Hugo de Sancto Caro

Capitulum 28

Numérotation du verset Ez. 28,1 

et factus est sermo Domini ad me dicens
Numérotation du verset Ez. 28,2 

fili hominis dic principi Tyri hec dicit Dominus Deus eo quod elevatum est
cor tuum et dixisti Deus ego sum et in cathedra Dei sedi in corde maris
cum sis homo
et non Deus
et dedisti cor tuum quasi cor Dei
Numérotation du verset Ez. 28,3 

ecce sapientior es tu Daniele
omne secretum non est absconditum a te
Numérotation du verset Ez. 28,4 

in sapientia et prudentia tua fecisti tibi fortitudinem et acquisisti aurum et argentum in thesauris tuis
Numérotation du verset Ez. 28,5 

in multitudine sapientie tue et in negotiatione tua multiplicasti tibi fortitudinem et elevatum est cor tuum in robore tuo
Numérotation du verset Ez. 28,6 

propterea hec dicit Dominus Deus eo quod elevatum est cor tuum quasi cor Dei
Numérotation du verset Ez. 28,7 

idcirco ecce ego adducam super te alienos robustissimos gentium et
nudabunt gladios suos super pulchritudinem sapientie tue
et polluent decorem tuum
Numérotation du verset Ez. 28,8 

interficient
et detrahent te et morieris interitu occisorum in corde maris
Numérotation du verset Ez. 28,9 

numquid dicens loqueris Deus ego sum coram interficientibus te cum sis homo et non Deus in manu occidentium te
Numérotation du verset Ez. 28,10 

morte
incircumcisorum
morieris in manu
alienorum quia ego locutus sum ait Dominus Deus
Numérotation du verset Ez. 28,11 

et factus est sermo Domini ad me dicens fili hominis leva planctum super regem Tyri
Numérotation du verset Ez. 28,12 

et dices ei hec dicit Dominus Deus tu signaculum
similitudinis plenus sapientia et perfectus decore
Numérotation du verset Ez. 28,13 

in deliciis paradisi
Dei fuisti omnis lapis pretiosus operimentum tuum
sardius
topazius et iaspis
chrysolitus et onyx et berillus saphirus
et carbunculus
et smaragdus aurum
opus decoris tui et foramina tua
in die qua conditus es preparata sunt
Numérotation du verset Ez. 28,14 

Tu cherub extentus et protegens et posui te in monte sancto Dei in medio lapidum ignitorum ambulasti
Numérotation du verset Ez. 28,15 

perfectus in viis tuis a die condicionis tue
donec inventa est
iniquitas in te
Numérotation du verset Ez. 28,16 

in multitudine negotiationis tue
repleta sunt interiora tua iniquitate
et peccasti
et eieci te de monte Dei
et perdidi te o cherub protegens de medio lapidum ignitorum
Numérotation du verset Ez. 28,17 

elevatum est cor tuum in decore tuo
perdidisti sapientiam tuam in decore tuo
in terram
proieci te
ante faciem regum dedi te ut cernerent te
Numérotation du verset Ez. 28,18 

in multitudine iniquitatum tuarum et iniquitate negotiationis tue polluisti sanctificationem tuam
producam ergo ignem de medio tui
qui comedat te
et dabo te in cinerem super terram in conspectu omnium videntium te
Numérotation du verset Ez. 28,19 

omnes qui viderint te in gentibus obstupescent super te nihili factus es
et non eris in perpetuum
Numérotation du verset Ez. 28,20 

et factus est sermo Domini ad me dicens:
Numérotation du verset Ez. 28,21 

Fili hominis pone faciem tuam contra Sidonem et prophetabis de ea
Numérotation du verset Ez. 28,22 

et dices hec dicit Dominus Deus ecce ego ad te Sidon
et glorificabor in medio tui
et scient quia ego Dominus
cum fecero in ea iudicia et sanctificatus fuero in ea
Numérotation du verset Ez. 28,23 

et immittam ei pestilentiam et sanguinem in plateis eius et corruent interfecti
in medio eius gladio per circuitum
et
scient
quia ego Dominus
Numérotation du verset Ez. 28,24 

et non erit ultra domui Israel
offendiculum amaritudinis
et spina dolorem inferens
undique per circuitum eorum qui adversantur eis et scient quia ego Dominus Deus
Numérotation du verset Ez. 28,25 

hec dicit Dominus Deus: Quando congregavero
domum Israel
de populis in quibus dispersi sunt sanctificabor in eis coram gentibus
et habitabunt in terra sua
quam dedi servo meo Iacob
Numérotation du verset Ez. 28,26 

et habitabunt in ea securi et edificabunt domos
plantabuntque vineas et habitabunt confidenter
cum fecero iudicia in omnibus qui adversantur eis per circuitum et
scient quia ego Dominus Deus eorum

