Hugo de Sancto Caro

Capitulum 8

Numérotation du verset Ez. 8,1 

Et factum est in anno sexto in sexto mense in quinta mensis ego sedebam in domo mea
et senes Iuda sedebant coram me
et
cecidit
super me ibi
manus Domini Dei
Numérotation du verset Ez. 8,2 

et
vidi et ecce similitudo
quasi aspectus ignis ab aspectu lumborum eius et deorsum ignis
et a lumbis eius et sursum quasi aspectus splendoris ut visio electri
Numérotation du verset Ez. 8,3 

et emissa similitudo manus
apprehendit me in cincinno capitis mei
et elevavit me spiritus inter terram et celum et adduxit in Hierusalem in visione Dei
iuxta ostium interius
quod respiciebat aquilonem
ubi erat statutum idolum
zeli ad provocandam emulationem
Numérotation du verset Ez. 8,4 

et ecce ibi gloria Dei Israel secundum visionem quam videram in campo
Numérotation du verset Ez. 8,5 

et
dixit ad me
fili hominis leva oculos tuos ad viam aquilonis
et levavi oculos meos ad viam aquilonis et ecce ab aquilone porte altaris idolum zeli in ipso introitu
Numérotation du verset Ez. 8,6 

et dixit ad me fili hominis putasne vides tu quid isti faciant abominationes magnas
quas domus Israel facit hic ut procul recedam a sanctuario meo et adhuc conversus videbis abominationes maiores
Numérotation du verset Ez. 8,7 

et introduxit me ad ostium atrii et vidi
et ecce foramen unum in pariete
Numérotation du verset Ez. 8,8 

et dixit ad me fili hominis fode parietem et cum perfodissem parietem apparuit ostium unum
Numérotation du verset Ez. 8,9 

et dixit ad me ingredere et vide abominationes pessimas quas isti faciunt hic
Numérotation du verset Ez. 8,10 

et ingressus vidi
et ecce omnis similitudo reptilium et animalium abominatio et universa idola domus Israel depicta erant in pariete in circuitu per totum
Numérotation du verset Ez. 8,11 

et septuaginta viri de senioribus domus Israel et Hiechonias1
1 Hiechonias] Hiezonias Weber
filius Saphan
stabat in medio eorum
stantium
ante picturas
et unusquisque habebat thuribulum
in manu sua et vapor nebule de thure consurgebat
Numérotation du verset Ez. 8,12 

et dixit ad me certe vides
fili hominis que seniores domus Israel faciunt in tenebris unusquisque in abscondito cubiculi sui
dicunt enim non videt Dominus nos
dereliquit Dominus terram
Numérotation du verset Ez. 8,13 

et dixit ad me adhuc conversus videbis abominationes maiores quas isti faciunt
Numérotation du verset Ez. 8,14 

et introduxit me per ostium porte domus Domini quod respiciebat ad aquilonem et ecce ibi mulieres sedebant plangentes Adonidem
Numérotation du verset Ez. 8,15 

et dixit ad me certe vidisti fili hominis adhuc conversus videbis abominationes maiores his
Numérotation du verset Ez. 8,16 

et introduxit me in atrium domus Domini interius et ecce in ostio templi Domini inter vestibulum et altare quasi viginti quinque viri dorsa habentes
contra templum Domini et facies ad orientem
et adorabant ad ortum solis
Numérotation du verset Ez. 8,17 

et dixit ad me certe vidisti fili hominis numquid leve est hoc domui Iuda ut facerent abominationes istas quas fecerunt hic quia replentes terram iniquitate conversi sunt ad irritandum me et ecce applicant ramum ad nares suas
Numérotation du verset Ez. 8,18 

ergo
et ego faciam in furore non parcet oculus meus nec miserebor et cum clamaverint ad aures meas voce magna non exaudiam eos

