Hugo de Sancto Caro

Capitulum 19

Numérotation du verset Ez. 19,1 

Et tu fili hominis1 assume planctum super principes Israel
1 fili hominis] om. Weber
Numérotation du verset Ez. 19,2 

et dices quare mater tua
leena inter leones
cubavit in medio leunculorum enutrivit catulos suos
Numérotation du verset Ez. 19,3 

et eduxit unum de leunculis suis leo factus est et didicit capere predam hominemque comedere
Numérotation du verset Ez. 19,4 

et audierunt
de eo gentes
et non absque vulneribus suis
ceperunt eum et adduxerunt eum in catenis in terram Egypti
Numérotation du verset Ez. 19,5 

que cum vidisset
quoniam infirmata est
et periit exspectatio eius tulit unum
de leunculis suis
leonem
constituit eum
Numérotation du verset Ez. 19,6 

qui incedebat inter leones
et factus est leo didicit predam capere et homines devorare
Numérotation du verset Ez. 19,7 

didicit viduas facere et civitates eorum in desertum adducere
et desolata est terra et plenitudo eius a voce rugitus illius
Numérotation du verset Ez. 19,8 

et
convenerunt adversum eum gentes undique de provinciis et expanderunt super eum rete suum in vulneribus earum captus est
Numérotation du verset Ez. 19,9 

et miserunt eum in caveam in catenis adduxerunt eum ad regem Babylonis miseruntque eum in carcerem ne audiretur vox eius ultra super montes Israel
Numérotation du verset Ez. 19,10 

mater tua
quasi vinea
in sanguine tuo
super aquam plantata
fructus eius et frondes eius creverunt ex aquis multis
Numérotation du verset Ez. 19,11 

et facte sunt ei virge solide in sceptra dominantium
et exaltata est
statura eius inter frondes et vidit altitudinem suam
in multitudine palmitum suorum
Numérotation du verset Ez. 19,12 

et evulsa est
in ira in terramque proiecta et ventus urens siccavit fructum eius
marcuerunt et arefacte sunt virge roboris eius ignis
comedit eam
Numérotation du verset Ez. 19,13 

et
nunc transplantata est in desertum
in terra invia et sitienti
Numérotation du verset Ez. 19,14 

et egressus est ignis
de virga
ramorum eius qui fructum eius comedit et non fuit
in ea virga fortis
sceptrum dominantium
planctus est et erit in planctum

