Hugo de Sancto Caro

Capitulum 17

Numérotation du verset Ez. 17,1 

Et factum est verbum Domini ad me dicens:
Numérotation du verset Ez. 17,2 

fili hominis propone enigma
Numérotation du verset Ez. 17,3 

et narra parabolam ad domum Israel et dices: hec dicit Dominus Deus aquila grandis magnarum alarum longo membrorum ductu
plena plumis
et varietate
venit ad Libanum
et tulit medullam cedri.
Numérotation du verset Ez. 17,4 

Summitatem frondium eius avulsit1 et transportavit eam in terram Chanaan
1 avulsit] avellit Weber
in urbem negotiatorum
posuit illam.
Numérotation du verset Ez. 17,5 

Et tulit de semine2 terre et posuit illud in terra pro semine
2 semine] semente Weber
ut firmaret radicem
super aquas multas.
In superficie
posuit illud.
Numérotation du verset Ez. 17,6 

cumque germinasset crevit in vineam latiorem humili statura
respicientibus ramis eius
ad eam
et radices eius sub illa erunt facta est ergo vinea
et fructificavit in palmites et emisit propagines
Numérotation du verset Ez. 17,7 

et facta est aquila altera
grandis magnis alis multisque plumis
et ecce vinea ista
quasi mittens radices suas
ad eam
palmites suos extendit ad illam ut irrigaret eam de areolis germinis sui
Numérotation du verset Ez. 17,8 

in terra bona super aquas multas plantata est
ut faciat frondes et portet fructum et sit in vineam grandem
Numérotation du verset Ez. 17,9 

dic hec
dicit Dominus Deus ergone prosperabitur
nonne radices eius evellet
et fructum eius distringet et siccabit omnes palmites germinis eius et arescet et non in brachio grandi neque in populo multo ut evelleret eam radicitus
Numérotation du verset Ez. 17,10 

ecce plantata est
ergone prosperabitur nonne cum tetigerit eam ventus urens siccabitur et in areis germinis sui arescet ¿
Numérotation du verset Ez. 17,11 

Et factum est verbum Domini ad me dicens:
Numérotation du verset Ez. 17,12 

Dic ad domum exasperantem nescitis quid ista significent
Dic: Ecce venit
rex Babylonis
Hierusalem et assumet regem
et principes eius et adducet eos ad semetipsum in Babylonem
Numérotation du verset Ez. 17,13 

et tollet de semine
regni ferietque cum eo fedus
et accipiet ab eo iusiurandum
sed et fortes terre tollet
Numérotation du verset Ez. 17,14 

ut sit regnum
humile et non elevetur
sed custodiat pactum eius et servet illud
Numérotation du verset Ez. 17,15 

qui
recedens ab eo
misit nuntios ad Egyptum
ut daret sibi equos et populum multum.
Numquid prosperabitur vel consequetur salutem qui fecit hec
et
qui dissolvit pactum numquid effugiet
Numérotation du verset Ez. 17,16 

vivo ego dicit Dominus Deus quoniam in loco regis
qui
constituit eum regem
cuius fecit irritum iuramentum et solvit pactum quod habebat cum eo in medio Babylonis morietur
Numérotation du verset Ez. 17,17 

et non in exercitu grandi neque in populo multo faciet contra eum
pharao prelium in iactu aggeris et in extructione vallorum ut interficiat animas multas
Numérotation du verset Ez. 17,18 

spreverat enim iuramentum ut solveret fedus et ecce dedit manum suam
et cum omnia hec fecerit non effugiet
Numérotation du verset Ez. 17,19 

propterea hec dicit Dominus Deus vivo ego quoniam iuramentum quod sprevit et fedus quod prevaricatus est ponam in caput eius
Numérotation du verset Ez. 17,20 

et expandam super eum rete meum et comprehendetur sagena mea et adducam eum in Babylonem
et iudicabo illum ibi in prevaricatione qua despexit me
Numérotation du verset Ez. 17,21 

et omnes profugi eius cum universo agmine gladio cadent residui autem in omnem ventum dispergentur et scietis quia ego Dominus locutus sum
Numérotation du verset Ez. 17,22 

hec dicit Dominus Deus et sumam ego de medulla cedri sublimis
et ponam de vertice
ramorum eius tenerum distringam
et plantabo super montem excelsum et eminentem
Numérotation du verset Ez. 17,23 

in monte sublimi Israel plantabo illud et erumpet in germen et faciet fructum
et erit in cedrum magnam
et habitabunt sub eo omnes volucres
universum volatile sub umbra frondium eius nidificabit
Numérotation du verset Ez. 17,24 

et scient
omnia ligna
regionis quia ego Dominus humiliavi lignum
sublime
et exaltavi lignum
humile et siccavi lignum viride
et frondere feci lignum aridum
ego Dominus locutus sum et feci.