Capitulum 28

Numérotation du verset Ez. 28,1 
marg.| Et factus est verbum Domini] etc. Supra locutus est contra Tyrum, hic loquitur contra Regem Tyri. Et primo, arguit eum de arrogantia, et penam arrogantie eius subdit. Secundo, que et quanta ei Dominus contulerit, et qualia, ostendit ibi : [  Tu signaculum] etc. Tertio, deiectionem eius, et causam deiectionis describit ibi :   [In multitudine negotiationis, etc.   et eieci te de monte sancto] etc. Quarto, loquitur contra Sidonem, que colonia Tyriorum fuit, ibi :   [Pone faciem tuam contra Sidonem] etc. Et ita duo onera continet istud capitulum. Et nota   [sicut dicit Hieronymus   ] quod sicut supra Tyri, sub figura navis, primum divitie, deinde ruina, et luctus describitur ; sic hic Principis Tyri, et superbia, et ruina ordinatur. {5. 97va} Dicit ergo. {a}   Et factus est] etc. in superbiam.
marg.| {d} Et dixisti, Deus ego sum] Hyperbolice loquitur, id est. Valde potens, et nullum timens, sicut Deus.
marg.| {f} Et in cathedra] sive   [in habitaculo Dei sedi] id est Regnum meum sive sedes regni mei, Tyrus scilicet sempiternum est sicut Dei, nec poterit destrui. Et hoc, quia est.
marg.| {g} In corde maris] id est in medio, et ideo tutissimum est Regnum meum. Vel aliter secundum Hieronymum Quia hec dixisti, cum tamen sis   [in corde maris] id est cum insule tenearis angustiis ; immo plus dicam.
marg.| {h} Cum sis homo, et non Deus] id est humane carnis fragilitate circumdatus.
marg.| {i} Et] tamen   [dedisti cor tuum, quasi cor Dei] ut tanta de te estimares, ac si esses Deus : vel, id est sapientiam tuam equalem sapientie Dei reputasti. Et loquitur hyperbolice, vel hoc dicit, quia homines regni sui tantum iactabant se scire sicut Salomon, qui habuit Spiritum Dei, et ita quodammodo Rex Tyri cor suum quasi cor Dei estimabat, qua se sicut Deum sapientem esse dicebat, et sicut Deus suos erudiebat, ita ipse suos.
marg.| {k} Ecce sapientior es tu Daniele] Parenthesis est, quasi dicat Stulte te extollis ; quia numquid sapientior es Daniele, qui Dei gratia omnes vicit magos, et hariolos, et nunc in Babylone sapientissimus est ? Ita legitur interrogative. Et hoc vult Littera Septuaginta que habet [  Numquid sapientior es tu Daniele ?] Vel potest legi remissive.
marg.| {k} Ecce sapientior es tu Daniele] secundum opinionem tuam. Vel, Ponamus hoc, quod sis sapientior eo : tamen eo quod elevatum est cor tuum, capieris ab adversariis. Unde notandum quod constructio suspensiva est a principio capituli usque ad illum locum inf.   [Idcirco ecce ego adducam] etc. Et est sensus in summa, Quia elevatum est cor tuum in superbia, et Deo te coequasti ; etiamsi sis sapientior Daniele, qui ita sapiens est : tamen scito quod destrueris ab hostibus, et ultra non dices   [Deus ego sum] doctus interitu, te hominem esse, non Deum. His visis patet littera. Dicit enim.   [Ecce sapientior es Daniele] secundum tuam opinionem : vel ponatur, quod sis sapientior eo. {l}   Omne secretum non est absconditum a te] ut dicis, quia te, omnia occulta scire dicis : vel, ponatur quod omnia scias, que aliis hominibus sunt occulta.
marg.| {m} In sapientia et prudentia tua fecisti tibi fortitudinem] in edificatione turrium, et murorum, vel in acquisitione amicorum fortium. {n}   Et acquisisti aurum, et argentum in thesauris tuis, in multitudine sapientie tue et in negotiatione tua] id est quia multum fuisti sapiens in negotiis tuis, multos thesauros acquisisti. {p}   Multiplicasti tibi fortitudinem]  : quia multa castra, et munitiones fecisti in terra tua. {q}   Et elevatum est cor tuum in robore tuo]  : id est ut te quasi Deum putes.
marg.| {r} Propterea hec dicit Dominus Deus, Eo quod elevatum est cor tuum quasi cor Dei] sicut dictum est : et repetit propter hyperbaton. {s}   Idcirco ecce ego adducam super te alienos] Chaldeos   [robustissimos gentium] Hucusque est constructio suspensiva. {u}   Et nudabunt gladios suos super pulchritudinem sapientie tue] id est super omnia pulchra, que per sapientiam tuam acquisisti : vel super te, qui te reputas ita pulchrum et sapientem, ut ipsam pulchritudinem, et sapientiam te {5. 98ra} Δ dicas. {a}   Et polluent decorem tuum] id est te decorum tractabunt quasi pollutum. Vel   [decorem tuum] id est phana Deorum tuorum decora : vel idola aurea, et argentea : vel munitiones tuas decoras. {b}   Interficient te] id est homines tuos. {c}   Et detrahent te] id est civitatem tuam, vel domos tuas in profundum maris demergent, sicut dicitur supra 26.c. Domos tuas preclaras subvertent, et lapides tuos, et ligna, et pulverem tuum in medio aquarum ponent.