Capitulum 19

Numérotation du verset Ez. 19,1 
marg.| Et tu assume planctum] etc. Neque Septuaginta, neque Hieronymus habent   [Fili hominis] in Textu in hoc loco. In precedenti capitulo iustitiam Dei Propheta demonstravit. In hoc autem capitulo ex precepto Domini captivitatem principum Israel, et populi plangit, que est effectus iustitie Dei. Dividitur autem hoc capitulum in tres partes. Primo, agit de promotione simul et de captivitate Ioachaz filii Iosie, sub metaphora leonis. Secundo, de promotione Sedechie, et captivitate eiusdem, simili metaphora, ibi :   [Que cum vidisset quoniam infirmata est] etc. Tertio, sub metaphora uve florentis prosperitatem quam habuit Hierusalem, ad memoriam revocat, et utilitatem, et deiectionem sequentem declarat, ibi : Mater tua quasi vinea, etc. Et nota, quod sicut dicit Hieronymus, Propheta captivitate vicina, non tam futura vaticinatur, quam narrat preterita. Dicit ergo Dominus ad Prophetam.
marg.| {h} Et tu assume planctum super principes Israel] id est super omnes qui de stirpe Iosie generati sunt, id est Ioachaz, Iechoniam, Mathaniam, qui et Sedechias. Et dicit : Et assume planctum, id est ad te sume, et diu tene planctum pro stirpe regia, qui iam pro parte deleta est, et cito tota delebitur, et in captivitatem ducetur. Et nota quod Propheta planctum a Ioachaz incipit, et durat usque ad Sedechiam. Sed quare non incipit a Iosia ? Responsio, quia non fuit mors eius spiritualis, sed tantum corporalis : non enim peccavit sicut ceteri peccato infidelitatis. Unde Sir. 49.b. Preter David, et Ezechiam, et Iosiam omnes peccaverunt reges Iuda. Ad significandum ergo quod non est plorandum pro temporali morte bonorum, sed gaudendum, non incipit planctum a Iosia, sed a Ioachaz filio eius. Unde dicit.
marg.| {i} Et dices] ad Ioachan scilicet. Unde singulariter transtulerunt Septuaginta, Super principem Israel. Vel, dices, ad totum semen regium, vel ad populum civitatis.
marg.| {k} Quare mater tua leena inter leones cubavit] etc. Metaphorice {5. 71rb} loquitur : mater enim principum Israel, sive populi dicitur Hierusalem, que dicitur leena propter crudelitatem habitantium in ea. Que inter leones cubavit, quia alienis tyrannis, et regibus crudelibus se per confederationem copulavit, vel quia crudeles principes, et reges habuit, ut Manassen, et alios.
marg.| {l} In medio leunculorum] vel leonum, secundum Septuaginta [  Enutrivit catulos suos] Filios regum vocat catulos leene Hierusalem, qui enutriebantur, ad litteram, inter malos, et crudeles principes, vel in moribus malis parentum suorum informabantur, ut essent leones, sicut et patres eorum.
marg.| {m} Et eduxit unum de leunculis suis] id est de numero aliorum segregavit, et super omnes sublimavit.
marg.| {n} Leo factus est] id est rex. Iste fuit Ioachaz filius Iosie regis Iuda, qui medius natu erat, et propter suam crudelitatem a populo rex factus est privato a regno fratre suo maiore.
marg.| {o} Et didicit capere predam hominesque comedere] id est homicida, et raptor esse, et crudeliter tamquam leo in omnes desevire. Hieronymus Tam crudelis in brevi extitit tempore, ut tropologice cepisse predas, et homines devorasse memoretur.
marg.| {5.71va} Δ {a} Et audierunt de eo Gentes] Egyptie, id est famam crudelitatis eius audivit rex Egypti, et populus eius, quod iste vellet contra eum rebellare.
marg.| {c} Et non absque vulneribus suis] Iudeorum scilicet, vel ipsorum Egyptiorum, quia multi de his etiam interfecti fuerunt.
marg.| {d} Ceperunt eum] scilicet Ioachaz, quia cruenta fuit victoria, ut dicit Glossa vel servat metaphoram leonis qui sine vulneribus vix potest capi. Hieronymus dicit quod in Hebraico proprie habetur sic : Et in fovea ceperunt eum, ut servetur tropologica captio leonum, qui semper in foveis capi solent.
marg.| {e} Et adduxerunt eum in catenis in terram Egypti] Tangit hic quod dicitur 4Rg.2.f. et 2. Paralip. 36.a. quod cum Ioachaz a populo Iudeorum sublimatus esset in regem, tantum tribus mensibus regnavit : veniens enim Pharao Nechao rex Egypti in Hierusalem amovit eum, et imposuit mulctam terre centum talenta argenti, et unum auri, et duxit secum Ioachaz in dolo sub spe honorandi eum in Egypto : nam cum venisset in Reblatha, vinxit eum, et ligatum misit in carcerem in Egypto, et ibi mortuus est : Fratrem autem istius primogenitum Heliachim constituit regem pro eo sibi tributarium, et vocavit eum Ioachim, ut mutatio nominis signum esset subiectionis.