Capitulum 8

Numérotation du verset Ez. 8,1 
marg.| Et factum est in anno sexto] etc. Hec est secunda visio : a principio enim libri usque huc, fuit tantum una visio, que precessit istam tempore, quia anno quinto transmigrationis in quarto mense in quinta die mensis vidit ea que dicta sunt. Hec autem que hic dicuntur vidit anno sexto in mense sexto, et in quinta mensis. Ex quo perspicuum est, ut dicit Hieronymus, post annum, et duos menses hec facta que scripta sunt, et vel intermissam per annum, et duos menses prophetiam, vel totos quatuordecim menses gesta que superior sermo contexuit. Et nota, quod in anno sunt trecenti, et sexagintaquatuor dies, in duobus autem mensibus sunt quinquagintanovem dies. Sume ergo de istis quinquagintanovem diebus vigintisex dies, et iunge cum istis trecentis, et sexagintaquatuor, et erunt trecenti nonaginta, qui sunt dies quibus dormivit super latus sinistrum. Et remanebunt de istis quinquagintanovem diebus trigintatres dies, et ita deficiebant adhuc Prophete septem dies quod non expleverat dormitionem super latus dextrum quadraginta diebus.
marg.| Et nota, quod in precedenti visione per multas figuras ostendit Dominus Prophete destructionem Hierusalem, et captivitatem populi. In hac autem visione causam captivitatis ostendit, scilicet peccata populi, maxime autem sacerdotum. Dividitur autem hoc capitulum in septem partes.
marg.| In prima parte tempus, et locus huius visionis, et persone quibus presentibus facta est hec visio, describuntur.
marg.| Secundo, Propheta visa similitudine hominis de electro ardentis, et splendentis manu eius ad se extensa in Hierusalem in spiritu transportatur ibi : Et cecidit super me ibi manus Domini, etc. Tertio, in porta aquilonari atrii interioris idolum Baal ostenditur, ibi : Et dixit ad me : Fili hominis, leva oculos tuos, etc. Quarto, multitudo reptilium in templo, et Iechonias cum multis adorans describitur, ibi : Et introduxit me ad ostium atrii, etc. Quinto, in porta aquilonari mulieres plangentes Adonidem ostenduntur, ibi : Et dixit ad me, adhuc conversus videbis abominationes maiores, etc.
marg.| Sexto, vigintiquinque viri adorantes Solem, et thurificantes ostenduntur, ibi : Et introduxit me in atrium domus Domini interius, etc. Septimo, et ultimo, eorum interfectio sine dilatione ventura determinatur, ibi : Ergo et ego faciam in furore. Dicit ergo. {p} Et factum est in anno sexto] a transmigratione. {q}   In sexto mense in quinta die mensis]
marg.| {5. 33va} Δ {a} Ego sedebam in domo mea] fugiens frequentiam multitudinis Forte separatus erat Propheta ab aliis, ut lugeret desolationem venturam, vel forte iacebat adhuc super latus, sicut preceptum et fuerat.
marg.| {b} Et senes Iuda sedebant coram me] Propheta iacente super latus suum, venerant ad eum maiores, et sedebant ante eum, vel ad consolandum eum, vel audire ab eo quid mirabile cupientes, vel insidiantes sermonibus eius, ut caperent eum in verbo. Signanter autem dicitur hic, senes Iuda, non Israel, ut nihil ad Israel, hoc est ad decem tribus, que prius capte fuerant, sed eos, qui de tribu Iuda cum Iechonia ducti erant in captivitatem, dici intelligamus.
marg.| {e} Et cecidit super me ibi manus Domini] id est donum prophetie, quod Dominus operatur interius, quasi depingens futura in anima Prophete. Et dicit.
marg.| {e} Et cecidit super me] id est desursum, et subito venit in me.
marg.| {f} Manus Domini Dei] id est Spiritus sanctus interius operans in me.
marg.| {e} Cecidit super me] repente desursum venit, mihi revelans visionem.
marg.| Et dicit, super me, quia omne donum perfectum desursum est descendens, ut dicitur Iac. 1.c.
marg.| {g} Et vidi, et ecce similitudo] non res, sed similitudo cuiusdam hominis.
marg.| {h} Quasi aspectus ignis] id est talis ad aspiciendum, sicut ignis. Et hoc plenius determinans, subdit.
marg.| {i} Ab aspectu lumborum eius, et deorsum ignis, et a lumbis eius, et sursum, quasi aspectus splendoris, ut visio electri] id est splendens, et lucens sicut electrum videbatur in superiori parte, sicut dictum est in prima visione, quod a lumbis supra habebat speciem electri, inferius autem speciem carbonum ardentium, et flammantium. Sed queritur quomodo, et quare supra, inferiori parti eius attribuit splendorem, hic autem superiori. Solutio : Supra appellabat splendorem flammam ignis, hic autem vocat splendorem ipsam lucem, sive relucentiam ipsius electri.
marg.| {k} Et emissa similitudo manus] id est extensa ad me.
marg.| {l} Apprehendit me in cincinno capitis mei] Pars apprehenditur capillorum, quia totum caput apprehendi non potest manu. Et sicut manus non fuit vera, sed similitudo mantis, ita et apprehensio Prophete tantum similitudinaria fuit. Videbatur autem ei, quod homo ille existens de electro, vel splendens sicut electrum apprehendebat eum manu sua, et elevabat eum usque in Hierusalem.
marg.| {m} Et elevavit me spiritus inter terram et celum] id est ille homo, qui spiritus dicitur, quia spirituale aliquid significabat, vel quia personam Dei gerebat, elevavit me, non corporaliter, sed spiritualiter, id est imaginarie.
marg.| {n} Inter terram] id est in aera, non usque ad lunarem globum, ubi est regio Demonum. Ita videbatur Prophete : Et elevavit me Spiritus sanctus, a quo cuncta visio ista facta est.
marg.| {5. 34ra} Δ {a} Et adduxit me in Hierusalem in visione Dei] non in corpore, sed in visione, quia ad litteram non fuit ibi ductus, sed videbatur sibi quod esset in Hierusalem translatus. Dicit, ergo.
marg.| {a} Et adduxit me in Hierusalem in visione Dei] id est a Deo facta, id est fecit me videre per spiritum Prophetie ea que fiebant in Hierusalem, ac si essem ibi : Ad litteram. Et nota quod in prima visione corporaliter translatus est, hic autem spiritualiter. Et in hoc etiam differt hec visio ab illa.
marg.| {c} Iuxta ostium interius quod respiciebat ad aquilonem] Nota, quod circa templum erant quatuor atria, que sic secundum quosdam distinguuntur.
marg.| Unum enim atrium erat interius immediate iuxta templum, et illud erat Sacerdotum, ubi erat altare holocaustorum : Et hoc dicebatur atrium interius, quia circumdatum erat ex omni parte aliis atriis. Vel secundum quosdam hoc atrium circumdabat templum in anteriori parte tantum, alia tria ex omni parte.
marg.| Secundum atrium dicebatur atrium mundorum, qui veniebant ad immolandum, et habebat posteriora.
marg.| Tertium erat immundorum, qui debebant mundari, et in alia parte eiusdem erant mulieres purificande, et mundande.
marg.| Quartum erat Gentilium, qui veniebant ad adorandum, quod infra 40. dicitur, vulgi locus, et ibi vendebantur oblationes.
marg.| Unde templum erat quasi quoddam castrum, et turris circumdata quadruplici muro, et quatuor atriis que erant quadrata. In muro autem atrii interioris, sicut et in muris atriorum exteriorum dicuntur esse, secundum quosdam, tres porte, vel aperture.
marg.| Una erat in parte Aquilonari. In parte autem Aquilonari erat altare holocaustorum, id est aliquantulum accedebat ad partem Aquilonarem templi, unde et illa porta que propinquior erat altari, dicebatur porta altaris, et dicebatur ostium interius.
marg.| Secunda porta erat in parte Orientali, et illa dicebatur porta domus Domini, vel porta templi, quia directa erat contra Sancta sanctorum.