marg.| {d} Et morieris] tu, o Rex.
marg.| {e} In interitu occisorum] id est illo genere mortis, quo alii interibunt.
marg.| {f} In corde maris] id est in Tyro in qua confidebas te non posse occidi. Vel hoc dicit, quia Tyrios prius occisos gladio proiiciebant in mare, ad litteram.
marg.| {g} Numquid dicens] etc. quasi dicat : Non iactabis te tamquam sis Deus : sed ex ipso interitu tuo scies te non esse Deum, sed hominem. {h}   In manu] etc. id est Sicut alii incircuncisi, et Gentiles ignominiose occisi sunt a Nabuchodonosor, et eius exercitu ; ita et tu quando eris in manu eorum, id est in potestate : vel, ad litteram, inter manus eorum.
marg.| {i} Quia ego locutus] etc. et ita non poterit mutari. Et nota quod simile ei, quod dicitur hic, dicitur de Rege Egypti, inf. 29.a. qui dicebat, Mea sunt flumina, et ego feci ea. Et Is. 14.d. legitur Nabuchodonosor dixisse, Super sidera celi ascendam, et ero similis Altissimo. Hec autem verba hyperbolice accipiuntur de hominibus, qui elati felicitate seculi, et regni potentia, presentia bona perpetua esse putabant, nec se homines esse intellexerunt. Istud etiam exponitur de Demonibus. Unde loquitur, ad litteram, hic de Rege Tyri sub specie primi Angeli, qui factus est Diabolus : sicut Is. 14. sub specie Nabuchodonosor loquitur de casu Luciferi. Sequitur.
marg.| {k} Et factus est sermo Domini] etc. Secunda pars, in qua precipitur Prophete, ut plangens ostendat Tyrio qui fuerit, ut sic doleat se perdidisse, quod habuit. Dicit ergo.
marg.| {n} Tu signaculum similitudinis] Dei : hyperbolice loquitur, id est habens expressiorem similitudinem Dei quam alii. Deus enim dicitur fecisse hominem ad imaginem suam, quia dedit ei scientiam, et rationem, vel potentiam, ut preesset ceteris creaturis, sicut Deus ipsi. Isti autem dedit Deus tantam scientiam, et potestatem, ut dicatur signaculum similitudinis, quasi habens quandam excellentiam scientie, rationis, et potestatis, et sicut dicitur Rex Regum, id est Rex super alios Reges ; ita signaculum similitudinis, id est expressa imitatio Dei super aliorum similitudines.
marg.| {o} Plenus sapientia] seculi. Hoc dicit propter negotiandi prudentiam, vel hoc dicit, quia Reges Tyri fuerunt magni philosophi, et etiam cives Tyri.
marg.| {p} Et perfectus decore] Decor Regis est in pulchris militibus, et pulchris civibus, et munitionibus, et huiusmodi, que Rex Tyri habuit.
marg.| {q} In deliciis Paradisi Dei fuisti] id est habuisti omnes delicias ac si esses in Paradiso. Et loquitur hyperbolice, ut significet quod iste mirabiliter fuit delicatus. Simile etiam dicitur Gn. 13.c. quod Sodoma irrigabatur sicut Paradisus Dei.
marg.| Vel aliter. {q} In deliciis Paradisi Dei fuisti] quia Tyrum reputabas, ut Paradisum, et te ut Deum in ea. Unde supra eod. a. Dixisti, Deus ego sum, et in cathedra Dei sedi, sive in habitaculo Dei. {r}   Omnis lapis] etc. id est Non fuit in operimento tuo lapis, qui non esset pretiosus ; et significat superbiam eius in vestibus que erant lapidibus pretiosis ornate, quos enumerat dicens. {s}   Sardius, topazius, et iaspis] etc. Horum lapidum proprietates in mystica expositione dicemus.
marg.| {5. 98va} Δ {a} Aurum opus decoris tui] Hoc dicit, quia deaurate erant vestes Regis Tyri : vel quia lapides pretiosi, quibus erat ornatus, inclusi erant auro.
marg.| {b} Et foramina tua in die, qua conditus es preparata sunt] foramina scilicet vestium, et aperture circa collum, et brachia, pedesque, que deaurata, et mirabiliter ornata erant. Et nota quod dicit   [In die, qua conditus es] id est a qua natus, et promotus in Regem, habuisti talia ornamenta.
marg.| Vel [a die qua conditus es] id est a iuventute, et pueritia tua. Vel   [foramina] vocat instrumenta sensuum, ut oculos, aures, etc. que diversimode solebant ornare antiquitus : quia inaures habebant, et alias gemmas in fronte pendentes usque ad nares, et armillas in manibus, vel humeris, et torques in collo. Vel aliter exponitur.