marg.| Quo mortuo Iechonias filius eius constitutus est rex, qui cum matre et optimatibus civitatis a Nabuchodonosor ductus est in Babylonem. De quo loquitur hic dicens :
marg.| {g} Que cum vidisset leena] scilicet Hierusalem.
marg.| {h} Quoniam infirmata est] amissis catulis, scilicet Ioachaz et Heliachim fratre eius, et ita deficiente regno infirmata est, id est humiliata et debilitata.
marg.| {i} Et periit expectatio eius] quia mortui erant catuli sui, de quibus et in quos speraverat, et tributum aggravabatur.
marg.| {k} Tulit unum de leunculis suis] Iechoniam scilicet filium Ioachim.
marg.| {l} Leonem constituit eum] id est regem contra Nabuchodonosor ipsum substituit. Sed forte dedit populo licentiam eligendi, et est hic omissio historie : prius enim substitutus fuit pater eius. Vel hoc totum de Sedechia potest legi, sicut postea patebit.
marg.| {m} Qui incedebat inter leones] id est mores aliorum regum et patrum suorum leoninos tenebat.
marg.| {n} Et factus est leo] id est crudelis.
marg.| {o} Et didicit predam capere, et homines devorare, didicit viduas facere, et civitates eorum in desertum adducere] id est cepit rapere, pauperes spoliare, et homines occidere, ad litteram, et sic viduate sunt mulieres a viris, et civitates ab habitatoribus desolate.
marg.| {q} Et desolata est terra] tota Iudea   [et plenitudo eius a voce rugitus illius] Et est sensus, quod tota provincia exterrita sit ad minas eius, ita ut multi fugerent de terra propter terrorem eius. Loquitur autem metaphorice, ut sub metaphora leonis crudelitatem illius describat, Non tamen legitur de illo tanta malitia.
marg.| {r} Et convenerunt adversus eum Gentes] Chaldei.
marg.| {s} Undique de provinciis, et expanderunt super eum] etc. Hieronymus Sub leonis feritate Iechonias describitur quod homines devoraverit, multas viduas fecerit, ad desertum adduxit civitates, et ad vocem rugitus eius territa sit universa provincia, ita ut convenirent ad eum gentes et expanderent rete suum, et in fovea caperent, et mitterent eum in caveam, et in catenas : non quod hoc Iechonie factum sit : ipse enim se tradidit regi Babylonio, et in Chaldeam asportatus est, sed ideo hoc dicitur, ut leonis translatio, id est metaphora servetur, qui capitur in foveis, catenisque constringitur, et in cavea servatur.
marg.| Alioquin iuxta historiam hoc de Sedechia legimus, qui post Iechoniam rex Hierusalem constitutus est.
marg.| Et ad hoc scilicet, ut de Sedechia intelligatur, facit occasio verborum, quia scilicet, que dicuntur, non Ioachim, sed Sedechie conveniunt : ut quia catene leguntur in hoc loco, et cavee, et carcer nominantur, Sedechiam potius quam Iechoniam plerique intelligant.
marg.| Servatus igitur in carcere est Iechonias scilicet, nec interfectus, {5. 71vb} sed tantummodo sublatus est a regno. Ceterum Sedechiam cecum ductum in Babylonem, ibique statim occisum, id est mortuum narrat historia.
marg.| Sed dicitur occisus, quia occasione potionis laxative mortuus est : hucusque sunt verba Hieronymus Secundum hoc ergo predicta verba exponuntur dupliciter, vel de Iechonia filio Ioachim, ut iam est expositum, vel de Mathania, qui et Sedechias dictus est, de quo magis proprie dicitur, quod.
marg.| {r} Convenerunt adversus eum gentes undique de provinciis] quia Nabuchodonosor de omnibus gentibus adduxit secum veniens contra eum.
marg.| {5. 72ra} Δ {a} Et expanderunt super eum rete suum] quia undique circumdederunt civitatem, et obsederunt multitudine populorum, et instrumentorum bellicorum.
marg.| {b} In vulneribus earum] {c}   captus est] ad litteram, In vulneribus, Chaldeorum, vel ipsorum Iudeorum.
marg.| {d} Et miserunt eum in caveam] id est in catenas. Vel hoc dicit, ut servet leonis metaphoram, vel quia fuit exoculatus, unde fuit quasi in cavea quia in obscuritate perpetua.
marg.| {e} In catenis adduxerunt] etc. in Reblatha.
marg.| {f} Miseruntque eum in carcerem] sicut dicitur Ier. ultim. c. Oculos Sedechie eruit, et vinxit eum compedibus, et adduxit eum rex Babylonis in Babylonem, et posuit eum in domo carceris usque ad diem mortis sue.
marg.| {g} Ne audiretur vox eius ultra super montes Israel] id est rugitus eius. In hoc servat metaphoram leonis, id est ne ultra imperaret in terra Iudee, que montuosa est. Sequitur.
