbonum ignis ardentium
et quasi aspectus lampadarum
hec erat visio discurrens in medio animalium
splendor ignis
et de igne fulgor
egrediens
Numérotation du verset
Ez. 1,14
et animalia ibant
et revertebantur
in similitudinem fulguris coruscantis
Numérotation du verset
Ez. 1,15
cumque aspicerem animalia apparuit rota una super terram iuxta animalia habens quatuor facies
Numérotation du verset
Ez. 1,16
et aspectus rotarum et opus earum quasi visio maris
et una similitudo ipsarum quatuor
et aspectus earum et opera quasi sit rota in medio rote
Numérotation du verset
Ez. 1,17
per quatuor partes earum euntes
ibant
et non revertebantur cum ambularent
Numérotation du verset
Ez. 1,18
statura quoque erat rotis
et altitudo
et horribilis aspectus
et totum corpus plenum oculis in circuitu ipsarum
quatuor
Numérotation du verset
Ez. 1,19
cumque
ambularent
animalia ambulabant
pariter et rote iuxta ea et cum elevarentur
animalia de terra
elevabantur simul
et rote
Numérotation du verset
Ez. 1,20
quocumque ibat spiritus
illuc eunte spiritu et rote
pariter levabantur
sequentes
eum spiritus enim vite
erat in rotis
Numérotation du verset
Ez. 1,21
cum euntibus ibant et cum stantibus stabant et cum elevatis a terra pariter elevabantur et rote sequentes ea
quia spiritus vite erat in rotis
Numérotation du verset
Ez. 1,22
et similitudo super caput animalium firmamenti
quasi aspectus crystalli horribilis
et extenti
super capita eorum desuper
Numérotation du verset
Ez. 1,23
sub firmamento autem pinne eorum recte alterius ad alterum
unumquodque duabus alis
velabat corpus suum
et alterum
similiter velabatur
Numérotation du verset
Ez. 1,24
et audiebam
sonum alarum quasi sonum
aquarum multarum
quasi sonum sublimis Dei
cum ambularent
quasi sonus erat multitudinis ut sonus castrorum
cumque starent dimittebantur
pinne eorum
Numérotation du verset
Ez. 1,25
nam cum fieret vox
supra firmamentum
quod erat super caput eorum
stabant
et submittebant alas suas
Numérotation du verset
Ez. 1,26
et super firmamentum quod erat imminens capiti eorum quasi aspectus lapidis saphiri similitudo throni
et super similitudinem throni similitudo quasi aspectus hominis desuper
Numérotation du verset
Ez. 1,27
et vidi quasi speciem electri velut aspectum ignis
intrinsecus eius per circuitum
a lumbis eius et desuper
et a lumbis eius usque deorsum
vidi quasi speciem ignis
splendentis
in circuitu
Numérotation du verset
Ez. 1,28
velut
aspectum arcus
cum fuerit in nube
in die pluvie hic erat aspectus splendoris
per gyrum.
Capitulum 1
Numérotation du verset
Ez. 1,1
imaginarie
imaginarie
marg.|
Et factum est in tricesimo anno]
etc. Istud capitulum exponitur primo imaginarie, secundo litteraliter, tertio allegorice, quarto moraliter.
marg.|
Dividitur autem hoc capitulum in duas partes. In prima parte, que est proemium libri determinatur tempus prophetie, sive visionis, prophetie locus, et circunstantia loci, modus videndi per apertionem celi, in hoc enim notatur quod aperte vidit. Auctor etiam Libri ex nomine, et genere, et officio, sive dignitate demonstratur. In secunda parte prelibatur, et ostenditur materia totius libri, que incipit ibi :
[Et facta est super eum]
etc. Et hec pars dividitur in tres partes. In prima enim parte visionis ostenditur ventus turbinis veniens ab Aquilone, et nubes magna, et ignis involvens, et in medio species electri : in quo intelligitur exercitus Chaldeorum cito, et impetuose veniens, persequens populum Iudeorum, et irruens in eum ad modum pluvie abundanter de nube magna profluentis, et comburens ipsam civitatem ; sed tamen populum in illa combustione puriorem reddens tamquam electrum. Et hec pars incipit ibi :
[Et vidi]
etc. In secunda parte visionis ostenduntur quatuor animalia, et quatuor rote iuxta ea, per que intelliguntur quatuor regna sub quibus persecutionem passus est populus Iudeorum, ibi :
[Et ex medio eius similitudo quatuor animalium]
etc. In tertia ostenditur firmamentum, et thronus super firmamentum, et sedens in throno : per quod intelliguntur predicta non accidere casu, et fortuna, sed auctoritate Dei, et potentia.
marg.|
Et per hoc etiam quod super capita animalium videtur firmamentum,
{5.
5.3rb} intelligitur ultio Dei processura in illa regna que afflixerunt Israel.
marg.|
Per hoc etiam quod thronus est in firmamento, et super thronum sedens, intelligitur stabilitas, et restauratio Hierusalem, et pacificatio Dei cum populo, et regnum eius, et hec pars incipit, ibi :
[Et similitudo super caput animalium firmamenti]
etc. Sic ergo potest haberi continentia totius capituli, et eius litteralis expositio in summa. Modo prosequere litteram.
marg.|
Dicit ergo {d}
Et factum est]
Istud
[et]
secundum Augustinum superabundat more Hebreorum sed Hieronymus dicit quod non, quia copulat cogitata dicendis. Sicut etiam dicit Gregorius in Glossa, Sciendum est quod visioni intime verba que protulit, copulavit, sic incipiens. Et factum est in tricesimo anno. Ecce tempus sue prophetie determinat, tricesimo scilicet etatis sue anno, sicut dictum est in Prologo.
marg.|
Tamen Hieronymus dicit in Glossa et originali, Tricesimus annus, non ut plerique estimant, etatis Prophete dicitur, nec iubilei, qui est annus remissionis, sed a duodevicesimo anno Iosie regis Iuda, 4Rg.22. quando inventus est liber Deuteronomii in Templo, usque ad quintum captivitatis annum Ioachin, etc. id est transmigrationis, de qua habetur 4Rg.24. Sic quidam dixerunt quod non in tricesimo anno etatis sue prophetavit, quod tamen non habent a Biblia.
marg.|
Unde melius dicitur cum Hieronymo, qui hic dicit in Prologo, quod tricesimo etatis sue anno incepit prophetare. Unde quod dicit Hieronymus in Glossa Non etatis, supple, tantum, nec Iubilei, supple tantum : Fuit enim tunc Iubileus, non ille quinquagesimus annus, in quo redibant possessiones ; sed septimus annus in quo servi, et ancille liberi exibant, sed etiam a decimo octavo anno Iosie regis Iuda ; ex illo enim anno usque ad quintum transmigrationis fuerunt triginta anni.
marg.|
Quod probatur sic : Iosias regnavit triginta uno annis, 4Rg.22.a. postea Ioachaz tribus mensibus ; postea Ioakim undecim annis, 4Rg.23. postea Ioachin filius eius tribus mensibus, 4Rg.24.b.
marg.|
Computa ergo a decimo octavo anno regis Iosie, et sume tredecim qui remanserunt de ipso Iosia (triginta enim,et uno annis regnavit) postea de Ioachaz tres menses, et de Ioakim undecim annos ; et sic erunt viginti quatuor anni, et tres menses, quibus iunge tres menses quibus regnavit Ioachin filius eius, et computa istos sex menses pro uno anno more Scripture, et erunt viginti quinque anni, et tunc facta est transmigratio ; quibus adde quinque annos post transmigrationem, et erunt triginta.
marg.|
{e}
In quarto]
etc. Propheta tempus determinat sue prophetie, non solum per annum, sed specialius per mensem, et diem, dicens [
In quarto]
subaudi, mense pendente sententia, quod Septuaginta addidere, ut manifestius
{5.
5.3va} Δ fieret.
marg.|
{a}
In quinta]
subaudi, die mensis, factum est, inquam, hoc quod sequitur.
marg.|
{b}
Cum essem in medio]
etc. Hic determinat locum et circumstantiam loci Hieronymus. Captivum autem sedisse populum super flumina Babylonis, David prophetat in Spiritu : Super flumina Babylonis, etc. Ps. 136. Chobar autem est nomen fluminis proprium, scilicet, aut appellativum, et interpretatur grave, et ideo Tigrim, et Euphratem, et omnia magna, et gravissima flumina que in terra Chaldeorum esse perhibentur, potest significare.
marg.|
{d}
Aperti sunt celi]
id est celestia per revelationem ei sunt aperta. Vel secundum Origenem, Aperti, oculis carnis. Contra. Hieronymus. Apertos celos non divisione firmamenti, sed fide credentis intellige, eo quod celestia illi sint revelata mysteria. Solutio : Quoddam fulgur apparuit, et quedam lux circumfulsit eum, ac si firmamentum videretur apertum : sicut patet in fulgure, quia quando superiora ignita colliduntur ad invicem, nubes resultant, et fit fulgur, et sic celum aperiri videtur. Et hoc est quod dicit Origenes, Oculis carnis, tamen revera non fuerunt aperti, sicut dicit Hieronymus In hoc autem quod dicit, Aperti sunt celi, et vidi, etc.
marg.|
Ostenditur modus videndi Prophete, quia aperte vidit, et intellexit que ei ostensa sunt. {e}
Et vidi visiones Dei]
non dicit
{5.
5.4ra} Δ visionem, sed visiones, quia multa vidit, et multoties, et multis modis. Unde Os. 12.c. Ego visiones multiplicavi, et in manibus Prophetarum assimilatus sum.
marg.|
{a}
Dei]
id est de Deo, vel a Deo ostensas, ut per hoc auctoritas et confirmatio dicendorum habeatur.
Numérotation du verset
Ez. 1,1
allegorice
allegorice
marg.|
Allegorice. {d}
Et factum est in tricesimo anno]
etc. Secundum mysterium illud capitulum dividitur in quinque partes. In prima parte tempus baptismi Christi, et predicationis eius inchoatio ostenditur. In secunda parte ipsius Christi secundum carnem nati persecutio demonstratur, ibi
[Et facta est super eum ibi manus Domini, et vidi, et ecce ventus turbinis]
etc. In tertia parte per numerum animalium numerus Evangelistarum exprimitur, ibi
[Et ex medio eius similitudo quatuor animalium]
In quarta parte doctrina Evangelica sive quatuor Evangelistarum per quatuor rotas designatur, ibi
[Cumque aspicerem animalia]
etc. In quinta parte et ultima, ostensis
[ut dictum est]
Christi baptismo, predicatione, in carne persecutione, Evangelistarum eius vita, et predicatione : eminentia ipsius Christi ostenditur in ascensione, quia naturam quam assumpsit, non deseruit, sed super omnes celestes et angelicos Spiritus exaltavit.
marg.|
Et hoc ostenditur ibi
[Et super firmamentum quod erat imminens]
etc. Primo ergo loquens Propheta in persona Christi dicit. Et factum est in tricesimo anno : Iesus enim erat annorum quasi triginta, quando venit ad baptismum, ut dicitur Lc. 31.
marg.|
{e}
In quarto]
mense, id est in Λ Ianuario. Apud Orientales enim populus post collectionem frugum, et torcularia, quando decime deferebantur in Templum, October erat primus mensis, et Ianuarius quartus.
Numérotation du verset
Ez. 1,1
moraliter
moraliter
marg.|
{d}
Et factum est]
etc. Sed quia non solum Christus persecutionem passus est, sed et Sancti ad exemplum eius Ideo dicitur. Et factum est in tricesimo anno, in quarto mense, in quinta mensis, etc. Tria dicuntur hic que requiruntur in Predicatore, etatis * maturitas, compassionis pietas, meditationis assiduitas. In hoc quod dicitur, Et factum, etc. notatur ad Litteram, maturitas etatis quantum ad Predicatorem.
marg.|
{b}
Cum essem in medio captivorum]
In hoc notatur compassio Prelati, vel Doctoris, quantum ad peccatorem, ut ei sit communis, et affabilis, Eccl. 4.a.
marg.|
{c}
Iuxta fluvium Chobar]
In hoc notatur assiduitas studii, et meditationis circa divinam legem. Tali aperiuntur celi.
marg.|
{d}
Et vidi visiones Dei]
per celestium secretorum revelationem. De primo, id est de etatis maturitate dicitur Levit. 19.e. Poma que germinant, immunda erunt vobis. Item 1Tim. 3.b. Non neophytum, ne in superbiam elatus in iudicium incidat Diaboli.
marg.|
Item Dt. 15.d. Non arabis in primogenito bovis, Gregorius Primogenitum bovis accipimus in infirma etate primi nostri temporis bonam operationem, in qua tamen arandum non est, quia cum prima sunt adolescentie, vel iuventutis nostre tempora, nobis adhuc a predicatione cessandum est, ut vomer lingue nostre proscindere non audeat terram cordis alieni. Nec commovere nos debet quod Hieremias atque Daniel spiritum prophetie pueri perceperunt, quia miracula Dei in exemplum operationis non sunt trahenda. Sic ergo per hoc quod dicitur (Tricesimo) indicatur, quod doctrine sermo non competit nisi in perfecta etate.
marg.|
Unde in libro Nm. 4.a. d. Hieronymus Secundum Septuaginta a vicesimo quinto etatis anno : sed secundum Hebreos a tricesimo incipiunt Sacerdotes in Tabernaculo ministrare. In cuius signum Ioseph triginta annorum erat quando in Egypto esurienti populo frumentum largitus est, Gn. 41.f. Et totidem Ioannes
{5.
5.3vb} Baptista quando venit ad fluenta Iordanis, predicavitque baptismum penitentie, Mt. 3. Sed nota quod duplici modo tempus predicationis ostenditur hic cum dicitur, Anno tricesimo etatis sue. Et postea subditur, Ipse est annus quintus transmigrationis, etc. Oportet enim quod Predicator habeat etatem sufficientem, et quod iam probatus sit quantum ad conversationis honestatem : ut sit annus tricesimus etatis, et quintus transmigrationis, id est sue conversationis. Quintum enim annum in transmigratione peregit, qui quinque corporis sensus ab illicitis retrahens, sub disciplina coercere didicit. In ista autem transmigratione usque ad quartum mensem, et quintam diem mensis debet pervenisse : sicut dicitur, In quarto mense, in quinta mensis. Per quatuor enim menses quatuor defectus significantur. Mensis enim a mane quod est Luna, id est defectus dicitur.
marg.|
Primus mensis est defectus somni ; secundus, defectus cibi, et potus ; tertius, defectus mollis indumenti, que tria pertinent ad macerationem carnis ; quartus mensis est defectus sui ipsius in consideratione magnitudinis Dei, que pertinet ad humilitatem cordis. Istos quatuor defectus quasi quatuor menses debet habere Predicator.
marg.|
De primo mense, id est de defectu somni, dicitur 2Cor. 11.f. In labore, et erumna, in vigiliis multis, Rm. 3.c. Hora est iam nos de somno surgere, Prv. 6.b. Usquequo piger, etc.
marg.|
De secundo dicitur 2Cor. 11.f. In fame, et siti, in ieiuniis multis.
marg.|
De tertio ibidem, In frigore, et nuditate. Et nota qualiter isti defectus abundabant in Apostolo : Vigilabat enim in labore, quod gravissimum est, ieiunabat in siti, et fame, nudus erat in frigore.
marg.|
De quarto Mt. 5.a. Beati pauperes spiritu, etc. Iste quartus mensis habet quinque dies, ut dicitur hic.
Numérotation du verset
Ez. 1,2
imaginarie
imaginarie
marg.|
{b}
In quinta mensis]
sicut dictum est, sed repetitio firmamenti est indicium.
marg.|
{c}
Ipse est annus transmigrationis Ioachin regis Iuda]
Sic expone : Supra dixerat in tricesimo anno, modo addit.
marg.|
{c}
Ipse]
scilicet tricesimus.
marg.|
{d}
Est annus quintus transmigrationis]
id est a transmigratione.
marg.|
Non dicit captivitatis, sed transmigrationis, id est spontanee redditionis. Et hec dicitur prima transmigratio, 4Rg.24. Sedecie vero secunda, vel extrema captivitas, 4Rg.ult. et Ier. 52.
Numérotation du verset
Ez. 1,2
allegorice
allegorice
marg.|
{a}
In quinta]
die mensis, ad litteram.
marg.|
{b}
Cum essem in medio captivorum]
etc. mensis. Sicut dicitur Lc. 3.d. Iesu baptizato, et orante, apertum est celum, et descendit Spiritus sanctus corporali specie, sicut columba in ipsum, et vox de celo, etc. Dicitur autem Christus fuisse in medio captivorum, id est hominum peccatorum : sicut et in multis aliis locis Scripture dicitur esse in medio, ut removeatur acceptio personarum, Act. 10.e.a Non est personarum acceptor Deus. Vel in medio, tamquam minister, Lc. 22.c. Ego autem in medio vestrum sum, sicut qui ministrat.
a Act. 10, 34.
marg.|
Vel,
in medio,
quia in omnibus servavit modum, et medium tenuit, Io. 20.e. Stetit Iesus in medio, sicut lignum in medio Paradisi, ut omnes satiet fructu vite, Gn. 2.b. Prv. 3.c. Lignum vite est his qui apprehenderint eam, et qui tenuerint eam, beati. Vel in medio, quia Mediator est Dei, et hominum Iesus Christus, 1Tim. 2.b. et Gal. 3.c. Dt. 5.a. Ego sequester, et medius sui inter Deum, et vos in tempore illo, ut annunciarem vobis verba eius.
marg.|
{c}
Iuxta fluvium Chobar]
id est homo hominibus similis : quia humano generi per assumptionem humane nature appropinquavit, quod fluidum est per mortalitatem, et grave per iniquitatem. Chobar enim grave interpretatur. Quod Δ autem subditur.
marg.|
{c}
Ipse est annus]
etc. Non exponunt Sancti mystice. Nec enim sub quolibet folio latet fructus mysticus. Tamen quoquo modo potest dici, quod annus baptismi Christi fuit quintus transmigrationis regis Ioachin, id est etas sexta mundi, que est quinta ab Adam, exclusive. Transmigratio enim Ioachin potest dici vel exitus Ade a Paradiso, vel mors eius.