marg.| {a} Aurum opus decoris tui] quia diversa opera decora faciebat fieri ex auro, sicut faciunt modo Nobiles, et sunt eis ad decorem, et sunt etiam thesaurus. Unde alia littera habet [  Et auro replesti thesauros tuos] Quod autem sequitur.
marg.| {b} Et foramina tua. potest exponi, id est Cellaria, et receptacula tua repleta sunt a die, qua conditus es, quia ab origine sua habuit omnem copiam divitiarum, et victualium. Et hec expositio competit secundum aliam litteram, que habet.   [Et horrea tua sive apothecas tuas a die, qua conditus es paraverunt] antecessores scilicet tui, sicut David qui multam copiam rerum, et divitiarum paravit Salomoni filio suo. Sequitur.
marg.| {c} Tu Cherub extentus, et protegens] Arcam scilicet et Propitiatorium, quasi dicat Sicut Cherubim in Templo extendebant alas, et protegebant Arcam ; ita tu extendisti potentiam tuam, et dilatasti regnum tuum, et protexisti Tyrum urbem tuam, et subditos tuos. Quod Reges Tyri se dilataverint, patet quia decem oppida habuerunt in Galilea a tempore Salomonis.
marg.| {f} Et posui te in monte sancto Dei] Ex hoc patet (sicut dicit Hieronymus) quod istud non potest exponi de Rege Tyri ad litteram nisi tropice intelligatur. Potest tamen sic exponi tropice quod sicut Cherubin erant elevati in templo sancto Dei, in loco scilicet tuto et firmo : ita iste Rex Tyri erat statutus in loco tuto, et firmo in Tyro, scilicet in domo regia.
marg.| Vel aliter. {f} Et posui te in monte sancto Dei] id est in Tyro, vel in regno firmo ubi ita coleris, sicut ego color in monte sancto in Hierusalem.
marg.| {g} In medio lapidum ignitorum ambulasti] id est circumdatus carbunculis, et lapidibus pretiosis radiantibus, et micanti auro inclusis.
marg.| {h} Perfectus in viis tuis] etc. quia prospere succedebant tibi in omnibus negotiis tuis, ex quo in regnum promotus es.
marg.| {k} Donec inventa est iniquitas in te] id est donec te quasi Deum extulisti.
marg.| Vel aliter. {g} In medio lapidum ignitorum ambulasti] Hoc dicit, quia habebat aulas lapideas auro micanti, et radianti deauratas, per quas {5. 99ra} Δ deambulare poterat. Et servat in hoc metaphoram Cherubim, qui erant in templo lapideo, quod interius erat deauratum, quia lapides Templi erant tecti interius tabulis cedrinis auro radiante, et micante decoratis. Et forte etiam circa Arcam, et Propitiatorium, super que erant Cherubim, erant lapides pretiosi, sicut etiam legitur Is. 6.b. quod in altari erant carbunculi. Perfectus in viis tuis, etc. Hoc non mutatur. Sequitur.
marg.| {a} In multitudine negotiationis tue repleta sunt interiora tua iniquitate] quia multa dolose, et inique acquisivisti negotiando, et postea de acquisitis elatus es, et superbivisti.
marg.| {b} Et peccasti] non solum interiori voluntate, sed etiam exteriori opere.
marg.| {c} Et eieci te de monte sancto Dei, et perdidi te, o Cherub protegens de medio lapidum ignitorum] id est Eieci te de Tyro, vel de Regno tuo, sive de regali solio, in quos eras gloriosus : sicut Cherub gloriose in Templo stat, circumdatus parietibus Templi auro, et gemmis micantibus. Unde notanda est in hoc similitudo, quod sicut propter peccata Hierusalem Templum destructum est, et Cherubin sublata sunt a Templo, in quo gloriose erant : ita Rex Tyri propter peccata sua, et populi sui de Regno deiectus est, et Regnum eius destructum. Unde causam peccatorum subiungit.
marg.| {f} Et elevatum est cor tuum in decore tuo] per superbiam.
marg.| {g} Perdidisti sapientiam tuam in decore tuo] vel   [in pulchritudine tua] quasi dicat. Quia superbuisti de decore, et sapientia tua, fatuitatem et deformitatem incurristi.
marg.| {h} In terram proieci te] id est ab altitudine Regni deieci te.
marg.| {i} Ante faciem Regum dedi te, ut cernerent te] id est In exemplum aliorum Regum te deieci, ut videntes tuam penam, timeant, et caveant similem culpam.
marg.| {k} In multitudine iniquitatum tuarum, et iniquitate negotiationis tue polluisti sanctificationem tuam] id est Regni tui confirmationem.