marg.| {h} Mater tua quasi vinea] etc. Tertia pars, in qua ostendit prosperitatem quam habuit Hierusalem, et vilitatem ad quam est deventura, sicut vinea que quando botri incipiunt maturescere, et rubere pulchra est, sed quando collecti sunt racemi, et flores decidunt, tunc vilis est.
marg.| Septuaginta : [Mater tua quasi vinea, et sicut flos in malis granatis] Dicit ergo :   [Mater tua quasi vinea] id est Hierusalem, est.
marg.| {i} Quasi vinea in sanguine tuo] vel   [suo] id est ita pulchra est in prosperitate, sicut vinea pulchra est quando in floribus incipit rubere. Hieronymus Rubor florum sanguini comparatur. Vel pulchritudinem Hierusalem comparat vinee, quando humor acinorum in mustum sanguinem convertitur.
marg.| {m} Super aquam plantata est]  : Hoc dicit, non quia vinea que super aquas est, melior sit, sed quia solet multos palmites germinare, sic et Hierusalem multos reges. Unde est sensus : Super aquam plantata est, id est super populos multos sive reges firmata.
marg.| {n} Fructus eius, et frondes eius creverunt ex aquis multis] id est crevit in divitiis, et in munitionibus : fructus enim vocat divitias, et abundantiam omnium necessariorum, frondes autem que tegunt, et protegunt, et fructum, et arborem, vocat fortitudinem, vel defensionem munitionum.
marg.| {o} Et facte sunt ei virge stolide in Sceptra dominantium] id est fortes persone ita ut reges fierent ex ea.
marg.| {q} Et exaltata est statura eius] id est vinee.
marg.| {r} Inter frondes] aliarum arborum, id est plus crevit Hierusalem quam alie civitates, et aliis regnis preminebat, sicut tempore David. Vel, inter frondes proprias, id est inter populos suos multos quos habebat, et quia bene succedebat ei quasi in omnibus.
marg.| {s} Et vidit altitudinem suam, etc.   suorum] 1 vidit quomodo
prol.| Δ erat
Numérotation du verset Ez. 19,mystice 
marg.| Mystice. {b} Et tu fili hominis assume planctum super principes Israel] Mystice. Precipitur hic Prophete, ut plangat super statum Prelatorum Ecclesie. Plangendus enim est status Prelatorum, quia periculosus. Unde 2Rg.1.c. dicitur : Planxit David planctum huiuscemodi super Saul, et super Ionathan filium eius, et precepit ut docerent filios Iuda planctum, sicut scriptum est in libro iustorum : et ait, Considera Israel pro his qui mortui sunt super excelsa tua vulnerati, inclyti Israel super montes tuos interfecti sunt. Quomodo ceciderunt fortes ? Ter fit ibi ista questio, ad significandum quod tribus modis interficiuntur in montibus Prelationum, aut concupiscentia carnis, aut concupiscentia oculorum, aut superbie vite ; vel male ingrediendo, male vivendo, male regendo. Propter quod dicitur Sap. 6.a. Iudicium durissimum fiet in his qui presunt. Unde mirum est quod nos videmus omnes fere qui ascendunt montes prelationum interfici in illis, nec tamen timemus ascendere, cum sit naturale hominibus formidare transitus periculosos, ubi homines solent interfici.
marg.| {i} Et dices, quare mater tua leena inter leones cubavit ?] Mater est Ecclesia, que hominem parit, id est promovet, et prelatum facit. Ista mater dicitur leena, quia hodie communiter dicitur a secularibus, quod Ecclesie magis exigunt debita ad unguem, etiam a pauperibus hominibus suis, quam homines seculares, et magis sunt eis immisericordes. Inter leones autem dicitur cubare, quia mores leoninos sumit a familiaritate principum secularium, et tyrannorum.
marg.| {l} In medio leunculorum enutrivit catulos suos] id est ad modum militum habet suos Canonicos.
marg.| {m} Et eduxit unum de leunculis suis] id est promovit in prelatum unum de crudelioribus Canonicis suis.
marg.| {n} Leo factus est] id est crudelis exactor. Prv. 28.c. Leo rugiens, et ursus esuriens princeps impius super populum suum.
marg.| {o} Et didicit] experimento.
marg.| {p} Capere predam, hominesque comedere] id est cepit rapere substantias pauperum, et occidere animas subditorum.
marg.| Raptores sunt, et occisores. Os. 7.a. Fur ingressus est ad occidendum, scilicet spolians latrunculos foris. In interioribus enim sunt occisores, in exterioribus sunt spoliatores. Io. 10.b. Fur non venit, nisi ut furetur et mactet, et perdat.
marg.| Sir. 13.c. Venatio leonis onager in eremo, sic et pascua divitum sunt pauperes.