Numérotation du verset
Ez. 1,2
moraliter
moraliter
marg.|
{a}
In quinta mensis]
etc. In defectu enim sui ipsius quinque dies, id est quinque cogitationes debet homo habere, et quinque debet attendere, que generant humilitatem. Primum est proficiendi modicitas ; secundum, cadendi pronitas ; tertium, resurgendi impossibilitas ; quartum, operandi debilitas ; quintum, patiendi fragilitas. Sicut ergo dictum est tempus aptum predicationi ostenditur, cum in etate, et moribus maturitas habetur. Sequitur de secundo, scilicet de compassione Prelati.
marg.|
{b}
Cum essem in medio captivorum]
Prelatus, et Doctor in medio debet esse Peccatorum ubi a nullo remotus sit per indignationem, et cordis duritiem, sed omnibus se communiter exhibeat per compassionem. Captivi enim sunt peccatores, ceci per ignorantiam, miseri per culpam : utrumque enim hominem captivat, error intellectum, malitia affectum.
marg.|
De primo dicitur Is. 5.d. Propterea captivus ductus est populus meus, quia non habuit scientiam.
marg.|
De secundo Prv. 14.d. Miseros facit populos peccatum. Sequitur de tertio, de assidua scilicet meditatione legis divine.
marg.|
{c}
Iuxta fluvium Chobar]
: Per quod intelligitur frequens meditatio legis divine.
marg.|
Chobar enim (quod interpretatur grave) significat Sacram scripturam, cuius sententie sunt ponderose, secundum illud Sir. 21.d. Verba sapientum, statera ponderabuntur.
marg.|
Et ideo alie scientie dicuntur palee, et ista dicitur granum. Iuxta hanc esse, est in ea iugiter meditari, secundum illud Ps. 1. In lege eius meditabitur die ac nocte, et erit tamquam lignum, etc. Io. 4.a. Iesus fatigatus ab itinere sedebat supra fontem, per hoc insinuans quod post laborem bone actionis, vel sancte predicationis, debet homo redire ad quietem meditationis, et lectionis. Tali Doctori aperiuntur celi, et videt visiones Dei, id est secreta, et celestia ei revelantur. Et hoc est quartum quod hic dicitur, de secretorum scilicet revelatione.
marg.|
{d}
Aperti sunt celi, et vidi visiones Dei]
Notandum autem quod per apertionem celi designatur revelatio, sive intelligentia secretorum ; suasio ad premium ; apertio ianue Paradisi, liberalitas Dei, passio Christi. De primo dicitur hic : Hoc planum est secundum Glossam De secundo dicitur in Ps. 103. Qui extendis celum sicut pellem, ad concupiscendum, et vendendum ; sicut mercator aperit merces, et extendit ut emantur. De tertio, id est de apertione ianue Paradisi, notandum est quod apertio illa facta est. In baptismo per causam : secundum quod habetur Mt. 3.d. quod Christo in baptismo aperti sunt celi. In passione per pretii solutionem : secundum quod dicitur Hbr. 9.c. quod per proprium sanguinem introivit semel in Sancta, eterna redemptione inventa. In ascensione autem per effectum ; secundum quod dicitur Mi. 2.d. Ascendens pandet iter * ante eos : dividet, et transibunt portam.
marg.|
Quarto autem per apertionem celi designatur liberalitas Dei. Deus enim habet semper celum apertum : quia superabundanter promittit, et liberaliter celestia tribuit.
marg.|
Unde Malachie 3.c. Inferte omnem decimam in horreum meum, ut cibus sit in domo mea, et probate me super hoc, dicit Dominus. Si non aperuero vobis cataractas celi, et effudero vobis benedictionem usque ad abundantiam.
marg.|
Quinto modo apertio celi est passio, vel crucifixio Christi.
marg.|
Celum enim est Christus, qui in quinque locis apertus est in passione : ut nobis ex ipso abundanter fluerent pluvie salutis ; aque ablutionis, et sanguis redemptionis.
marg.|
Unde Dt. 28.a. Aperiet Dominus thesaurum suum optimum, celum, et dabit pluviam terre sue. Celum, id est Christus, apertum, et vulneratum, et perforatum est in passione.
marg.|
Unde cataracte celi dicuntur vulnera eius, secundum illud Ps. 41. Abyssus abyssum invocat in voce cataractarum, id est miseriam nostram revocat in clamorem vulnerum tuorum, Gn. 7.b.
marg.|
Rupti sunt omnes fontes abyssi magne, et cataracte celi aperte sunt, et facta est pluvia super terram. Sequitur.
marg.|
{b}
In quinta mensis, id est annus quintus transmigrationis Ioachin regis Iuda]
Hoc supra expositum est. Sequitur autem adhuc, qualis debeat esse Predicator, vel Doctor. Dicit enim.
Numérotation du verset
Ez. 1,3
imaginarie
imaginarie
marg.|
{e}
Factum est verbum Domini ad Ezechielem filium Buzi sacerdotem]
etc. Hic determinatur auctor ex nomine, et genere, et officio, et dignitate. Et nota quod duo dicit, quod vidit visiones, et quod verba facta sunt ei, quia non solum figuras imaginabiles vidit, sed earum significationes interius a Deo audivit. Vel quod dicit
[vidi visiones]
refertur ad primum capitulum : quod autem dicit
[Factum est verbum]
etc. refertur ad secundum, ubi dicitur
[Et dixit ad me, Fili hominis sta,
marg.|
Nota ibi : [
Ad Ezechielem filium Buzi]
quod sicut Gregorius dicit, modo quasi ipse de se, modo quasi alius de se loquitur. Loquitur enim per eum Spiritus sanctus qui presidet, quasi alius : loquitur ipse pro se, qui presidenti paret. Simile Nm. 12.a.
marg.|
Erat Moyses mitissimus super omnes homines, qui morabantur in terra.
marg.|
Cum vero non dicit
[eram]
sed
[erat]
profecto indicat aperte, quod is qui per illum, et in illo loquebatur, alius erat. Tamen hoc dicitur apposuisse Esdras.
marg.|
Item Io. ult. f. Vidit illum discipulum quem diligebat Iesus, etc. Et Paulus ut non se esse qui loquebatur, ostenderet : dixit, An experimentum queritis eius qui in me loquitur Christus, 2Cor. 13.a. Recte ergo quasi de alio ait, Factum est verbum Domini ad Ezechielem, etc.
marg.|
{f}
Buzi]
secundum regulam Hebreorum iste fuit Propheta, ex quo ponitur in titulo Prophetie : et non solum Propheta, sed Sacerdos. Unde de se dicit.
marg.|
{g}
Sacerdotem in terra Chaldeorum secus flumen Chobar]
Expone, ut prius.
marg.|
{k}
Et facta est ibi]
in tam misero loco.
marg.|
{l}
Super eum manus Domini]
id est potestas, vel fortitudo Domini. Et est sensus : Deus qui potens est, confortavit me, ut hanc visionem sustinere, et intelligere possem. Sic sumitur manus in Ps. 135. In manu potenti, etc. Item Ex. 8.e. Digitus Dei est hic, id est potentia Dei specialis. Vel manus Domini dicitur inspirata visionis intelligentia. Ps. 101. Opera manuum tuarum sunt celi, id est Tu Domine secreta tua, et celestia invisibilia inspiratione tua manifestas. Est ergo sensus.
marg.|
{k}
Facta est super eum ibi manus Domini]
id est hec que dicenda sunt divina operatione, et inspiratione vidit, et cognovit. Filius enim dicitur manus Patris. Unde in Ps. 143. Emitte manum tuam. Item in Ps. 118. Fiat manus tua, ut salvet me.
marg.|
Vel secundum Andr<eas de Sancto Victore> manus fit super Prophetam ita ut etiamsi velit, secretum quod Dei inspiratione hausit, silentio supprimere non possit. Sequitur.
Numérotation du verset
Ez. 1,3
marg.|
{k}
Et facta est super eum ibi manus Domini]
Secunda pars. Et est sensus : Filius Dei, qui dicitur manus Patris, Prophete incarnandus innotuit. Vel, id est potentia Dei confortavit eum ad Δ videndum subsequentes visiones, et intelligendum.
Numérotation du verset
Ez. 1,3
allegorice
allegorice
marg.|
{e}
Factum est verbum Domini ad Ezechielem filium Buzi sacerdotem in terra Chaldeorum secus flumen Chobar]
marg.|
secundum Hieronymum Ezechiel roboratus est a Deo, Buzi spretus atque contemptus, Ezechiel fortitudo Dei interpretatur, et Christus est Dei virtus, et Dei sapientia ; 1Cor. 1.d. Qui etiam filius Buzi dicitur, qui interpretatur contemptus,
{5.
4rb} vel despectus, et quia humanitatem sumere ex populo perfido, et despecto dignatus est, Vel filius Buzi, secundum Hieronymum, id est Dei patris, qui ab hereticis contemnitur, et despicitur, qui vetus non recipiunt Testamentum.
marg.|
Nota quod dicit {f}
Filium Buzi]
in incarnatione, {g}
Sacerdotem]
in passione.
marg.|
{h}
In terra Chaldeorum]
id est in medio huius nationis prave et perverse.
marg.|
{i}
Secus flumen Chobar]
non in flumine : qui non se immersit in temporalium amore, vel peccatorum delectatione, que omnia, et fluentia sunt, et transitoria, quantum ad delectationem ; et gravia, quantum ad maculam anime, et conscientie remorsionem, et debitam damnationem. Hoc est quod dicitur Ex. 2.a. quod Moyses expositus est in carecto ripe fluminis, non in flumine : sic in carecti punctione Christus latuit, quia in carne veniens, non delectationes culpe, sed punctiones nostre miserie sustinuit. Hoc iterum dicit in Ps. 1. Et erit tamquam lignum, quod plantatum est secus decursus aquarum, etc. Sic ergo, ut dictum est, loquitur Propheta in persona Christi, secundum Gregorium, expositionis sermo ad prophete nunc personam redeat.
marg.|
Gregorius non habet ‘
ibi
’ nec Septuaginta sed Hieronymus habet.
Numérotation du verset
Ez. 1,3
moraliter
moraliter
marg.|
{e}
Factum est verbum Domini ad Ezechielem filium Buzi Sacerdotem]
Debet enim esse Ezechiel, confortatus per strenuitatem bone operationis.
marg.|
Filius Buzi, qui interpretatur despectus, sive contemptus, per amorem humilitatis.
marg.|
Talis enim filius Buzi potest dici, qui humilitatem, et vilitatem, vel despectum amplectitur, et diligit, sicut filius matrem.
marg.|
Sacerdos autem debet esse, totum se offerens Deo per devotionem orationis, vel per macerationem carnis.
marg.|
{h}
In terra Chaldeorum secus flumen Chobar]
Sicut supra expositum est, ibi :
marg.|
In medio prave nationis, et perverse : Doctor iuxta flumen Sacre Scripture resideat per assiduitatem studii, et lectionis. Talem Predicatorem, et Prelatum Dominus confortat, et gratiam distribuit, se et alios lucri faciendi. Unde subdit.
marg.|
{k}
Et facta est super eum ibi manus Domini]
confortando, et per ipsum operando salutem proximorum. Sed quia perfectus Predicator non est, qui ad tentationes non est circumspectus, que multe sunt (quia omnes qui pie volunt vivere in Christo, persecutionem patiuntur, ut dicitur 2. ad Timoth. 3.d.) Ideo subditur.
Numérotation du verset
Ez. 1,4
imaginarie
imaginarie
marg.|
{5.
4va} Θ
{a}
Et vidi, et ecce ventus turbinis]
Nota in summa quid viderit imaginarie. Videbatur Prophete quod videret ventum turbinis, sicut solet esse frequenter in estate. Qui veniebat ab Aquilone, id est ab Austro, unde sepe solent evenire turbines. Babylon enim ab Aquilone est respectu Hierusalem : sed forte ad Austrum est (ut dicunt,) secundum partes mundi. Et videbat similiter nubem magnam, sicut accidit tempore pluvioso ; et ignem involventem, sicut accidit in mane, vel in sero, quando nubes apparet rubea. Et splendor erat in circuitu eius, quia ex nube ita ignita splendor erat in circuitu eius ; vel splendorem vocat coruscationem, que fit ex collisione nubium. Et in medio illarum nubium videbat quasi speciem electri, id est speciem cuiusdam hominis de electro.
marg.|
Videbatur enim ei quod esset ex duabus materiis : quarum una erat quasi aurum, altera quasi argentum ; una clarior, altera subobscura. Hec visio plana est. Dicit enim.
marg.|
{a}
Et vidi, et ecce ventus turbinis]
id est turbinem faciens et adducens.
marg.|
{c}
Veniebat ab Aquilone]
id est de Chaldea que est ad Aquilonem respectu Hierusalem, sed ad Austrum secundum partes mundi.
marg.|
{d}
Et nubes magna]
cum vento, et turbine veniebat. Ventus enim frequenter adducit nubes.
marg.|
{e}
Et ignis involvens]
nubem : quia ipsa nubes ignita videbatur.
marg.|
{f}
Et splendor in circuitu eius]
id est coruscatio ex collisione nubium surgebat.
marg.|
{g}
Et de medio,
etc.
ignis]
resplendebat scilicet, quasi dicat in medio ipsius videbatur quidam homo splendens sicut electrum, formam scilicet, et colorem habens electri. Electrum autem secundum Isidorum sic vocatur quod ad radium Solis clarius auro et argento reluceat.
marg.|
Sol enim a poetis Electron vocatur. Et est pretiosius hoc metallum omnibus metallis, et auro, et argento, ut dicit Hieronymus in Glossa. Sed contra. Gregorius dicit in Glossa, quod electrum ex auro est, et argento : ergo aurum est pretiosius eo. Solutio : Electri tria sunt genera. Unum quod ex arboribus fluit, ut dicitur, et hoc bonum. Aliud quod ex tribus partibus auri fit, et quarta argenti : hoc artificiale. Aliud naturale est quod invenitur, et hoc optimum. Artificiale ergo electrum minoris valoris est forte quam aurum, nisi quia rarius, et ideo forte pretiosius : sed naturale pretiosius est. Dicitur etiam electrum talis nature, ut ad lumen omnibus metallis clarius luceat, et venenum prodat.
Numérotation du verset
Ez. 1,4
marg.|
Litteraliter autem exponitur sic. {a}
Et vidi]
Intentio Prophete fuit, ut consolaretur captivos dolentes, et murmurantes in Babylone quod se reddidissent Nabuchodonosor ad vaticinium Ieremie, cum adhuc floreret Hierusalem quam casuram predixerat : ideo Dominus revelat Prophete eius destructionem.
marg.|
Dicit ergo : {a}
Et vidi, et ecce ventus turbinis]
id est exercitus Chaldeorum impetuosus subvertens omnia, et domos, et arbores, cui resisti non potest, sicut nec vento turbinis. Vel secundum Hieronymum ventum turbinis vocat iram, et furorem Domini quem per Babylonios effudit.
marg.|
{c} Unde dicit
Veniebat ab Aquilone]
id est a Chaldea que est ad Aquilonem respectu Hierusalem. Simile Ier. 1.c. Ollam succensam ego video, et facies eius a facie Aquilonis. Et sic notatur tribulatio Hierosolymitarum.
marg.|
{d}
Et nubes magna]
aquosa scilicet, et pluviosa, id est populus exercitus. Quia aque multe, populi multi, Apc. 17.d. Vel in hoc quod dicit
[nubes magna]
notatur refrigerium, et consolatio magna transmigratorum. Vel
[nubes magna]
dicitur populi multitudo, quia aquas tribulationis, et angustie copiose effudit super Iudeos.
marg.|
{e}
Et ignis involvens, et splendor in circuitu eius]
per ignem significabatur quod Hierusalem, et Templum a Chaldeis essent comburenda : per splendorem autem exprimitur consolatio transmigratorum, quasi dicat Ignis uret Hierosolymitas ; sed illuminabit transmigratos.
marg.|
Illis erit ad consumptionem, istis ad consolationem. Vel secundum Hieronymum ignis involvens significat futura supplicia, et captivitatis mala ; splendor in circuitu, aperta Dei iudicia.
marg.|
Vel ignis, quantum ad Hierosolymitas, ut dictum est ; splendor in circuitu eius, quantum ad Gentes finitimas, quibus gaudium fuit Iudeorum calamitas : Vel splendor, quia manifesta fuit omnibus Iudeorum destructio. Et ignis, quia gravis.
{5.
4vb} Vel splendor, quia in igne tribulationis cognoverunt se errasse a cultu divine maiestatis, Is. 28.e. Sola vexatio, etc.
marg.|
{g}
Et de medio eius quasi species electri, id est de medio ignis]
Per hoc notatur quod tribulatio hec fuit purgatio, et medicina captivatis, et afflictis. De medio enim ignis surgit species electri : quia populus in tormentis positus purgatur a rubigine peccati, lucens et splendens in cultu Dei, sicut electrum quod in igne positum purgatur, ubi alia metalla consumuntur. Vel sic : Et de medio eius, quasi species electri, id est etc. id est, Λ Aliqui evadent de igne captivitatis, qui reedificabunt civitatem, scilicet Nehemias, Esdras, et Iesus filius Iosedech, et Zorobabel, qui per electrum significantur, quia Tribus sacerdotalis per argentum quod ponitur in electro, Tribus autem regia per aurum designatur. Qui in medio ignis dicuntur esse, quia per tribulationes purgati sunt. Sed quia possent dicere : Verum est, quod per Babylonios destruemur, sed post hoc liberabimur, et securi semper de cetero erimus, nec aliquem ultra timebimus. Ideo ostendit Propheta per figuram rotarum, et animalium, quod etiam post liberationem illam essent persecutionem passuri a quatuor regnis per quatuor animalia signatis, Persarum, Chaldeorum, Grecorum, Romanorum.
Numérotation du verset
Ez. 1,4
allegorice
allegorice
marg.|
{a}
Et vidi et ecce ventus turbinis veniebat ab Aquilone]
etc. Nato Christo orta est eius persecutio, que hic e Iudeis orta describitur. Unde dicitur.
marg.|
{c}
Ventus turbinis veniebat ab Aquilone]
quia vitam Iudaici populi malignus Spiritus concussit in tentatione. Unde, et recte additur.
marg.|
{d}
Et nubes magna]
quia quanto plus quisque exarsit in crudelitate, tanto amplius obcecari meruit in ignorantie sue caligine.
marg.|
{e}
Et ignis involvens]
Nota ordinem : Ventus turbinis ab Aquilone veniebat, et nubes magna, et ignis involvens : quia Iudea ex torporis sui frigore ad ignorantie caliginem perducta, usque ad malitiam persecutionis erupit. Nubem ergo sequitur ignis involvens : quia in eis cecitatem mentis secuta est crudelitas persecutionis. Si enim cognovissent, numquam Dominum glorie crucifixissent, ut dicitur 1Cor. 2.b.
marg.|
Sed iste ignis alibi arsit, atque alibi splenduit. Nam subditur.
marg.|
{f}
Et splendor in circuitu eius]
Dum enim persecutio in Iudea in Sanctos desevit, sanctorum Apostolorum predicatio in universo mundo dispersa est : sicut ipsi dicunt Actuum 13.g.b
b Act. 13.
marg.|
Vobis oportebat primum loqui verbum Dei : sed quoniam repulistis illud, et indignos vos iudicastis vite eterne, ecce convertimur ad Gentes. Sed quia iste ignis prius in Christum, quam in Sanctos exarsit : recte subditur.
marg.|
{g}
Et de medio eius quasi species electri, id est de medio ignis]
Per electrum Christus mediator Dei, et hominum significatur : quia ex auro est, quod significat divinitatis fulgorem, et argento, quod significat humanitatem. Quasi electrum ergo in igne est Deus, homo perfectus in persecutione.
prol.|
Δ
{a}
Et ex
Numérotation du verset
Ez. 1,4
moraliter
moraliter
marg.|
* {a}
Et vidi, et ecce ventus turbinis veniebat ab Aquilone, et nubes magna, et ignis involvens, et splendor in circuitu eius]
marg.|
Per ventum turbinis, et involutionem ignis significantur duo peccata, vel tentationes de duobus peccatis, que maxime regnant in Clericis, et Prelatis.
marg.|
Ventus turbinis signum est superbie, elationisque, ignis, luxurie et libidinis.
marg.|
Que duo dicuntur Os. 12.a. Ephraim pascit ventum, et sequitur estum.
marg.|
Hec veniunt ab Aquilone, id est a Diabolo suggerente, De quo Aquilone dicitur, Ct. 4.d. Surge Aquilo, et veni Auster, etc. Iustus ergo videt hec omnia venire, ut precaveat : quia tentationes Demonum intra se solicite pensat.
marg.|
Unde et simul cum vento turbinis venit nubes magna, et cum igne splendor.
marg.|
In tentatione enim Iustus et consolationem magnam recipit, que designatur per nubem, et eruditionem, que designatur per splendorem.
marg.|
De primo dicit Ps. 93. Secundum multitudinem dolorum meorum in corde meo. De secundo dicitur Ier. {c}. 6.b. Per omne flagellum erudieris Hierusalem.
marg.|
Item Is. 28.e. Sola vexatio dat intellectum auditui. Et non solum eruditur in tribulatione contra ignorantiam, et consolatur contra penam, et miseriam, sed purgatur a culpa, et malitia. Unde subditur.
marg.|
{g}
Et de medio eius quasi species electri, id est de medio ignis]
marg.|
Electrum enim in igne purgatur, non consumitur, sic Iustus quasi electrum in tentatione, et tribulatione purior, et acceptior Deo redditur.
marg.|
Unde Prv. 17.a.
marg.|
Sicut igne probatur argentum, et aurum in camino, ita corda probat Deus. Sed quia Iustus homo in tentatione non solum purgatur a culpa, sed etiam virtutibus * confortatur ad bona digne operanda : Ideo subditur,
Numérotation du verset
Ez. 1,5
imaginarie
imaginarie
marg.|
{5.