Capitulum 17

Numérotation du verset Ez. 17,1 
marg.| Et factum est verbum Domini ad me, dicens : fili hominis, etc. Hoc capitulum dividitur in quatuor partes.
marg.| Primo, sub metaphora aquile captivitas Iechonie Regis describitur, et substitutio Sedechie predicitur.
marg.| Secundo, confederatio ipsius Sedechie cum Rege Egypti ostenditur. ibi : Et facta est aquila altera grandis, etc.
marg.| Tertio, eiusdem Sedechie captivitas predicitur : ibi : Ecce plantata est : ergone prosperabitur ? nonne cum tetigerit, etc. Quarto, reditus populi de captivitate Babylonica prophetatur. ibi : Et sumam ego de medulla, etc. Potest aliter capitulum dividi.
marg.| Primo, ponit metaphoram.
marg.| Secundo, exponit eam : ibi : Et factum est verbum Domini ad me, dicens : dic ad domum, etc.
marg.| Tertio, ostendit reditum populi, qui erat in Babylone.
marg.| Prima pars dividitur in quatuor.
marg.| Primo, determinat sub metaphora captivitatem Iechonie.
marg.| Secundo, substitutionem Sedechie.
marg.| Tertio, fractum iusiurandum, et confederationem cum Rege Egypti.
marg.| Quarto, destructionem civitatis, et captivitatem populi que inde secuta est in Babylonem. Et notandum, quod sicut sub metaphora meretricis culpa Hierusalem ostensa est in precedentibus, ita in hoc capitulo destructio ipsius per aquilam demonstratur. Unde Propheta post culpam Hierusalem eius penam describens dicit.
marg.| {y} Et factum est sermo Domini ad me dicens]  : Fili hominis propone enigma, et narra parabolam ad domum Israel. Hieronymus Per hoc, quod dicit propone enigma, et narra parabolam, ostendit obscurum esse quod dicitur. Nulli enim dubium est, et enigma, et parabolam aliud proferre in verbis, aliud tenere in sensibus. Et nota quod pro eodem sumitur hic enigma, et parabola, sed enigma sonat obscuritatem, parabola vero comparationem, et similitudinem ad rem de qua obscure fit sermo.
marg.| {z} Et dices : Hec dicit Dominus Deus : Aquila grandis] etc. Hec aquila est Nabuchodonosor, qui fuit Dominus dominantium, sicut aquila est Rex avium. De qua dicitur Os. 8.c. Quasi aquila super domum. Et tangitur hic historia, que habetur, 4Rg.24.c. Quod venit Nabuchodonosor in Hierusalem, et transtulit Iechoniam in Babylonem, et substituit Sedechiam patruum eius, qui prosperatus, et confirmatus superbivit, et iuramentum quod iuraverat Nabuchodonosor fregit confederatus cum Nechao Rege Egypti sibi viciniore.
marg.| Unde et agitur in hoc capite de duabus aquilis, quarum prima significat Regem Babylonis, secunda regem Egypti. Dicit ergo.
marg.| {a} Aquila] Nabuchodonosor, rapax. {b}   Grandis]
prol.| Δ potestate
marg.| Mystice. {y} Et factum est verbum Domini, etc.   Aquila grandis magnarum alarum] etc. Notandum in principio, quod dicitur aquila Christus, Dt. 32.b. Sicut aquila provocans ad volandum pullos suos.
marg.| Item Angeli. Math. 24.c. Ubicumque fuerit corpus, illuc congregabuntur et aquile, corpus Iesu Christi, scilicet, ibi, congregabuntur aquile, id est Angeli.
marg.| Item iustus, Is. 40.g. Qui sperant in Domino mutabunt fortitudinem, assument pennas, ut aquile, Et Prv. 23.a. Secundum aliam litteram scriptum est, quod iustus dives effectus faciat sibi alas, ut aquile, ut possit reverti in domum predecessoris sui : Ibi nostra littera.
marg.| Facient pennas, ut aquile, et volabunt in celum. Comparatur autem iustus aquile propter multas proprietates. Prima est, quia aquila rostrum.
prol.| Θ acuit ad
marg.| {5. 65ra} Δ potestate. {a} Magnarum alarum] id est provinciarum multarum quibus prefuit.
marg.| {b} Longo membrorum ductu] id est stipatus multo exercitu.
marg.| {c} Plena plumis] etc. id est variis plumis, id est multos, et varios habens populos secum in exercitu, vel plena unguium, secundum Septuaginta, id est secum habens multos raptores, et devoratores.
marg.| {e} Venit] etc. id est ad templum sive ad Hierusalem, in qua erat templum de lignis Libani factum. Et habetur simile Za. 11.a. Aperi Libane portas tuas, Hieronymus Crebro templum quod erat inclytum atque sublime, in Scripturis sanctis Libanus appellatur. Vel Hierusalem dicitur Libanus, quia sicut Libanus mons altior est, et famosior, et fertilior, et in eo pulchriora ligna crescebant, quam in aliis montibus, sic Hierusalem omnes civitates precellebat.
marg.| {f} Et tulit] etc. id est in Babylonem transtulit Iechoniam : cedrus enim dicitur stirps regia, medulla cedri dicitur ipse Iechonias, qui directa linea descendit de stirpe regia, et adhuc tener erat, id est puer. {g}   Summitatem frondium eius avulsi] id est principes, et fortes de populo tulit : populi enim sunt quasi frondes, summitas autem frondium, sunt principes populorum, vel medullam cedri, id est matrem Iechonie regis, vel medullam cedri, id est omnes opes Hierusalem, et vasa templi, et fortes, et optimos populi, quia optima queque, et electa portavit. {g}   Summitatem frondium] etc. non stipitem.
prol.| Δ de semine
marg.| Θ acuit ad petram, et iustus verbum, et cibum ad exemplum Christi, qui nihil locutus est nisi utile, Sir. 32.b. Loquere in tua causa vix cum necesse fuerit, et cum bis interrogatus fueris caput habeat responsum tuum. Prv. 10.c. In multiloquio non deest peccatum. Secundo, in estu solis deponit veteres plumas. Iob. 39.c. Numquid per sapientiam tuam plumescit accipiter expandens alas suas ad austrum ? Ita iustus in fervore desiderii deponit veterem hominem cum actibus suis. Tertio, in fonte balneatur, ut novis plumis induatur. Ita iustus in fonte contritionis. 4Rg.5.d. Restituta est caro eius in Iordane, sicut caro pueri parvuli. Hic est fons Taphue Iosue 17.b. Quod interpretatur tympanum apertum. Quarto, famis est patiens, ita iustus Phil. 4.c. Scio abundare, scio et penuriam pati. Item quinto, ungues studiose respicit, ita iustus novissima sua. Eccl. 7.d. Memorare novissima tua, etc. Lam. 1.c. Sordes eius in pedibus eius, non est recordata finis sui. Item sexto, volat sublimis pre ceteris avibus, ita iustus per contemplationem ad Dominum. Iob. 39.d. Numquid ad preceptum tuum elevabitur aquila. Que, sicut dicit Augustinus , non volat ad muscas. Phil. 3.d. Nostra conversatio in celis est. Item septimo, brevius est sinistrum crus, ita iusto brevior est cura temporalium a quibus non querit nisi necessitatem. Gn. 32.g. Iacob viso Domino claudicabat uno pede. Sophon. 3.d. Salvabo claudicantem. Item octavo, nidificat in alto, ita iustus per contemplationem cogitationum, et desideriorum in eternis pullos collocat. Iob. 39.d. Commoratur in accessis rupibus, inde contemplatur escam, et 29.c. In nidulo meo moriar. Item nono, in nido ponit lapidem hechitem, qui facit facilem partum, et exclusionem ovorum, et pullos custodit. Hec est memoria Crucis Christi 1Rg.7.c. Tulit Samuel lapidem unum et posuit inter Masphat, et Sen, et vocavit lapidem adiutorii. Item decimo, irreverberata acie intuetur solem, ita iustus solem iustitie. Ps. 15. Providebam Dominum in conspectu meo, etc. Sir. 40.c. Gratiam et speciem desiderabit oculus. Item undecimo, pullos degeneres abiicit, et vigentes ad volandum erudit, sic iustus de suis operibus, vel subditis. Dt. 32.b. sicut aquila provocat ad volandum pullos suos, et super eos volitans. Item duodecimo, aquila nigre caude facilius cibat pullos suos, sic iustus considerans vitam preteritam ardentior est in bonis operibus. Unde 1Cor. 15.b. Ego sum minimus Apostolorum, qui non sum dignus vocari Apostolus, quoniam persecutus sum Ecclesiam Dei. Ecce nigra cauda. Sed paulo post sequitur, Abundantius omnibus laboravi. Item decimotertio, aquila domestica brachata capit leporem, sic robusti in continentia possunt alios predari Domino.