marg.| Tertia porta que scilicet erat ad Meridiem, et magis remota ab altari, dicebatur porta superior, vel porta vie superioris, quia ibi erat ascensus superior. Ad quamlibet autem istarum portarum introducitur Propheta in spiritu ad abominationes quas illi de Hierusalem faciebant in templo, seniores et Sacerdotes, et mulieres.
marg.| Primo, ducitur ad portam Aquilonarem, ut hic.
marg.| Secundo, ad portam Orientalem ducitur, ut inf. eod. e. Et introduxit me per ostium porte domus Domini, etc.
marg.| Tertio, autem ducitur ad portam Meridianam, et ibi videt venientem vindictam, ut habetur inf. 9.a. ibi : Et ecce sex viri veniebant de via porte superioris, etc. Dicit ergo.
marg.| {a} Et adduxit me in Hierusalem in visione Dei, iuxta ostium interius quod respiciebat ad Aquilonem] non in ipso ostio, sed iuxta ostium atrii interioris, id est iuxta portam altaris holocaustorum. Hec expositio plana esset, si ratum esset, quod in muro interioris atrii essent porte. Sed Magister in Historiis dicit quod interius atrium habebat aperturam unam tantum, scilicet ex parte Orientali contra templum, qui etiam aliter distinguit quatuor atria templi.
marg.| Primum atrium, ut dictum est, erat atrium interius, vel atrium Sacerdotum. Secundum, erat atrium mundorum, in quo orabant viri mundi, et in muro huius atrii erant porte ad Meridiem, et ad Aquilonem. Et in Oriente erat porta templi, que dicitur speciosa, Actuum 13.a. Et in platea huius atrii Orientalis vendebantur animalia ad offerendum, et mense nummulariorum stabant ibi, quas evertit Dominus, Ioann. 2.c. Tertium autem erat atrium mulierum, in quo orabant mulieres munde tantum. Quartum erat atrium, in quo orabant viri immundi, et mulieres gentiles. Sed ad hoc posset dici, quod Propheta loquitur secundum formam templi, que ei ostensa est in visione, non que ordinata est a Salomone. Sicut autem habetur infra in ultima visione, in muro atrii interioris erant porte, et ad Aquilonem, et ad Meridiem, et ad Orientem. Erat autem triplex atrium.
marg.| Primum interius, secundum exterius, tertium vulgi locus dicebatur. Sed adhuc exponitur, quia quidam libri habent hic quandam Interlin.
marg.| {c} Iuxta ostium interius] atrii scilicet exterioris. Non ergo dicebatur ostium illud ostium interius, quia esset ostium {5. 34rb} atrii interioris. Ad hoc potest dici quod Propheta in visione positus fuit in atrio exteriori prope portam atrii interioris. Unde et illa porta potest dici et atrii interioris, et exterioris quia per illam portam ibant de atrio exteriori ad interius, sed proprie porta interior dicebatur, vel ostium interius, id est interioris atrii. Tamen posset legi de porta que erat in muro atrii exterioris, sic.
marg.| {c} Iusta ostium] id est iuxta portam atrii exterioris, supple. {d}   Interius] id est infra ipsam portam, non extra, sed in ipso atrio exteriori, quod aliquando vocatur atrium exterius respectu interioris atrii, quod dicebatur atrium sacerdotum. Aliquando autem dicitur atrium interius, licet raro, respectu illius spatii exterioris, quod appellatur vulgi locus.
marg.| {e} Quod respiciebat ad aquilonem] id est quod erat in parte templi Aquilonari.
marg.| {f} Ubi erat statutum idolum zeli ad provocandum emulationem] Dei, id est ad augendam Dei offensionem contra ipsos. Idolum zeli dicitur Baal, id est ire et offensionis, quia scilicet contra illud zelandum est et irascendum. Vel secundum Hieronymum pulchre vocatur idolum zeli, quia ad emulationem, et zelum Deum provocat. Unde Dt. 32.c. Ipsi me provocaverunt ad zelum in eo qui non erat Deus, et ego provocabo eos ad zelum in gentem que non est.
marg.| {g} Et ecce ibi gloria Dei Israel secundum visionem quam videram in campo]  : quasi dicat, cum viderem idolum, vidi etiam gloriam Domini, per quod significabatur quod in templo Iudei colebant Deum, et idolum. Vel melius dicit, quod postquam vidit eorum idololatriam, vidit etiam ibi gloriam Domini quam viderat in campo, que significabat Dei vindictam in Iudeos processuram pro peccato idololatrie, ut dictum est in prima visione. Vel aliter.
marg.| {g} Ecce gloria Dei Israel] etc. ut sc. idolum destrueret, quia
marg.| {5. 34va} Δ que conventio lucis ad tenebras, etc. Hieronymus : Ibi erat gloria Dei Israel, non quod delectaretur tali vicina, sed ut sui presentia idolorum zeli, templumque deleret.
marg.| Unde et subversio urbis templique post breve tempus sequitur, inf. 9. Et Is. 28.e. scriptum est, quod lectus angustus duos nequaquam capiat, et pallium breve utrumque operire non possit.
marg.| Item 2 Cor. 6.d. Quis consensus Christi, et Belial ? Templo Dei, et idolo ?
marg.| {a} Et dixit ad me : Fili hominis] etc. quasi dicat, idolum zeli, id est statua, vel pictura Baal. Sed nondum ita plene videram quid esset.   [Et ideo dixit ad me]  : Fili hominis leva oculos tuos ad viam Aquilonis, id est ad portam Aquilonarem, per quam scilicet portam est via ad partes Aquilonares. Et feci sic, supple. {b}   Et ecce ab Aquilone porte altaris idolum zeli in ipso introitu] Sic construe.
marg.| {b} Ecce idolum zeli] erat statutum.
marg.| {c} In ipso introitu porte altaris] Porte dico, que erat ab Aquilone, id est que respiciebat ad Aquilonem. Sed queritur, quare porta Aquilonaris, porta altaris dicitur ? Et ad hoc dicunt, quod quia porta Aquilonaris erat minus remota ab altari, ideo dicitur porta altaris. Sed quod hoc sit verum, non est certum, si intelligatur de situ altaris Ezechieli ostensi : Si autem intelligatur de situ altaris in atrio templi Salomonis, vel tabernaculi Moysi, hoc videtur falsum. Dicitur enim in Historiis , quod positum erat altare ante tabernaculum vel ante templum sub dio, non directe ante tabernaculum vel ante templum, sed aliquantulum ad Meridiem ascendens : ita ut ante ipsum immolantes, stantes ad Aquilonem, id est tergum habentes ad Aquilonem in ipsum tabernaculum, vel in ipsum templum usque ad Sancta sanctorum inspicere possent. Et quia stabant ad Aquilonem contra Meridiem, quandoque legitur eos sacrificasse ad Aquilonem, quandoque ad Meridiem. Ex hoc patet, quod secundum situm antiquum altare erat in parte Orientali templi, accedens aliquantulum ad Meridiem, et magis remotum erat ab Aquilone : Ideo potest aliter dici quod dicitur hic in textu. Dicit enim [  ab Aquilone porte altaris idolum zeli] etc. Dicit enim   [ab Aquilone] ad differentiam porte Meridiane, et Orientalis, ad quas nondum venerat Propheta intuendas.
marg.| Dicit autem [porte altaris] ad differentiam aliarum portarum Aquilonarium, que erant in secundo muro, vel tertio muro. Triplex enim murus circa templum ostensus est Ezechieli.
marg.| Primus concludebat atrium interius in quod erat altare. Et ideo quelibet porta in illo muro potest dici porta altaris, quia per illas portas erat ingressus ad altare immediate, et per illas poterat videri altare.
marg.| {d} Et dixit ad me : Fili hominis putasne vides tu] id est putas tu quod videas.
marg.| {e} Quid isti faciunt, abominationes, scilicet magnas quas domus Israel facit hic] id est in templo.
marg.| {f} Ut sic procul recedam a sanctuario meo ?] non conservans illud vel protegens, quasi dicat, credis tu te videre omnes abominationes eorum ? Non, quia adhuc videbis maiores. Et hoc est quod dicit.