5ra} Θ Sequitur {a}
Et ex medio eius similitudo quatuor animalium]
Expedita prima parte visionis imaginarie, secunda explicanda venit. Propheta vidit similitudinem quatuor animalium ; dubium tamen est, utrum unum animal habens quatuor facies apparuerit ei, an quatuor animalia ? Propheta enim de hoc nunc singulariter, nunc pluraliter loqui videtur. Sed si unum fuerit, tunc pluralitas est ad formas referenda ; si plura, singularitas ad similitudinem, et coniunctionem eorum retorqueatur.
marg.|
Melius autem dicendum est, quod fuerunt plura animalia secundum Textum, intelligatur tamen unum animal, ut sic de omnibus intelligatur. Unum animal erat erectum super pedes hominis, quatuor habens facies. Ante erat facies hominis, a sinistris facies vituli, a dextris facies leonis ; retro iuxta occipitium erat pectus aquile, et rostrum eius super caput faciei hominis, et eminens super alias facies. Aspectus autem hominis erat in eo principalis, ut dicit Textus, quia ab ea parte qua aspiciebat Propheta, erat facies hominis ; nihilominus tamen
quatuor facies
erant
uni
, ut dictum est. Item intelligamus quod illud animal quadratum erat secundum quosdam, et per quatuor angulos eius erant quatuor penne, idest quatuor ale, et sic quatuor penne uni.
marg.|
Vel secundum quosdam illud erat corpus rotundum, et ale quatuor erat una a dextris, alia a sinistris ; una in anteriori parte, alia in posteriori ; dextrum autem et sinistrum ante et retro, intellige respectu faciei hominis, que principalis erat.
marg.|
Item sub unaquaque ala erat una manus quasi manus hominis, et ita erant quatuor manus in unoquoque, et quatuor pedes similiter vitulini erant in eodem corpore. Intelligamus autem quod pedes erant ita dispositi, quod non erant magis extenti versus unam partem, quam versus aliamn Et hoc est
[Pedes eorum, pedes recti]
id est equales et uniformes, quia rectum est cuius medium non exit ab extremis. A genu ergo non exeat secundum rectam lineam una pars magis quam alia, et sic pedes erunt recti et rotundi, et ideo dicit
[quasi vituli]
Vitulus enim pedes habet rotundos, non tamen omnino, et ideo dicit quasi. Item intelligatur quod de illo animali, vel de eius oculis scintille exibant quasi de ferro candenti. Et hoc est :
[Et scintille quasi aspectus eris candentis]
marg.|
Item quod sub unaquaque ala ut dictum est erat una
manus hominis
. Et erant disposita animalia ac si facerent choream : et iuncta erant per extensionem alarum, sicut chorea fit per extensionem manuum. Iuncture autem manuum, et pedum erant sic quod poterant illa animalia flecti ante, et retro sine conversione faciei. Et hoc est quod dicit : Non revertebantur cum incederent, id est non convertebantur, quia pedes eorum rotundi erant, et flexibiles ad utramque partem ; et ideo sine conversione poterant retrocedere : nec mutabant corporis situm quando reflectebant motum : genua enim erant rotunda, et flexibilia ad utramque partem. Sic patet visio in summa usque ibi ;
[Cumque aspicerem]
etc. Modo prosequere per partes. Dicit enim {a}
Et ex medio eius]
id est ignis apparuit mihi.
marg.|
{b}
Similitudo quatuor animalium]
ex hoc videtur, quod quatuor fuerunt animalia, non unum tantum.
marg.|
{5.
5va} Θ
{a}
Et hic]
id est talis. {b}
Aspectus eorum]
id est forma. Et nota quod, ut dicit Hieronymus similitudo non natura : non enim erant vere animalia, sed similitudo. {c}
Similitudo hominis in eis]
plus enim habebant de homine, Habebant enim dispositionem hominis in statura, et erant erecta, ut corpus hominis sursum ; et habebant manus quasi hominis.
marg.|
Vel similitudo hominis in eis, principalis, scilicet erat propter humane nature nobilitatem. Vel hoc dicit quantum ad situm Prophete : quia ab ea parte qua aspiciebat Propheta, erat facies hominis.
Numérotation du verset
Ez. 1,5
marg.|
Unde dicit. {a}
Et ex medio eius]
etc. Sicut dictum est supra, quod per primam partem visionis intelligebatur combustio Hierusalem a Chaldeis. Sed ne crederent Iudei, quod etiam post illam combustionem ultra mala non paterentur, vel a Chaldeis, vel ab aliis regnis ; ostendit Propheta per figuram quatuor animalium, et quatuor rotarum, quatuor regna sub quibus erant etiam Iudei multa passuri. Quatuor enim animalia significant quatuor regna, regnum Chaldeorum, regnum Persarum, et Medorum, regnum Grecorum, sive Macedonum, regnum Romanorum, que similiter
{5.
5rb} significantur Dn. 7. per quatuor bestias, leonem, et ursum, et pardum, et per bestiam habentem cornua decem. Et hec quatuor regna venerunt cum igne, et splendore, id est cum magno impetu et violentia. Per hominem autem intelligitur regnum Persarum et Medorum, quod fuit eis mansuetius, sub quo licentiati sunt redire. Et dicitur hoc anterius, quia ab Oriente respectu Hierusalem. Per leonem autem intelligitur ferocitas regni Chaldeorum ab Aquilone venientium. Per vitulum regnum Macedonum propter petulantiam, et lasciviam eorum. Unde et in equo significatur regnum eorum, Za. 7. et Dn. 8. Per hircum similiter significatur. Per aquilam significatur regnum Romanorum, propter sublimitatem, et rapacitatem, et propter monarchiam. Unde et Aquilam habent pro signo Romani. Quodlibet autem istorum habebat quatuor facies : quia si Romani fuerunt veloces, rapaces, et monarchi ; ita et alii : et si Macedones luxuriosi ; ita et alii : et ita de aliis. Quodlibet tamen eorum significatum est per figuram proprietatis in qua cetera regna precellebat, non que ei singulariter conveniret, sed principaliter. Unumquodque autem habuit quatuor alas, quia ad quatuor partes mundi extendit se quodlibet eorum. Et quia unumquodque mite et mansuetum fuit in aliquo tempore Iudeis ideo dicitur quod manus hominis erat
sub pennis eorum.
Sed hec videbuntur in littera.
marg.|
Dicit ergo :{a}
Et ex medio eius]
ignis predicti, et tempestatis. {b}
Similitudo quatuor animalium]
apparuit mihi, scil. Per quod significatur, quod quatuor erant regna in igne, et tempestate Λ Iudeos oppressura. {a}
Et hic aspectus eorum similitudo hominis in eis]
quantum ad Medos et Persas, qui magis fuerunt eis humani.
Numérotation du verset
Ez. 1,5
allegorice
allegorice
marg.|
Δ
{a}
Et ex medio eius similitudo quatuor animalium]
Tertia pars secundum mysterium, in qua et numerus, et status, et vita Evangelistarum describitur ; et conformitas notatur in tolerantia passionum sub figura quatuor animalium.
marg.|
Dicit enim :
[Et ex medio eius similitudo quatuor animalium]
per que
[designantur quatuor Evangeliste ut dictum est]
qui in medio ignis, id est passionis, et persecutionis Christi videntur, quia in patiendo similitudinem habuerunt.
marg.|
Vel [
In medio eius, et cetera]
id est electri : quia in fide divinitatis, et humanitatis Christi fuerunt solidati.
marg.|
Δ
{a}
Et hic]
idest talis. {b}
Aspectus eorum]
etc. id est similitudo Christi erat in Evangelistis, et Predicatoribus, et Doctoribus, et Prelatis, sicut dicit Gregorius Sancta enim animalia non essent, si huius hominis similitudinem non haberent ; quia quicquid in eis de visceribus pietatis, quicquid de mansuetudine spiritus, quicquid de zelo rectitudinis, quicquid de custodia humilitatis, quicquid de fervore est caritatis ; hoc ab ipso fonte, ab ipsa radice mansuetudinis, ab ipsa virtute iustitie, id est a mediatore Dei, et hominum Domino Deo traxerunt. Unde Apost. 1Cor. 11.a. Imitatores mei estote, sicut et ego Christi. Item 1Cor. 15.f. Sicut portavimus imaginem terreni, ita portemus imaginem celestis. Post hanc autem similitudinem que nunc in moribus tenetur, quandoque ad similitudinem glorie pervenitur. Que duplex erit una in mente quantum ad Dei visionem, altera in corpore quantum ad corporis glorificationem. De prima dicitur 1Io. 3.a. Scimus quoniam cum apparuerit similes ei erimus, quoniam videbimus eum sicuti est ; quia per hoc quod aspicimus eius essentiam nature a mutabilitate nostra liberati figimur in eternitate. De secunda dicitur, Phil. 3.d. Salvatorem expectamus Dominum nostrum Iesum Christum, qui reformavit corpus, etc. Sequitur.
Numérotation du verset
Ez. 1,5
moraliter
moraliter
marg.|
{a}
Et ex]
vel
[in medio eius]
id est ignis.
marg.|
{b}
Similitudo quatuor animalium]
Prelatus enim in tribulatione informatur, ut habeat quatuor facies. Faciem hominis per mansuetudinem mentis : faciem leonis, per audaciam severitatis : faciem bovis, per laborem assidue arationis, id est predicationis : faciem aquile, per arduitatem contemplationis.
marg.|
Facies enim hominis est mansuetudo Predicatoris. Unde Gal. {c}. 7.a.
marg.|
Si preoccupatus fuerit homo in aliquo delicto, vos qui spirituales estis, huiusmodi instruite in spiritu lenitatis : considerans te ipsum, ne et tu tenteris. Ps. 89 “Supervenit mansuetudo et corripiemur”. Ista facies debet esse ante, quia mansuetudo maxime habenda est erga bonos, qui in anteriora se extendunt, ut dicitur ad Phil. 3.c.
marg.|
Quidam autem sunt, qui pro facie hominis non habent nisi dentes mordaces reprehensionis : tales sunt monstruosi.
marg.|
Ista autem facies habet alas quatuor : quia mansuetudo debet haberi in corripiendo errantes, in puniendo peccantes, in expectando contumaces, in sustinendo sibi iniuriantes.
marg.|
Facies autem leonis, est audacia severitatis, ut Prelatus, id est Predicator sit quasi fortissimus, ad nullius pavens occursum, ut dicitur Prv. 30.d. Et iterum Prv. 28.a. Iustus quasi leo confidens absque terrore erit. Ista facies debet esse a dextris, non sinistris : ut humilibus parcens et infirmis, rebellibus et superbis, qui sunt in dextera prosperitatis, fortiter resistat, et illos aspere corripiat : secundum illud 1. Timoth. 6.d. Divitibus huius seculi precipe non sublime sapere, nec sperare in incerto divitiarum, etc. Quatuor ale sunt leonis : quia Prelatus, id est Predicator debet esse audax, et strenuus in repressione Demonum, in argutione potentum, in punitione vitiorum, in conservatione catulorum, id est subditorum. Tunc enim maxime sevit leo, cum rapiuntur ei catuli. Os. 13.c.
marg.|
Ero eis quasi leena, etc. et dicit Glossa, que raptis catulis sevissima est. Facies autem bovis est labor in aratro predicationis. Is. 2.b. Conflabunt gladios suos in vomeres, * etc. Os. 10.d. Arabit Iudas, et confringet sibi sulcos Iacob. Duo dicit, arare, et confringere. Arat Predicator generaliter predicando, et glebas grandes vertendo, id est peccata in aperta, et generali predicatione detestando. Confringit autem omnino sulcos peccatorum, et malarum consuetudinum in speciali collocutione, vel in scrutinio confessionis eradicando, et omnino detestando. Quod est contra quosdam qui in predicatione dicunt veritatem sicut est ; et in confessionibus secretis molles et effeminati facti, veritatem enervant. In primo Predicator est Iudas : predicando enim veritatem confitetur. In secundo est Iacob, qui luctari debet cum peccatore, ut convertatur, Is. 28.g. Numquid rota dearabit arans, in predicatione generali scilicet, proscindet et sarriet humum suam, in speciali collocutione ? Ista facies bovis est a sinistris, ut aspiciat adversa non prospera. Quatuor autem ale sunt quatuor que dicit Apost. 2. Ti. 3.d. Omnis Scriptura divinitus inspirata utilis est ad docendum, ad arguendum, ad corripiendum, ad erudiendum. Facies autem aquile est contemplatio supernorum. Aquila siquidem Solem intuetur in rota. Ista dicitur esse desuper, quia contemplatio debet ceteras operationes, et predicationes excellere. Hec habet quatuor alas, quia quatuor partes sunt contemplationis, lectio, oratio, meditatio, divine dulcedinis pregustatio. Lectio
{5.
5vb} querit, oratio pulsat, meditatio ingreditur, pregustatio invenit.
marg.|
Prelatus dicitur aquila :
- Per contemplationem supernorum, quia Solem intuetur in rota. Iob. 39.c. Numquid ad preceptum tuum elevabitur aquila ?
- Per promotionem subditorum, quia promovet et provocat pullos suos ad volandum. Dt. 32.b. Sicut aquila provocat ad volandum pullos suos.
- Per velocem liberationem oppressorum, quia velociter extrahit pisciculos de mari, id est subditos de amaritudine persecutionis. Prv. 24.b. Erue eos, etc.
- Per oppressionem Demonum, quia quando ostendit se avibus rapacibus, illo die nihil audent rapere, sic Prelati debent reprimere insultus Demonum, ne ipsi Demones venentur animas subditorum. Iob. 29.c. Conterebam molas iniqui, et de dentibus eius auferebam predam.
- Per contemplationem supernorum, quia Solem intuetur in rota. Iob. 39.c. Numquid ad preceptum tuum elevabitur aquila ?
- Per promotionem subditorum, quia promovet et provocat pullos suos ad volandum. Dt. 32.b. Sicut aquila provocat ad volandum pullos suos.
- Per velocem liberationem oppressorum, quia velociter extrahit pisciculos de mari, id est subditos de amaritudine persecutionis. Prv. 24.b. Erue eos, etc.
- Per oppressionem Demonum, quia quando ostendit se avibus rapacibus, illo die nihil audent rapere, sic Prelati debent reprimere insultus Demonum, ne ipsi Demones venentur animas subditorum. Iob. 29.c. Conterebam molas iniqui, et de dentibus eius auferebam predam.
Numérotation du verset
Ez. 1,6
imaginarie
imaginarie
marg.|
{d}
Et quatuor facies uni]
quasi dicat Licet facies hominis in eis esset principalis : tamen unumquodque habebat quatuor facies, faciem hominis ante ; faciem vituli a sinistris, faciem leonis a dextris, faciem aquile retro, et desuper aliquantulum eminentem.
marg.|
{e}
Et quatuor penne uni]
erant, idest, quatuor alas habebat unumquodque, ut dictum est.
Numérotation du verset
Ez. 1,6
marg.|
{d}
Et quatuor facies uni]
: quia que conveniunt uni regno specialiter, conveniunt et aliis.
marg.|
{e}
Et quatuor penne uni]
id est ale : per quas significatur velocitas dilatandi se per quatuor partes mundi, quam unumquodque habuit, quasi enim subito magnam partem mundi sibi subiecerunt.
Numérotation du verset
Ez. 1,6
allegorice
allegorice
marg.|
{d}
Et quatuor facies]
etc. Facies ad fidem pertinet, penna ad contemplationem. Per fidem enim cognoscimus Deum, et a Deo cognoscimur, sicut homo per faciem cognoscitur. Unde Io. 10.c. Ego sum Pastor bonus, et cognosco oves meas, etc. Quatuor ergo facies uni, quia una notitia fuit fidei, quantum ad incarnationis, et passionis, et resurrectionis, et ascensionis mysterium in omnibus Evangelistis. Et quatuor penne uni, quia eadem de divinitate Christi contemplati sunt, unitatem scilicet essentie, et trinitatem personarum. Post fidem autem et contemplationem sequitur rectitudo quantum ad operationem.
Numérotation du verset
Ez. 1,7
imaginarie
imaginarie
marg.|
{f}
Et pedes eorum pedes recti]
etc. Non determinat de numero eorum, utrum duos, vel quatuor pedes haberent. Sed forte ideo non determinat, sed relinquit pro constanti : quia non est novum, vel insolitum quatuor pedes esse in animali, sed insolitum est habere quatuor pennas, vel quatuor manus ; ideo de his determinat. Dicit autem de pedibus.
marg.|
{f}
Et pedes eorum pedes recti]
id est equales et uniformes, quia rotundi erant, et ideo non oportebat, quod flecterentur in reditu. Unde etiam subdit.
marg.|
{g}
Et planta pedis eorum quasi planta pedis vituli]
id est rotunda. Vitulus enim habet pedes rotundos, sed non omnino : Ideo dicit quod sequitur.
marg.|
{h}
Et scintille quasi aspectus eris candentis]
id est igneas facies habebant. Construitur autem sic : Et scintille, supple, egrediebantur ab animalibus quasi aspectus eris candentis id est sicut videri solet in ere candente quando tunditur a fabro. Vel sic iunge : Et aspectus eorum erat quasi scintille eris candentis.
Numérotation du verset
Ez. 1,7
marg.|
{f}
Et pedes eorum, et planta]
etc. id est rotunda. Per rectitudinem autem et rotunditatem pedum eorum intelligitur, quod libere, et directe quocumque volebant, ibant, et de facili sibi omnes suppeditabant.
marg.|
{h}
Et scintille quasi aspectus eris candentis]
quia combusserunt, et consumpserunt alia regna in aspectu suo, id est in animadversione sua.
Numérotation du verset
Ez. 1,7
marg.|
Unde subditur. {f}
Et pedes]
etc. non claudi, ut Miphiboseth, 2Rg.4.b. Gressus actuum eorum non erunt ad iniquitatem retorti, sicut illi de quibus dicitur 2Pt. 2.d. Canis reversus ad vomitum, etc. Gal. 4.b. Quomodo convertimini iterum ad infirma, et egena elementa ? Item Hbr. 12.d. Propter quod remissas manus, et soluta genua erigite, et gressus rectos facite pedibus vestris.
marg.|
{g}
Et planta]
etc. per quod designatur vite gravitas, fortitudo, et discretio : quia Predicator debet habere maturitatem in consideratione, et fortitudinem in operatione, et divisionem ungule, idest, discretionem in predicatione, sicut Evangeliste 2Tim. 4. Opus fac Evangeliste, mysterium tuum imple, sobrius esto.
marg.|
{h}
Et scintille]
etc. exibant a facie eorum, supple. Bene es candens dicitur Predicator quia sonat et ardet. Ardet enim desiderio, sonat verbo. Es ergo candens est Predicator accensus. Sed de candente ere scintille prodeunt, quia de eius exhortatione verba flammantia ad aures audientium procedunt. Non sunt verba Gregorii sed sensus. Scintille autem sunt subtiles et tenues, sed a magno igne exeunt, et magna incendunt ; sic verba Predicatorum humilia sunt, sed ex magno igne caritatis procedunt ; quia Predicatores plus ardent amore quam proferant sermone, et ex tenuissimis verbis quasi scintillis animos auditorum inflammant. Unde Gregorius Candens es scintillas proiicit, quando vix tenuiter loqui Predicator sufficit, unde ipse fortiter ignescit ; divina autem pietate agitur, ut ex ipsis scintillis tenuissimis audientis animus inflammetur, Eccl. 11.d. A scintilla una augetur ignis, id est a predicatione humili incenditur et augetur caritas audientis. De istis scintillis habetur Sap. 3.b. Fulgebunt iusti, et tamquam scintille in arundineto discurrent, Ier. 5.d. Ecce dedi verba mea in ore tuo in ignem, et populum istum in ligna, quasi dicat : verba tua erunt ignita, et ita scintille verborum tuorum auditores inflammabunt ad bonum, Sir. 48.a. Surrexit Elias quasi ignis, et verbum ipsius quasi facula ardebat. Io. 5.f. Erat Ioannes lucerna ardens et lucens. Sequitur.
Numérotation du verset
Ez. 1,8
imaginarie
imaginarie
marg.|
Sequitur
{5.