marg.| Unde Prv. ult. c. De muliere que dedit predam Domino suo : Accinxit fortitudine lumbos suos, roboravit brachium suum. Propter has proprietates comparatur iustus aquile.
marg.| Item prelatus malus dicitur aquila, quia acutissime credit se videre : aquila enim ab acumine videndi dicitur, {5. 65rb} sicut dicit Glossa super Dt. 32. Huic aquile bene potest hic adaptari mysterium. Hec aquila, scilicet prelatus dicitur esse.
marg.| {a} Magnarum alarum] in suis scilicet cogitationibus elatus. Vel.
marg.| Magnarum alarum, quibus debet subditos protegere. De his alis dicitur Ieremie 2.g. In alis tuis inventus est sanguis animarum pauperum, et innocentum. Hec aquila est.
marg.| {b} Longo membrorum ductu] habens multitudinem sociorum, qui cum eo veniunt ad exactiones procurationum cum multis equis, et gartionibus, ut incrassentur de bonis parochiarum. Iob. 15.d. De lateribus eius arvina dependet.
marg.| {c} Plena plumis] multis adulatoribus, qui ei plumatam donant, sicut solent facere aucupes avibus viventibus dant plumata.
marg.| Sed hanc plumatam precipit lex abiicere, Levit. 1.d. Vesiculam gutturis, et plumam proiicite.
marg.| Hec venit ad celum, scilicet scholarem bone conversationis, et accipit eum secum, ut faciat de eo coopertorium suum. Sic loquitur ad scholarem, sicut Saul ad Samuelem, 1Rg.15.f. Porta queso, etc.
marg.| Et apprehendit Saul Samuelis summitatem pallii, et scidit, quia quandoque prelatus admonitione scholaris scindit partem exterioris conversationis, quia rotundam portat cappam, et huiusmodi, sed tamen eius regimen scindetur.
marg.| Et sequitur quod medulla cedri transportata in terram Chanaan, id est de summitate hac, ille qui erat altus tam in interiori quam exteriori conversatione transportatur in terram Chanaan, quod interpretatur commutatus, quia iam commutatus est in virum alterum, ut scilicet pro domino suo iam sit quasi negotiator dicens, bonum est servire prelatis, quia bene possunt retribuere, et sic occasio erit simoniace pravitatis.
marg.| De his Baruch. 3.c. filii Agar, etc. Agar interpretatur advena, vel convertens, vel suscitans festum.
marg.| Primo, scholaribus est aliena vita curie, deinde convertuntur ad modum curie, vel Curialium. Deinde suscitant dominis suis lucri solemnitates, etc.
marg.| Item Diabolus aquila dicitur, vivens de rapina pullorum Ecclesie, et maxime avium, id est contemplativorum, que querit eos devorare.
marg.| De hac aquila Habac. 1.c. Volabunt quasi aquila festinans ad comedendum, Os. 8.a. In gutture tuo sit tuba quasi aquila super domum Domini.
marg.| Item rex est avium, id est superborum qui de sanctitate se extollunt, Iob. 41.d. Ipse est rex super omnes filios superbie. Item ponit nidum suum in arduis, id est in Clericis, et Prelatis, Is. 14.d. Super astra celi exaltabo solium meum. Item assidet cadaveri, id est peccatoribus carnalibus, Nahum ult. a. Non est finis cadaverum, et corruent in corporibus suis, Iob. 39.d. Ubicumque cadaver fuerit, ibi statim adest.
marg.| Ibi tamen sumitur aquila in bono secundum Gregorium Dicit ergo. Aquila, Diabolus rapax. Grandis potentia Iob. 41.d. Non est potestas super terram, que ei valeat comparari : iste enim draco est magnus, qui traxit tertiam partem stellarum cauda sua, Apc. 11.a.
marg.| {a} Magnarum alarum] due ale eius sunt ambitio dignitatum, et vanitas divitiarum, vel potentia, et abundantia. In his duabus alis ventus superbie colligitur. De his alis dicitur Is. 8.b. Erit extensio alarum eius implens latitudinem terre tue, o Emmanuel.
marg.| {b} Longo membrorum ductu] multa enim membra ducit post se, Eccl. 1.d. Stultorum infinitus est numerus, Iob. 4.c. Absorbebit fluvium, et non mirabitur, et habet fiduciam quod influat Iordanis in os eius.
marg.| {c} Plena plumis, et varietate] id est plumis variis, quia varias offert delectationes cor emollientes.
marg.| Vel plumis, id est communibus, et minoribus delectationibus.
marg.| {d} Et varietate] id est peccatorum adinventionibus, Ps. 80. Ibunt in adinventionibus suis. Hec inquam aquila.
marg.| {e} Venit ad Libanum] id est ad Religionem ubi est thus orationis, et candor castitatis, et non sanctitatis. Ad claustrales enim decipiendo venit cum plumarum varietate, ut si uni non placeat una delectatio, suadeat aliam, sicut dicitur in vita Patrum, quod Diabolus cum multis ampullis ivit ad fratres commovendos.
marg.| {f} Et tulit medullam cedri] id est suavitatem, et nitorem conscientie, 2Cor. 1.c. Gloria nostra hec est testimonium conscientie nostre.
marg.| {g} Summitatem frondium eius a vulsit] id est bonam intentionem locutionum abstulit, quod est quando homo in loquendo.
prol.| Θ Vel
marg.| {5. 65va} Δ de Semine regio Sedechiam, nec penitus semen regium extirpavit.
marg.| {a} Et transportavit] etc. id est in Babylonem, que est terra Chanaan, ut dicitur Hieronymus hic. Et supra 16.d. Multiplicasti fornicationem tuam in terra cum Chaldeis. Dicitur autem Chaldea terra Chanaan, quia eam forte possedit Chanaan, vel quia habitabant in ea gentiles, qui fuerunt de Cham, quamvis non per Chanaan, sicut super proximo, Egyptus dicta est terra Chanaan, vel pro similitudine fertilitatis, quia optima est, sicut terra Chanaan. Unde Is. 36.d. Tollam vos ad terram, que est, ut terra vestra, terram frumenti et vini, terram panum et vinearum.
marg.| Hoc tamen forte in Is. magis intelligitur de terra. Medorum, vel quia Noe et Chanaan ibi habitaverunt, vel forte dicitur hoc ratione interpretationis : Chanaan enim mercator interpretatur. In Babylonem autem multi confluebant causa negotiationis, ut dicitur Is. 47. Unde dicitur hic urbs negotiatorum.
marg.| {b} In urbe negotiatorum] vel negotiationis, sive secundum Septuaginta, in civitate murata in Babylone, ad quam multi confluebant, sicut ad caput regni, et ideo etiam potest dici regnum vel urbs negotiatorum.
marg.| {c} Posuit illam] id est medullam cedri, id est optima que tulerat, et optimos de Hierusalem.
marg.| {d} Et tulit de semine terre]  ; hic agit de substitutione Sedechie, id est elevavit de semine regio Mathaniam, scilicet patruum Iechonie, quem verso nomine vocavit Sedechiam.
marg.| {e} Et posuit illud in terra] id est statuit eum in Iudea.
marg.| {f} Pro semine] id est tamquam semen regium. Vel pro semine regio conservando.
marg.| {g} Ut firmaret radicem] id est imperium suum.
marg.| {h} Super aquas multas] id est super populos multos. Et loquitur ad modum arboris, que sita super aquas, et bene radicata, et firmata, multum crescit.
marg.| {i} In superficie] id est in regia dignitate ut superemineret aliis. {k}   Posuit illud] semen, id est Sedechiam Hieronymus tamen aliter exponit.