marg.| {g} Et adhuc conversus] ad alia intuenda.
marg.| {h} Videbis abominationes maiores] que adhuc latent, sed tibi eas ostendam. Unde dicitur.
marg.| {i} Et introduxit me ad ostium atrii] Prius iuxta ostium positus fuerat, et oculos ad introitum ostii, vel porte levaverat, modo propinquius venit, et introducitur ad ostium ut maiora videat. Unde dicit.
marg.| {k} Et vidi] etc. quasi dicat, quando veni ad ostium clausum non potui intrare statim, sed respexi per ipsum ostium, vel per parietem muri.
marg.| {l} Et ecce foramen unum in pariete] id est in ipsa porta erat foramen inter asseres, vel in ipso muro, sed non poteram plene videre per tam modicum foramen.
marg.| {5. 35ra} Δ {a} Et] ideo [  dixit ad me] etc. id est fac maius foramen, vel ut maius sit foramen, plenius omnia videas.
marg.| {d} Et cum perfodissem] id est de parvo foramine, quod erat ibi, factum est quasi ostium. Vel, apparuit ostium, id est apertum fuit ostium domus Domini, et apparuit ibi quod erat.
marg.| {f} Et dixit ad me : Ingredere] etc. id est in loco sancto. Omnia autem hec in imagine, et pictura ostenduntur Prophete.
marg.| {h} Et ingressus vidi] in visione [  et ecce omnis similitudo,
marg.| {i} Et] pro id.
marg.| {k} Universa idola domus Israel] etc. in pariete templi, scilicet circa ipsum templum, vel in ipso muro atrii interioris, Hieronymus Non solum idolum zeli stabat in introitu porte Aquilonis, sed et omnes templi parietes diversis idolorum imaginibus pingebantur, ut nulla esset bestia, quam non parietis pictura monstraret, etc. Et nota quod dicit, idola domus Israel, quia prius decem tribus coluerunt idola, que postmodum coluit Iuda exemplo Israel, unde et ea Iuda sibi depinxit. Sed quid est quod dicit, reptilium, colebantne reptilia ? Responsio. Forte idola eorum despective vocat reptilia, sicut Is. 2.d. vocat ea talpas, et vespertiliones, non quod talia colerent forte, sed talibus ea comparat, que colebant propter abominationem, et vilitatem, et inutilitatem eorum.
marg.| {o} Et Septuaginta   viri] etc. id est de presbyteris, stabant, supple ante picturas, quia presbyter Grece, senior dicitur Latine. Sic aggravatur peccatum, non solum ex loco, sed etiam ex persona, quia et in templo ipsi sacerdotes colebant idola, et etiam principes sacerdotum, quorum unum designat ex nomine, dicens :
marg.| {p} Et Iechonias filius] proprium nomen, quod interpretatur competenter filius iudicii, et condemnationis.
marg.| {q} Stabat] quasi firmus in scelere.
marg.| {t} In medio eorum] id est Septuaginta seniorum.
marg.| {s} Stantium] etc. quas adorabant. Dicit, stantium, Hieronymus quia et princeps, et hi quorum princeps erat, firmo in sceleribus stabant gradu, nec fluctuabant in malis, sed robustissime persistebant.
marg.| Et nota, quod per hoc quod dicit certum numerum presbyterorum, scilicet Septuaginta, ostendit alios multos fuisse presbyteros, qui hoc non faciebant, sed forsitan aliis vitiis tenebantur. {t} Et unusquisque habebat thuribulum in manu sua] ad thurificandum idolis. {u}   Et vapor nebule] offerentium.
marg.| {x} Consurgebat] qui eorum sacrilegia demonstrabat.
prol.| Δ {a} Et dixit
Numérotation du verset Ez. 8,mystice 
marg.| Mystice, quedam de isto capitulo breviter si possimus perstringemus, non omnia prosequentes. {p} Et factum est in anno sexto in sexto mense in quinta mensis] Per duplicem senarium intelligitur duplex perfectio. Una in agendis, altera in tolerandis. Per quinarium quinque sensuum disciplina : que tria debet habere quilibet predicator, prelatus, et doctor.
marg.| Θ {a} Ego sedebam in domo mea] id est morabar in conscientia discutienda. Mt. 9.a. Vade in domum tuam, id est discute conscientiam tuam, Io. 11.c. dicitur quod Maria domi sedebat.
marg.| Unde et a Domino vocata est, quia sedentes, et sibi vacantes merentur a Domino ad altiora vocari.
marg.| Item Iacob vir simplex habitans in tabernaculis, obtinuit benedictionem, Gn. 25.d. Et Esau venator eam amisit. Dina egressa invenit corruptionem, Gn. 34.a. Item Semei dictum est 3 Reg. 2.f. Edifica tibi domum, etc.
marg.| {b} Et senes] non pueri.
marg.| {c} Iuda] non Chanaan. {d}   Sedebant coram me] quia, ad litteram, familiaritas sapientum, et senum iustorum, non malorum, neque puerorum est habenda, Eccl. 6.d. In multitudine presbyterorum sapientum sta, etc. Ps. 110. Confitebor tibi Domine in toto corde meo, in consilio iustorum, et congregatione. Vel, Senes Iuda, sedent coram nobis, cum bonum exemplum sumimus a patribus nostris antiquis, opera eorum ad memoriam iugiter revocantes.
marg.| {e} Et cecidit super me ibi manus Domini Dei] vel divina gratia, que manus Domini dicitur, Iob. 26.d. Obstetricante manu Glossa id est gratia mediante. Vel, id est donum gratie, et inspiratio doctrine, que dantur a Deo interius operante {5. 33vb} illis, qui iuges sunt in discussione, et emundatione sue conscientie. Vel manus Domini super illud cadit, qui percussionem Domini, et vindictam extremam in peccatores venturam oculis mentis respicit : sedenti enim, et conscientiam discutienti, apparet quomodo manus Domini extensa est super peccatores, unde, et timet sibi.
marg.| Hoc est, quod dicitur, Ier. 15.d. A facie manus tue solus sedebam, quoniam comminatione replesti me.
marg.| {g} Et vidi, et ecce similitudo, quasi aspectus ignis] etc. quia tunc apparet homini forma Domini iudicantis, qui in iudicio bonis apparebit in maiestate, et divinitate delectabilis, quod notatur per superiorem partem hominis splendentem, sicut electrum, Malis vero in humanitate apparebit terribilis, quod significatur per inferiorem partem ardentem, et flammantem, quod significatur Mt. 28.a. ubi dicitur, quod Angelus habebat vestimenta candida tamquam nix, quantum ad bonos, et faciem sicut fulgur, quantum ad malos. Hoc est quod dicitur hic.
marg.| {i} Ab aspectu lumborum eius, et deorsum ignis, et a lumbis eius, et sursum, quasi aspectus splendoris, ut visio electri] Hic superior pars sunt boni perfecti, qui sunt de corpore Christi tamquam digniora membra, et superiora, qui edificant aurum, argentum, et lapides pretiosos.
marg.| Et isti fulgebunt, sicut electrum in celo, vel per bonum exemplum aliis in mundo lucent, sicut electrum, quod conficitur ex auro, et argento, ut per aurum significetur vita pura, per argentum doctrina sana, que conveniunt viro perfecto.
marg.| Unde Sir. 28.d. Aurum tuum, et argentum tuum confla, et verbis tuis facito stateram. Per inferiorem partem hominis intelliguntur imperfecti, qui tamen sunt de corpore Christi, qui scilicet edificant, lignum, fetum, stipulam et ideo ardore indigent. Unde, et hic ignis inferiori parti assignatur, et flamma, quia tales, vel per tribulationes in mundo, vel in futuro emundabuntur in purgatorio Sir. 27.a. Vasa figuli probat fornax, et homines iustos tentatio tribulationis. Et sic salvi fient, sic tamen, quasi per ignem, ut dicitur 1Cor. 3.c.