6ra} Θ
{a}
Et manus hominis]
etc. ut dictum est supra. Et bene dico in quatuor partibus. {d}
Et]
idest, quia {e}
Facies et pennas]
etc. et ita quatuor facies, et quatuor alas habebant.
Numérotation du verset
Ez. 1,8
marg.|
{5.
6rb} Δ
{a}
Et manus hominis sub pennis eorum in quatuor partibus, vel in quatuor partes]
Secundum Gregorium manus hominis sub pennis eorum est, id est virtus discreti operis sub volatu contemplationis. Due enim sunt Predicatorum vite, activa, et contemplativa. Sed quia activa minor est merito quam contemplativa ; ideo recte dicitur, Manus hominis sub pennis eorum, etc. Quatuor autem partes dicit, Orientem, Meridiem, Occidentem, et Septentrionem : quia Sanctorum predicatio, auctore Deo, in quatuor partibus mundi est egressa.
marg.|
Vel quatuor partes sunt quatuor virtutes cardinales, ex quibus relique virtutes oriuntur : quas tunc veraciter accipimus, si earum ordinem custodimus. Prima est prudentia ; secunda, fortitudo ; tertia, iustitia ; quarta, temperantia. Quid enim prodesse potest prudentia, si fortitudo desit ? Scire enim cuique, quod non potest facere, pena magis quam virtus est. Sed qui prudenter intelligit, quod agat, et fortiter agit, quod intellexerit ; iam proculdubio iustus est : sed eius iustitiam temperantia sequi debet, quia iustitia si modum non habet, in crudelitatem cadit. Gregorius Vel.
marg.|
{a}
Manus hominis sub pennis eorum]
quia contemplative subiicitur activa.
marg.|
{c}
In quatuor partibus]
Quatuor enim sunt partes contemplative, ut dictum est, lectio, oratio, meditatio, divine dulcedinis pregustatio, et quatuor active, scilicet, predicatio, iustitie executio, iniuriarum dimissio, misericordie exhibitio. Sub lectione est predicatio, sub meditatione, iustitie executio, sub oratione, iniuriarum dimissio, sub pregustatione, misericordie exhibitio.
marg.|
Vel aliter. {a}
Manus hominis]
id est potentia, vel operatio Christi incarnati.
marg.|
{b}
Sub pennis eorum]
id est sub contemplatione eorum quasi fundamentum, et firmamentum. Unde Gregorius Nisi Deus homo fieret, qui mentes Predicatorum ad celestia sublevaret : illa que apparent animalia, non volarent. Hbr. 1.b. Qui cum sit splendor glorie, et figura substantie eius, portansque omnia, etc. Eius ergo manus corda nostra portant, eius manus in contemplationes nos sublevant. Inde enim excelse fame sunt hominum mentes, unde inter homines apparuit humilis Deus.
marg.|
{d}
Et facies]
etc. hoc est Christi humanitatem, et divinitatem in quatuor mundi partibus predicabant. Unde Gregorius Dum incarnatum Deum ubique predicant, in quatuor mundi partibus faciem demonstrant : dumque eius divinitatem ostendunt, et unum esse cum Patre, et Spiritu sancto annunciant ; ubique penna contemplationis volant.
Numérotation du verset
Ez. 1,8
marg.|
Δ {a}
Et manus hominis sub pennis eorum]
: quia licet isti Reges essent veloces et impetuosi, quod significatur per pennas, erant similiter in operationibus suis callidi et discreti. Vel quia sub ferocitate, et rapacitate fuerunt etiam mansueti : quia quos subiugabant, non interficiebant.
marg.|
Vel hoc dicitur propter potentiam rapiendi et attrahendi.
marg.|
{c}
In quatuor partibus]
propter quadripartiti Orbis subiectionem : vel quia ipsi in quatuor partibus habitabant Orbis, ex quibus exorta sunt ista regna.
marg.|
{d}
Et facies et pennas per quatuor partes habebant]
Hoc iam expositum est.
Numérotation du verset
Ez. 1,9
imaginarie
imaginarie
marg.|
{f}
Iuncteque]
etc. Dicta similitudine animalium, iam dicit quantum distabant ab invicem, quasi dicat. Tanta fuit eorum inter se distantia, quanta exigebat alarum extensio libera. Unde dicit : Iuncteque erant penne eorum alterius, scilicet ad alterum, ac si facerent choream per extensionem, et coniunctionem alarum ; sicut chorea fit per extensionem manuum.
marg.|
{g}
Non revertebantur cum incederent]
passive, id est non retro vertebantur : quia sive conversione poterant ire. Quocumque enim incederent sive ante, sive retro, sive a dextris, sive a sinistris, semper ambulabant in faciem : quia quatuor facies habebant, et pedes habebant equales et uniformes ad omnem partem, et ideo non revertebantur, id est non retro ibant in reditu ; sicut oportet hominem converti cum redire vult. Quod exponit subdens.
marg.|
{h}
Sed unumquodque]
etc. quacumque parte iret, faciem habebat secundum omnem, unde non poterat gradi nisi ante faciem suam.
Numérotation du verset
Ez. 1,9
marg.|
{f}
Iuncteque erant penne]
etc. quia cum sapientia, et virtute contemplationis habebant inter se concordiam pacis, et caritatis. Gregorius Penna alterius ab altero divisa esset, si in hoc, quod unusquisque in sapientia evolat, habere pacem cum altero recusaret. Iac. 3.d. Que desursum est sapientia, primum pudica est, deinde pacifica. Item Mc. 9.g. Habete in vobis sal, et pacem habete inter vos.
marg.|
{g}
Non revertebantur cum incederent]
id est ad ea, que retro sunt, id est ad temporalia, non revertebantur, vel ad relicta peccata. Nemo enim mittens manum suam ad aratrum, et aspiciens retro, aptus est regno Dei, ut dicitur Lc. 9.g. Gregorius, Manum in aratrum mittere, est quasi per quendam compunctionis vomerem ad proferendos fructus terram cordis sui aperire.
marg.|
{h}
Sed unumquodque ante faciem suam gradiebatur]
id est ad celestia, que sunt anteriora, se extendebat. Sicut Apostolus Phil. 3.c. Ea que retro sunt oblitus, in ea que ante sunt, extendens me, sequor ad palmam superne vocationis. 1Rg.6.c. Ibant in directum vacce per viam, que ducit Bethsames, et itinere uno gradiebatur, pergentes, et mugientes, et non declinabant neque ad dexteram, neque ad sinistram.
marg.|
Nota quod dicit
[itinere uno gradiebantur]
per concordiam, et caritatem ; pergentes, per bonam operationem, quia operatio gressus est : mugientes per affectuosam predicationem : et non declinabant, etc. per intentionis rectitudinem.
marg.|
Vel, Unumquoque ante faciem suam gradiebatur, etc. per suorum gressuum, id est operum directionem, et solicitam previsionem : secundum illud Proverbiorum capitulo quarto. d. Palpebre tue, id est oculi tui, precedant gressus tuos.
Numérotation du verset
Ez. 1,9
marg.|
{f}
Iuncteque erant penne eorum alterius ad alterum]
: quia unum regnum successit alteri, vel quia per persecutionem se invicem subiugabant, ut nunc Chaldei Medos, nunc Medi Chaldeos, et ita de aliis.
marg.|
{g}
Non revertebantur cum incederent]
id est non refrenabant se ab iniquitate. Vel aliter.
[Non revertebantur cum incederent]
quia destructa, numquam postea restituta sunt in pristinam gloriam. Vel quia procedentia ad bellum, a nemine impedita sunt, sed pro votis suis prosperata sunt. Unde subdit.
marg.|
{h}
Sed unumquodque ante faciem suam gradiebatur]
libere quocumque volebat.
Numérotation du verset
Ez. 1,10
imaginarie
imaginarie
marg.|
{i}
Similitudo autem]
etc. Supra dixerat, quod quatuor facies erant uni : nunc determinat de illis faciebus dicens [
Similitudo autem vultus eorum]
erat talis, supple.
marg.|
{l}
Facies hominis]
erat, scilicet ipsorum quatuor, id est in unoquoque ipsorum quatuor erat principalis, et secundum nobilitatem nature, et etiam quia staturam erectam habebant ad modum hominis, et secundum etiam situm, et respectum Prophete hec facies erat ab anteriori parte, unde eam proponit, ut alias deinde ordinet. Unde subdit [
Et facies leonis a dextris]
etc. Aliter sic legitur.
marg.|
{i}
Similitudo autem]
erat talis.
marg.|
{k}
Vultus eorum facies hominis]
id est in vultu singulorum, id est in anteriori parte eorum erat facies hominis.
marg.|
{m}
Et facies leonis]
id est que erat ipsorum quatuor, id est in unoquoque ipsorum erat a dextris faciei hominis, ut dictum est, que facies erat ipsorum quatuor. Vel sic non mutato sensu, et facies leonis erat a dextris faciei hominis, ut dictum est, que facies erat.
marg.|
{n}
Ipsorum quatuor]
id est in unoquoque ipsorum quatuor secundum mysterium. Aliter punctatur secundum Hieronymus et Gregorius sic : Similitudo vultus eorum facies hominis, et facies leonis a dextris ipsorum ; quatuor. Et forte potuit esse ita, quod licet facies hominis principaliter esse anterius, tamen aliquantulum accedebat ad dexteram partem.
marg.|
{o}
Facies autem bovis a sinistris ipsorum quatuor]
id est in unoquoque ipsorum quatuor erat a sinistris faciei hominis.
marg.|
{5.6va}
Θ
{a}
Et facies aquile]
etc. id est in quolibet ipsorum erat desuper, quia habebat rostrum desuper elatum, et eminens etiam faciei hominis. Et nota quod hic determinat quod supra non determinavit. Quod enim aquila esset retro, potuit sciri per predicta, sed quod esset desuper, non ; et ideo hic determinat istud.
Numérotation du verset
Ez. 1,10
litteraliter
litteraliter
marg.|
{i}
Similitudo autem vultus eorum]
erat talis : {l}
Facies hominis]
erat scilicet anterior : quia Medi, et Perse sunt ab Oriente.
marg.|
{m}
Et facies leonis a dextris ipsorum quatuor]
: quia Chaldei sunt ad Septentrionem.
marg.|
{o}
Facies autem bovis a sinistris ipsorum quatuor]
: quia Macedones sunt ad Meridiem.
marg.|
Δ {a}
Et facies aquile desuper ipsorum quatuor]
a posteriori scilicet, quia Romani qui omnes superaverunt, sunt ad Occidentem.
Numérotation du verset
Ez. 1,10
allegorice
allegorice
marg.|
Sequitur : {i}
Similitudo autem vultus eorum]
erat talis, qualis subditur : {l}
Facies hominis, et facies leonis a dextris ipsorum quatuor : facies autem bovis a sinistris
Δ
ipsorum quatuor, et facies aquile desuper ipsorum quatuor.
marg.|
Nota quod Mattheus per hominem quia ab humana cepit generatione quia a clamore in deserto, recte per leonem Marcus : quia a sacrificio exorsus est, per vitulum Lucas quia vero a divinitate Verbi cepit, digne per aquilam significatur Ioannes. Et in his etiam omnibus Christus significatur, qui et nascendo homo ; moriendo vitulus : resurgendo leo, et ad celos ascendendo aquila factus est. Per hec etiam quatuor, quilibet iustus, vel perfectus intelligitur : qui homo est per rationem ; vitulus, per carnis mortificationem ; leo per securitatis fortitudinem ; aquila per contemplationem.
marg.|
Et nota quod homo et leo erant a dextris, vitulus a sinistris. A dextris enim leta, a sinistris vero tristia habemus. Unde et sinistrum nobis dicimus, quod adversum est. Quia ergo nativitas Christi et resurrectio, que per hominem et leonem significantur, letitiam Discipulis prebuit, quos eius passio contristavit, homo, et leo a dextris : sed vitulus per quem passio fuisse describitur, a sinistris. Facies aquile desuper, propter ascensionem, vel divinitatem, in cuius divinitatis
{5.6vb}
contemplatione Ioannes super alios excellit : immo etiam quia seipsum transgressus est, non iam solummodo super tria, sed adiuncto et se, super quatuor fuit. Sequitur.
Numérotation du verset
Ez. 1,11
imaginarie
imaginarie
marg.|
{b}
Et facies eorum]
supple erant tales, ut dixi. Vel melius, Et facies eorum, quatuor scilicet.
marg.|
{c}
Et penne eorum]
due scilicet [
extente desuper]
Facies dicuntur extente desuper, quia non depresse. Et eodem modo penne possunt dici extente desuper, ad differentiam eorum que videmus alas habere non erectas, sed depressas ; sicut et facies eorum depresse sunt ad terram. Itaque facies et penne eorum tales apparebant, quales videmus in picturis Cherubim, quorum facies depingitur erecta, et similiter ale, vel penne eorum, id est ale due, scilicet erant extente super capita eorum, id est eminebant capitibus eorum. Et loquitur de illis alis que iuncte erant adinvicem cum alis alterius : quia et eminebant desuper secundum quasdam pennas superiores, et iungebantur similiter secundum quasdam pennas collateraliter extensas, sicut potest imaginari per Angelos depictos cum alis erectis, et similiter erat de Cherubim tegentibus Propitiatorium alis suis. Alii tamen aliter intelligunt dicentes quod ille ale quibus tegebant corpora sua, erant extente desuper capita eorum quasi cooperculum, ita quod eis non solum corpora, sed et capita cooperiebant. Alii sic exponunt.
marg.|
{b}
Et facies eorum, et penne eorum extente desuper]
: quia tam facies quam pennas in inferioribus ubi incipiebant, strictas, et quasi complicatas habebant, que in superioribus sui partibus ab illa sui quasi complicatione extendebantur, et dilatabantur. Prima expositio est verior (ut credo) et facilior. Sequitur.
marg.|
{d}
Due penne singulorum iungebantur]
adinvicem, et ita patet quod extente erant.
marg.|
{e}
Et due tegebant corpora eorum]
id est compresse erant circa latera eorum, sicut videmus quod aves aliquando alas extendunt, aliquando circa se comprimunt, et tunc ex alis velant latera sua, et tegunt se. De volatu autem non exprimitur hic in Textu, secundum hunc modum exponendi.
Numérotation du verset
Ez. 1,11
marg.|
{b}
Et facies eorum, et penne eorum extente desuper]
id est intentio et alacritas eorum semper erat ad hoc ut superarent, et magis ac magis crescerent.
marg.|
{d}
Due penne singulorum iungebantur]
que erant scilicet extente, et de quibus volabant quando volebant.
marg.|
{e}
Et due tegebant corpora eorum]
Cum quibusdam enim Principibus ibant ad bellum, et de aliis muniebant castra sua, et terram suam custodiebant.
marg.|
Per alas enim Principes intelliguntur.
marg.|
{f}
Et unumquodque eorum coram facie]
etc. ut supra expositum est.
Numérotation du verset
Ez. 1,11
allegorice
allegorice
marg.|
{b}
Et facies eorum et penne eorum extente desuper]
Gregorius Quia omnis intentio, omnisque contemplatio Sanctorum super se tendit, ut illud possit adipisci quod in celestibus appetit. Sive enim bono operi, sive vero invigilet contemplationi : tunc veraciter hoc quod agit, bonum est quando ei complacere concupiscit, a quo est.
marg.|
Item nota quod qui in bono opere non Deo, sed hominibus placere desiderat, intentionis sue faciem deorsum premit : et qui in sacro eloquio ea que divinitatis sunt, contemplatur non ad dulcedinem devotionis, sed ut doctus possit videri, intellectus sui pennas desuper non extendit. Os. 4.a. Victimas declinastis in profundum : Gregorius, id est lachrymas orationis.
marg.|
Item Gregorius, Victimas enim in profundum deferebant.
marg.|
{d}
Due penne singulorum iungebantur, et due tegebant corpora eorum]
Dictum fuerat. Et facies eorum, et penne eorum extente desuper. Et mox subditur, Quod due penne singulorum iungebantur. Ubi aperte intelligitur, quod due extendebantur desuper, et iungebantur : due vero tegebant corpora eorum. He sunt quatuor virtutes : in futuris, amor et spes ; in preteritis, timor et penitentia. Penne sibimet iuncte superius extenduntur, quia Sanctorum mentes amor et spes ad superna elevant. Que apte quoque coniuncte nominantur, quia Electi et amant celestia que sperant, et sperant que amant.
marg.|
Due vero corpora contegunt, quia timor et penitentia ab omnipotentis Dei oculis eorum preterita mala abscondunt. Ps. 31. Beati quorum remisse sunt iniquitates, etc. Gregorius, Peccata tegimus, cum bona facta malis actibus superponimus. Iob. 39.d. Manum meam ponam super os meum. Gregorius Manum super os ponere, est peccata locutionis per virtutem boni operis tegere.
marg.|
Has quatuor pennas habebat Apostolus. De amore enim dicit Phil. 1.c. Mihi vivere Christus est, et mori lucrum. De Spe dicit ibidem. 3.d. Nostra conversatio in celis est, unde etiam Salvatorem expectamus Dominum nostrum Iesum Christum.
marg.|
De penitentia dicit 1Cor. 9.d. Castigo corpus meum, etc.
marg.|
De timore 1Cor. 15.b. Ego sum minimus Apostolorum, qui non sum dignus vocari Apostolus, quoniam persecutus sum Ecclesiam Dei. Gregorius, In cuius verbis quid aliud quam duritia mentis nostre accusatur, quia ipse plangit quod ante baptisma commiserat : nos vero et post baptismum multa commisimus ; tamen flere recusamus. Sequitur.
marg.|
{f}
Et unumquodque coram facie sua ambulabat]
Supra dictum est quod ante faciem suam gradiebantur : hic dicitur quod coram facie sua ambulant.
marg.|
Coram autem idem est quod in presenti. Gregorius, Ante faciem suam ambulare, est celestia appetere : in presenti vero sive coram facie sua ambulare, est sibimet absentem non esse.
marg.|
Omnis etenim Iustus qui vitam suam sollicite aspicit, et diligenter considerat quantum quotidie in bonis crescat, aut fortasse quantum a bonis decrescat : iste quia se ante se ponit, coram se ambulat ; quippe qui diligenter videt utrum surgat an defluat.
marg.|
Quisquis vero vite sue custodiam negligit ; et discutere que agit, que loquitur, que cogitat, aut despicit aut nescit : coram se ipse non ambulat, quia qualis sit in suis moribus vel actibus, ignorat. Nec sibimetipsi presens est, qui seipsum quotidie exquirere, atque cognoscere sollicitus non est. Ille autem veraciter se ante se ponit, sibique in presenti est, qui se in suis actibus tamquam alium attendit. Contra quosdam qui privato amore excecati, sua gravia peccata levia iudicant ; proximorum levia, gravia. Contra quos dicitur Prv. 20.d. Pondus et pondus, mensura et mensura, utrumque abominabile est ante Deum. Gregorius Omnis qui aliter pensat que proximi sunt ; et aliter que sua sunt, pondus et pondus habet Dt. 25.d. Non erit in domo tua modius maior et minor ; pondus habebis iustum et verum, et modius equalis, et verus erit tibi. Lv. 19.g. Iustus modius, equusque sextarius.
Numérotation du verset
Ez. 1,12
imaginarie
imaginarie
marg.|
{f}
Et unumquodque eorum coram facie sua ambulabat]
quasi dicat, Non poterant ire a tergo, quia ex omni parte habebant facies,
marg.|
{5.7ra}
Θ
{a}
Ubi erat impetus spiritus]
id est venti et tempestatis, sive impetuosus spiritus, id est ventus de quo predictum est.
marg.|
{b}
Illuc gradiebantur, nec revertebantur cum ambularent]
ut supra expositum est.
Numérotation du verset
Ez. 1,12
marg.|
Δ {a}
Ubi erat impetus spiritus]
id est voluntatis, id est ubi ferebatur voluntas eorum.
marg.|
{b}
Illuc gradiebantur]
in omnibus prosperando.
marg.|
{c}
Nec revertebantur cum ambularent]
ut supra.