marg.| {e} Posuit illud in terra pro semine, ut firmaret radicem] etc. quasi dicat posuit eum regem in Hierusalem, multisque prefecit populis, quasi aquis multis, et tamen in superficie posuit illum nec potestatem eius alta imperii radice firmavit.
marg.| Nec est contrarium quod dicit eum firmatum, et in superficie positum : firmatus enim, id est statutus super aquas, id est super populos ignobiles, et mobiles, quia nobiles secum transtulerat in Babylonem. In superficie autem positus est, ne contra superiorem rebellaret, scilicet Nabuchodonosor, et ut eum posset deponere quando vellet, sic ergo voluit eum firmare super populum, ut esset contra se infirmus. Et hoc nota etiam per metaphoram. Arbor enim plantata super aquas multas, quia cito venit ad humorem, non ita radicatur in profundum, sicut illa que super solidam terram plantatur, que profunda radicatione indiget propter humorem de profundis attrahendum. Vel aliter. Firmavit Nabuchodonosor Sedechiam preter intentionem, in superficie posuit, id est ponere intendit. Sequitur.
marg.| {l} Cumque germinasset] id est prosperatur in regno.
marg.| {m} Crevit in vineam latiorem] id est quasi vinea dilatatum est regnum eius.
marg.| {n} Humili statura] respectu Nabuchodonosor, quia servivit octo annis ipsi Nabuchodonosor.
marg.| {o} Respicientibus ramis eius ad eam] id est principibus ipsi Sedechie, sicut rami dicuntur respicere vineam, quando reflectuntur ad stipitem.
marg.| {p} Et radices eius sub illa erant] id est populares homines erant ei subditi, scilicet Sedechie. Vel secundum Ier.
marg.| {o} Respicientibus ramis eius ad eam] id est ad aquilam.
marg.| {p} Et radices eius sub illa erant] id est sub aquila, quia totus populus erat Nabuchodonosor subditus.
marg.| {q} Facta est ergo vinea] de palmite, id est magnus de paupere factus est Sedechia. {r}   Et fructificavit in palmites] id est gentes vicinas, sibi subiugavit.
marg.| {5. 65vb} {s} Et emisit propagines] id est populum, et gentem sibi subditam multiplicavit.
prol.| Δ {a} Et facta
marg.| Θ vel predicando intentionem, que est quasi suprema in operibus et locutionibus, ad lucrum vel favorem convertit secundum illud Is. 29.a. Et erit quasi phytonis de terra vox tua id est pro terra. Unde subdit.
marg.| {a} Et transportavit eam in terram Chanaan] id est ad mundi lucra ea convertit. Terra enim Chanaan est mundus iste. Interpretatur enim Chanaan commutatio, vel negotiatio. Unde etiam subditur.
marg.| {b} In urbe negotiatorum posuit illam] id est in Babylone. In mundo enim multi sunt negotiatores, qui lucra mundi sectantur et perdunt lucra paradisi, et ideo malam commutationem faciunt. Item necesse est arborem siccari, quando medulla tollitur. Hoc modo est de cedro claustrali, qui cedrus appellatur, et cedrus claustralis dicitur ob bone opinionis odorem, sicut dicit quedam Glossa Cedrus ista siccatur perdens odorem devotionis, et tunc defertur in urbem negotiatorum, quia ipsi sunt negotiatores, et litigatores hodie. Unde bene dicit, transportatur in terram Chanaan, quia in manu Chanaan statera dolosa, calumniam dilexit. Et hoc valde competit interpretationi huius nominis Chanaan quod dicitur commotio.
marg.| Inquietant enim omnes vicinos. Contra quos Prv. 23.b. Ne attingas parvulorum terminos, et agrum pupillorum ne introeas. Vel aliter potest legi. Diabolus veniens ad Libanum, id est ad religionem, sive etiam maior prelatus qui venit ad religionem, tamquam Aquila, ut rapiat, et comedat. Aufert medullam cedri, id est cedrum medullatam, id est bonum prelatum de ipsa abbatia falsis accusationibus deceptus, et muneribus devictus. Cedrus enim medullata est abbas altus in conversatione boni odoris, id est bone fame imputribilis, castitate incombustibilis, quia est sine avaritia, et cupiditate, et est medullatus ad fratres misericordia, et compassione, ad Deum autem devotione, et caritate. Quando talis a Diabolo deiicitur tentationibus, vel a superiore prelato deponitur falsis accusationibus, tunc aquila aufert medullam cedri, Is. 41.e. Dabo in solitudinem cedrum, et spinam, et myrtum, et lignum olive, quod est quando aliqui qui debent esse cedrus per eminentem conversationem, spina per carnis mortificationem, myrtus per consolationem, vel congratulationem, et lignum olive per misericordiam, et compassionem, cadunt per tentationem ad peccatum, et sic dantur in solitudinem.
marg.| {a} Summitatem frondium eius avulsit] quia bono prelato amoto, vel per peccatum a Deo avulso, cadunt etiam meliores subditi, vel recedunt de loco, sive de claustro maiores ipsius claustri. Unde dicit.
marg.| {a} Et transportavit eam in terram Chanaan] id est medullam cedri, vel summitatem frondium eius.
marg.| {b} In urbe negotiatorum posuit illam] quia de claustro convertunt se ad seculum, et de claustralibus fiunt negotiatores aliquando. {d}   Et tulit de semine terre] id est terrenum, vel carnalem Abbatem, vel Prelatum loco predicti substituit.
marg.| {e} Et posuit illud in terra] id est inter terrenos homines, et carnales.
marg.| {f} Pro semine] id est loco seminis, ut terrenus prelatus multiplicaret terrenos subditos : Qualis enim terrenus, tales, et terreni, et qualis celestis, tales et celestes, ut dicitur 1Cor. 15.f. Posuit dico.
marg.| {g} Ut firmaret radicem super aquas multas] id est ut esset firmiter radicatus in prelatione, et dominaretur aquis multis id est divitiis multis. In aquis enim, id est divitiis custodiendis firmat Diabolus radicem multorum, id est affectionem, et sollicitudinem.
marg.| {i} In superficie posuit illud] id est in prelatione qua superemineat aliis : aliud enim non intendunt firmati a Diabolo, nisi ut emineant in superficie, non in veritate, Bernardus Preesse appetunt, non prodesse.
marg.| {l} Cumque germinasset] in prosperitatem.
marg.| {m} Crevit in vineam latiorem] id est in amplam rerum possessionem, vel subditorum multitudinem.
marg.| {n} Humili statura] id est deiecta quantum ad spiritualitatem : crescente enim temporalitate, spiritualitas decrescit.
marg.| {o} Respicientibus ramis eius ad eam, et radices eius sub illa erant] quia omnes tam maiores, quam minores obediunt ad nutum eius.
marg.| {q} Facta est ergo vinea] id est magnus prelatus.
marg.| {r} Et fructificavit in palmites] id est secum aggregavit nepotulos, et parentes, et alios familiares, sicut faciunt illi Abbates qui multos de suis parentibus, et nepotibus, et familiaribus faciunt Monachos, ut foveant eum, vel Episcopi, qui eos faciunt canonicos. {s}   Et emisit propagines] id est multiplicavit, non solum personas, sed et possessiones. Sequitur.
prol.| Θ {a} Et facta
marg.| {5. 66ra} Δ {a} Et facta est aquila] etc. Secunda pars, in qua agit de confederatione Sedechie cum rege Egypti qui hic significatur per aquilam istam secundam, de qua dicit : Et facta est aquila altera, scilicet, Pharao Rex Egypti. {b}   Grandis] potestate.
marg.| {c} Magnis alis] id est provinciis. {d}   Multisque plumis] id est populis. Vel secundum Septuaginta, plurimis unguibus propter rapacitatem, et vastationem gentium plurimarum. {e}   Et ecce vinea ista] rex Sedechias, qui a Nabuchodonosor in Hierusalem fuerat constitutus.