marg.| {k} Et emissa similitudo manus apprehendit me in cincinno capitis mei] Per cincinnum capitis, id est per collectionem capillorum intelligitur affluentia bonarum cogitationum. Ille per similitudinem manus Domini apprehenditur in cincinno, qui per considerationem iudicii divini et vindicte eius allicitur, et trahitur ab bona cogitanda. Et dicit, apprehendit me. Cum enim de Deo, et celestibus cogitamus, Deus potius nos apprehendit, quam non ipsum. Unde et Paulus raptus dicitur. Et dicit. In cincinno, ubi dicit Interl. quia totum caput apprehendi non potest, quasi dicat, nemo in via Deum perfecte intelligere potest, ut omnes cogitationes eius tendant in eum. Unde dicitur Dn. ult. g. quod apprehendit Angelus Habacuch in cincinno capitis sui, non dicit capillis.
marg.| {m} Et elevavit me spiritus inter terram, et celum] Qui est inter terram, et celum, terram habet sub se, celum supra se, sic debet iustus levari, ut terrena vilipendat, que sursum sunt desideret, et concupiscat. Gn. 1.a. Fiat firmamentum in medio aquarum, et dividat aquas ab aquis. Firmamentum est mens iusti Aque, que sub celo debent esse, sunt carnales voluptates, quas semper debet reprimere, et conculcare, Aque superiores sunt aque fluentis gratie, et doctrine, spirituales delectationes, et interne, quas semper debet desiderare. Vel homo iustus mortalis dicitur esse inter celum et terram, quia nec terre adheret per amorem, nec in celo adhuc est per apertam Dei visionem, sed quodammodo in medio est, secundum corporis necessitatem existens in mundo, per desiderium autem anime, et cordis intentionem iam existens in celo, secundum illud Phil. 3.d. Conversatio nostra in celis est. Propter hoc dicit Iob. 7.c. Suspendium elegit anima mea. Si Isachar habitat inter terminos, inter celum scilicet, et terram : Gn. 49.c. Et nota, quod duo dicuntur hic. Apprehendit me, etc. Et elevavit me. Apprehendit in vita, elevavit in scientia. Ideo dicitur supra 3.d. Spiritus quoque levavit me, et assumpsit me, et abii amarus, etc.
marg.| Θ {a} Et adduxit me in Hierusalem] id est in Ecclesiam, vel in collegium clericorum, vel in claustro religiosorum.
marg.| {b} In visione Dei] id est fecit me videre ea que fiunt in Ecclesia, vel in claustris, vel in clericorum collegiis. Et dicit. In visione Dei : multi enim considerant, et vident peccata clericorum vel Sacerdotum, et religiosorum, que in Hierusalem fiunt, et in templo, non in visione Dei, sed in visione Diaboli, qui ea vident ad imitandum, non ad detrahendum. Illi autem vident in visione Dei, qui videntes lugent pro eis, et corrigunt si possunt.
marg.| {c} Iuxta ostium interius] Prelatus est ostium, per quod est ingressus, et accessus ad Deum. De quo ostio dicitur Ct. ult. c. Si ostium est, compingamus illud tabulis cedrinis, id est exemplis Sanctorum, per que roborari debent prelati. Istud ostium debet esse duplex, ut habeat duplicem valvam, id est bonam vitam, et sanam doctrinam. Sed 2Rg.3.e. legitur, quod Ioab percussit Abner in medio porte : sic Diabolus percutit Abner, scilicet Sacerdotem in medio porte, id est quando habet tantum verba, et non opera. Et dicuntur prelati ostium interius, quia debent esse ostium ad introducendum in Ecclesiam, non ad expellendum malo exemplo. Vel prelati dicuntur ostium interius, laici autem boni possunt dici ostium exterius. {e}   Quod respiciebat ad Aquilonem] quia prelatus debet respectum habere ad peccatores per compassionem, et sollicitudinem, Ct. 7.b. Nasus tuus sicut turris Libani, que respicit contra Damascum. Nasus Ecclesie prelatus, Damascus peccator.
marg.| {f} Ubi erat statutum idolum zeli ad provocandum emulationem] In ostio interiori, id est in prelatis est statutum, non ad horam positum idolum zeli, id est Baal, id est peccatum superbie et gule : Baal enim interpretatur superior vel devorator. Vel in introitu templi est idolum zeli statutum tamquam portarius, et ianitor, quia ianitores Ecclesie, et custodes, id est prelati, idola sunt, non pastores, Za. 11.d. O pastor et idolum derelinquens gregem, Ps. 113. Os habent et non loquentur, id est scientiam habent, et non docent, nec corrigunt, Quare ? Quia corrupti sunt. Mutatio vocis signum corruptionis, Ps. 13. et 52. Corrupti, et abominabiles facti sunt in studiis suis. De istis idolis dicitur Mc. 13.b. Cum autem videritis abominationem desolationis stantem ubi non debet, qui legit intelligat.
marg.| Prelatus autem malus dicitur idolum zeli, quia provocat iram Dei quam debet mitigare, Gregorius : Cum is quis displicet ad intercedendum mittitur, irati animus profecto ad deteriora provocatur. Sequitur. {g} Et ecce ibi gloria Dei Israel secundum visionem quam viderat in campo] id est gloriosam Dei vindictam vidi futuram in clericos, Θ sicut prius videram in campo, per quod designabatur vindicta Dei futura in laicos, quasi dicat, sicut populus, sic Sacerdos, Is. 24.a.
marg.| Vel aliter, in loco ubi videtur idololatria, videtur Dei gloria, quia clerici, et idololatre sunt per malam vitam, et tamen licet tales sint, elevantur in prelationes, et dignitates, et sic habent gloriam Dei Israel, id est gloriantur et extolluntur {5.34vb} quasi dii. Ista autem gloria, id est abundantia temporalis, prosperitas mundialis, iucunditas carnalis, et honor secularis sunt in templo, id est in clericis, secundum visionem que videtur in campo, id est in laicis, quia nullum genus est iucunditatis, et delectationis in laicis, quod non abundantius inveniatur in clericis, et religiosis.
marg.| Unde dicit beatus Bernardus exponens de clericis illud Ps. 72. In labore hominum non sunt, etc.
marg.| Cum militibus superbie fastus, amplam familiam, nobiles apparatus, equitum phaleras, accipitres, aleas, et similia queque frequentant : Aliqui forte dependentes a collo rubricatas murium pelles, ornatos thalamos, balnea, et mollitiem omnem, atque gloriam vestium a mulieribus mutuantur. Cavent omnino lorice pondus, et insomnes in castris noctes, incertaque discrimina preliorum.
marg.| Mulierumque verecundiam, et disciplinam, et si quid sexus ille laboris habere creditur declinantes. Sudant agricole, putant et fodiunt vinitores, et qui inter hec torpent otio, accedente fructuum tempore, innovari sibi horrea iubent, et promptuaria eorum plena, utinam non pro illis, utinam vel cum illis.
marg.| {a} Et dixit ad me : Fili hominis leva oculos tuos ad viam aquilonis] id est ad promotionem clerici, et sacerdotis mali, id est quomodo vadunt, et intrant in Ecclesias, quomodo promoventur.
marg.| Ad hoc dicit beatus Bernardus : Circuit undique sedulus explorator, blanditur, obsequitur, simulat, et dissimulat multa, et suffragia sibi mendicare non erubescit, manibus, et pedibus reptans, si quomodo tandem sese ingerere valeat in patrimonium Crucifixi. Sequitur quid viderit.
marg.| {b} Et ecce (inquit) ab Aquilone idolum zeli in ipso introitu porte altaris] id est porte per quam itur ad altare, quia per idololatriam, id est per cupiditatem, et avaritiam multi intrant ad ministerium altaris, quos introducit propria cupiditas, non Christi caritas, Mt. 22.b. Amice quomodo huc intrasti ? Multi possunt respondere, per idolum zeli.
marg.| Nimirum quia est in introitu, et custodit portam altaris. Iste introitus est ab Aquilone, id est a Diabolo suggerente, non a Deo promovente, Os. 8.a. Ipsi regnaverunt, et non ex me, principes extiterunt, et non cognovi. Vel aliter.
marg.| {a} Leva oculos tuos ad viam Aquilonis] id est ad vitam considerandum mali sacerdotis.
marg.| {b} Et ecce ab Aquilone idolum zeli] id est peccatum sacerdotis.