Numérotation du verset
Ez. 1,12
allegorice
allegorice
marg.|
Sequitur Δ
{a}
Ubi erat impetus spiritus illuc gradiebantur]
Est impetus spiritus quo filii Dei aguntur : unde Rm. 8.c. Qui filii Dei sunt, hi Spiritu Dei aguntur. Est impetus carnis, quo mali feruntur : contra quem dicitur Sir. 18.d. Fili post concupiscentias tuas non eas, etc. Gregorius Necesse est ut magna semper cura considerare debeamus in omne quod agimus, quis nos impetus ducat ? utrum nostra cogitatio per impetum carnis, aut per impetum spiritus impellatur ? Amare etenim terrena, temporalia eternis preponere ; exteriora non ad usum necessarium habere, sed ad voluptatem concupiscentie, ultionem de inimico querere ; de emuli casu gaudere : impetus est carnis. At contra amare celestia ; contemnere terrena, non ad fluxum voluptatis transitorie, sed ad usum necessitatis querere, de inimici morte tribulari : impetus est spiritus. Item Gregorius Cavendum nobis est, ne se impetus carnis, quasi impetus spiritus latenter subiiciat, et culpas quas agimus, nobis virtutes fingat.
marg.|
{c}
Nec revertebantur cum ambularent]
: quia Electi sic ad bona tendunt, ut ad mala perpetranda non redeant. Qui enim perseveraverit usque in finem, hic salvus erit, Mt. 24.b. Item Prv. 4.c. Iustorum semita, quasi lux splendens
{5.
7rb} procedit, et crescit usque ad perfectum diem. Sequitur.
marg.|
{d}
Et similitudo animalium, et aspectus eorum quasi carbonum ignis ardentium]
quia vicinos sibi accendunt ad amorem.
marg.|
{e}
Et quasi aspectus lampadarum]
quia etiam remotos a se illuminant ad cognitionem bona vita, illuminat etiam doctrina sua. Nota quod quidam tantum ardent, ut boni simplices, et carbones dicuntur ; alii autem lucent tantum, ut eloquentes Predicatores, alii ardent, et lucent.
marg.|
Bernardus Ardere tantum, parum est, lucere tantum, vanum est ; ardere autem simul et lucere, perfectum.
marg.|
Gregorius Carbones sunt qui per fervorem spiritus ardorem habent, sed tamen exempli flammam non habent, nec ex alienis cordibus tenebras peccatorum eiiciunt. Qui sciri suam vitam omnino refugiunt ; sibimetipsis accensi sunt, sed aliis in exemplum luminis non sunt.
marg.|
Hi autem qui et exempla virtutum prerogant, et lumen boni operis per vitam et verba itinerantibus demonstrant, lampades nominantur, quia et per ardorem desiderii, et per flammam verbi a peccatorum cordibus erroris tenebras repellunt. Qui igitur in occulto bene vivit, sed alieno profectui minime proficit, carbo est, qui vero in imitatione sanctitatis positus, lumen ex se rectitudinis multis demonstrat, lampas est ; quia et sibi ardet, et aliis lucet. Io. 5.f. Erat Ioannes lucerna ardens, et lucens. Sequitur.
marg.|
{f}
Hec erat visio discurrens in medio animalium, splendor ignis, et de igne fulgur egrediens]
Spiritus enim sanctus qui ignis est, in medio animalium discurrit, quia electos illuminat ad cognitionem, et accendit ad amorem, et nihilominus fulgur emittit ad terroris incussionem. De hoc igne dicitur Lc. 12.f. Ignem veni mittere in terram, et quid volo nisi ut accendatur ? Dt. 4.d. Deus tuus ignis consumens est.
marg.|
Gregorius quia mentem quam repleverit Deus, a peccatorum rubigine mundum reddit, et ignis dicitur et consumens.
marg.|
Dicitur autem Spiritus sanctus discurrere, secundum quod etiam in libro Sap. 7.c. simul et stabilis et mobilis dicitur ; stabilis, quia per naturam omnia continet ; mobilis autem dicitur, quia ubique et nescientibus occurrit, sicut homo mobilis dicitur (secundum usum loquendi) qui ubique discurrens, ubique obviam venit, et repente ubi non creditur, invenitur.
marg.|
Vel stabilis dicitur in Sanctis, quantum ad gratiam gratuitam ; mobilis autem vel discurrens, quantum ad bona alia sine quibus est salus, ut prophetia, et miraculorum operatio. Gregorius Discurrens et mobilis Spiritus dicitur, quia in signis, et virtutibus iuxta uniuscuiusque votum non habetur. Discursus autem celeritatem notat, quia etsi eorum mentes ad momentum deserit, citius redit. Sequitur.
Numérotation du verset
Ez. 1,13
imaginarie
imaginarie
marg.|
{d}
Et similitudo animalium, et aspectus eorum]
erat
[quasi carbonum ignis ardentium, et quasi aspectus lampadarum]
quasi dicat Ista animalia ignita habebant facies que calorem, et ruborem ad modum carbonum, et lumen ad modum lampadarum emittebant. Hoc idem dixerat supra b. Et scintille quasi aspectus eris candentis. Sed repetit ut confirmet, et ut addat de visione, qui currebat per medium. Unde subdit.
marg.|
{f}
Hec erat visio discurrens in medio animalium]
id est tale quid videbantur discurrere in medio eorum. Quale ? Tale scilicet.
marg.|
{h}
Splendor ignis, et de igne fulgur egrediens]
Et, pro, id est. Idem enim vocat splendorem ignis, quod fulgur de igne egrediens. Fulgur enim splendet, licet terribilis, et subitus sit splendor eius.
Numérotation du verset
Ez. 1,13
marg.|
{d}
Et similitudo animalium, et aspectus eorum quasi carbonum ignis]
quantum ad illas gentes, et regiones quas devastabant, et comburebant.
marg.|
{e}
Et quasi aspectus lampadarum]
quantum ad prosperitates sub ipsis acquisitas : vel quantum ad illas regiones quas exaltare volebant.
marg.|
{f}
Hec erat visio discurrens in medio animalium]
Hec, id est talis.
marg.|
{g}
Splendor]
scilicet [
ignis]
quantum ad propriam prosperitatem, et famam.
marg.|
{h}
Et de igne fulgur egrediens]
quantum ad destructionem aliarum regionum, quam ipsi faciebant.
Numérotation du verset
Ez. 1,14
imaginarie
imaginarie
marg.|
{i}
Et animalia ibant et revertebantur in similitudinem fulguris coruscantis]
id est cito et velociter sicut fulgur. Sed contrarium videtur premissum ibi ; Non revertebantur cum incederent. Solutio : Non revertebantur, passive, quia sine conversione faciei redibant. Hic autem intelligitur active, revertebantur, id est ibant, et redibant, sed sine conversione. Mutabant enim motum, licet non corporis situm : sicut necessarium est in homine, vel in alio animali, quod in redeundo convertatur.
Numérotation du verset
Ez. 1,14
marg.|
{i}
Et animalia ibant]
de imo scilicet in altum : quia regna illa proficiebant in potentia.
marg.|
{k}
Et revertebantur]
ad ultimum et pristinum : quia redigebatur potestas eorum in nihilum. Ibant dico,
marg.|
{l}
In similitudinem fulguris coruscantis]
terrendo scilicet adversarios, et illuminando familiares, et amicos. Vel.
marg.|
{i}
Ibant et revertebantur]
id est libere quicquid volebant, faciebant.
Numérotation du verset
Ez. 1,15
imaginarie
imaginarie
marg.|
Sequitur de rotis imaginaria Θ expositio.
{5.7va}
{a}
Cumque aspicerem animalia]
etc. Post descriptionem animalium, describit visiones rotarum. Notandum est autem quod sicut erant quatuor animalia ; ita et quatuor rote. Et intellige quod iuxta unumquodque animal erat una rota. Que sic disposita erat : Intelligamus quod circulus ponatur in circulo, et sic erit quasi quoddam rotundum habens quatuor angulos, quos vocat quatuor facies, sive semicirculos ; vel spatia inter eos vocat facies : et quia uniformes erant ille quatuor rote, ideo dicitur una. Dubium tamen est, utrum esset una rota quatuor facierum, an essent quatuor rote ? quia modo loquitur quasi de una ; modo quasi de pluribus. Sed verius videtur quod vidit quatuor rotas, quarum quelibet habebat quatuor facies, et erant singule iuxta singula animalia. Sed nescitur utrum animalia erant disposita in longum, aut in quadrum ? Sed magis probabile est quod erecta erant animalia, quia facies erant erecte. Dicit ergo.
marg.|
{a}
Cumque aspicerem animalia]
de quibus predictum est.
marg.|
{b}
Apparuit rota una super terram]
erecta scilicet : et hoc, {e}
Iuxta animalia]
dicta, id est Quatuor rote apparuerunt mihi unius et eiusdem forme, singule iuxta singula animalia. {c} Vel
Rota una]
quatuor facierum apparuit mihi.
marg.|
{e}
Iuxta animalia]
id est iuxta unum animal, et alia iuxta aliud eiusdem forme, etc.
marg.|
{5.8ra}
Θ
{a}
Habens quatuor facies]
id est quatuor angulos, vel semicirculos, vel spatia inter eos. Duo enim circuli erant sibi iuncti ex transverso : sicut patet in sphera, et sicut fit in calathis, quando componuntur. Ne autem crederetur unitas numeri, et non forme, quia dixerat, Rota una, etc. ideo addit loquens pluraliter de rotis, {b}
Et aspectus rotarum]
etc. Hic determinat, quales erant aspectus rotarum. {c}
Et]
pro, id est {d}
Opus earum quasi visio maris]
id est eiusdem coloris cum mari, cerulei, scilicet, sive viridis coloris : sicut mare in sereno tempore quasi viride apparet.
marg.|
Vel quia in continuo motu erant sicut mare : vel quia horribiles erant ad videndum, sicut mare fluctuans. {e}
Et una similitudo]
etc. rotarum, quantum ad qualitatem, et figuram quasi dicat Quod dico de una, intellige de aliis. {f}
Et aspectus earum et opera]
id est forma, et compositio earum visibilis, et offerens se aspectui erat. {g}
Quasi sit rota in medio rote]
ex transverso, scilicet, ut dictum est. Et hoc. {h}
Per quatuor partes earum]
id est singularum rotarum, quasi dicat Hec coniunctio rotarum faciebat quatuor semicirculos in rotis.
marg.|
Vel aliter punctatur secundum Hieronymum et Gregorius sic :
[Per quatuor partes earum euntes ibant]
id est secundum quatuor partes suas, sive secundum quatuor facies suas poterant volvi. quasi dicat Equaliter poterant volvi secundum omnem partem sine sui conversione : quia sic erant semicirculi dispositi, ut secundum quemlibet possent rote volvi, si tamen volvebantur : forte enim directe ambulabant sine volutione.
marg.|
{k}
Et non revertebantur]
etc. sicut animalia propter rotunditatem pedum, et iuncturarum dispositionem. Undique enim rotunde erant rote ; et ideo equaliter per quatuor partes volvi poterant, a dextris, et a sinistris, ante, et retro. Quod enim oblongum est, et non undique rotundum, non est volubile nisi in duas partes.
Numérotation du verset
Ez. 1,15
marg.|
Δ {a}
Cumque aspicerem animalia]
etc. Sicut dictum est, per quatuor animalia, quatuor regna designantur, vel potius et magis proprie per quatuor animalia predicta Reges quatuor regnorum predictorum significantur, specialiter Nabuchodonosor, Cyrus, Alexander, Iulius Cesar.
marg.|
Per rotas autem, regna eorum volubilia, per quatuor partes mundi dilatata. Dicit ergo, Cumque aspicerem animalia, apparuit rota una super terram iuxta, etc. Singule enim rote sunt iuxta singula animalia, et sequuntur ea : Δ quia suos Reges secuta sunt regna eorum eis obediendo.
marg.|
{a}
Habens quatuor facies]
propter quatuor mundi partes ad quas extendebantur.
Numérotation du verset
Ez. 1,15
allegorice
allegorice
marg.|
{a}
Cumque aspicerem animalia]
apparuit rota una super terram iuxta animalia.
marg.|
Nota quod multiplex est rota. Est rota temporis, rota fortune, rota etatis, rota culpe, rota gratie, rota Scripture.
marg.|
De rota temporis, quomodo scilicet tempus rotatur, habetur, Gn. 8.d. Cunctis diebus terre sementis, et messis, frigus et estus, estas, et hyems, nox et dies non requiescent. Hec rota quatuor facies habet, scilicet tempora anni, Autumnum, Hyemem, Ver, Estatem. Hec rota super terram apparet, et iuxta animalia : quia omnia terrena et animata a tempore atteruntur, et cum tempore currunt. Unde Eccl. 3.a. Omnia tempus habent, et suis spatiis transeunt universa sub sole.
marg.|
Item est rota fortune, de qua Ps. 76. Vox tonitrui tui in rota : quia predicatio dura debet fieri contra illos, qui sequuntur rotam fortune, secundum eam depressi, vel elati. Item de hac rota dicitur Ier. 18.a. Descendi in domum figuli, et ecce ipse faciebat opus super rotam, et dissipatum est vas, quod ipse faciebat e luto manibus suis. Hec rota habet quatuor facies, dexteram prosperitatis, sinistram adversitatis, ascensum honorum et dignitatum, descensum vilitatum et ignominiarum. Hec rota super terram est, quia terrena amantes opprimit, sed iuxta animalia, quia Bonis non nocet, sed eis proficit.
marg.|
Item est rota etatis, de qua Eccl. 5.12.a.b. : “Memento Creatoris tui antequam rumpatur funiculus argenteus, et recurrat vitta aurea, et conteratur hydria super fontem, et confringatur rota super cisternam”. Iac. 3.b. Lingua maculat totum corpus, et inflammat rotam nativitatis nostre inflammata a gehenna : hec rota multum cito volvitur, unde 2Rg.14.c. Omnes morimur, et quasi aque dilabimur in terram, que non revertuntur.
marg.|
Facies autem huius rote sunt quatuor, pueritia, iuventus, senectus, etas decrepita. Hec rota super terram est, id est super Malos per accusationem : sed {f}
Iuxta animalia]
id est iuxta Bonos per augmentum glorie. Hec incipit a pueritia, et terminatur in pueritiam ad modum rote, quia senes fiunt pueriles.
marg.|
Item est rota culpe : Diabolus enim habet tres currus, quorum quilibet habet quatuor rotas, ut dicit Bernardus super Ct. 1. ibi, Equitatui meo, etc. Primus est malitie, secundus luxurie, tertius avaritie. Primi currus rote sunt sevitia,
{5.7vb}
impatientia, audacia, impudentia. Iste currus est valde velox ad effundendum sanguinem, qui nec innocentia sistitur, nec patientia refrenatur ; nec timore retardatur, nec pudore inhibetur. Trahitur autem duobus admodum perniciosis equis, et ad omnem perniciem paratissimis, terrena scilicet potentia, et seculari pompa. Porro president duobus equis aurige duo, tumor et livor, et tumor quidem pompam ; livor vero potentiam agitat.
marg.|
Item luxurie currus quatuor rotis volvitur vitiorum, scilicet ingluvie ventris, libidine coitus, mollitie vestimentorum, otii soporisque resolutione. Trahitur autem duobus equis, sanitate corporali et abundantia rerum : equis his president due aurige, ignavie torpor, et stulta securitas. Avaritia vero quatuor rotis vehitur vitiorum, que sunt pusillanimitas, inhumanitas, mortis oblivio, Dei contemptus. Porro iumenta trahentia sunt tenacitas, et rapacitas, et his ambobus unus auriga presidet, habendi, scilicet ardor. Sola siquidem avaritia, quoniam conducere plures non patitur, uno contenta est servitore, et iste flagris utitur acerrimis, libidine acquirendi, et metu amittendi. In primo curru sedebat Iezabel, 3Rg. 21. In secundo Sacerdotes, Dn. 13. In tertio Ananias et Saphira uxor eius, Act. 5.a. De istis curribus dicitur Is. 37.d. In multitudine quadrigarum mearum ego ascendi altitudines montium, iuga Libani. Item Nahum 2.d. Succendam usque ad summum quadrigas tuas.
marg.|
Item sunt rote gratie. Dominus enim tres currus habet : primus est patientie, secundus pudicitie, tertius caritatis. Primi currus quatuor sunt rote, scilicet benigna temporalium administratio, operosa infirmantium compassio, tentatorum blanda consolatio, iniuriarum leta toleratio. Secundi currus rote sunt abstinentia cibi corporalis, munditia mentis, asperitas vestis, assiduitas laboris. Tertii vero currus rote sunt zelus Dei, amor proximi, maceratio carnis, devotio, vel liquefactio cordis. Primus currus duobus equis trahitur, qui sunt misericordia in hilaritate, et solicitudo de reddenda ratione, unde Rm. 12.b. Qui preest, in solicitudine ; qui miseretur, in hilaritate. Secundi currus equi sunt infirmitas corporalis, et inopia temporalis. Tertii currus equi sunt beneficia Domini exhibita iam, et adhuc exhibenda. Primi currus auriga est fortitudo animi ; secundi mortis assidua consideratio ; tertii mansuetudo. In curru patientie sedebat Iob, ut patet in libro eius per totum. In curru pudicitie ; Eunuchus, Act. 8.e. In curru caritatis Elias, 3Rg. 19.b. qui zelo zelatus est pro domo Domini. Et nota quod currus Diaboli contrarii sunt curribus Domini : currui enim caritatis opponitur currus cupiditatis, vel avaritie, currui pudicitie, currus luxurie ; currui patientie, currus malitie.
marg.|
Item est rota Sacre scripture, de qua agitur hic. Sacra enim scriptura dicitur rota (sicut dicit Gregorius ) quia ex omni parte ad auditorum mentes volvitur, et nullo erroris angulo a predicationis sue via retinetur. Ex omni enim parte volvitur, quia inter adversa et prospera recte et humiliter incedit.
marg.|
Item sicut in rota est quod pars que tangit modo terram, modo elevatur sursum, et e converso, ita in Sacra Scriptura est, quod parvuli iuxta litteram inferiorem intelligunt, docti per spiritualem intelligentiam in altum ducunt.
marg.|
Item in Scriptura idem est principium et finis, sicut in rota, id est Deus. Apc. 1.b. Ego sum Alpha, et Omega. In hac rota apparet Dominus : Sicut dicitur Mt. ult. Dominum apparuisse in Galilea, que interpretatur rota. Aliquando dicitur rota una, quia in omnibus concors est Sacra Scriptura. Aliquando dicitur quatuor, propter quatuor Evangelistas, vel propter Vetus Testamentum quod dividitur in Legem, et Prophetas, et propter Novum quod dividitur in Evangelia, et Actus, vel dicta Apostolorum. Aliquando dicitur due rote, et tunc dicitur rota in medio rote propter Novum, et Vetus Testamentum, quorum unum est in alio. Novum enim est in Veteri per prefigurationem ; Vetus in Novo per impletionem.
marg.|
Dicit ergo : {a}
Cumque aspicerem animalia]
id est vitam, et exempla sanctorum Doctorum, et Evangelistarum.
marg.|
{b}
Apparuit rota una]
id est Sacra Scriptura, que magis in exemplis, quam verbis Doctorum edocetur.
marg.|
{d}
Super terram]
quia docet contemptum terrenorum. Vel (super terram) quia excedit terrenorum intelligentiam. Animalis enim homo non percipit ea, que sunt Spiritus Dei, 1Cor. 2.d. Puteus enim altus est, ut dicitur Io. 4.b.
marg.|
Tamen {e}
Iuxta animalia]
: quia quatuor Evangeliste et alii Doctores eam intellexerunt, qui eam tradiderunt, et exposuerunt. Vel (Iuxta animalia, etc). quia prope est illis Sacra scriptura, et possibiles sunt ad intelligendum eam et faciendum, quicumque sunt apud Deum tamquam animalia, fortes, humiles, et viles, sine murmure ad onus impositum. Unde Ps. 72. Ut iumentum factus sum Δ apud te, et ego semper tecum. Dt. 30.c. Iuxta est sermo valde in ore tuo, et in corde tuo, ut facias illum. Ideo dicitur Rm. 10.b. Prope est verbum in ore tuo, et in corde tuo.
marg.|
{a}
Habens quatuor facies]
: quia Sacra scriptura in quatuor partes est distincta in Legem, et Prophetas, quoad Vetus Testamentum ; et in Evangelia, atque Apostolorum actus, et dicta, quoad Novum. Vel propter quatuor Evangelia, quorum quodlibet agit de humanitate Christi, immolatione, resurrectione, ascensione, vel divinitate. Vel Scriptura habet quatuor facies, quibus cognoscitur, sicut homo cognoscitur in facie, id est quatuor intellectus, historicum, allegoricum, tropologicum, anagogicum.
marg.|
{b}
Et aspectus rotarum]
etc. Duo dicit. Aspectus, et opus : quia in Sacra scriptura sunt duo, precepta, et exempla ; precepta aspectum erudiunt ; exempla operum incitant ad operandum.