marg.| {l} Polluisti sanctificationem tuam] id est civitatem tuam sanctam, id est firmam : vel que prius sancta erat, antequam eam tuo Imperio maculasses. {m}   Producam ergo ignem de medio tui, qui comedat te] Hoc dicit, quia quidam de Tyro iverunt ad Nabuchodonosor, et cum eo postmodum expugnaverunt eam. Vel hoc dicit, quia acceperunt ignem in ipsa civitate quo ipsam succenderunt Babylonii. Vel quia superbia cordis eorum fuit sue destructionis causa. {p}   Et dabo te in cinerem super terram] etc. quia, ad Litteram, Tyrus incinerata {5. 99va} Δ est, et ad solum deducta. {a}   Omnes qui viderint] etc. ad quas fugies.
marg.| {b} Obstupescent super te] quia   [nihili factus es, et non eris in perpetuum] Hoc dicit, quia ibi occisus est Rex Tyri, Vel si intelligitur de civitate eius, potest dici sic.
marg.| {c} Et non eris in perpetuum] in pristina gloria : vel non edificaberis usque ad longinquum tempus. Sequitur.
marg.| {d} Et factus est sermo Domini ad me] etc. Nota, quod multa mala fecerunt Sidonii filiis Israel, et gavisi sunt de eorum destructione. Unde postquam egit de Tyro, agit de Sidone colonia eius. Dicit ergo. {e}   Fili hominis, pone] vel   [offirma] faciem tuam contra Sidonem, et prophetabis de ea, et dices [  Ecce ego ad te Sidon] venio scilicet ut te destruam.
marg.| {g} Et glorificabor in medio tui] id est in tua destructione victor gloriosus apparebo.
marg.| {h} Et scient] malorum pondere edocti.
marg.| {i} Quia ego Dominus] etc. id est iusta tormenta, vel flagella. {k}   Et sanctificatus fuero in ea] id est me sanctum, et iustum esse ostendero, mala eorum impunita non derelinquendo.
marg.| {l} Et immittam in eam] vel   [ei pestilentiam] famis ; vel corruptionem aeris.
marg.| {m} Et sanguinem in plateis eius] quia publice occidentur. Unde subdit.
marg.| {n} Et corruent interfecti in medio eius] etc. usque ibi   [qui adversantur eis] Hoc dicit, quia isti in multis offendicula prebebant filiis Israel, et amaritudines, et sepe eos molestiis pungebant. Istis ergo destructis, et predictis nationibus, vel de quibus in precedentibus actum est, que vicine erant Hierusalem, cessavit offendiculum amaritudinis, et spina a filiis Israel undique per circuitum eorum. Offendiculum autem erant, sua auferendo, et spina erant, corporaliter eos ledendo, et subiugando. Sequitur.
marg.| {p} Et scient, quia ego Dominus Deus] cum eos puniero, et meos de punitionibus eorum potenter eripuero.
marg.| {q} Hec dicit Dominus Deus] etc. quasi dicat Predicta destructio vestra erit, et tunc congregabo filios Israel, et de captivitate revocabo, et tunc eritis magis confusi. Et dicta destructione eorum, subiungit de futura Iudeorum prosperitate, quia in duobus affligitur inimicus, in propria scilicet tribulatione, et inimicorum prosperitate. Unde Sir. 36.b. Extolle adversarium, et afflige inimicum. Unde adhuc sequitur.
marg.| {r} Et sanctificabor in eis coram Gentibus] id est Sanctum, et iustum me ostendam reddens eis, quod promisi, scilicet liberationem de captivitate. Vel, Sanctificabor in eis, id est tamquam sanctus colar, et adorabor ab eis, Hieronymus non habet (et) sed subintelligitur. Vel planius potest legi sine (et) sic : Quando, inquit, congregavero domum Israel, etc. Tunc sanctificabor in eis, qui modo blasphemor. Sequitur.
marg.| {s} Et habitabunt in terra sua] etc. id est daturum me promisi, Gn. 28.c. Terram, in qua dormis, tibi dabo, et semini tuo.
marg.| {t} Et habitabunt in ea securi] quod factum est post reversionem de Babylone tempore Zorobabel, Esdre, et Nehemie : quamvis aliqui Iudeorum istud referre velint ad fabulam mille annorum, ut dicit Hieronymus {u}   Et edificabunt domos, et plantabunt vineas, et habitabunt confidenter] securi ab hostibus, vel confidentes in auxilio Domini. {x}   Cum fecero iudicia in omnibus, qui adversantur eis per circuitum] de quibus actum est pro parte superius. {y}   Et] tunc   [scient] ipsi Iudei, et eorum adversarii. {z}   Quia ego Dominus Deus eorum] cuius firma sunt promissa, et vera iudicia.
marg.| * cinerem reverteris. {a} Omnes qui viderint te] etc. Hec plana sunt. Sequitur. {f}   Pone faciem tuam contra Sidonem] etc. Nota in summa, quod hic loquitur contra venatores mundi, cupidos, scilicet, et rapaces. De quibus dicitur Sir. 13.c. Venatio leonis onager in eremo, sic et pascua divitum pauperes, Gn. cap. 25.d. Esau erat gnarus venandi, id est divitias congregandi, et rapiendi. Hec est sapientia mundi Sequitur.