marg.| {c} In ipso introitu porte altaris] quia in quolibet introitu, etiam in introitu templi aliquando occurrit peccatum sacerdotis, idolum zeli cum eius fornicaria tibi occurrit, et sic facit tibi scandalum, et offendit.
marg.| Et ideo potest dici peccatum eius idolum zeli, quia intuentes provocat in zelum, et in indignationem contra ipsum.
marg.| {d} Et dixit ad me : Fili hominis putasne vides tu quid isti faciunt abominationes magnas quas domus Israel facit hic, ut procul recedam a sanctuario meo ? Et adhuc conversus videbis abominationes maiores] Planum est hoc, quasi dicat, adhuc non vidisti omnia que faciunt.
marg.| {i} Et introduxit me ad ostium atrii] Et illud exponitur de prelatis, sicut prius.
marg.| {k} Et vidi, et ecce foramen unum in pariete] Item significatur per ostium, vel parietem prelatus, qui ostium est quantum ad spiritualitatem, paries autem quantum ad carnalitatem. Ct. 2.e. En ipse stat post parietem nostrum.
marg.| Idolum in ostio est cupiditas in prelato. Foramen in pariete est violatio integritatis in carne.
marg.| Sicut enim foramen ruina parietis est, ita peccatum carnale corruptio, et violatio, et ruina est ipsius carnis. Vel foramen parietis, est apertum peccatum sacerdotis.
marg.| Sed unum foramen primo videtur, et etiam modicum, quando primo peccatum eius cognoscitur, et perpenditur sub quadam raritate, et modicitate. Sed attende quod sequitur.
marg.| Θ {a} Et dixit ad me, Fili hominis fode parietem] non palpa, vel lini, sed fode parietem, id est investiga, et considera carnalitatem sacerdotis, seu clerici, aut religiosi. Et loquitur Prophete, vel Pape, vel Episcopo, vel cuius est fodere parietem, id est requirere peccata carnalia, et clericorum, et religiosorum. Sed nota, quod multi sunt palpatores parietis, et linitores, id est multi sunt adulatores, pauci sunt fossores, id est correctores.
marg.| Unde infra capitulo 13.b. Ipse edificabat parietem, illi autem liniebant luto absque paleis, dic ad eos, qui liniunt absque temperatura, quod casurus sit. De talibus palpatoribus dicitur Is. 32.c. Tenebre, et palpatio facte sunt super speluncas, Iob. 12.b. Palpabunt, quasi in tenebris, et non in luce. Item Is. 59.b. Palpavimus, quasi ceci parietem, etc. Vel illi palpant, et non fodiunt parietem, qui carnales homines vident, et leniter corripiunt verbo, quia facto emendare eos non est suum. Prelatorum enim est fodere, id est inquisitiones facere, et pungere, ut dicit Bernardus ad Eugenium : Ego palpavi, et vidi, non fodi parietem, licet tibi fodere, et fodere, ut pote Prophete, et filio Prophete, mihi progredi non est fas. Vel aliter.
marg.| {b} Fili hominis] id est o tu mortalis filius Ade.
marg.| {c} Fode parietem] id est considera tuam mortalitatem, vel fragilitatem, vel carnalitatem, id est peccata tua carnalia, Ier. 18.a. Surge, et descende in domum figuli, et ibi loquar tecum. Vel, fode parietem, id est fossorio discipline, et punctorio penitentie punge carnem tuam : caro enim nostra comparatur parieti luteo, sicut enim paries luteus ad aquam resolvitur, et ad ignem, vel ad solem induratur, sic caro in deliciis resolvitur, in afflictione autem magis consolidatur : hec est {5. 35rb} enim natura luti, ut quanto plus lavatur, tanto plus sordidetur. Sic est de carne, ideo comparatur fateri, supra 4.a. Qui super hunc parietem innititur, mordet eum coluber, ut dicitur Amos. 5.f. Quia qui in carne confidit, corruit, et Diabolus eum decipit. Ad hunc parietem conversus Ezechias flevit, Is. 38.a. Tobias autem quando convertit se ad parietem, id est ad carnem, excecatus est, Tob. 2.b. Quidam convertunt se ad parietem, id est ad carnem, fragilitatem eius, et vilitatem considerando. Alii se convertunt ad eam, curam carnis in desideriis agendo. Primi lugent, secundi excecantur. Sequitur.
marg.| {d} Et cum perfodissem parietem] id est cum peccata carnalium inquisissem.
marg.| {e} Apparuit, ostium unum] id est magnum foramen, ubi prius erat modicum, quasi dicat, manifestum est mihi quod prius non erat ita apertum. Sic per modicum foramen venitur ad magnum. Unde dicit Glossa Hieronymi per hoc ostenditur tam in clericis, quam in singulis nobis per pauca vitia maiora monstrari, et quasi per quedam foramina ad abominationes maximas perveniri. Ex fructibus enim arbor cognoscitur, Mt. 7.c. Et ex abundantia cordis os loquitur, Lc. 6.g. et Mt. 12.c. Pro signo interioris hominis sunt verba erumpentia. Unde libidinosum animum turpis sermo demonstrat, et avaritiam latentem intus parvule rei cupido significat. Minoribus enim maiora monstrantur, vultuque et oculis dissimulari non potest conscientia, dum luxuriosa, et lasciva mens lucet in facie, et secreta cordis motu corporis, et gestibus indicantur Sir. 19.d. Ex visu cognoscitur vir.
marg.| {f} Et dixit ad me : ingredere] in parietem discutiendo, et interiora per exteriora signa pensando.
marg.| {g} Et vide abominationes] etc. id est in templo.
marg.| {h} Et ingressus vidi, et ecce omnis similitudo reptilium, et animalium] etc. id est universa monstra peccatorum domus Israel, id est laicorum.
marg.| {l} Depicta erant in pariete] id est in clero.
marg.| {m} In circuitu] id est in exterioribus.
marg.| {n} Per totum] id est etiam in interioribus, quia et in eorum conversatione, et in mente depicti erant omni iniquitate, Is. 34.d. Requirite diligenter in libro Domini, id est in clericis : unum ex his non defuit. Et loquitur ibi de monstris peccatorum.
marg.| {o} Et Septuaginta   viri de senioribus domus Israel] stabant ante picturas, per quos designatur universitas sacerdotum, qui pleni septiformi gratia Spiritus sancti deberent decalogum observare, sed e contra pleni septem generibus peccatorum mandata decalogi transgrediendo transcurrunt.
marg.| {p} Et Iechonias filius Saphan stabat] Per Iechoniam intelligi potest maior prelatus, per Septuaginta minores prelati Ecclesiarum, quasi dicat, et maiores, et minores stabant.
marg.| {r} In medio eorum stantium ante picturas] Stare ante picturas diversorum idolorum, est morari in cogitatione, et delectatione diversorum peccatorum.
marg.| {t} Et unusquisque habebat thuribulum in manu sua] Per thuribulum oratio significatur. Ante picturas stat thuribulum habens in manu, qui loco, et tempore orationis malas recipit cogitationes, et illi, consentiendo, et immorando deservit.
marg.| {u} Et vapor nebule de thure consurgebat] id est cecitas mentis. Per hoc enim mens turbatur in oratione. Vel aliter. Ille thurificat picturis idolorum, qui orationes facit pro terrenis adipiscendis divitiis, et concupiscentiis carnalibus satiandis, et implendis. Et talis oratio nebulosa est, et mentem excecat. Vel picture sunt prelati. Illi stant ante picturas, qui serviunt prelatis propter prebendas, et habent thuribulum in manu, quia orant non solum voce, sed etiam muneris datione. Hec est thurificatio manus, munus scilicet dantis, quod vim habet orationis, et impetrationis, et de tali thure, id est de tali oratione vapor nebule consurgit, quia oratio muneris excecat etiam sapientes, et clare videntes, Sir. 20.d. Xenia, et dona excecant oculos iudicum, et quasi mutus in ore avertit correctiones eorum, vel illi thurificant idolis, qui favent malis in peccatis suis. Sequitur.
prol.| Θ {a} Et