{5.
8rb} Et dicitur quasi visio maris, propter multas rationes. Prima est, quia in Sacra scriptura inungitur forma Baptismi. Gregorius Non immerito mari similis Sacra scriptura dicitur ; quia firmantur in ea sententie locutionis sacramento Baptismatis. Vel aliter, quia sicut mare abluit sordes ; ita Sacra scriptura. Unde Io. 15.a. Vos mundi estis propter sermonem, quem audistis. Item propter sententiarum abundantiam, que sunt in Scriptura sicut aqua in mari. Is. 11.c. Repleta est terra scientia Domini, sicut aque maris operientes.
Numérotation du verset
Ez. 1,16
imaginarie
imaginarie
marg.|
Vel dicitur
quasi visio maris
quia qui bene respicit sacram Scripturam provocatur ad nauseam temporalium ; et sic purgatur. Unde Iac. 1.d. Qui perspexerit in lege perfecte libertatis, et permanserit in ea, non auditor obliviosus factus, sed factor operis : hic beatus in facto suo erit. Item comparatur aque maris, non aque dulci, quia ventrem, id est mentem bibentis amaricat. Unde dicitur Apc. 10.d. Cum devorassem librum, amaricatus est venter meus, id est carnalitas mea versa est mihi in amaritudinem. Habacuc. 2.c. Replebitur terra, ut cognoscat gloriam Domini quasi aque operientes mare. Item comparatur Scriptura visioni maris : quia sicut in mari videntur multa pericula, et multa monstra : sic qui in Scriptura respicit, videt pericula huius mundi ; videt, et intelligit monstruosa peccata sua. Unde Ecclesiastici 43.c.c Qui navigant mare, enarrant pericula eius. Item Is. 34.d. Requirite diligenter in libro Domini, et legite : unum ex eis non defuit. Et loquitur ibi de monstris peccatorum. Ps. 106. Qui descendunt mare in navibus, facientes operationem in aquis multis : ipsi viderunt opera Domini, etc.
c Sir. 43.
marg.|
Vel dicitur quasi visio maris : quia Scriptura est aerei coloris sicut mare, eo quod conversationem celestem docet.
marg.|
{e}
Et una similitudo ipsarum quatuor]
: Quia quod predicat Lex, hoc etiam Prophete : quod denunciant Prophete, hoc exhibet Evangelium : quod exhibuit Evangelium, hoc predicaverunt Apostoli per mundum. Una est ergo similitudo ipsarum quatuor : quia divina eloquia etsi temporibus sunt distincta ; tamen sensibus sunt unita.
marg.|
{f}
Et aspectus earum]
etc. quia quod designavit Testamentum Vetus, hoc Novum Exhibuit. Sic ergo Novum in Veteri prefiguratum est, vetus in Novo impletum.
Numérotation du verset
Ez. 1,16
marg.|
{b}
Et aspectus]
etc. quia sicut mare turbatur, et inflatur aliquando ; ita et ipsi Reges, et regna. Vel hoc dicit propter exercituum inundationes.
marg.|
{e}
Et una similitudo]
etc. quia sicut monarchia erat apud unum regnum ; ita postmodum erat apud aliud.
marg.|
Vel (
Una similitudo
) quia similes fuerunt in superbia, et crudelitate.
marg.|
{f}
Et aspectus earum]
etc. In quolibet regno fuit rota in medio rote : quia sibi invicem populi sociabantur amore, et consanguinitate, et matrimoniali federe.
Numérotation du verset
Ez. 1,17
imaginarie
imaginarie
marg.|
{g}
Per quatuor partes earum]
id est suas.
marg.|
{i}
Euntes ibant]
id est in quocumque sensu, vel historico, vel allegorico, vel tropologico, vel anagogico exponatur Scriptura, introitum habet ad cor audientium. Vel secundum. Gregorius hoc dicit : quia Sacra scriptura per Legem ad corda hominum vadit signando mysterium ; per Prophetas paulo apertius prophetando Dominum ; per Evangelium vadit exhibendo quem prophetavit ; per Apostolos vadit predicando eum, quem pro nostra redemptione exhibuit. Habent ergo rote facies, et vias : quia ostendunt Sacra eloquia notitiam preceptorum cum exhibitione operum. Et per quatuor partes vadunt, quia distinctis (ut diximus) temporibus loquuntur. Vel certe quia in cunctis mundi regionibus incarnatum Dominum predicant. De quibus subditur.
marg.|
{k}
Et non revertebantur, cum ambularent]
: quia semper proficiunt doctrina. Dn. 12.b. pertransibunt plurimi, et multiplex erit scientia.
marg.|
Vel
[Non revertebantur]
: quia docent non reverti ad vomitum. Vel secundum Gregorium ambulant, et non revertuntur : quia sic spiritualiter ad nostrum cor veniunt, ut eorum precepta, vel studia ulterius non mutentur. Sequitur.
Numérotation du verset
Ez. 1,17
marg.|
{h}
Per quatuor partes earum]
id est suas,
marg.|
{i}
Euntes ibant]
id est ad quatuor partes mundi sibi subiugandas se extendebant.
marg.|
{k}
Et non revertebantur]
etc. id est in omnibus, et contra omnes prosperabantur, nec ab aliquo impediebantur, vel fugabantur.
Numérotation du verset
Ez. 1,18
imaginarie
imaginarie
marg.|
{l}
Statura quoque]
etc. id est magnitudo, et sublimitas, quasi dicat Rote erant magne et alte. {n}
Et]
ideo
[horribilis erat aspectus earum]
propter magnitudinem, et altitudinem.
marg.|
Vel aliter. {l}
Statura quoque erat rotis]
quasi dicat Rote stabant quando volebant, et hoc super iuncturam, scilicet ubi duo circuli tangebant se. Unde per hoc patet, quod una rota non includebatur sub altera (quia non possent stare) sed una coherebat alii in medio ; et hoc videtur secundum hanc dispositionem earum.
marg.|
{m}
Et altitudo]
etc. erat rotis, id est tanta erat altitudo, quod incutere posset horrorem aspicienti : quia supra dixit, Opus earum quasi visio maris.
marg.|
{o}
Et totum corpus plenum oculis in circuitu ipsarum quatuor]
{5.8va}
Θ id est rotarum, quasi dicat, rote erant plene oculis, sicut cauda pavonis. Gregorius tamen habet in circuitu, id est animalium, id est animalia plena erant oculis in circuitu, et ex omni parte recipiebant rotas. Hieronymus autem, et Septuaginta habent. In circuitu ipsorum quatuor, id est rotarum.
Numérotation du verset
Ez. 1,18
marg.|
{l}
Statura quoque erat in rotis]
quantum ad magnitudinem et nobilitatem ipsorum regnorum.
marg.|
{m}
Et altitudo]
quantum ad milites et potentiam armorum.
marg.|
{n}
Et horribilis aspectus]
propter crudelitatem eorum.
marg.|
{o}
Et totum corpus plenum oculis in circuitu
Δ
ipsarum quatuor]
propter sapientiam, et discretionem. Simul enim in his abundabat sapientia, et malitia ; et comitabantur sese in eis militia et litteratura.
Numérotation du verset
Ez. 1,18
allegorice
allegorice
marg.|
{l}
Statura quoque erat rotis]
Scriptura enim stabilis est. Unde Mt. 5.b. Iota unum, aut apex unus non preteribit a Lege. Mt. 24.c. Celum, et terra transibunt, etc. Vel statura : quia Scriptura docet stare in preceptis, et mores ad standum dirigit. 1Cor. 16.c. Vigilate, et state in fide.
marg.|
{m}
Et altitudo]
: quia eterne vite gaudia promittit. Is. 64.b. Oculus non vidit, etc.
marg.|
{n}
Et horribilis aspectus]
: quia omnibus reprobis gehenne supplicia comminatur. Gregorius. Statura in rectitudine preceptionis est, altitudo in celsitudine superne promissionis ; horribilis vero aspectus in minis, atque terroribus supplicii sequentis. Recta est Scriptura in preceptis ; alta in promissis, horribilis in minis.
marg.|
{o}
Et totum corpus plenum oculis in circuitu ipsarum quatuor]
quia Scriptura omnimodam docet circumspectionem. Prv. 4.d. Omni custodia serva cor tuum. Vel secundum Gregorium. In circuitu ipsorum quatuor Λ id est animalium, non rotarum. Sanctorum enim actio, vel vita ex omni parte circumspecta est : ne sic sit libera, ut superba sit : quia sepe superbia excedit in verbis, et videri appetit libertas puritatis. Ne sic sit humilis, ut formidolosa sit : quia aliquando timor restringit animum, ut loqui, que recta sunt, non presumat ; sed tamen in ipsa timida cogitatione humilitatem esse se simulat. Ne sit parca, ut tenax sit : quia plerumque tenacitas parsimonia appetit estimari : ut iuste, ac necessarie videatur tenere, quicquid egenti proximo misericorditer non vult impendere. Ne sic sit misericors, ut effusa sit : quia nonnunquam effusio se esse misericordiam putat. Alia translatio habet. Et dorsa eorum plena oculis. Ea enim, que sunt in facie, sepe peccatores homines custodire solent. Iusti autem viri quia se etiam in eis custodiunt, que in promptu, et in facie non videntur, et ea, que in occultis sunt, discutiunt : etiam in dorso oculos habere referuntur. Vel aliter hoc intelligi potest. Quia ea, que sunt ante faciem nostram, videmus ; dorsa
{5.8vb}
autem nostra alius in nobis videt, et nos videre non possumus. Quia autem sancti viri solerter se aspiciunt, in quibus ab aliis iudicari possunt, et directe se vident, sicut sepe ab aliis districte videntur : quia in se nec ea, que se latere poterant, ignorant : lumen in dorso portant.
Numérotation du verset
Ez. 1,19
imaginarie
imaginarie
marg.|
{a} Sequitur
Cumque ambularent]
etc. id est cum sancti Evangeliste, vel alii Doctores in conversatione sancta, et morum honestate proficerent. {b}
Ambulabant pariter et rote iuxta ea]
: quia secundum conversationem Doctoris pretiosior redditur doctrina Predicatoris. {c}
Et cum elevarentur animalia]
per contemplationem, et desiderium eternorum. {d}
De terra]
remoti, id est ab amore terrenorum. {e}
Elevabantur simul et rote]
Quia qualiter Predicator vivit, taliter docet ; si desiderat eterna, et superna, eius quoque doctrina est de supernis. Mt. 26.g. Et tu Galileus es : nam et loquela, etc. Sed tamen nec animalia, nec rote, id est nec doctores, nec doctrina eorum habent, a se ut proficiat, sed a spiritu.
marg.|
Unde subditur. {f}
Quocumque ibat spiritus]
etc. sequentes eum, id est spiritum, quasi dicat Doctores, et Expositores sacre Scripture in ipsa Scriptura proficiunt, secundum quod Spiritus sanctus ducit.
marg.|
{k}
Spiritus enim vite erat in rotis]
id est Spiritus sanctus fuit Doctor sacre Scripture, et auctor ; et est virtus ipsius Spiritus in verbis suis ; et sicut Doctor fuit in agendo, ita et exponendo. Vel aliquantulum aliter secundum Gregorium.
marg.|
{a}
Cumque ambularent
ambulant animalia, cum viri sancti in sacra Scriptura intelligunt, quemadmodum moraliter vivant. Elevantur, cum in contemplatione suspenduntur. Et quia unusquisque Sanctorum quanto ipse in Scriptura sacra profecerit, sive operando, sive contemplando ; tanto hec eadem Scriptura proficit apud ipsum ; recte dicitur.
Cum
ambularent animalia, et cum elevarentur, etc. quia divina eloquia cum legente crescunt. Secundum enim quod homo querit in Scriptura, vel ordinem bene vivendi vel contemplandi secundum hoc eam invenit, et intelligit in ea sive sensum moralem, sive ad contemplationem pertinentem.
Numérotation du verset
Ez. 1,20
imaginarie
imaginarie
marg.|
{f}
Quocumque]
etc. Spiritum sequuntur rote : quia cum Spiritus S. cor prius ad aliquam virtutem tangit ; statim in sacra scriptura ad idem hortamenta invenit. Quocumque enim spiritus legentis tendit, illuc et divina eloquia levantur. Verba enim sacri eloquii iuxta sensum legentium per intellectum crescunt. In una enim, eademque sententia, alius sola historia pascitur ; alius typica ; alius vero intelligentiam per typum contemplativum querit.
marg.|
{k}
Spiritus enim vite erat in rotis]
quia Spiritus sanctus, a quo est vita gratie, animum movet ad intelligendum, et faciendum divina eloquia. Vel secundum Gr<egorium> melius : In rotis spiritus vite est : quia per sacra eloquia dono Spiritus vivificamur ut mortifera a nobis opera repellamus. Potest enim intellegi, quod Spiritus vadit, cum legentis animum diversis modis, et ordinibus tangit Deus : quando hunc per verba sacri eloquii modo in zelo exercitans ad ultionem erigit ; modo ad patientiam mitigat ; modo in predicationem instituit ; modo ad penitentie lamenta compungit.
Numérotation du verset
Ez. 1,21
imaginarie
imaginarie
marg.|
Sequitur. {l}
Cum euntibus ibant]
etc. Vadunt animalia ad utilitatem proximi ; stant ad custodiam sui, elevantur ad contemplationem Dei. Sic et rote pariter vadunt, et stant, et elevantur : quia quesita Sacra lectio talis invenitur, qualis est ipse, a quo queritur. Ad activam vitam profecisti, ambulant tecum ; ad immobilitatem, atque constantiam spiritus pro fecisti, stant tecum ; ad contemplativam vitam per divinam gratiam pervenisti, volant tecum.
marg.|
Et rursus sequitur. {o}
Quia spiritus vite erat in rotis]
Ideo secundo dicitur, quod scilicet spiritus vite in rotis erat quia sacre Scripture duo sunt Testamenta que utraque Spiritus Dei scribi voluit, ut nos a morte anime liberaret. Vel certe, quia duo sunt precepta, caritatis Dei, scilicet, et proximi dilectio : per que utraque nos sacre Scripture dicta vivificant.
marg.|
Secundo ergo dicitur, quod spiritus vite erat in rotis : quia dilectionem Dei, et proximi capimus in eloquiis Divinis, et ita vivificamur. Ps. 118. In eternum non obliviscar iustificationes tuas, id est precepta tua : quia in ipsis vivificasti me. Item Psalmo eodem:"In iustificationibus tuis meditabor”, etc. In eis itaque nos vivificat, quia per hec nobis spiritualem vitam demonstrat ; eaque per afflatum spiritus mentibus nostris infundit. Quod quia quotidie per donum gratie in electis agitur, spiritus erat in rotis.
Numérotation du verset
Ez. 1,14
imaginarie
imaginarie
marg.|
{i}
Et animalia ibant]
ad contemplationem.
marg.|
{k}
Et revertebantur]
ad actionem, vel predicationem, ubi memoriam suavitatis divine quam in contemplatione hauserunt, studeant recolendo semper et loquendo aliis eructare. Ps. 144. Memoriam abundantie suavitatis tue eructabunt, etc. Vel Revertebantur ad sue fragilitatis considerationem.
marg.|
Gregorius Infirmitatis sue pondere devicti, ad semetipsos repulsi a contemplatione redeunt, ut euntes discant quid desiderent, et revertentes, ubi iaceant, sciant ; euntes intelligant ubi nondum sunt, revertentes quid sint. Ps. 30. Ego dixi in excessu mentis mee, proiectus sum a vultu oculorum tuorum.
marg.|
{l}
In similitudine fulguris coruscantis]
quia de contemplatione descendentes ad predicationem magna predicant, et miranda de celestibus. Gregorius Quasi fulgur coruscans redeunt, qui celestia loquuntur ; quia cum per eos supernum lumen intermicat, ad amorem celestis patrie mentes audientium inflammant.
marg.|
Vel {i}
Ibant]
predicando. {k}
Et revertebantur]
Deo gratias referendo. Iob. 38.d. Numquid mittes fulgura, et ibunt, et revertentia dicent tibi : Adsumus ? {l}
In similitudinem fulguris coruscantis]
quia et ostendendo miracula in predicatione, et exempla humilitatis prebendo in reversione : mentes intuentium feriunt, et incendunt. De reversione autem animalium dicitur Eccles. 1.b. Ad locum unde exeunt flumina, Δ revertuntur, ut iterum fluant.
Numérotation du verset
Ez. 1,19
imaginarie
imaginarie
marg.|
{a}
Cumque ambularent]
etc. Dixerat superius de figura, et quantitate rotarum : nunc agit de motione earum, dicens :
[Cumque ambularent]
etc. Hec patent.
Numérotation du verset
Ez. 1,19
marg.|
{a}
Cumque ambularent]
etc. quia ipsi Reges quocumque volebant, ducebant populum suum.
marg.|
{c}
Et cum elevarentur]
etc. quia vincentibus Regibus, et exaltatis, exaltata sunt et regna eorum.
Numérotation du verset
Ez. 1,20
imaginarie
imaginarie
marg.|
{f}
Quocumque ibat spiritus]
id est ventus turbinis preostensus. {g}
Illuc eunte spiritu]
id est preeunte. {h}
Et rote,
etc.
sequentes eum]
id est spiritum, non ea, id est animalia, ut dicit Ier. {i}
Eum]
non ea, id est animalia, quasi dicat Non habet ea in textu : licet verum sit quod ea sequerentur. Et Gregorius Sed eum, id est spiritum. Sed ne aliquis quereret, unde rote habebant motum : respondet quod a se.
marg.|
{k}
Spiritus enim vite erat in rotis]
quasi dicat Sine exteriori impulsu movebantur ; et ita vivere videbantur. Et ne aliquis crederet, quod Propheta vidisset illas rotas ad similitudinem aliarum rotarum insensibilium in plaustris : ideo dicit
[Spiritus vite]
etc. quo scilicet vivebant, et movebantur
[erat in rotis]
marg.|
Vel aliter continuatur. Ne crederentur rote ligate, et iuncte animalibus, et ita moverentur cum eis : ideo dicit
[Spiritus enim vite]
etc. quasi dicat per se movebantur rote, quando animalia movebantur : quia alius spiritus in rotis erat, et alius in animalibus.
Numérotation du verset
Ez. 1,20
marg.|
{f}
Quocumque ibat spiritus]
id est voluntas eorum.
marg.|
{g}
Illuc eunte spiritu]
id est preeunte voluntate Regum.
marg.|
{b}
Et rote pariter elevabantur sequentes eum]
quasi dicat Quocumque volebant, ibant Reges, et prosperabantur.
marg.|
{h}
Spiritus enim vite erat in rotis]
id est Spiritus vitalis, id est voluntas viva, et vigorosa, et animosa, non mollis, et effeminata erat in ipsis populis regnorum ad vincendum.
marg.|
Vel {f}
Quocumque ibat spiritus]
id est secundum dispositionem divinam ibant.
marg.|
{k}
Spiritus enim vite erat in rotis]
: quia Dei voluntate, et dispositione regebantur, et prosperabantur regna, non casu, et fortuna, vel ipsorum Regum potentia.