marg.| is. 5.g. Ungule equorum eius, ut silex, etc. Nahum 2.d. Leo cepit sufficienter catulis suis, id est nepotibus suis, vel filiis, et necavit leenis suis, id est neptibus suis, et implevit preda speluncas suas, et cubile suum rapina sua. Mi. 3.a. Audite principes domus Iacob, id est Ecclesie, qui violenter tollitis pelles eorum desuper eis, et carnes eorum desuper ossibus eorum.
marg.| Θ {a} Et audierunt de eo gentes, et non absque vulneribus suis ceperunt eum] Per hoc significatur quod aliquando plebes insurgunt contra malum Prelatum, et non absque labore magno et expensis multis eum de crimine convincunt. Vel per gentes significantur Demones gentiliter vivere suadentes : de quibus dicit, Et audierunt de eo, id est de tali leone capiendo.
marg.| {b} Gentes] id est Demones, quia Dominus precipit Demonibus, vel permittit, ut eum capiant in morte tamquam suum : Et hoc est.
marg.| {a} Audierunt de eo gentes] id est preceptum de eo capiendo in peccatis suis habuerunt.
marg.| {c} Et non absque vulneribus suis] id est leonis.
marg.| {d} Ceperunt eum] quia Demones non habent potestatem super hominem capiendum, nisi ipse homo proprio gladio, id est proprio peccato sit vulneratus. Vel.
marg.| {c} Non absque vulneribus] capitur, quia cum magna difficultate et gravi infirmitate et dolore moritur.
marg.| {e} Et adduxerunt eum in catenis] id est vinctum reatibus propriis : Funibus enim peccatorum suorum quisque constringitur, Prv. 5.d.
marg.| {f} In terram Egypti] id est gehennam, que est terra meroris et caliginis.
marg.| Sed hec terra dicitur a terendo, quia ibi atteruntur peccatores, secundum illud Is. 24.d. Contritione conteretur terra. Notandum etiam quod Demones quosdam capiunt absque vulneribus ad modicam scilicet et primam suggestionem supra 16.b. Exposuisti fornicationem tuam omni transeunti ut eius fieres, id est etiam levi tentationi succubuisti, Nahum. ult. c. Omnes munitiones tue sicut ficus cum grossis suis, si concusse fuerint, cadent in os comedentis, Hbr. 12.b. Nondum usque ad sanguinem restitistis adversus peccatum repugnantes. Sequitur.
marg.| {g} Que cum vidisset quoniam infirmata est, et periit expectatio eius, tulit unum de leunculis suis, leonem constituit illum] Mortuo enim uno tyranno, alius leo substituitur loco eius. Leunculus enim fit leo, quando Canonicus crudelis, et immisericors promovetur, qui sit de genere leonum, id est principum et tyrannorum secularium.
marg.| {m} Qui incedebat inter leones] mores leoninos principum secularium tenens.
marg.| {n} Et factus est leo, et didicit capere predam, et homines devorare] quasi dicat si predecessor eius fuit malus, et crudelis, iste est peior et crudelior. Unde ad malitiam precedentis additur. {o}   Didicit viduas facere] id est animas a Christo separare, qui est verus anime sponsus,
marg.| {p} Et civitates eorum in desertum adducere] id est Ecclesias et Conventus Religiosorum spoliare.
marg.| {q} Et desolata est terra, et plenitudo eius a voce rugitus illius]  : quia propter timorem excommunicationis homines quicquid habent in Advocatis et causis expendunt, et ita tota patria a sua plenitudine evacuatur. Propter timorem huius rugitus dicunt pauperes illud Am. 3.b. Leo rugiet, quis non timebit, id est Episcopus, vel Sacerdos excommunicabit nos nisi aliquid dederimus ei. Secundum quod dicitur, Mi. 3.b. Si quis non dederit in ore eorum quippiam, sanctificant super eum prelium.
marg.| Sed sicut de precedenti leone dicitur, ita de iusto subiungitur. {r} Et convenerunt adversus eum gentes undique de provinciis] quia in   [morte] alicuius magni tyranni conveniunt, ad litteram Demones, Mt. 24.c. Ubi fuerit corpus, ibi congregabuntur et aquile, supra 16.d. Ecce congregabo super te omnes amatores tuos, quibus
marg.| Θ commixta es.
marg.| {a} Et expanderunt super eum rete suum] quia undique eum circumdant ad capiendum eum, sicut piscem deferendum ad coquinam Diaboli in inferno.
marg.| {b} In vulneribus earum] que ei scilicet intulerunt.
marg.| {c} Captus est] id est in peccatis suis eum invenerunt morientem. Peccata enim sunt vulnera ab ipsis Demonibus per suggestionem illata. Lc. 10.e. Et plagis impositis, etc.
marg.| {d} Et miserunt eum in caveam] culpe dum viveret. Vel cavea qua capitur leo, est mors, quam non potest evadere quantumcumque potens fuerit homo. Unde Eccl. 9.d. Communionem mortis scito.
marg.| {e} In catenis adduxerunt eum ad regem Babylonis] id est peccatis multis compeditum obtulerunt principi infernali.