marg.| {5. 99vb} {o} Et non erit ultra domui Israel offendiculum amaritudinis, et spina dolorem inferens] etc. Mali modo bonos offendunt verbis, et pungunt verberibus, et tormentis.
marg.| Unde dicuntur spine, Nahum. 1.c. Sicut spine se invicem complectuntur : sic convivium eorum pariter potantium consumetur, Mi. 7.a. Qui optimus in eis, est quasi paliurus, et qui rectus, quasi spina de sepe.
marg.| Sed huiusmodi spine congregate igni infernali comburentur, sicut dicitur Is. 33.b.
marg.| Et tunc bonis non erit offendiculum verborum ; nec punctio verberum. Vel aliter, ut offendiculum referatur ad ruinam culpe ; spina vero ad presentem miseriam : a quibus in futuro liberabuntur Sancti, quando Dominus congregaverit eos de populis, et sanctificatus fuerit in eis, sicut postea dicitur.
marg.| De qua congregatione dicit Ps. 146. Edificans Hierusalem Dominus, dispersiones Israelis congregabit. Item Am. 9.d. Convertam captivitatem populi mei Israel, et edificabunt civitates desertas, et inhabitabunt, etc. Et hoc est quod dicitur hic.
marg.| {s} Et habitabunt in terra sua] etc. id est in celesti patria. Hec ad presens capitulum sufficiant.
Numérotation du verset Ez. 28,mystice 
marg.| Mystice. {b} Fili hominis, dic Principi Tyri] etc. Per Principem Tyri (sicut exponunt Glossa) intelligitur Lucifer, de quo capitulum exponitur : vel ipse Diabolus, qui datus est Tyro ad exercitium. Sicut enim civitatibus, et regionibus presunt boni Angeli ad subsidium bonorum : ita et mali ad exercitium bonorum, et ad tormentum malorum. Potest nihilominus per Principem Tyri significari aliquis Magnus, qui se reputat quasi Deum, neminem timendo, et omnia bona, que habet, sibi attribuendo. Vel potest significari aliquis magnus Theologus, qui omnia reputat se scire, quasi Deus. Unde dicitur hic.
marg.| {c} Hec dicit Dominus Deus, Eo quod elevatum est cor tuum] per superbiam. {d}   Et dixisti] per iactantiam.
marg.| {e} Deus ego sum] Ille reputat se Deum, qui quod Dei est {5. 97vb} speciale, sibi arrogat, et Deum defraudat. Duo autem sunt specialiter, que Deus sibi retinet, gloria scilicet et vindicta. De prima dicitur Is. 42.b. Gloriam meam alteri non dabo. De secunda Dt. 32.e. Mea est ultio, etc. Qui ergo vult habere gloriam de bonis actis ; vel vindictam expetere de iniuriis sibi illatis : talis dicit se Deum. Item Deus Hebraice, Latine dicitur timor. Qui ergo vult timeri ab hominibus, quasi se Deum facit, qui solus est timendus Is. 8. Dominum Deum vestrum ipsum timete. Item Deus Grece dicitur theos {a} theaomai, quod est video, quia omnia videt, vel a theasthai quod est considerare, vel a theo quod est curro, quia omnia percurrit. Attingit enim a fine usque ad finem, ut dicitur Sap. 8.a. Superbi ergo doctores, qui credunt se omnia scire, et videre, et ubique pertingere per scientiam suam, se habent quasi sint Dii.
marg.| {f} Et in cathedra Dei sedi] in cathedra scilicet magistrali ad docendum legem Dei, Mt. 23.a. Super cathedram Moysi, etc. Ps. 106. In cathedra Seniorum laudent eum. {g}   In corde maris] id est in profunditate Sacre Scripture, que dicitur mare, sicut habitum est supra 1.d. Aspectus rotarum, et opus earum quasi visio maris. Vel   [In corde maris] quasi dicat Profundum abyssi ego per sapientiam meam penetravi. Hoc, inquam, dixisti.
marg.| {h} Cum sis homo] etc. quia tibi scientiam tuam attribuisti.
marg.| {k} Ecce sapientior es tu Daniele] quasi dicat Non es sapientior homine iusto, licet te coequare velis Deo, Sir. 37.c. Anima viri sancti enunciat aliquando vera, quam septem circunspectores sedentes in excelso ad speculandum.
marg.| {l} Omne secretum non est absconditum a te] ut tu dicis : vel ironice intelligatur, quasi dicat Multa secreta sunt, que nescis. Unde Is. 24.c. Secretum meum mihi, etc.
marg.| {m} In sapientia, et prudentia tua fecisti tibi fortitudinem] id est acquisivisti per eam aliquam prelationem : quia multos pontificat Moyses.
marg.| {n} Et acquisivisti aurum, et argentum in thesauris tuis] ad litteram.
marg.| {o} In multitudine sapientie tue, et in negotiatione tua] quia tuam sapientiam. et doctrinam venalem exhibuisti. Unde omnis fere venalis est scientia, et omnis litteratura negotiatio. Unde Ps. 70. ubi nos habemus, Quoniam non cognovi litteraturam, etc. Alia littera habet, Negotiationem.