Numérotation du verset
Ez. 1,21
imaginarie
imaginarie
marg.|
{l}
Cum euntibus]
animalibus [
ibant]
rote. {m}
Et cum stantibus stabant]
etc. id est animalia. Supra dixit
[sequentes eum]
id est spiritum. Et utrumque verum est, quia et spiritum, et animalia ipsa et sequentia spiritum sequebantur rote. Sequentes dico, et hoc bene poterant.
marg.|
{o} Quia
spiritus vite erat in rotis]
quo moveri poterant.
Numérotation du verset
Ez. 1,21
marg.|
{l}
Cum euntibus ibant, et cum stantibus stabant]
Populus enim et ibat ad bella, et remanebat in munitionibus secundum Regum Imperium.
marg.|
Vel
[Cum euntibus]
etc. id est prosperantibus, et proficientibus Regibus prosperabantur regna ; et eis stantibus, vel depressis stabant, vel deprimebantur.
marg.|
{n}
Et cum elevatis a terra]
etc. ut supra expositum est.
marg.|
{o}
Quia spiritus vite erat in rotis]
id est voluntas vitalis, et vigorosa, qua movebantur ad bellum secundum imperium suorum Regum. Vel
[spiritus vite]
id est strenuitas in armis.
Numérotation du verset
Ez. 1,22
imaginarie
imaginarie
marg.|
{5.
9ra} Θ
{a}
Et similitudo]
etc. Descriptis rotis, et animalibus describit gloriam Domini, quam vidit super hec.
[Et similitudo super caput animalium firmamenti]
Sic construe.
[Similitudo]
{b}
firmamenti]
erat
[super caput animalium]
id est secundum quosdam factum est ad modum firmamenti, quod erat simile crystallo. Unde subdit, quod ista similitudo firmamenti erat.
marg.|
{c}
Quasi aspectus]
etc. id est mirabilis, quia non poterat labi cum non sustentaretur. Vel
[horribilis]
propter magnitudinem, quasi dicat illa similitudo tali, erat ad aspiciendum, qualis est ad aspiciendum crystallus mire magnitudinis, et decoris, que aspicientibus horrorem, et admirationem incutiat.
marg.|
{d}
Et extenti]
etc. id est animalium (desuper.) Sic construe
[Firmamenti]
dico existentis
[quasi aspectus crystalli horribilis, et extenti]
etc.
Numérotation du verset
Ez. 1,22
marg.|
Δ Sequitur {a}
Et similitudo]
dicto de regnorum nobilitate, et potestate, ad consolationem Iudeorum subiungit de imminenti eorum destructione. quasi dicat etsi potentia sunt, tamen habent super se Dei potentiam, que potest eas domare. Et hoc est, quod dicit :
[Et similitudo super caput animalium]
Similitudo dico.
marg.|
{b}
Firmamenti quasi aspectus]
etc. Potentia enim divina dicitur firmamentum propter invincibilitatem, et dicitur crystallinum illud firmamentum propter potentie divine indissolubilitatem, quia crystallus dissolvi non potest, que etiam transparens est. Et per hoc notatur perspicax Dei de omnibus cognitio.
marg.|
Per hoc autem, quod dicit :
[Extenti desuper]
notatur potentia, et sapientia Dei super potentiam, et sapientiam eorum esse. Et notatur etiam per hoc oppressio eorum per potentiam divinam pro eo, quod filios Israel afflixerunt.
marg.|
Vel per similitudinem firmamenti intelligitur dispositio divina, quod dicitur esse
[super caput animalium]
quia Deo disponente, et ordinante regnabant. Que dispositio dicitur similitudo firmamenti, non firmamentum, quia sicut motu firmamenti regulantur motus inferiores, ita divina dispositione regente regebant reges, quia omnis potestas a Domino Deo est.
marg.|
{c}
Quasi aspectus]
etc. Comparatur enim crystallo dispositio divina propter infallibilitatem, quia crystallus non dissolvitur. Et dicitur horribilis propter animadversionem futuram in ipsos reges. Et ideo etiam subditur.
marg.|
{d}
Et extenti desuper]
propter eorum oppressionem.
Numérotation du verset
Ez. 1,22
allegorice
allegorice
marg.|
Λ Sequitur: {a}
Et similitudo super caput animalium firmamenti quasi aspectus crystalli horribilis, et extenti super capita eorum
{5.9rb}
desuper]
Per firmamentum crystallinum possunt intelligi celestes spiritus, quia de aqua firmati sunt in crystallum, quando ipsi qui labi ad modum aque in peccatum poterant, per gratiam solidati sunt, ut iam cadere omnino non possint. Quod crystallum horribile, et extensum super capita animalium dicitur, quia ille potestates angelice que omnipotentis Dei conspectui assistunt, nobis adhuc in hac corruptione positis terribiles atque pavende sunt, quarum nunc gaudia, quia sensum nostrarum mentium excedunt, super capita animalium esse memorantur.
marg.|
Vel per firmamentum Christus intelligitur, verus Deus super omnia, et factus inter omnia homo perfectus, in quo nostra natura apud patrem confirmata est. De quo dicit Ps. 79. Fiat manus tua super virum dextere tue, et super filium hominis quem confirmasti tibi. Nostra enim natura, que prius terra erat, secundum illud Gn. 3.d. Terra es, et in terram ibis, postquam ab auctore omnium assumpta est, atque in celis sublevata, et super Angelos ducta, firmamentum facta est que terra fuit. Quod dicitur esse quasi aspectus crystalli horribilis. Chrystallum ex aqua congelascit, et robustum fit. In Christo ergo aqua in crystallum versa est, quando corruptionis eius infirmitas, et mutabilitas per resurrectionem suam ad incorruptionis est firmitatem mutata. Et dicitur horribilis. Sed quomodo convenit in crystallo pulchritudo cum pavore ? Certum enim est, quod crystallum mire est pulchritudinis Constat autem, quod Christus in iudicio speciosus iustis simul, et terribilis erit iniustis. In presenti etiam iustis apparet speciosus in promissione premiorum, et horribilis in comminatione suppliciorum, et ita simul et amant, et timent. Gregorius Et quia ipse pavor eius quem in suis cogitationibus tenent, mentes eorum protegit :
marg.|
Recte subditur. {d}
Et extenti super capita eorum desuper]
Firmamentum enim horribile, et extentum est, quia bonorum mentes unde terret inde protegit, et modo a peccatis, et post a suppliciis. Qui autem semper considerant quantus pavor in iudicio immineat, virtutum pennas rectitudine conservant.
Numérotation du verset
Ez. 1,23
imaginarie
imaginarie
marg.|
{e}
Sub firmamento]
etc. erant scilicet sub illa similitudine. Hoc dicit, ne credatur, quod ale elevarentur super illud firmamentum celi, sive firmamenti.
marg.|
{g}
Recte]
id est elevate versus celum. {f}
Penne]
dico eorum {h}
Alterius]
existentis. {i}
Ad alterum]
id est contra alterum, vel iuncti ad alterum, quasi et pennas erigebat sursum, et iungebatur adinvicem.
marg.|
{k}
Unumquodque duabus alis velabat corpus suum]
etc. Unumquodque, id est unum, aliter non bene sequeretur alterum, quasi sicut unum duabus alis velabat corpus suum, ita et aliud eodem modo, et eodem Θ tempore, et eodem pennarum situ.
Numérotation du verset
Ez. 1,23
marg.|
Sequitur {e}
Sub firmamento]
desuper :
[Sub firmamento autem]
etc. id est quasi dicat ita erat firmamentum desuper :
[Sub firmamento autem]
id est sub divina potestate, vel dispositione erat.
marg.|
{f}
Penne eorum]
id est ale.
marg.|
{g}
Recte]
id est erecte.
marg.|
{h}
Alterius ad alterum]
id est contra alterum, quia unum regnum deiecit aliud, et unum pugnavit contra aliud. Per pennas autem eorum intelliguntur principes eorum, vel exercitus multitudo, sicut Is. 8.b. dicitur de Sennacherib. Et erit extensio alarum eius, etc. Interl. principum, scilicet, Item Ier. 2.g. In alis tuis inventus est sanguis pauperum. Et Is. 18.a. Ve terre cymbalo alarum, etc. Vel per alas intelligitur velocitas, et strenuitas eorum. Vel quia quatuor alas, habebant animalia, potest dici, quod due ale erant potentia, et sapientia, et alie due erant iustitia et pax, vel pax et gloria, unde subdit.
marg.|
{k}
Unumquodque
Due enim ale quibus volabant ad subiiciendas sibi regiones, erant potentia, et sapientia, vel potentia, et divitie. Due quibus velabant corpus suum, id est tegebant subditos, erat iustitia, et pax, vel pax, et gloria.
marg.|
Vel aliter. Quibusdam alis volabant, quia quosdam de principibus, Δ et militibus suis ad bella ducebant, aliis autem alis tegebant corpora, quia alios ad defensionem terre sue, et regimen dimittebant.
Numérotation du verset
Ez. 1,23
allegorice
allegorice
marg.|
Unde et apte subditur. {e}
Sub firmamento autem penne eorum]
etc. Tunc penne virtutum sub firmamento recte sunt, quando bonum, et quod alter habet, hoc alteri impendit, secundum illud 1Pt. 3.b. Unusquisque sicut accepit gratiam in alterutrum illam administrantes. Gregorius Penne nostre iam recte non sunt, si ad utilitatem nostram solummodo reflectuntur. Sed tunc recte fiunt cum in utilitatem proximi dirigimus, quod habemus.
marg.|
Vel {g}
Recte]
per humilitatem, ut ideo attribuantur. {h}
Alterius ad alterum]
per caritatem, ut in utilitatem proximi dirigantur, Gregorius Quelibet penna virtutis cum ad proximum impertiendo tenditur, recta non erit si humilitate caruerit. Sequitur.
marg.|
{k}
Unumquodque]
id est unum. {l}
Duabus alis]
etc. Ex his patet, quia et pennas aliud ad alterum tenebant, et tamen duabus alis corpus proprium velabant.
marg.|
Gregorius Quid est hoc, nisi quia sic debemus virtutes quas accepimus aliis impendere, ut et ea in quibus peccavimus non desinamus caute cogitare, et corpus nostrum, id est reatus preterite vite per timorem, et penitentiam tegere.
marg.|
Gregorius Penne tendantur iuxta, et penne cooperiant corpora, ut et de bonis actibus prebeamus exempla, et mala que gessimus abscondat a iudicio timor, et penitentia. Iste enim sunt due ale. In translatione veteri habetur : Singulis due coniuncte, et tegentes corpora eorum. Secundum hoc eedem penne erant que iungebantur, et que tegebant corpora sua.
marg.|
Gregorius Quia ille nos virtutes apud omnipotentem Deum protegunt, quas ex caritate proximis impertimur atque coniungimus, cum quibus dum concorditer vivimus, mala, que fecimus velamus.
marg.|
Vel due ale sunt dilectio Dei, et proximi, quibus et velamur, et iungimur. Amando enim Deum, nostra in nobis mala persequimur, id est corpus velamus, diligendo proximum, alas ad alterum tendimus.
marg.|
Sequitur : {m}
Et alterum similiter velabatur]
Planum est hoc si exponatur
[unumquod]
id est unum, sic enim bene sequitur
[et alterum]
etc. Hoc autem in Septuaginta non habetur sed in Hebraica veritate, ut dicit hic Gregorius.
marg.|
Quod bene competit mysterio, quod dicit
[unumquodque]
post dicit
[et alterum]
etc. Ubi notatur duplex ordo sanctorum, perfectorum, scilicet et proficientium, sive imperfectorum.
marg.|
Gregorius Qui enim et sua deflent, et virtutum pennas ad proximos in exemplum tendunt, proculdubio perfecti sunt.
marg.|
Sunt autem plerique parvulorum, qui dum eorum lachrymas conspiciunt, imitantur et inflammantur ad penitentiam, atque ut velare sanctos sua corpora conspiciunt, ita
{5.9va}
ipsi quoque lachrymarum suarum alis velantur.
marg.|
Et hoc est quod dicit. {m}
Et alterum similiter velabatur]
id est imperfecti ad exempla perfectorum imperfecta sua Λ deplorant, et tegunt.
Numérotation du verset
Ez. 1,24
imaginarie
imaginarie
marg.|
{a}
Et audiebam]
etc. quando volabant : aliquando enim volabant.
marg.|
{b}
Quasi sonum]
etc. quasi dicat sonus quem motus alarum in aere reddebat, talis erat, qualis sonus aquarum multarum descendentium de rupe, vel qualis est sonus maris fragrosi.
marg.|
{c}
Quasi sonum sublimis Dei]
id est tante magnitudinis erat, ut merito divinus possit dici : Sicut carmen regium, vel regis dicitur, quod docet regiam audientiam, vel laudem. Vel [
Quasi sonus sublimis Dei]
id est qualem solet facere sublimis Deus tonando, scilicet quasi dicat similis erat tonitruo.
marg.|
Unde adhuc subdit {d}
Cum ambularent]
non rote, sed animalia.
marg.|
{e}
Quasi sonus erat]
etc. id est magnus, et terribilis, sicut fit magnus strepitus in motu castrorum.
marg.|
{g}
Cumque starent dimittebantur]
id est deorsum mittebantur.
marg.|
{i}
Penne eorum]
que prius ad volandum erant erecte.
Numérotation du verset
Ez. 1,24
marg.|
{a}
Et audiebam]
etc. quia cum volabant, id est ad bella procedebant cum multitudine magna, et potentia, et austeritate incedebant, sicut aqua, sonum magnum facit, ubi resistentiam invenit, ut circa molendina, ita illa regna magnum fragorem faciebant, ubi rebelles sibi inveniebant.
marg.|
{c}
Quasi sonum]
etc. quia quasi dii estimari volebant.
marg.|
Vel
[Quasi sonum sublimis Dei]
id est quasi tonitrum, quod fit, quando fit percussio in nube, sic quando ledabantur in aliquo, maximum strepitum faciebant.
marg.|
{d}
Cum ambularent]
etc. et
[ut]
sunt expressiva veritatis. Et est verum ad litteram, quod in motu castrorum suorum magnus strepitus erat.
marg.|
{g}
Cumque starent]
etc. Stabant animalia, quando iam vincere hostes, et acquirere regiones, et regnare cessabant, et tunc penne eorum dimittebantur, id est potentia, et divitie eorum minuebantur. Tunc autem stabant, id est regnare cessabant, quando erat voluntas in celo.
Numérotation du verset
Ez. 1,24
allegorice
allegorice
marg.|
Sequitur. {a}
Et audiebam]
etc. Gregorius Quod per exempla iustorum multi proficiant, superioris lectionis fine tractatum est, atque hoc ipsum Propheta certius aperit nobis, cum subiungit
[Et audiebam sonum alarum quasi sonum aquarum multarum]
Aque multe populi multi sunt, ut dicitur Apc. 17.d. Quia multum sonum habent, sicut aqua, ex tumultu carnis, et quotidie defluunt ex decursu mortalitatis. Ale autem animalium sunt virtutes sanctorum, sonus alarum animalium, id est sanctorum, dicitur quasi sonus aquarum multarum, id est populorum, quia sonus ille virtutum, qui in aure Dei prius ex paucis sanctis factus est, postmodum predicatione diffusa, ex aquis multis, id est ex innumerabilibus populis ad fidem conversis est multiplicatus. De quo adhuc sono bene additur.
marg.|
{c}
Quasi sonum sublimis Dei]
quia quod clamant sancti, vel populi conversi, sive desiderando, sive predicando, et orando, totum est a Deo, et totum est sonus Dei. Mt. 10.c. non enim vos estis qui loquimini, etc. Gregorius Bene sonus istorum quasi sonus sublimis Dei dicitur, quia quicquid in sanctorum virtutibus agitur, eius est gratie qui merita largitur. Et nota, quod dicitur sublimis Dei, ad differentiam deorum, qui dicuntur dii nuncupative, non essentialiter. Unde et Apostolus volens nuncupativum nomen Deo ab essentiali discernere, dicit de Christo. Rm. 9.a. Quorum patres ex quibus Christus secundum carnem, qui est super omnia Deus, benedictus in secula. Qui enim nuncupative dicitur Deus, inter omnia, qui vero essentialiter Deus, super omnia est.
marg.|
Vel,
{5.
9vb}
[Quasi sonum]
etc. dicit quia sancti loquuntur non frivola, non otiosa, sed sermones Dei : iuxta illud, 1Pt. 4.c. Si quis loquitur quasi sermones Dei. Vel aliter, nota hic triplicem esse sonum. Sonum aquarum, id est populorum, sonum sublimis Dei, sonum animalium. Sonus animalium est predicatio, sonus populorum est fidei devotio, vel oratio. Sonus sublimis Dei est gratiarum actio, et vox laudis in celo. Gregorius Notandus est ordo describendi, quia prius sonus est ex alis animalium, qui postmodum quasi sonus aquarum multarum, ad extremum vero quasi sonus sublimis Dei dicitur. Quod enim prius predicaverunt sancti, hoc postmodum crediderunt, et tenuerunt conversi ad fidem populi, qui ad extremum liberatori omnium reddent laudem in celestia sublevati. Sic sonus animalium fit sonus aquarum, et sonus aquarum fit quasi sonus sublimis Dei.
marg.|
{d}
Cum ambularent]
etc. Postquam sonum alarum quasi sonum Dei esse conspexit in celis, rursus ad terram redit, et pennata animalia quid in presenti agant ostendit dicens [
Cum ambularent]
animalia predicando, bene conversando, et in moribus proficiendo.
marg.|
{e}
Quasi sonus erat multitudinis]
quia multi ad predicationem eorum conversi credunt, et exurgunt in laudem creatoris, et tunc fiunt castra contra demones, muniti fide, et bonis operibus contra eos. De quibus armis habetur Ephes. 6.b. Induite vos armaturam Dei, etc. Et ideo dicitur hic.
marg.|
{f}
Ut sonus castrorum]
populorum enim multitudines castra fiunt, quia bellum contra potestates aereas suscipiunt. Unde et Ecclesia terribilis ut castrorum acies ordinata dicitur : Ct. 6.d. Dicitur autem pluraliter
[castrorum]
quia sunt in Ecclesia castra predicantium, castra continentium, castra bonorum coniugatorum. Sequitur.
marg.|
{g}
Cumque starent]
animalia, id est sancti doctores in contemplatione suspensi.
marg.|
{h}
Dimittebantur]
etc. quia cum alta Dei iudicia in contemplatione aspiciunt, sue eis virtutes vilescunt. Quod aperte exponitur, cum statim subditur.
Numérotation du verset
Ez. 1,25
imaginarie
imaginarie
marg.|
{k}
Nam cum]
etc. Quia dixerat, quod aliquando volabant, aliquando stabant, assignat quando, et cur stabant, dicens
[Nam cum fieret vox]
etc. id est animalium.
marg.|
{l}
Stabant]
ipsa animalia sine motu.
marg.|
{m}
Et submittebant alas suas]
Est hec ratio, scilicet, ne motu suo, vel alarum interpositione impedirentur audire, quod dicebatur a voce facta super celum
Numérotation du verset
Ez. 1,25
marg.|
Unde sequitur. {k}
Nam cum]
etc. id est stabant repressi ne ultra progrederentur, et prosperarentur, quando Domini preceptum erat, et voluntas in celo. Et unde veniebat illa vox, que faciebat eos stare ? A Deo qui omnia regit, qui firmamentum transcendit.