marg.| {f} Miseruntque eum in carcerem] id est proiecerunt in foveam gehennalem. Qui prius positus fuit in cavea culpe, tunc ponitur in carcere fetido gehenne.
marg.| {g} Ne audiretur vox eius ultra supra montes Israel] In morte enim hominis simul cum vita terminantur eius terrores, et imperia. Tunc cessat vox letitie et exultationis, et inchoatur vox fletus, et lamentationis. Sequitur.
marg.| {h} Mater tua quasi vinea] etc. Supra statum planxit Prelatorum {5. 72rb} sub forma leonum, modo plangit generaliter statum Ecclesie sub metaphora vinee. Unde dicit : Mater tua, id est Ecclesia primitiva, (loquitur enim ad Ecclesiam modernorum) est.
marg.| {i} Quasi vinea] fundata.
marg.| {k} In sanguine] Christi, et Martyrum.
marg.| {l} Tuo] id est pro te effuso, ut viam tibi redderent meliorem ad ambulandum. Vinea ergo rubens sanguineis floribus est Ecclesia primitiva rubens in Martyrum vulneribus. In sanguine etiam fundata est Ecclesia, quia omnia bona que habet etiam temporalia, tradita sunt ei propter sanguinem Crucifixi. Ideo ergo tantum crevit Ecclesia, quia in sanguine Christi et Martyrum est fundata. Traditur enim de quodam rege qui non poterat turrem quandam construere, et dictum est ei, quod nullo modo posset edificare turrem, et consummare, nisi esset fundamentum aspersum sanguine hominis sine patre.
marg.| {m} Super aquam plantata est] id est super fidem que crescit in aquis baptismi, et nutritur aquis Scripture. Fides enim, vel Baptismus fundamentum, et exordium est edificii. Vel, Super aquam, doctrine et gratie.
marg.| {n} Fructus eius, et frondes eius creverunt ex aquis multis] id est ex abundantia gratiarum multiplicati sunt in Ecclesia boni operatores, et boni predicatores, qui per fructus, et frondes designantur. {o}   Et facte sunt ei virge solide] id est strenue, et constantes persone.
marg.| {p} In sceptra dominantium] quia facti sunt prelati in Ecclesia, quibus etiam regalia, et imperialia data sunt. Za. 11.b. Assumpsi mihi duas virgas, et pavi gregem.
marg.| {q} Et exaltata est statura eius inter frondes] id est inter Doctores, quia tempore Confessorum, et Doctorum ditata est, et exaltata Ecclesia in tempore beati Sylvestri, que tempore Martyrum fuit deiecta. Et notabile est quod dicit eam exaltatam inter frondes, et non inter fructus : in illis enim temporibus quando Ecclesia cepit exaltari, ceperunt fructus evacuari a vinea, et frondes multiplicari, sicut modo patet quod in Ecclesia sunt pauci fructus, id est operatores, multe frondes, id est locutores.
marg.| Unde legitur in apocrypho Sylvestri, quod tempore illo quo exaltavit Constantinus Ecclesiam, audita est vox in aere huiusmodi : Hodie diffusum est venenum in Ecclesia Dei. Olim enim erat tempore Martyrum Ecclesia fructuosa simul, et frondosa. Unde Os. 10.e. Vitis frondosa Israel, fructus adequatus est ei : Modo tantum est frondosa, unde dicit : Exaltata est statura eius inter frondes. Sed quia exaltationem dignitatum sequitur superbia. Ideo subdit :
marg.| {r} Et vidit altitudinem suam in multitudine palmitum suorum,
prol.| Θ id est,
marg.| Moraliter autem potest exponi illud quod dicitur supra :
marg.| {h} Mater tua quasi vinea in sanguine tuo] ut mater dicatur concupiscentia, vel vanitas mundana. Unde Ps. 9. Orphano tu eris adiutor. Ibi dicit Glossa Orphanus est cui pater mundus, et concupiscentia mater mortua sunt. Vanitas autem mundana, sive concupiscentia bene comparatur vinee rubenti, id est florenti. Vinea enim cito leditur in sanguine, id est in flore, eodem modo vanitas mundi cito transit. Unde 1. Io. 2.c. dicitur : Transit mundus, et concupiscentia eius. Iob. 5.d. Ledetur quasi vinea in primo flore botrus eius, et quasi oliva proiiciens florem suum. Iac. 1.b. Dives in itineribus suis marcescet. Iob. 20.a. Laus impiorum brevis est, et gaudium hypocrite ad instar puncti. Ps. 72. Deiecisti eos dum allevarentur.
marg.| {m} Super aquam plantata est] quia in abundantia aquarum, id est divitiarum fovetur, et nutritur vana concupiscentia eorum, secundum enim multiplicitatem facultatis multiplicatur et augetur cupiditas possidentis, secundum illud Sir. 28.b. Secundum ligna silve, sic ignis exardescit. Et Prv. 26.c. Cum defecerint ligna, extinguetur ignis. {n}   Fructus eius, et frondes eius creverunt ex aquis multis] id est opera, et verba ex divitiis, quia de his loquuntur, et pro his laborant. Vel ex aquis crescunt fructus, et frondes, quia homo secundum quod magis abundat in divitiis, audacior est ad agendum aliquid contra alium, vel ad loquendum. Unde Sir. 28.b. Secundum virtutes hominis, sic iracunda illius erit, et secundum substantiam suam exaltabit iram suam. Cetera patent