marg.| {f} Quasi mittens radices suas ad eam] Aquilam, scilicet, id est ad Regem Egyptiorum legatos dirigens, et ab eo contra Regem cui subditus erat auxilium postulans. Unde subdit.
marg.| {g} Palmites suos extendit ad illam] id est nuncios suos misit ad regem Egypti. Vel, id est confederatus est ei, petens.
marg.| {h} Ut irrigaret eam de areolis germinis sui] Tangit proprietatem utriusque terre, quia Egyptus est irrigua aquis Nili, terra Iuda arida, de celo expectans pluvium. Tangit etiam quod in Egypto dividitur Nilus per areolas ad melius irrigandum. Dicit ergo.
marg.| {h} Ut irrigaret eam] id est ut defenderet, vel iuvaret eum contra Nabuchodonosor.
marg.| {i} De areolis germinis sui] id est de fontibus suis, qui per areolas divisi germina producunt ei, id est ut de eius potestate, et abundantia sua iuvaret eum contra Nabuchodonosor, ut confirmaretur sicut confirmatur vinea per irrigationem, Hieronymus habet hanc litteram in Textu : Ut irrigaret eam de areolis germinis sui. Et postea sequitur ; In terram bonam super aquas multas plantavit eam, ut faciat, etc. In exponendo ita dicit, que in terra bona a Nabuchodonosor plantata erat, ut faceret frondes, et afferret fructum, et cresceret in vineam latiorem. Loquitur enim metaphorice. Vel.
marg.| {h} Ut irrigaret eam] id est fecundaret eam, et alimenta ministraret ei.
marg.| {i} De areolis germinis sui] id est de abundantia frugum que in areolis, et campis Egypti diffuse crescunt, et copiose, que scilicet aquila, id est Rex Egypti.
marg.| {k} In terra bona super aquas multas plantata est] quia Egyptus fertilis terra est, et irrigua, Hieronymus aliter exponit. Que, scilicet vinea, id est Sedechias.
marg.| {k} In terra bona] id est in Iudea.
marg.| {l} Super aquas multas] id est populos.
marg.| {m} Plantata est] a Nabuchodonosor.
marg.| {n} Ut faciat frondes] etc. quasi dicat valde infidelis fuit qui ita plantatus fuit ad fructificandum, et tamen contra plantatorem suum alienum quesivit auxilium. Et hoc est etiam exprobratio, quia cum plantatus esset super aquas multas, petebat irrigari ab eo qui non habebat aquas, quia cum non pluit in terra Egypti, rigantur areole aquis puteorum. Et est metaphorice dictum.
marg.| {o} Dic] igitur, o tu Propheta.
marg.| {p} Hec dicit Dominus Deus] etc. Vinea ista, scilicet, que ita infidelis est mittendo radices suas ad Egyptum ? quasi dicat non prosperabitur in se, nec contra Nabuchodonosor prevalebit.
marg.| {q} Nonne radices eius evellet] prima aquila, scilicet Nabuchodonosor, id est radicitus eum destruet ? quasi dicat Imo vel evellet, secunda aquila, scilicet Pharao, id est causa evulsionis eius erit ?
marg.| {r} Et fructus eius extinguet] vel secundum aliam litteram, et fructus eius distinguet, id est discerpet, et dividet propagines eius.
marg.| {s} Et siccabit omnes palmites germinis eius] id est quas germinavit, vel germinando protulit.
marg.| {t} Et arescet] vinea, scilicet quasi imo ita fiet. Et loquitur secundum metaphoram vinee inceptam, quasi dicat omnia bona eius auferet Nabuchodonosor, et destruet. Stipes enim vinee est domus regia, vel Rex, radices homines populares, palmites vero sunt Principes, et fortiores, fructus vero sunt divitie rerum auri, et argenti, et copia victualium, et munitiones civitatum, que omnia Nabuchodonosor destruxit.
marg.| {5. 66rb} {u} Et non in brachio grandi] pugnabit, scilicet Nabuchodonosor, vel pugnavit contra vineam, id est contra Sedechiam, vel contra Hierusalem.
marg.| {x} Neque in populo multo] pugnavit vel venit.
marg.| {y} Ut evelleret eam radicitus] id est omnino deleret. Et legitur istud remissive, quasi dicat non oportet quod multos populos congreget ut eam evellat radicitus. Vel.
marg.| {u} Non in brachio grandi] vastata est hec vinea, et in tantum vastata.
marg.| {y} Ut] ipse Nabuchodonosor evelleret eam, etc. Scivit enim Nabuchodonosor quod inexpugnabilis erat Hierusalem et quod non nisi per famem posset capi.
marg.| Unde veniens illuc cum exercitu grandi, et multo, dimisit ibi Nabuzardan cum paucis qui prohiberent eis alimenta de extra accipere, et abiit in Egyptum, et subiugata sibi Egypto, transiit et subiecit sibi Antiochiam, et ibi moratus est. Unde Nabuzardan ibi eum invenit capta civitate, scilicet in Reblatha. Vel aliter.
marg.| {u} Et non in brachio grandi, neque in populo multo] erit, scilicet Sedechias, vel fuit quando exercitus Babylonis accepit eum fugientem, ut adduceretur ad Regem Babylonis et omnino deleretur. Fugiens enim Sedechias, et Regis Egypti auxilio destitutus, a ducibus Nabuchodonosor in desertis Iericho comprehensus est, et cuncti socii eius huc illucque dispersi, sicut habetur 4Rg.ult. et 2Par. ult. et Ier. ult. {z}   Ecce plantata est] predicta vinea a Nabuchodonosor, et tamen ramos suos ad aquilam Egyptiam misit in auxilium contra suum plantatorem, Glossa dicit : Plantata a Nabuchodonosor, vel confidens in auxilio Pharaonis.
marg.| {a} Ergone prosperabitur] contra Nabuchodonosor ? Non. Nota quod bis dicit hoc, ut repetitio sit firmitatis indicium. Loquitur etiam in presenti, et dicit.
marg.| {z} Ecce plantata est] quia tempore prophetie istius iam diu regnaverat Sedechias in Hierusalem.
marg.| {b} Nonne cum tetigerit eam ventus urens siccabitur] qui siccat vineas germinantes. {c}   Et in areis germinis sui arescet] id est in areis ubi solet germinare ? Ventus autem urens dicit Nabuchodonosor, vel exercitus eius qui percussit Sedechiam, cum esset in flore, vel germine regni, sicut ventus urens vineam florentem.
marg.| {d} Et factum est verbum Domini, ad me dicens] metaphoram prepositam iubetur exponere modo.
marg.| {e} Dic ad domum exasperantem] id est ad Iudeos transmigratos, qui exasperant me, diffidentes de verbis Ieremie.
marg.| {f} Nescitis quid ista significent] id est hec parabola premissa. {g}   Dic] id est expone eis sic.
marg.| {h} Ecce venit Rex Babylonis] qui significatur per aquilam primam. {i}   In Hierusalem, et assumet Regem, et Principes eius] Hieronymus
prol.| Δ Iechoniam
marg.| Θ {a} Et facta est aquila altera grandis] etc. Nota moralitatem in summa : per hoc Abbates, vel prelati alii minores significantur, qui quando sublimati sunt in prelationem aliquam per aliquem magnum, id est per aliquem Episcopum, quando vident se firmatos, dedignantur subiici ipsi aquile, id est Episcopo suo, et vadunt ad aliam aquilam, id est ad Archiepiscopum, vel ad aliquem magnum qui eximat eos a predicta aquila, et ita misera abbatia tota hinc, et inde ab aquilis comeditur, et devoratur. Eximendo enim se ab uno, subiicit se alteri, qui forte magis eam devorat quam primus. Similes ergo videntur Sedechie, quia a prelatis suis querunt exemptionem, et forte similiter eis continget. Item per hoc significantur quidam qui quandiu servierunt uni aquile, id est uni vitio, vadunt ad aliam aliquam, id est incidunt in aliud deterius vitium. Unde dicitur Is. 24.c. Qui fugerit a facie formidinis, cadet in foveam, et qui se explicuerit de fovea, tenebitur laqueo. Item Ier. 48.g. Qui fugerit a facie pavoris, cadet in foveam, et qui conscenderit de fovea, tenebitur laqueo.
marg.| {d} Et factum est verbum Domini ad me dicens dic ad domum exasperantem, nescitis] etc. Hec est expositio precedentis parabole. Unde eadem est moralitas hic, et supra.