Numérotation du verset
Ez. 1,25
allegorice
allegorice
marg.|
{k}
Nam cum fieret]
etc. Firmamentum sunt Angeli. Et est quadruplex vox. Nostris enim sensibus aliquando loquitur vox carnis, aliquando vox anime, aliquando vox firmamenti, aliquando vox que super firmamentum est. Vox carnis est strepitus carnalium cogitationum, et curarum, que mentem aliquando occupant in oratione, que perdunt suavitatem unguenti, ut dicitur Eccl. 10.a. Vox anime est, cum corporeas imagines repellentes naturam anime consideramus, que tamen adhuc vox sub firmamento est, sed transcendentes animam. Vocem de firmamento querimus, cum naturam Angelicam, que dicitur firmamentum investigamus. Vox autem super firmamentum fit, cum omne creatum transcendimus, et divinam naturam per fidem consideramus. Gregorius Ponamus ante oculos mentis, que illa natura sit que tenet omnia, implet omnia, circumplectitur omnia, sustinet omnia, nec ex alia parte sustinet, atque alia superexcedit, neque ex alia parte implet, atque alia circumplectitur, sed circumplectendo implet, implendo circumplectitur, sustinendo superexcedit, superexcedendo sustinet. Huius nature potentiam constrictus in ea cum cogitat animus, vox super firmamentum fit, quia eius intellectum concipit qui et Angelorum sensum sua incomprehensibilitate comprehendit. Cum ergo vox super firmamentum sit, stant animalia, et submittunt alas suas, quia sanctorum mentes cum creatoris sui potentiam intenta contemplatione considerant, vilescunt eorum anime virtutes quas habent. Sic Abraham alas deposuit dicens : Gn. 18.d. Loquar ad Dominum Deum meum com sim pulvis et cinis. Similiter Moyses qui eruditus in omni sapientia Egyptiorum est, ut dicitur. Act. 6.c. alas deposuit, cum dicit, Ex. 4.c. obsecro Domine non sum eloquens ab heri, et nudiustertius, et ex quo locutus es ad servum tuum impeditioris, et tardioris lingue sum. quasi dicat postquam verba vite audio, stultum me in verbis prioribus agnosco : Sic Esaias post visionem Dei dixit Is. 6.b. Ve mihi quia tacui, quia vir pollutus, etc. Sic loquente Domino Hieremias clamat, Hieronymus 1.b. A, a, a, Domine Deus ecce nescio loqui, quia puer ego sum. Sic Daniel visionem sublimem videns per plurimos dies elanguit, et egrotavit ; Dn. 8.g. Quia et hi qui in virtutibus fortes sunt, cum altiora Dei conspiciunt, in sua sublimi estimatione infirmi, et imbecilles fiunt. Sic B. Iob. 42.b. De quo Dominus amicis illius dixit : Non estis locuti coram me rectum, sicut servus meus Iob. Cum verba Dei colloquentis audiret, respondit dicens. Ibid. a Insipienter locutus sum, etc. Et paulo post. Idcirco Δ me ipse reprehendo.
Numérotation du verset
Ez. 1,26
imaginarie
imaginarie
marg.|
{5.
10ra} Θ
{a}
Et super firmamentum quod erat imminens capiti eorum]
etc. id est quoddam vidi super firmamentum quod erat figuratum ad modum throni, et coloratum sicut saphirus.
marg.|
Videbatur enim prophete quod ipse videbat in firmamento quandam aperturam, et per illam aspiciebat quandam cathedram de saphiro vel saphirinam in colore, supra quam videbat hominem quendam sedentem.
marg.|
Unde subdit {b}
Et super similitudinem throni]
erat, similitudo quasi aspectus hominis desuper, id est super similitudinem throni erat similitudo talis ad aspiciendum qualis est homo. Et describitur hic Dominus super thronum sedens in specie hominis, ut eius dignitas exprimatur propter quod omnia predicta descripta sunt. Ille autem homo erat similis electro.
marg.|
Unde subdit {c}
Et vidi quasi speciem electri]
etc. Notandus est ordo. Super animalia erat firmamentum, super firmamentum thronus, super thronum homo quidam de electro. Homo ille a lumbis et infra videbatur ignis in circuitu splendens, id est circumferens flammam, et splendorem, a lumbis autem et supra videbatur ei splendens electrum sicut ignis intrinsecus, id est non circumferens splendorem vel flammam mittens. Et hoc est.
[Et vidi quasi speciem electri]
id est hominem splendentem sicut electrum.
marg.|
{d}
Velut aspectum ignis intrinsecus]
etc. quasi dicat videbatur mihi quod homo ille erat ignitus ita in superiori parte quod non apparebat exterius flamma, nec splendor rutilans, sed intra se splendorem suum retinebat, non circa se. {e}
Et a lumbis eius usque deorsum
Numérotation du verset
Ez. 1,26
marg.|
Δ Unde describit Deum quasi iudicem sedentem in throno dicens {a}
Et super firmamentum quod erat imminens capiti eorum]
etc. per quod intelligitur Deus Iudex omnium esse, et omnia regere, et specialiter Iudeis fore benignus, et humanus, et ideo in similitudine hominis apparuit super thronum. Per hoc autem quod thronus erat saphirinus, cum saphirus aerei coloris sit, intelligitur quod non solum in humanis, sed insuper celestibus regnat et presidet.
marg.|
Vel potest dici quod per firmamentum quod imminebat capitibus animalium, intelligitur stabilitas futura populi Iudeorum, que imminere dicitur super capita animalium, quia frequenter reges alios devicerunt. Et super firmamentum erat thronus saphirinus, per quod intelligitur sanctitas regni Iudeorum. Sicut enim thronus transcendere videbatur firmamentum, ita regnum populi Iudaici multitudini imminebat. Et in illo throno homo sedebat, quia regnum Iudeorum Dominus benigne et humane gubernaturus erat. Talis enim apparuit prophete Dominus, qualis erat ipsis Iudeis futurus.
Numérotation du verset
Ez. 1,26
allegorice
allegorice
marg.|
{a} Sequitur
Et super firmamentum quod erat imminens capiti eorum]
etc. Nota ordinem. Super animalia firmamentum, super firmamentum thronus, super thronum homo esse describitur, quia et super sanctos homines adhuc in hac corruptione corporis viventes sunt angeli, qui dicuntur hic firmamentum, et super illos angelos sunt superiores, et Deo proxime Angelice potestates, que significantur per thronum, et super illas potestates Deo proximas elevatus est mediator Dei, et hominum Christus Iesus. 1Tim. 2.b. Gal. 3.c. Gal. Hbr. 8.b. et 9.d. Et bene thronus, comparatur lapidi saphiro, quoniam saphirus colorem habet aereum. Virtus ergo celestium lapide saphiro designatur, quia hi spiritus quibus Deus omnipotens
{5.
10rb} altius presidet, superioris loci in celestibus dignitatem tenent, de quibus dicitur. Sive throni, sive dominationes, sive principatus, sive potestates, omnia per ipsum, et in ipso facta sunt vel creata. Col. 1.c. Vel aliter.
marg.|
Firmamentum dicitur non solum Angeli, sed Deus Angelorum Christus Iesus Vox super firmamentum, id est super Christum, est facta in baptismo a patre, ut dicitur Mc. 1.b. Tu es filius meus dilectus, in te complacui. Vel secundum alium Evangelistam. Mt. 3.d. Hic est filius meus dilectus in quo mihi bene complacui. Lc. 3.e. In te complacuit mihi.
marg.|
Gregorius. In solo Christo sibi complacet Pater, quia in eo solo non invenit culpam, in qua se reprehendat quasi per penitentiam. Unde Ps. 109. Iuravit Dominus, et non penitebit eum, etc. De aliis enim hominibus dicit Deus. Gn. 6.d. Penitet me fecisse hominem. Quasi sibimetipsi displicuit in peccatoribus quos creavit, id est ad modum displicentis se habuit, quia emendavit, quod facit in predicta voce facta super firmamentum, id est super Christum Sancta itaque animalia stant et submittunt alas suas, quia dum Christi innocentiam per firmamentum patris considerant, conspiciunt in quantis quotidie delinquant et expavescunt. Unde Hab. 3.a. Domine audivi auditum tuum, et timui, consideravi opera tua et expavi. Considerant quia vox super firmamentum facta est, id est preceptum super filium a patre de passione sustinenda, et timent, quia si in viridi hec fiunt, in arido quid fiet ? Lc. 23.e. Super hoc firmamentum erat thronus, quia Angelici spiritus secundum quod passibilis, et mortalis fuit Christus, melioris conditionis erant spiritus, secundum illud Ps. 8 : “Minuisti eum paulo minus ab angelis”. Sed super thronum erat homo, quia postquam mortem resurgendo calcavit, humanitatem suam etiam maiestati Archangelorum superposuit. Minor ergo in passione, maior in ascensione, vel in resurrectione. Unde Hbr. 2.b. Eum qui modico quam Angeli minoratus est, videmus Iesum propter passionem mortis gloria et honore coronatum. Sic dicuntur Angeli ascendentes, et descendentes super filium hominis. Io. 1.g. et Gn. 28.c.
Numérotation du verset
Ez. 1,26
moraliter
moraliter
marg.|
Moraliter. Notandum est quod per hominem sedentem in throno intelligi potest prelatus, qui debet sedere in throno tamquam rex, in cathedra tamquam doctor, in tribunali tamquam iudex. Rex enim debet esse, infirmos regendo qui peccant in Patrem per impotentiam, et doctor imperitorum, qui peccant in Filium per ignorantiam, et Iudex malignorum eos coercendo, et puniendo qui peccant in Spiritum Sanctum per malitiam.
marg.|
Prelatus etiam similis debet esse electro, habens aurum sapientie simul et argentum eloquentie, ut sic fiat vas electum, vas honoris, et non contumelie. Unde Ecclesiastici 28.d.d Aurum tuum, et argentum tuum confla, et verbis tuis facito stateram, id est sapientiam, et eloquentiam simul iunge, ut non sit sapientia muta vel eloquentia stulta. Que ne nimis velox sit et impetuosa, debet temperari statera maturitatis, et discretionis secundum illud Ecclesiastici 21.d.e Verba sapientum statera ponderabuntur. Vel aurum, et argentum conflare, est bonam operationem sane doctrine sociare, et tunc fit species electri. Act. 1.a. Cepit Iesus facere, et docere. Electrum erat Paulus sive vas electionis. Act. 9.c. Vas electionis mihi est iste, etc. Prv. 25.a. Aufer rubiginem de
{5.
11ra} argento, id est iniquitatem de prelato eloquente, et egredietur vas purissimum.
d Sir. 28.
e Sir. 21.
marg.|
Iste homo, id est prelatus, in superiori parte intrinsecus debet ignem caritatis habere, id est in corde. Ignis enim interior caritas est, et ardens Dei dilectio. A lumbis autem, et infra debet habere ignem flammantem exterius, ut per exteriorem macerationem carnis restringat fluxum libidinis, ut ignis aliis luceat, dans exemplum penitentie, et laboris. De primo igne, id est de interiori dicitur in Psalmo 38f. Concaluit cor meum intra me, etc. De secundo dicitur Is. 10.e. Erit lumen Israel in igne, et sanctus eius in flamma. Hoc enim igne, id est exteriori afflictione, et carnis maceratione, et Israel, id est populus illuminatur ad exemplum, et homo ipse fit sanctus, id est mundatus, et firmatus in se per penitentie exercitium.
f Ps.
marg.|
Prelatus enim debet habere speciem arcus quantum ad proximos, ut sit igneus per zelum, et correctionem, aquosus per misericordiam, et compassionem. Item in alto debet esse in nubibus, scilicet, per celestem conservationem. Item in signum pluviarum positus, id est gratiarum, lachrymarum doctrine, infra 33.f. Deducam imbrem in tempore suo, et pluvie benedictionis erunt. Item in signum federis ponitur inter Deum, et populum. Gn. 9.b. Unde et prelati mediatores dicuntur. Dt. 5.a. Ego sequester et medius fui inter Deum et vos, ut annunciarem vobis verba eius.
Numérotation du verset
Ez. 1,27
imaginarie
imaginarie
marg.|
{5.10va}
Θ
vidi quasi speciem ignis splendentis in circuitu velut aspectum arcus cum fuerit in nube in die pluvie]
id est talis erat ad aspiciendum a lumbis et infra, qualis est ignis candens et splendens per circuitum. Et talis similiter erat ad aspiciendum, qualis aspicitur iris in tempore pluvioso, id est rubeus. Videbatur enim prophete, quod corpus illius inferius ita splenderet, quod a tibiis et cruribus eius exiret maxima flamma, et ex splendore eius rutilaret aer et nubes in circuitu. Sicut domo accensa apparet longe stantibus quidam rubor in nubibus, etiamsi non videatur ignis.
Numérotation du verset
Ez. 1,27
marg.|
{c}Unde et adhuc subditur
Et vidi quasi speciem electri]
per quod intelligitur Tribus regia et sacerdotalis, quas Dominus reducturus erat de captivitate ; et ideo in specie electri apparebat.
marg.|
{d}
Velut aspectum ignis intrinsecus]
etc. per quod significatur persecutio quam habuerunt in propriis terminis, scilicet, in Iudea, et per circuitum, scilicet a finitimis gentibus. {e} Et dicit
A lumbis eius et desuper]
id est et in se ipsis et in patribus.
marg.|
{f}
Et a lumbis eius usque deorsum, vidi quasi speciem ignis]
etc. per quod intelligitur persecutio quam passi sunt extra Iudeam per omnes regiones ad quas captivi sunt ducti. Et ideo dicit
[In circuitu]
quia dispersi in nationes. Dicit
[A lumbis et deorsum]
quia in se, et in filiis talia passi sunt. Sed post Δ tribulationem sequitur consolatio.
Numérotation du verset
Ez. 1,27
allegorice
allegorice
marg.|
Et vidi quasi speciem electri.
Ille homo similis electro dicitur quia Christus humanam et divinam naturam habuit. In electro enim per argentum auri claritas temperatur, et per auri claritatem species clarescit argenti. In redemptore autem nostro natura divinitatis et humanitatis sine confusione unita sibimet atque coniuncta est, ut per humanitatem divinitatis eius claritas nostris oculis potuisset temperari, per divinitatem humana in eo natura claresceret, atque exaltata fulgorem, ultra hoc quod creata fuerat, haberet.
marg.|
Vel potest dici quod firmamentum sunt Angeli, ut predictum est thronus autem saphirinus est beata Virgo, que est exaltata super firmamentum, id est super choros omnium Angelorum. De quo throno dicit Ps. 88. Thronus eius sicut Sol in conspectu meo, etc. Ipsa est thronus non iudicii et vindicte, sed miserationis, et gratie. Unde Hbr. 4.d. Adeamus cum fiducia ad thronum gratie eius, ut misericordiam consequamur et gratiam in auxilio opportuno. Item Ct. 3.d. Ferculum fecit sibi rex Salomon de lignis Libani, etc. Iste thronus dicitur saphirinus. Saphirus enim parvus est et transparens, restringit fluxum sanguinis, fugat antracem, et aerei coloris est. Similiter beata Virgo aerei coloris est, per celestem inhabitationem transparens per perspicacem de Deo agnitionem, quia divina claritate tota perfusa est, vel transparens ad corporis glorificationem, quia in corpore pie potest credi glorificata. Restringit fluxum sanguinis, quia prestat nobis auxilium ad restrictionem libidinis. Fugat antracem superbie, quia illis qui se coniungunt sibi per caritatem, et devotam supplicationem confert humilitatem cordis. Homo de electro sedens in throno, est Christus Deus, et homo, natus in Virginis utero. Vel super thronum dicitur, quia ipse Christus in celo solus transcendit Matris sue meritum, et premium. Sequitur {a}
Velut aspectum ignis intrinsecus per circuitum a lumbis eius et desuper]
etc. Bene a lumbis vero inferius non ignis intrinsecus, sed in circuitu splendet, quia ante incarnationem Unigeniti Redemptoris nostri, sola intra se Iudea ardorem eius amoris habuit, post incarnationem vero illius in circuitu eius ignis resplenduit, quia in universo mundo gentibus claritatem sancti Spiritus effudit. Quia autem dicitur [
intrinsecus per circuitum]
non extrinsecus, Δ significat, quia amoris flamma in electis atque spiritualibus viris ubique in finibus suis Iudeam replevit, nec tamen extrinsecus exibat, quia se in multitudinem gentium non dilatabat.
marg.|
Vel aliter. Nobis a lumbis inferius, id est post incarnationem resplendet in circuitu
eius ignis intrinsecus
, a lumbis superius ardent in celo, quia illic celestes eum spiritus in divinitate sua conspiciunt, et amoris eius ignibus accenduntur, nos vero qui hunc ex assumpta humanitate diligimus, adhuc in hac corruptibili vita positi, splendorem illius foris habemus. Unus ergo
{5.
10vb} homo est, qui super lumbos ardet intrinsecus, et sub lumbis inferius ignis sui splendorem in circuitu emittit, quia et angelos ad amorem suum per divinitatem tenuit, et homines ad sancti ardoris sui desiderium ex humanitate revocavit.
marg.|
Vel aliter Per superiora membra Christi, intelliguntur fortes, et perfecti, qui ardent interius igne caritatis.
marg.|
Per inferiora membra, intelliguntur imbecilles et imperfecti, in quibus est aliquid purgandum, qui exterius igne, et flammis indigent, et ideo competit, ut ardeant exterius igne tribulationis, et maceratione carnis.
Numérotation du verset
Ez. 1,28
imaginarie
imaginarie
marg.|
{b}
Hic]
id est talis.
marg.|
{c}
Erat aspectus splendoris per gyrum]
id est qualis est arcus, talis aspiciebatur splendor per gyrum.
Numérotation du verset
Ez. 1,28
marg.|
{a} Unde sequitur
Velut aspectum arcus cum fuerit in nube in die pluvie]
per quod intelligitur misericordia et consolatio divina, que tempore pluvie, id est persecutionis apparet.
marg.|
Vel ipse dicitur splendere velut arcus, quia ipsa tribulatio versa est in consolationem, et secundum magnitudinem tribulationis secuta est abundantia consolationis, quia Dominus post tempestatem tranquillum facit.
marg.|
Et dicitur iste arcus apparere in nube, id est in Iudaica plebe elevata a cultu idolorum et fecibus peccatorum.
marg.|
{c}
Hic erat aspectus splendoris per gyrum]
talis, scilicet erat aspectus, qualis aspectus est iridis in nube. Et hoc.
marg.|
{d}
Per gyrum]
Dei vel throni, vel omnium que perfecta sunt, per quod intelligitur quod post tribulationem fuerunt Iudei in honore et gloria et fama magna, et hoc est per gyrum.
Numérotation du verset
Ez. 1,28
allegorice
allegorice
marg.|
{a} Sequitur :
Velut aspectum arcus cum fuerit in nube in die pluvie]
Quid est hoc quod ignem splendentem a lumbis hominis vidit quasi speciem arcus ?
marg.|
Sed dicendum est quod bene competit hoc, quia idem significatur per ignem, et arcum, Scilicet Spiritus sanctus.
marg.|
In arcu enim duo sunt, aqua, et ignis, vel ceruleus color, et igneus, quia post mediatoris adventum, et virtus Spiritus Sancti in humano genere claruit, quo electos Dei, et aqua baptismi lavit, et igne divini amoris incendit.
marg.|
Quasi enim admixto colore aque simul et ignis, quidam arcus in nube ad propitiationem ponitur, cum Veritas dicit.
marg.|
Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto, non potest introire in regnum Dei. Io. 3.a.
marg.|
Qui arcus est in nube in die pluvie, quia in Dominica incarnatione, in effusione predicationis, que est quasi pluvia celestis ostenditur ut ad veniam corda credentium Domino parcente revocentur. Nubes enim caro Christi dicitur.
marg.|
Unde Psalmo 103. Qui ponis nubem ascensum tuum, quia carne ad celestia ascendit.
marg.|
Item Is. 19.a. Ascendet Dominus super nubem levem, etc.
marg.|
Expleta omni celesti et mystica visione, subiungit.
marg.|
{b}
Hic erat aspectus splendoris per gyrum, et hec visio similitudinis glorie Domini]
marg.|
Quid enim in universo mundo Spiritus sancti gratia agat, aspiciens ait :
Hic erat aspectus splendoris per gyrum
. Unde hoc refertur ad ea que post incarnationem fecit Deus in hominibus, secundum quod vidit superius ignem splendentem a lumbis et infra. Que vero interius eiusdem Spiritus sancti gloria maneat considerare volens, sed sicut erat non valens subiungit :
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ez. Capitulum 1), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 26/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=37&chapitre=37_1)
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ez. Capitulum 1), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 26/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=37&chapitre=37_1)
Notes :