marg.| {5. 72va} Δ erat sublimata in regno et divitiis et populis multiplicata, et sic se extulit contra Deum, et Nabuchodonosor debitum negavit tributum.
marg.| {a} Et evulsa est in ira] Dei, vel Nabuchodonosor, quantum ad populum qui violenter translatus est in captivitatem.
marg.| {b} In terramque proiecta] deficientibus paxillis, quemadmodum vinea.
marg.| {c} Et ventus urens] id est exercitus Babylonis.
marg.| {d} Siccavit fructum eius] id est vinee, id est abstulit divitias, et omnem abundantiam de Hierusalem.
marg.| {e} Marcuerunt et arefacte sunt virge roboris eius] id est virge solidiores : Virgas autem vocat propagines ipsius vinee, vel virgas eam sustentantes, et perticas. Dicitur autem hoc de Hierusalem, quantum ad reges qui tunc cessaverunt, nec usque ad Christum venerunt.
marg.| {f} Ignis comedit eam] Hierusalem ergo dicitur in terram prostrata, quantum ad deiectionem murorum et munitionum. Dicitur arefacta et desiccata, quantum ad fructus terre depopulationem. Virge etiam roboris aruerunt, quia fortes in illo populo, bellatores, et reges deiecti sunt. Ignis comedit eam, captivitatis scilicet, vel ignis ad litteram, quia civitatem combussit exercitus Babylonis.
marg.| {g} Et nunc transplantata est] vinea illa tam pulchra, tam fructuosa.
marg.| {h} In deserto in terra] scilicet   [invia et sitienti] hoc est in terra Babylonis ad quam translati sunt, vel in Egypto quo confugerunt post mortem Godolie, vel per hoc ipsa terra Iudee significatur, in qua pauci pauperes remanserunt, quibus prefectus erat Godolias. Et dicitur terra invia et sitiens propter paucitatem habitantium.
marg.| {i} Et egressus est ignis de virga ramorum eius] id est Ismael, qui fuit de stirpe regia.
marg.| {k} Qui fructum eius comedit] quia fuit causa interfectionis eorum qui remanserant, quia interfecit Godoliam in Masphat ut dicitur Ier. 41.a.
marg.| {l} Et non fuit in ea virga fortis, Sceptrum dominantium] id est neque aliquis fortis princeps, neque rex remansit in Iudea. Hieronymus Nullus enim remansit de regibus qui populum gubernaret, sed cum Iohanna filio Charee ad Egyptum confugerunt. Idcirco
marg.| {n} Planctus est, et erit in planctum] id est causa et materia planctus erit desolatio vinee, et specialiter stirpis regie. Unde aliqui sic punctant.
marg.| {m} Sceptrum dominantium planctus est, et erit in planctum] id est regium genus plangetur, et erit causa et materia planctus. Os. 3.b. Sedebunt filii Israel sine Rege, et sine Principe, etc. Septuaginta. Tribus in parabola lamentationis est, tribus scilicet regia que plangenda est, quia tunc in Iudea cessavit. Unde ad hoc significandum, scilicet, quod tribus regia plangenda est magis, incipit capitulum istud a planctu, ubi dicit : (Assume planctum, etc.) et terminatur in planctum.
marg.| Θ id est superbivit de sua altitudine in dignitatibus et de multitudine palmitum, id est temporalium divitiarum vel populorum subditorum.
marg.| {a} Et evulsa est in ira in terramque proiecta] id est a Deo recessit, et temporalibus adhesit. Hoc ad litteram videmus hodie quomodo officium divinum, et salus animarum contemnitur, et cura temporalium totis animis amplexatur.
marg.| {c} Et ventus urens siccavit fructum eius, marcuerunt et arefacte sunt virge roboris eius, ignis comedit eam] Duo dicit perdita in vinea, fructus et virgas roboris. Duo etiam dicit perdentia, ventum urentem, et ignem ardentem : ventus enim urens est elatio, vel dignitatum ambitio, et aspiratio, et ignis ardens cupiditas divitiarum. Ista totam vineam, id est Ecclesiam corrumpunt, quia omnes querunt sublimari, ditari. Fructus autem perduntur et virge roboris, quia pauci sunt in Ecclesia Dei hodie fructuosi per opera misericordie, vel virge roboris per opera iustitie corripiendo et puniendo iuste. Vel ventus urens est comminatio principum, et ignis ardens est vastatio et depopulatio eorum qui comedunt vineam et fructus eius, quia exheredantur, Ecclesie et religiones in multis locis a principibus et tyrannis.