prol.| Θ Sequitur
marg.| {5. 66va} Δ Iechoniam, scilicet futurum ponit pro preterito, sicut e converso sepe ponitur in Prophetis preteritum pro futuro, sed iste modus raro invenitur.
marg.| {a} Et adducet eos ad semetipsum] etc. id est adduxit. Iam enim Iechonias transmigraverat. Hoc autem quod dicitur hic expositio eius est quod dicitur in principio cap. quod aquila prima venit ad Libanum, et tulit medullam cedri. Sequitur.
marg.| {b} Et tollet] id est elevabit in regnum. {c}   Et de semine regni] id est regio, Sedechiam, sc. Hoc est quod dicitur supra a. Et tulit de semine terre, et posuit illud in terra pro semine.
marg.| {d} Ferietque cum eo fedus] pacis ut sibi pacifice subiectus reddat tributum.
marg.| {e} Et accipiet ab eo iusiurandum] tenendi federis, et pacti custodiendi.
marg.| {f} Sed, et fortes terre tollet] in Babylonem, quia simul cum medulla cedri tulit summitatem ramorum frondentium, id est cum rege Iechonia tulit fortes Iudee, et principes. Patet qualiter hec omnia respondent eis, que supra dicta sunt in parabola.
marg.| {g} Ut sit regnum] Iudeorum. {h}   Humile] id est subiectum ipsi Nabuchodonosor. {i}   Et non elevetur] contra eum {k}   Sed custodiat pactum eius] confirmatum in nomine meo. {l}   Et servet illud] Ipse rex Sedechias ab eo substitutus, vel ipsum regnum. {m}   Qui] e contrario, recedens ab eo, Sedechias scilicet a Nabuchodonosor, vel a pacto eius. {n}   Misit nuncios ad Egyptum] id est ad regem Egypti, qui significatur per secundam aquilam. Misit dico. {o}   Ut daret sibi] id est ipsi Sedechie. {p}   Equos, et populum multum] id est ut mitteret sibi equites, et pedites multos in auxilium contra Nabuchodonosor. Vel, Equos, ad litteram, quia Egyptus abundat equis, eo quod pascualis est. Iudea vero eo quod non ita aquosa est nec pascualis, caret equis.
marg.| {q} Numquid prosperabitur] quasi dicat ita misit ad Egyptum, sed numquid prosperabitur vel consequetur salutem qui hec fecit, id est qui solvit fedus, vel qui ita misit.
marg.| {r} Et] pro id est. {s}   Qui dissolvit pactum, numquid effugiet] penam, vel manum Nabuchodonosor ? Non. Quia.
marg.| {t} Vivo ego dicit Dominus Deus, quoniam] etc. Nota quod dicit Hieronymus hic. Ex hoc discimus etiam inter hostes servandam fidem, et non considerandum cui, sed per quem iuraveris, quia Nabuchodonosor adhibuit fidem iuramento facto per Deum : multo enim fidelior inventus est ille qui propter nomen Dei credidit, et deceptus est, te qui per occasionem divine maiestatis hosti tuo, imo iam amico insidias molitus es. Et est hic argumentum tam ex Textu, quam ex Glossa ista, quod peccant Christiani qui fidem non servant Saracenis. Et verum est quod in hoc graviter peccant, quia inde surgit maior blasphemia nominis Christi. Unde Rm. 2.d. Nomen Dei per vos blasphematur inter gentes. Sicut scriptum est Is. 52.b. Iugiter tota die nomen meum blasphematur. Sed numquid non illicitum fuit iuramentum, cum prohibitum sit Dt. 7.a. Non inibis cum eis fedus, et ita non tenebatur servare. Sol Hoc dicitur specialiter de septem gentibus que fuerunt de terra promissionis quod non fuerunt Chaldei, et ideo licitum fuit iuramentum. Vel hoc quod dicitur in Dt. intelligitur de federe matrimoniali. Sequitur de pena transgressionis, et violationis federis. {i}   Vivo ego dicit Dominus Deus, quoniam in loco regis] Nabuchodonosor, id est in Babylone.
marg.| {u} Qui constituit eum regem] in Iudea.
marg.| {x} Cuius fecit irritum iuramentum, et solvit pactum quod habebat cum eo, in medio Babylonis morietur] Babylon enim dicitur locus regis, quia ibi erat sedes regni. Et ita factum est. {y}   Et non in exercitu grandi neque in populo multo faciet contra eum] id est contra Nabuchodonosor.
marg.| {z} Prelium Pharao] quasi dicat Rex Egypti non habebit satis magnum exercitum ad pugnandum pro te o Sedechia, contra {5. 66vb} eum. Unde non faciet contra eum prelium. {a}   In iactu aggeris, et in extructionem vallorum] {b}   Ut] per talia instrumenta.
marg.| {c} Interficiat animas multas] quasi dicat non pugnabit contra eum, sed confederabitur ei Pharao, vel subiicietur. Vel.
marg.| {y} Non in exercitu grandi, neque in populo multo faciet contra eum] id est contra Sedechiam. {z}   Prelium Pharao] rex Egypti, id est erit causa quare expugnetur a Nabuchodonosor, quia ex fiducia Pharaonis negavit ei Sedechias tributum. Et hoc est quod dicit : faciet contra eum prelium, id est contra Sedechiam. Non in exercitu grandi, neque in populo multo, neque scilicet in ictu aggeris, etc. id est pugnabit contra eum, non quod bellum contra eum moveat, sed quia vanum auxilium ei promisit. Unde Hieronymus Hoc quod dicit : Et non in exercitu, etc. dupliciter intelligitur, sive quod Rex Egyptius contra Nabuchodonosor Regem Babylonis veniens, non poterat preliari, neque cum parvo exercitu tante resistere multitudini, sive quod Sedechias expugnabitur a Pharaone, a quo speravit auxilium, non quod Pharao eum expugnaverit, vel hoc Scriptura alicubi testetur, sed quod expugnatio Nabuchodonosor per occasionem sit facta Regis Egyptii, nec iste visus sit expugnare Hierusalem qui obsidebat, sed ille in quo Sedechias frustra speraverat. Unde secundum hanc ultimam expositionem est sensus.
marg.| {z} Faciet contra eum] id est contra Sedechiam. Prelium Pharao. Et hoc. {y}   Non in exercitu grandi] etc. id est Pharao erit causa quare Sedechias expugnabitur a Nabuchodonosor : Qui Nabuchodonosor non cum magno exercitu obsedit Hierusalem, et iecit aggeres, ad capiendam civitatem, quia sicut dictum est paucos reliquit Nabuchodonosor cum Nabuzardan principe militie ad capiendam civitatem Hierusalem, magis fame, quam armis, et virtute. {d}   Spreverat enim] etc. quasi dicat Ita expugnabitur Sedechias : Spreverat enim iuramentum, quod fecerat Nabuchodonosor : Et in tantum, vel ita sprevit.
marg.| {e} Ut solveret fedus] quod sub iuramento inierat cum Nabuchodonosor. Et ostenditur quomodo, vel qua fiducia solvit illud subdens.
marg.| {f} Et ecce dedit manum suam] Hieronymus Id est tradidit se Pharaoni Regi Egypti, et periurium contra Deum commisit, et sacrilegium. Vel, dedit manum, id est confederatus est ei. Signum enim confederationis est dare manum.
marg.| {g} Et cum omnia hec fecerit, non effugiet] Nabuchodonosor. Vel interrogative.
marg.| {h} Non effugiet] id est numquid ? quasi dicat numquid proderit ei hoc quod contulit se Regi Egypti, et periurii contra Deum commisit sacrilegium ? non. Ita exponit Hieronymus
marg.| {i} Propterea hec dicit Dominus Deus, vivo ego quoniam iuramentum quod sprevit, fedus quod prevaricatus est, ponam in caput eius] id est pena pro federe violato, et iuramento transgresso. {k}   Et expandam] id est late diffundam.
marg.| {l} Super eum] id est super Sedechiam, et terram eius.
marg.| {m} Rete meum] id est Nabuchodonosor, et eius exercitum. Vel rete specialiter dicit nuncios Nabuzardan, qui ex omni parte civitatis missi sunt ad comprehendendum Sedechiam fugientem. {n}   Et comprehendetur in sagena mea] Rete dicitur Nabuchodonosor, et exercitus eius ut capiat, et sagena ut captos in captivitate detineat, vel quia ipse Sedechias in cavea ductus est in Babylonem inclusus quasi fera.