marg.| {p} Multiplicasti tibi fortitudinem] quia quando sunt Episcopi, vel Prelati, multiplicant edificia, edificant turres, et castra vel sibi vel parentibus suis de patrimonio Crucifixi. Unde Ier. 22.d. Ve qui edificat domum suam in iniustitia, etc. Et postea subditur, Qui dicit, Edificabo mihi domum latam, et cenacula spatiosa, qui aperit sibi fenestras, et facit laquearia cedrina, pingitque sinopide, id est sanguine Christi, ut dicit Glossa Sequitur.
marg.| {q} Et elevatum est cor tuum in robore tuo] Hoc planum est, Dn. 4.f. Nonne hec est Babylon, civitas magna, quam edificavi in domum regni, in robore fortitudinis mee, et in gloria decoris mei.
marg.| {r} Propterea hec dicit Dominus Deus, Eo quod elevatum est cor tuum, quasi cor Dei] id est quia ita superbus es, quod argutionem non pateris, quasi sis Deus qui argui non debeas. Hoc enim dicunt multi magni, quando arguuntur a minoribus, Non pertinet ad te mea correctio ; non debes os ponere in celum ; Bestia que montem tangit, lapidanda est, et similia. Tales ergo habent cor elevatum quasi cor Dei, qui sicut Deus dicunt se non posse argui : hoc enim de Deo scriptum est, Iob. 15.a. Arguis verbis eum qui non est equalis tibi, et loqueris quod tibi non expedit.
marg.| {s} Idcirco ecce ego adducam super te alienos] id est adduci permittam.
marg.| {t} Robustissimos gentium, et nudabunt gladios suos super pulchritudinem sapientie tue] Hoc fit maxime in morte, quando Dominus Demones desevire in magnos homines permittet, et aperte eos torqueri sinit, qui sibi videbantur sapientes. Et nota quod gladius dicitur nudandus super pulchritudinem sapientie, id est super illos qui pulchritudini sapientie student non utilitati, sicut illi Θ qui querunt ornatum verborum ad placentiam tantum, non ad fructum, Eccl. 4.d. Non abscondas sapientiam in decore eius. {a}   Et polluent decorem tuum] id est pollutum ostendent cum te pro eo punient. {b}   Interficient te] quantum ad corpus. {c}   Et detrahent te] id est deorsum trahent, in Infernum scilicet, quantum ad animam. {d}   Et morieris in interitu] id est pro interitu. {e}   Occisorum] id est Pro eo quod multos tuo exemplo, et verbo spiritualiter occidisti, punieris.
marg.| {f} In corde maris] id est in profunditate amaritudinis gehennalis.
marg.| {g} Numquid dicens loqueris, Deus ego sum] etc. Hec omnia {5. 98rb} plana sunt. Sequitur. {l}   Fili hominis, leva planctum super Regem Tyri] id est Ostende Diabolo, et impropera ei dolorem suum quem incurrit, et gaudium quod amisit.
marg.| {m} Et] hoc etiam   [dices ei, Hec dicit Dominus Deus, Tu signaculum] etc. Notandum, quod planior est expositio, et facilior secundum illos qui dicunt primos Angelos creatos in gratuitis. Secundum alios autem qui dicunt eos creatos tantum in naturalibus, sic exponitur : quod sicut pictor antequam pingat imaginem, facit quasdam protractiones, que sunt quasi signaculum future imaginis, scilicet ubi debeat esse caput, ubi manus, etc. sic naturalia erant in Angelis quasi signaculum preparatorium ad gratiam.
marg.| Unde virtutes dicuntur similitudo ; naturalia vero signaculum similitudinis. Vel aliter.
marg.| {n} Tu signaculum similitudinis] id est habens expressiorem similitudinem Dei in scientia, ratione, et potestate, et loquitur de Lucifero.
marg.| {o} Plenus sapientia, et perfectus decore] Hoc dicit, quia optima naturalia habuit, et intellectum perspicacissimum.
marg.| {q} In deliciis Paradisi Dei fuisti] ad litteram, Vel secundum illos qui dicunt Angelos tantum in naturalibus creatos, delicias Paradisi vocat iucunditatem, et delectationem, qua delectabatur in Deo per cognitionem, et amorem naturalem in Deum : sicut aliquis delectatur naturaliter videndo pulchrum pratum.
marg.| {r} Omnis lapis] etc. Nota quod per pretiosos lapides significantur virtutes, quas habebant Angeli ab exordio creationis, secundum unam opinionem.
marg.| Vel secundum Θ aliam opinionem per istos lapides significantur virtutes naturales, sive bona naturalia per que dispositi erant ad receptionem huiusmodi virtutum. Vel per istos novem lapides significantur omnes alii Angeli, novem ordinibus distincti, in comparatione quorum ceteris clarior erat, Unde et vocatus erat Lucifer.
marg.| {a} Aurum opus decoris tui] Hoc dicit, quia in creatione sua, sapientia naturali decoratus est.