marg.| {g} Et nunc transplantata est in deserto in terra invia et sitienti] Prius Ecclesia plantata est in celo, id est in Christo, modo in deserto, id est in mundo. Prius Ecclesie fundamenta erant lapides vivi, modo sunt lapides mortui. Prius in sanguine {5. 72vb} et in aquis multis est plantata, id est stabilita est in sanguine Martyrum, et in doctrina Doctorum, modo in terra invia et sitienti est transplantata, id est in personis talibus est fundata, que sunt terra invia, et sitiens, quia non tenent viam mandatorum Dei, nec docent, sed potius intendunt et sitiunt ad lucra rerum terrenarum. Vel terre invie, et sitienti comparantur illi qui deviant per errores, et curiositates, quantum ad intellectum, et semper plus, et plus terrena cupiunt et sitiunt quantum ad affectum.
marg.| {i} Et egressus est ignis de virga ramorum eius qui fructum eius comedit] quia de ipsis Prelatis Ecclesie egreditur ignis peccati, vel persecutionis quo corrumpitur Ecclesia. Unde Iob. 1.c. Ignis descendit de celo, id est de Prelato, et tactas oves puerosque combussit. Iudith. 9.b. Egrediatur ignis de rhamno, et devoret Cedros Libani.
marg.| {l} Et non fuit in ea virga fortis sceptrum dominantium] id est in Ecclesia, sive in capitulo non est ad prelationem aliqua persona utilis. Hoc maxime erit tempore Antichristi, ut dicit Hieronymus quando orto sole, id est persecutione maxima, ita siccabitur vinea, ut vix remaneat ex palmitibus unus qui consurgit in virgam, et dignus populi princeps fiat. Quod aliis verbis loquitur Isaias : Inducam famem, et sitim super terram, non famem panis, et sitim aque, sed audiendi sermones Dei.
marg.| Unde debemus plangere et lamentari super principes Israel, quorum vitio et superbia Iudea deserta, et capta est Hierusalem, etc. Verba sunt Hieronymus Sed nonne hoc quod dicit : (Inducam famem et sitim, etc.) est in Am. 8.d. Quod ipse dicit in Isaia ? Solutio : In Am. est his verbis, que hic dicuntur, sed in Isaia est aliis verbis Is. 5.d. Nobiles eius interierunt fame, et multitudo eius siti exaruit. Vel aliter solvitur hoc, et melius, quia hoc quod dicit, quod aliis verbis loquitur Isaias, refertur ad precedens, quod scilicet vix sit unus qui consurgat in virgam, et dignus populi princeps fiat, quia de hoc habetur Is. 3.a. ubi dicitur, quod pueri erant principes, et tumultuabitur puer contra senem, etc. Et postea subditur : Nolite me constituere principem populi : ruit enim Hierusalem, etc. Hoc autem quod sequitur in Glossa Hieronymi Inducam famem, etc. refertur ad illum textum : Qui fructum eius comedit, vel ad illum : Plantata est in deserto, etc. Sed notandum quod ista solutio non valet secundum verba que sunt in Glossa Et hoc est, quia male fuit recisa, vel corrupta est, quia in originali planum est hoc.
marg.| Alia solutio est, quia omnes prophete eodem spiritu loquebantur, et quod dicit unus, attribuitur alteri. Expositio autem a quanta felicitate, et pulchritudine, in quantam infelicitatem et miseriam translata sit vinea, Propheta ad planctum invitat, dicens :
marg.| {n} Planctus est vinea] id est materia planctus est desolatio tam pulchre vinee.
marg.| {o} Et erit in planctum] id est plangetur. Vel aliter potest punctari sic.
marg.| {m} Sceptrum dominantium planctus est, et erit in planctum] id est plangetur. Flendum enim esset in promotione multorum magis, quam letandum. Unde 4Rg.8.d. legitur, quod Eliseus stante cum eo Azahel conturbatus est usque ad suffusionem vultus, flevitque vir Dei. Cui Azahel ait : Quare Dominus meus flet ? At ille respondit. Quia scio que facturus sis filiis Israel mala. Civitates eorum munitas igne succendes, et iuvenes eorum interficies gladio, et parvulos eorum elides, et pregnantes divides. Ita ergo flendum esset in promotione multorum : ipsi etiam promoti flere deberent propter periculum quod subeunt : nascuntur enim ad miseriam, et ad laborem. Sed quia non flent, patet quod fuit abortivus fetus, non vivus. Ieremias flebat pro suo ortu, cum dicebat Ier. 15.c. Ve mihi mater mea, ut qui me genuisti virum rixe, virum discordie in universa terra ? Item Ier. 20.d. Maledicta dies in qua natus sum, dies in qua peperit me mater mea, non sit benedicta.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ez. Capitulum 19), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 26/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=37&chapitre=37_19)
Signaler un complément d'information

Notes :