marg.| {o} Et adducam eum in Babylonem] Nota quod dicit Dominus. Rete meum, et sagena mea, et adducam, etc. Quicquid enim contra Sedechiam fecit Nabuchodonosor non suis fecit viribus, sed ira Dei in cuius nomine fuit peieratum, qui dedit ei potentiam ad agendum, non tamen Dominus movebat illam. {p}   Et iudicabo eum ibi] id est puniam. {q}   In prevaricatione] id est pro prevaricatione, vel secundum prevaricationem. {r}   Qua despexit me {5. 67ra} peierando in nomine meo.
marg.| {a} Et omnes profugi eius cum universo agmine suo gladio cadent] id est omnes qui cum eo fugerint de civitate nocte in agmine, et societate sua occidentur, id est multi de omnibus, vel illi qui capientur in societate eius, et familia, scilicet potentiores, et familiares ipsi Sedechie. Et tangitur quod nocte fugerunt, et exierunt per hortum regis, ut dicitur 4Rg.ult. a.
marg.| {b} Residui autem] qui scilicet evaserint gladium, pauperes, scilicet et viles, quos non cura fuit hostibus occidere.
marg.| {c} In omnem ventum dispergentur] id est per omnes regiones ducentur captivi. Vel.
marg.| {b} Residui] qui remanserunt in civitate, qui capta civitate ducti sunt captivi. Vel, residui, id est reliquie pauperum qui remanserunt in terra.
marg.| {c} In omnem ventum dispergentur] sicut factum est post mortem Godolie.
marg.| {d} Et scietis] experientia, vel eventu rei.
marg.| {e} Quia ego Dominus locutus sum] per Prophetas, quia quod predixerunt, evenit. Sequitur.
marg.| {f} Hec dicit Dominus Deus. Et sumam] etc. Quarta pars ubi prophetat de reversione populi de captivitate, et restitutione principatus, quia cum iratus fuerit Deus, misericordie recordabitur, Habac. 3.a. Et tangit sub metaphora de principatu Zorobabel post reversionem : dixerat enim quod medulla cedri translata est in Babylonem, id est Iechonias qui genuit Salathiel, cuius filius fuit Zorobabel, qui hic dicitur etiam medulla cedri, qui reversus est in Hierusalem. Dicit ergo.
marg.| {g} Et sumam ego de medulla cedri sublimis] per cedrum intelligitur stirps regia : medullam autem cedri vocat eos qui de stirpe regia recta linea descenderunt, quales fuerunt Salathiel, et Zorobabel, quem Zorobabel, de captivitate assumpsit Dominus, et Principem constituit. Per ramos autem cedri significantur aliqui de tribu regia, secundum lineam transversalem descendentes, qui cum Zorobabel redierunt de captivitate, de quibus dicit.
marg.| {h} Et ponam] etc. Videtur contrarium quod hic dicitur ei quod dicitur Ier. 22.g. Scribe virum istum sterilem, non erit de semine eius super solium David, etc. Et loquitur de Iechonia. Solutio : David habuit dominium super omnes tribus, Zorobabel super paucos. Ideo non sedit super solium David. Preterea post captivitatem non fuit rex in Iudea, sed tantum dux.
marg.| Unde melius legitur hoc de Christo, quem hic promittit Deus per Prophetam, ne Iudei essent omnino desolati. Et per hoc quod plus eis promittitur intelligitur quod, et minus dabitur, scilicet reditio sub Zorobabel, quasi dicat, de vobis nascetur Christus, per quem erit universalis reconciliatio, Unde cum dicit. De medulla cedri, intelligitur de stirpe Regia, vel B. Virgine. Et hoc melius patebit in mystica expositione, Modo prosequere litteram.
marg.| {h} Et ponam] id est stabiliam in terra sua, in Iudea, scilicet, aliquos.
marg.| {i} De vertice ramorum eius] id est cedri, id est de nobilioribus stirpis regie, vel de germine ramorum eius. Vel secundum Theodotionem. De capite ramorum eius, id est de capitalibus ramis eius.
marg.| {k} Tenerum distinguam] id est aliquem ramusculum novellum, et tenerum dividam, et scindam ab ipsa cedro. Loquitur per similitudinem, tener enim ramus antequam plantetur solet distingui, dicitur Zorobabel tener, quia quamdiu captivi fuerunt in Babylone, erat quasi truncus aridus.
marg.| {l} Et plantabo] illum.
marg.| {m} Super montem excelsum, et eminentem] id est in terram Iuda, que est montuosa, vel in Hierusalem, et in Sion, ubi fuit sedes regni. Unde exponendo subdit.
marg.| {n} In monte sublimi Israel plantabo illud] Loquitur per similitudinem plante insite, que sumitur a stipite, et preciditur ab arbore, et alibi plantatur sive inseritur. Ita de Iechonia, qui fuit in Babylone, sumptus fuit Zorobabel nepos eius, qui rediit in Iudeam, et factus est Princeps Iudeorum. De quo adhuc subditur. {o}   Et erumpet in germen, et faciet fructum] id est prosperabitur, et tam rebus quam genere, et populo multiplicabitur. {q}   Et erit in cedrum magnam] quia per eum multiplicata est stirps regia, et facti sunt postea {5. 67rb} duces in Iuda, de semine eius. {r}   Et habitabunt sub ea] cedro, scilicet vel sub eo secundum Hieronymum
marg.| {s} Omnes volucres] id est homines, vel populi qui redierunt de Babylone. Qui secuntur volucres propter sanctitatem, quia redierunt propter amorem templi, et terre sancte.
marg.| {t} Universum volatile] id est vulgus mobile. {u}   Sub umbra frondium eius nidificabit] id est sub protectione eius, et principum suorum quiescet,
prol.| Δ et tutum
marg.| Θ Sequitur. {f} Hec dicit Dominus Deus. Et sumam ego de medulla cedri sublimis] etc. Mystice, a captivitate Babylonica non fuerunt Reges in Iuda, quia expectabatur cui repositum erat, ut dicitur Gn. 49.b. Nabuchodonosor ergo sustulit medullam cedri sublimis. Sed Deus Pater reddidit regem Israel de eodem genere, id est de genere David. Unde dicit.
marg.| {g} Et sumam] etc. Et sunt verba Patris loquentis ad Ezechielem, predicentis de Christo. Et loquitur metaphorice dicens.
marg.| {g} Et sumam ego de medulla cedri] id est de stirpe regia, vel de Beata Virgine, que per rectam lineam de stirpe regia descendit.
marg.| {h} Et ponam] Christum Regem, id est   [de vertice ramorum eius] id est de purissimis eius sanguinibus.
marg.| {k} Tenerum distinguam] id est dividam, id est de eius utero Christum parvulum tenerum nasci faciam. Ipse enim tenerrimus vermiculus ligni, sicut dicitur 2Rg.23.a. Vel, Tenerum distringam, id est ipsum Christum surculum tenellum inseram, sicut surculus fissure trunci inseritur, et ibi distinguitur. Ita deficientibus principibus de tribu Iuda, Christus humilis insertus est. Quam dulcis insitio fuit, ut filius Dei in trunco humani corporis plantaretur.
marg.| {l} Et plantabo] per fidem.
marg.| {m} Super montem excelsum, et eminentem, in monte sublimi Israel plantabo illud] id est super Ecclesiam credentium. Unde Ps. 2. Ego autem constitutus sum Rex ab eo super Sion montem sanctum eius.
marg.| {o} Et erumpet in germine] id est in credentes. Unde Ier. 23.b. Suscitabo David germen iustum, et eod. 33.c. Germinare faciam David germen iustitie, secundum aliam litteram.
marg.| {p} Et faciet fructum, et erit in cedrum magnam] Germen profert quantum ad incipientes quos convertit. Fructum facit quantum ad proficientes. In cedrum autem magnam crescit, quantum ad perfectos.