marg.| {5. 35va} Δ {a} Et dixit ad me. Certe vides, fili hominis, que seniores domus Israel faciunt in tenebris] id est latenter.
marg.| {b} Unusquisque in abscondito cubiculi sui] id est ex quo talia faciunt aperte in templo, scire potes, quod peiora faciunt in occulto, Hieronymus Ex eo, inquit, quod in templo faciunt pariter congregati, ostenditur quid unusquisque in cubiculo suo faciat. Vel per hoc, quod dicit [  in tenebris] etc. tangit, quod clauso ostio thurificabant idolis, ac si diceret, ne Deus videret eos.
marg.| {b} Unusquisque in abscondito cubiculi sui] quia in domibus suis, ad litteram, et in thalamis habebant idola, et adorabant.
marg.| {c} Dicunt enim : Non videt Dominus nos] Hieronymus Multi enim sunt, qui Deum non estimant mortalia curare, nec ad illum vitia nostra pertinere. Sed dicitur. Eccles. 23.c. Oculi Domini multo lucidiores sunt super solem etc. Hieronymus : Certe quando peccamus, si cogitaremus Deum videre, et esse presentem, numquam quod Deo displicet faceremus, Boetius : Magna nobis est indicta necessitas bene agendi, cum cuncta agamus ante oculos iudicis cuncta cernentis.
marg.| {d} Dereliquit Dominus terram] id est non curat de istis inferioribus.
marg.| {e} Et dixit] Dominus [  ad me : Adhuc conversus videbis abominationes maiores] id est plures. Vel, maiores, quia in precedentibus tantum ostensa est similitudo idola colentium, hic autem ostenditur cum idololatria libido, et luxuria in mulieribus plangentibus Adonidem. Dicit ergo : Videbis abominationes maiores quas isti faciunt.
marg.| {f} Et introduxit me per ostium porte domus Domini, que respiciebat ad Aquilonem] etc. Tres erant porte, ut dictum est, secundum quosdam, in muro atrii interioris. Prima Aquilonaris, que dicta est porta altaris. Secunda in Oriente, que dicta est porta domus Domini. Tertia Meridionalis, que dicebatur porta vie superioris. Iam ergo ostensum est, que mala fiebant in prima parte, vel in prima porta id est Aquilonari, nunc autem ostendit, que mala fiebant in Orientali parte. Dicit ergo.
marg.| {f} Et introduxit me per ostium porte domus Domini] id est porte Orientalis.
marg.| {g} Que respiciebat ad Aquilonem] Hoc dicit, quia hec porta erat iuxta portam Aquilonarem, sicut exponunt quidam. Sed melius, et planius exponi potest hoc, si precedentia considerentur, ut et ista, et precedentia pariter in atrio, et porta ipsa Aquilonari ostensa intelligantur. Primo enim Propheta iuxta ostium porte Aquilonaris positus est ut dictum est supra, scilicet in atrio exteriori. Et ex illo loco levans oculos, videt statuam Baal in introitu porte, postea adductus est magis prope ad ostium illius porte et ibi perfodiens parietem muri, videt in pariete omnes abominationes idolorum depictas, et seniores idolis thurificantes. Modo autem inducitur per predictum ostium porte eiusdem interius atrium templi, ut sic omnia videat, que fiebant in atrio interiori. Unde dicit.
marg.| {h} Et ecce ibi] in atrio, scilicet interiori.
marg.| {i} Mulieres] etc. mortuum amasium Veneris, et laudantes redivivum, quem Hebreus, et Syrius sermo vocat Thamuz.
marg.| Quia enim iuxta gentilem fabulam in mense Iulio amasius Veneris, et pulcherrimus iuvenis occisus est, et deinde revixisse narratur, eumdem Iulium mensem eodem appellant nomine, et anniversariam ei celebrant solemnitatem, in qua plangitur a mulieribus, quasi mortuus, et postea reviviscens canitur atque laudatur. Augustinus etiam dicit, quod hoc faciebant mulieres in memoriam et honorem Veneris, ponentes in grabato infantem, et plorantes, qui postea surgebat, quasi de morte, et tunc fiebat magna letitia.
marg.| {k} Et dixit ad me] etc. predictis.
marg.| {l} Et introduxit] etc. Prius introductus erat per ostium porte Aquilonaris in atrium interius, sed modo profundius in atrium intrat, ut sic omnia circa templum videat. Unde dicit. {m}   Et ecce in ostio] id est coram ostio   [templi Domini inter] desuper.
marg.| {5. 35vb} {o} Vestibulum] id est porticum templi.
marg.| {p} Et altare] holocaustorum.
marg.| {q} Quasi vigintiquinque viri dorsa habentes contra templum Domini] id est contemnentes creatorem, et cultum eius.
marg.| {r} Et facies ad Orientem, et] sic   [adorabant ad ortum solis] ipsum solem tamquam Deum colentes, et adorantes, quod tamen Dominus prohibuit, ne secundum morem Gentilium adorarent contra Orientem, sed ubicumque essent, contra templum orarent, sicut habetur Dt. 12.b. ubi precipitur, quod non in omni loco offeratur sacrificium. Idem 3Rg. 8. Sicut et Daniel faciebat, positus in Babylone, tribus vicibus in die contra templum Domini orans, ut dicitur Dn. 6.c. Et nota, quod isti magis peccabant in hoc quod in loco magis vicino ipsi templo Domini iuxta ipsum altare
prol.| Δ Domini
marg.| Θ {a} Et dixit ad me. Certe vides fili hominis] etc. usque ibi : Et ecce ibi mulieres sedebant plangentes Adonidem. In atrio interiori sunt mulieres, id est prelati effeminati, de quibus dicitur Is. 3.b. Mulieres dominate sunt eis. Item in eod. 3.a. Effeminati dominabuntur eis.
marg.| {i} Plangentes Adonidem] Amasium Veneris, qui pulcherrimus erat.
marg.| Hec est prosperitas mundana, quia sicut etiam dicit Glossa per Adonidem redivivum, terre nascentia intelliguntur. Prosperitas mundana, et temporalis abundantia pulchra est ad videndum, et amatur, et amat Venerem, quia abundantia comes est luxurie, et gule.
marg.| Unde Lc. 16.e. Homo dives epulabatur splendide. Et infra 16.f. Hec fuit iniquitas Sodome, etc. Et nota, quod de morte Adonidis lugebant, et de eius suscitatione letabantur.
marg.| Cupidi enim intolerabiliter dolent de amissione divitiarum, et e converso maximum gaudium habent de earum adeptione. Hieronymus : Nos eos, qui ad seculi mala, et bona, vel contristantur, vel exultant, mulieres dicimus, molli, et effeminato animo, et plangere Thamuz, id est que in mundo putantur pulcherrima.
marg.| Paulus non colebat Adonidem, qui dicebat : Scio, et abundare, et penuriam pati, Phil. 4.c. Scio humiliari, scio et abundare.
marg.| Neque illi de quibus dicebat Hbr. 10. Rapinam bonorum vestrorum cum gaudio suscepistis.
marg.| Et nota, quod Adonis occisus fertur aprino dente. Abundantia enim temporalis aliquando moritur homini, quia aper, id est aliquis potens rapit eam, et devorat, Ps. 79. Exterminavit eam aper de silva.
marg.| {k} Et dixit ad me. Certe vidisti] etc. usque ibi :   [Et ecce in ostio templi Domini inter vestibulum, et altare, quasi vigintiquinque viri] etc. Ostium templi est Christus, qui est porta Paradisi, Ioann. 10.b. Ego sum ostium.
marg.| {n} In ostio] id est coram ostio templi, sunt religiosi, qui Deo specialiter videntur famulari. Et sunt.
marg.| {o} Inter vestibulum, et altare] quia eorum vita in his duobus est, in lectione sacre Scripture, et operatione. Per altare enim sacra Scriptura intelligitur. Per vestibulum opera designantur, per que ingressus est ad templum, id est ad celum. Sed quod dicitur hic de eis valde dolendum est. Dorsa, inquit, habentes contra templum Domini, et facies ad Orientem. Vigintiquinque viri dicuntur, qui numerus, et quadratus est, et per quinque quinquies multiplicatur, quia quadrati sunt, id est firmati in voluptate quinque sensuum. Isti dorsa habent ad templum, et facies ad Orientem, quia eterna contemnunt, temporalia, et caduca amplectuntur, et diligunt, spreto incommutabili bono, ad commutabilem prosperitatem se convertunt. Et hoc est solum, et totum peccatum, ut dicit Augustinus . Hec duo tanguntur Prv. 1.d. Aversio parvulorum interficiet eos, et prosperitas stultorum perdet eos.