marg.| Vel Christus erumpit in germen, quando aliquos convertit in sua predicatione, et conversatione, in mundo, fructum fecit in Passione, sed in cedrum magnam crevit postea in Spiritus sancti missione, quando multi conversi sunt, Act. 2.g. sic lapis qui excisus est de monte sine manibus, percusa statua crevit in montem magnum, sive factus est mons magnus, et implevit universam terram, sicut dicitur Dn. 2.e. Hoc est quod granum sinapis cum minus sit omnibus seminibus postquam creverit, avium habitaculum est, Mt. 13.d. Unde subditur : Et habitabunt, etc. Vel.
marg.| {o} Erumpet in germen] In nativitate, quando pastores, et Reges conversi sunt ad fidem.
marg.| {p} Et faciet fructum] In conversatione, et predicatione.
marg.| {q} Et erit in cedrum magnam] In Passione, quia tunc exaltatus a terra omnia traxit ad seipsum, sicut ipse dicit Io. 12.e. Cum exaltatus fuero, etc. Et Sir. 24.b. Quasi cedrus exaltata sum in Libano, etc.
marg.| {r} Et habitabunt sub ea omnes volucres] id est sancti volatu alacres, non terrenis insidentes.
marg.| Nec volucres, de quibus Mt. 13.a. Volucres celi comederunt illud.
marg.| {t} Universum volatile] id est omne genus sanctorum, Martyres, Confessores, Virgines.
marg.| {u} Sub umbra frondium eius nidificabit] Lam. 4.d. In umbra tua vivemus in gentibus, Glossa, Refrigerationis. Hoc est quod dicit, frondium, Christus in cruce expandit ramos suos, id est brachia sua, et totum corpus suum ad protegendum nos ab estu Solis, id est ab ira Patris : Interposuit enim se, et sustinuit ictum pro nobis, tamquam mater pro parvulis. Unde Is. 53.b. Disciplina pacis nostre super eum, et in Ps. 90.
prol.| Θ scapulis
marg.| {5. 67va} Δ et tutum erit : metaphorice enim, sicut Rex, vel stirps regia comparatur Cedro, ita populus avibus comparatur.
marg.| {a} Et scient omnia ligna regionis] id est gentes regionum circumadiacentium que videbunt hoc. Vel ligna, id est fortiores in Israel.
marg.| {b} Quia ego Dominus humiliavi lignum sublime] id est Sedechiam superbum.
marg.| {c} Et exaltavi lignum humile] id est Zorobabel humilem.
marg.| {d} Et siccavi lignum viride] id est depauperavi Sedechiam divitem, et florentem divitiis, et regio honore.
marg.| {e} Et frondere feci lignum aridum] id est Zorobabel. {f}   Ego Dominus locutus sum] hoc.
marg.| {g} Et feci] id est complevi, quod dixi, id est complebo.
marg.| Θ scapulis suis obumbrabit tibi, et sub pennis eius sperabis. Frondes huius Cedri expanse, sunt verba que protulit in Passione, verba, scilicet, protectionis, verba mansuetudinis, et misericordie. Pater inquit, ignosce illis, quia nesciunt quid faciunt, Lc. 23.e. Sub ista ergo Cedro, et sub frondibus eius habitat, et nidificat, qui fiduciam magnam, et spem concipit ex his, que Christus in corpore suo sustinuit pro nobis, et in verbis que dixit. Et nota, quod duo dicit habitabunt, et nidificabunt. Activi sub ea habitant bene conversando. Contemplativi in ea nidificant iugiter meditando, et contemplando, secundum illud Iob. 29.c. In nidulo meo moriar.
marg.| Item Ier. 48.d. Relinquite civitates, et habitate in petra habitatores Moab, et estote quasi columba, nidificans in summo ore foraminis, id est in vulneribus Iesu Christi, que loquuntur nobis misericordiam, non vindictam. Vel summum os foraminis est suprema apertura vulneris in latere.
marg.| {a} Et scient omnia ligna regionis] id est Sancti.
marg.| {b} Quia ego Dominus humiliavi lignum sublime, et exaltavi lignum humile] Sancti dicuntur volucres per contemplationem, et desiderium celestium. Dicuntur ligna per fortitudinem operum, et sustinentiam laborum. De istis dicitur.
marg.| {a} Et scient] per fidem.
marg.| {b} Quia Ego Dominus humiliavi lignum sublime] id est regnum, vel populum Iudeorum quondam sublimatum.
marg.| {c} Et exaltavi lignum humile] etc. id est humilem populum gentium.
marg.| {d} Et siccavi lignum viride] Iudeos, scilicet florentes in lege, et prophetis.
marg.| {e} Et frondere feci lignum aridum] ab omni humore doctrine, et gratie, id est populum nationum, quem frondere feci per fidei confessionem, ut quod semper locutus est, opere compleret. Et hoc est quod subdit.
marg.| {f} Ego Dominus locutus sum] hoc per Prophetas, vocationem, scilicet gentium, et reprobationem Iudeorum.
marg.| {g} Et feci] id est opere complevi. Hoc est quod dicitur, Lc. 2.e. Ecce positus est hic in ruinam, et in resurrectionem multorum in Israel.
marg.| Item Eccl. 10.a. Regnum de gente in gentem transfertur propter iniustitias, et iniurias, et contumelias, et diversos dolos, Mt. 21.d. Auferetur a vobis regnum Dei, etc. Hieronymus Quidam aliter interpretantur lignum sublime humiliatum, et humile exaltatum, referentes ad Passionem Domini Salvatoris, qui cum in forma Dei esset non rapinam arbitratus est equalem se esse Deo, sed exinanivit se formam servi accipiens, Phil. 2.a. Et post Resurrectionem ipsum lignum sublimatum est, quod prius virens morte siccatum est, et postea reviviscens pristinum recepit virorem. Alii Iudaice utrumque referunt ad Israel, quod primo adventu humiliatus sit, et arefactus, et secundo restituatur in pristinum statum, impleto illo quod dicit Apostolus, Rm. 11.d. Cum plenitudo gentium intraverit, tunc omnis Israel salvus fiet.
marg.| Moraliter autem sublimes, et virides sunt superbi, et divites sublimati dignitatibus, et prelationibus, humectati divitiis, et possessionibus. Aque enim sunt divitie. Isti in morte deiiciuntur, et desiccantur, quia cum interierit homo, non sumet omnia, neque descendet cum eo gloria eius, ut dicit {5. 67vb} Ps. 48. Loco autem eorum aliquando pauperes, et humiles statuuntur secundum illud Lc. 1.e. Deposuit potentes de sede, et exaltavit humiles : esurientes implevit bonis, etc.
marg.| Item Eccl. 10.b. Sedes ducum superborum destruxit Deus, et sedere fecit mites pro eis. Radices gentium superbarum arefecit, et plantavit humiles ex ipsis gentibus. Potest hoc esse thema de sancta Cruce.
marg.| {c} Et exaltavi lignum humile] Lignum humile dicitur Crux : que ante Domini Passionem vilissima habebatur, utpote patibulum damnatorum, que modo quinque modis exaltata est. Primo, contactu membrorum Christi, et sanguinis eius respersione.
marg.| Unde canitur in hymno, Arbor decora, et fulgida, ornata Regis purpura, electa digno stipite, tam sancta membra tangere. Serpens enim exaltatur in palo, Nm. 22.c. Ego si exaltatus fuero a terra, etc.
marg.| Secundo, exaltatur Crux veneratione fidelium, Sir. 24.b. Quasi palma exaltata sum in Cades, id est in Sanctis.
marg.| Tertio, virtute miraculorum que facta sunt per Crucem, sicut legitur de Inventione Crucis, quod etiam mortui sunt suscitati, Ps. 45. Exaltabor in gentibus, et exaltabor in terra.
marg.| Quarto, exaltatur voce, et laude predicantium, Is. 13.a. Super montem caliginosum levate signum, et exaltate vocem. Unde in prosa. Laudes crucis attollamus, etc.
marg.| Quinto exaltatur deiectione hostium corporalium, et spiritualium. Unde. Fusi Thraces, cesi Perse, etc.
marg.| Item Sap. 14.a. Benedictum lignum, per quod fit iustitia. Item Chrysostomus Diabolus timet ensem in quo lethale vulnus accepit. Unde versus.
prol.| Contactu, cultu, signis, Crux laudibus alta est.



Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ez. Capitulum 17), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 15/02/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=37&chapitre=37_17)

Notes :