marg.| {s} Et adorabunt ad ortum solis] id est ad ortum prosperitatis : prosperitas enim per Solem intelligitur.
prol.| Θ Unde Iob
marg.| {5. 36ra} Δ Domini adorabant idola, quam predicti. Et per hoc etiam innuitur quod ipsi sacerdotes, quorum officium erat altari Domini deservire, hoc faciebant. Aliqui autem exponunt sic : Inter vestibulum, id est edificium quod erat ante portam atrii interioris. Et altare, holocaustorum coram altari, scilicet. Isti enim viri erant prope altare, sed mulieres erant magis remote, que plangebant Adonidem.
marg.| {a} Et dixit ad me. Certe vidisti fili homin is.   Numquid leve est hoc domui Iuda] id est populo duarum tribuum.
marg.| {b} Ut facerent abominationes istas] preostensas.
marg.| {c} Quas fecerunt] principes, et seniores, et mulieres, et sacerdotes.
marg.| {d} Hic] in loco sancto. quasi dicat, non est hoc leve, quia unus aliis dat exemplum talia faciendi, et exhortationem. Unde dicit.
marg.| {e} Quia replentes terram iniquitate] id est omnes trahentes ad idololatriam exemplo suo, exhortatione. Vel, replentes terram iniquitate, id est idolis, id est per multa, et diversa loca statuentes idola, et colentes.
marg.| {f} Conversi sunt ad irritandum me] ut etiam coram me in templo meo colerent Solem, et Lunam.
marg.| {g} Et ecce applicant ramum ad nares suas] Iste ramus erat palmarum. Per hoc notat idololatriam, quia sacrificantes idolis, superponebant capitibus suis coronas de ramis palmarum, ita quod rami descendebant usque ad nares. Vel de lauro potest intelligi : dicitur enim postquam sacrificaverunt, ramum lauri super ponebant capitibus suis, qui descendebat usque ad nares, ut sic somnia vera viderent. Vel poterat esse, quod quando sua idola erant in eminenti posita, quia non poterant illuc attingere, ramis tangebant, et tunc osculabantur ramos.
marg.| Item consuetudo fuit Gentilium, quod quando remoti erant a loco idolorum suorum, manus extendebant versus locum illum, et ea, que tenebant, et tunc in veneratione idolorum manus osculabantur, et ea, que tenebant. Unde habetur Iob. 31.c. Si osculatus sum manus meas, etc.
marg.| {h} Ergo] ex quo tot, et tam gravia mala faciunt.
marg.| {i} Et ego faciam] pro his omnibus graviora tormenta.
marg.| {k} In furore] meo [  non parcet oculus meus, nec miserebor] misericordia liberante, sed relaxante. Vel, Non miserebor, in presenti quin puniam. Et ista ira maxima est misericordia.
marg.| Unde hic errant heretici veteres, ut dicit Hieronymus qui hoc audientes, calumniantur Deum veteris testamenti quasi crudelem, et sanguinarium, nec cogitant Apostolum Paulum, qui certe boni Dei, ut ipsi volunt, Apostolus est, scribere ad Corinthios : Si venero ad vos rursum, non parcam, ut virga corripiat delinquentes, et errantes retrahat ad salutem.
marg.| {m} Et cum clamaverint ad aures meas voce magna] id est clamosa compulsi per adversitatem.
marg.| {n} Non exaudiam eos] eripiendo a tribulatione, pro qua clamabunt, quia non sunt digni exauditione, vel ut malis coacti intelligant, quod fecerunt Ps. 17. Clamaverunt, nec erat qui salvos faceret ad Dominum, nec exaudivit eos.
marg.| Θ Unde Iob. 31.c. Si vidi Solem cum fulgeret, et Lunam incedentem clare, Ps. 120. Per diem Sol non uret te, neque Luna per noctem. Ille qui adorat Solem, id est qui prosperitatem colit, dorsum habet ad templum, id est Christum quem non imitatur, sed fugit, et contemnit, qui prosperitatem, et gloriam mundi fugit, cum eum vellent {5. 36rb} facere Regem, ut dicitur Io. 6.b. et Za. 7.d. Dederunt, vel averterunt scapulam recedentes. Ille Orientem respicit, et adorat ad ortum solis, qui extollitur, et gloriatur de nobilitate sui generis, quod faciunt multi clerici, et religiosi, cum tamen parum, vel nihil habeant de genere suo, sed totum de patrimonio Crucifixi.
marg.| Unde in serie huius visionis possunt quatuor genera peccatorum significari.
marg.| In statua Baal, quod interpretatur devorator, peccatum gule.
marg.| In picturis abominationum, peccata libidinis, et luxurie.
marg.| In planctu Adonidis mortui, et letitia redivivi, peccatum avaritie, quia avarus plangit ad damnum, et gaudet ad lucrum.
marg.| In adoratione solis, peccatum superbie, quantum ad eos, qui extolluntur de temporali facultate, vel generis nobilitate, vel quacumque alia prosperitate.
marg.| {a} Et dixit ad me. Certe vidisti fili homin is.   Numquid leve est hoc] etc. Hec patent, Bernardus Tu ne leve dixeris, in quo Deum offendis, et ad iudicium trahi habes.
marg.| {e} Quia replentes terram iniquitate]  ; id est iniqui in proximos [  conversi sunt ad irritandum me] quasi dicat, et iniqui sunt in proximos, et impii in me, et etiam peccatores sunt quantum ad se. Quia suas querunt delicias. Unde dicit.
marg.| {g} Et ecce applicant ramum ad nares suas] In quo ad litteram peccatum odorandi innuitur, Is. 3.d. Et erit pro suavi odore fetor.
marg.| Vel ramum applicare ad nares, est virorem mundane prosperitatis per quandam spem delectabiliter presagire, sicut faciunt, qui anhelant ad aliqua beneficia, vel dignitates, quas presumunt se habituros, Per nares enim que absentia presentiunt, et discernunt, intelligitur prescientia, ut dicit, Gregorius super illud Iob. 39.c. Gloria narium eius terror, id est dies iudicii, vel adventus iudicis est gloriosa expectatio iustorum, qui ipsum presentiunt.
marg.| Unde Is. 2.d. Quiescite ab homine cuius spiritus in naribus est, quia excelsus reputatus est ipse. Inde ergo boni gloriantur, unde mali terrentur. Ideo dicitur bene : Gloria narium eius terror. Iam item alibi : Procul odoratur bellum, non dicit, nummum.
marg.| Et nota, quod quando homo applicat odoriferum aliquid ad nares, non sentit fetorem, vel alium odorem, quia ille odor naribus applicatus impedit hoc. Similiter odor prosperitatis impedit ne sentiamus fetorem iniquitatis, vel pene gehennalis, vel etiam odorem eterne felicitatis.
marg.| {h} Ergo, et ego faciam in furore] quia ipsi faciunt in voluptate. Non dicit quid facturus sit, quia exprimi non potest pena malorum.
marg.| {l} Non parcet oculus meus, nec miserebor] misericordia liberante, sed relaxante, Prv. 6.d. Zelus, et furor viri non parcet in die ire.
marg.| {m} Et cum clamaverint ad aures meas voce magna, non exaudiam eos] id est si clamarent in Iudicio voce magna petentes veniam, non exaudirem eos, Prv. 1.c. Vocavi, et renuistis, extendi manum meam, et non fuit qui aspiceret, despexistis, omne consilium meum, et increpationes meas neglexistis. Ego quoque in interitu vestro ridebo, etc. Et postea dicitur : Tunc invocabunt me, et non exaudiam, etc. In presenti etiam multi clamant voce magna, id est clamosa, sed non corde, et ideo non exaudiuntur, Is. 29.d. Populus iste ore suo, et labiis suis glorificat me, cor autem eius longe est a me.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ez. Capitulum 8), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 18/02/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=37&chapitre=37_8)
Signaler un complément d'information

Notes :