marg.| {b} Et foramina tua] etc. id est Naturalia tua erant disposita ad gratiam recipiendam si voluisses, et ad maiorem celestium secretorum notitiam. Unde dicit hic Interl. Preparata sunt divinis sacramentis accipiendis. Per foramina autem, mentis capacitas, ut dicit Glossa Interl. Simile habetur Ct. 2.d. Columba mea in foraminibus petre, id est in capacitate auditorum, dicit Glossa Vel foramina dicuntur loca infernalia, que in Is. 30.g. dicuntur vallis Topheth, ubi dicit, Preparata est ab heri Topheth, a Rege preparata, profunda, et dilatata. Sequitur.
marg.| {c} Tu Cherub extentus, et protegens] Primus Angelus dicitur Cherub cognitionis perspicacitate.
marg.| {d} Extentus] ad Deum diligendum naturali dilectione, vel etiam gratuita secundum quosdam.
marg.| {e} Et protegens] id est seipsum conservans, quia habuit unde stare posset, si vellet ; et unde ad Deum cognoscendum se extenderet.
marg.| {f} Et posui te in monte sancto Dei] in celo scilicet empyreo.
marg.| {g} In medio lapidum ignitorum ambulasti] id est Angelorum, qui dicuntur lapides igniti secundum statum confirmationis, {5. 98vb} in quo postmodum fuerunt : Lapides enim dicuntur propter firmitatem ; igniti propter caritatem.
marg.| Unde Ps. 10. Qui facis Angelos tuos spiritus, et ministros tuos quasi flammam ignis. Per viam autem Angeli, vita eius intelligitur, quia considerando, et cognoscendo Angelicas creaturas cognoscebat.
marg.| {h} Perfectus in viis tuis] id est naturalibus bonis, vel in considerationibus tuis.
marg.| {i} A die conditionis tue] etc. Septuaginta habent   [immaculatus in diebus tuis, a die] etc. Et dicit Hieronymus quod per hoc ostendit omnem creaturam bonam a Deo conditam, et perfectam habuisse virtutem ut deinceps Θ macula non nature sit, sed voluntatis. {a}   In multitudine negotiationis tue repleta sunt interiora tua] sive cellaria secundum Septuaginta   [iniquitate] Quod sic exponitur ab Hieronymus Dum enim ille Angelus multa conquisivit, et non est contentus scientia quam acceperat, nec potestate, cui prepositus erat, replevit cellaria, id est interiora pectoris sui, ut saturatus, et incrassatus calcitraret contra Creatorem suum. Et hoc est etiam quod sequitur.
marg.| {b} Et peccasti] per superbiam.
marg.| {c} Et] ideo   [eieci te de monte sancto Dei] de Paradiso, ad Litteram.
marg.| {e} Et perdidi te, o Cherub protegens de medio lapidum ignitorum] id est de congregatione Angelorum, qui remanentes confirmati sunt, et igniti facti sunt, Hieronymus Quod nos legentes timere compellimur : Si enim Cherub extentus, et protegens positus in monte sancto Dei, et in medio lapidum ignitorum perfectus ac immaculatus, propter multitudinem negotiationis replevit interiora sua iniquitate, et peccavit, et eiectus est, quid de nobis estimandum est ? Et hoc est, quod ducitur 2Pt. 2.a. Si Deus peccantibus Angelis non pepercit, etc. supple, nec hominibus parcet. Causas autem ponit quare deiectus sit Angelus.
marg.| {f} Elevatum est cor tuum in decore tuo] Glossa dum scilicet tuum putas esse, quod Dei est.
marg.| {g} Perdidisti sapientiam tuam in decore tuo] id est pro elatione quam habuisti intuendo decorem tuum. Et dicit sapientiam eum amisisse, id est saporem celestium, quem habuit, vel habiturus erat, si stetisset.
marg.| {h} In terram proieci te] id est in inferiora terre, vel in aerem {5. 99rb} istum caliginosum, Is. cap. 14.c. Cecidisti de celo Lucifer, qui mane oriebaris, etc.
marg.| {i} Ante faciem Regum dedi te, ut cernerent te] ut tuo scilicet terreantur exemplo. Maxime autem Reges, et Potentes deberent habere pre oculis casum huius Potentis, et timere.
marg.| Unde et Dominus Apostolis superbientibus, quod Demones subiicerentur eis, ait : Videbam Satanam sicut fulgur de celo cadentem, Lc. 10.c. quasi dicat Estote memores casus Luciferi, et ita humiliemini.
marg.| {k} In multitudine iniquitatum] etc. Ista sunt plana de Angelo.
marg.| * quomodo post omnia predicta subintrat iniquitas in te. Et hoc plangit hic Propheta.
marg.| {a} In multitudine negotiationis tue repleta sunt interiora tua iniquitate] Hoc dicit, quia qui boni erant, et studiosi, et virtutibus ornati, postquam fuerint promoti, frequenter accidit, quod nimis incumbentes secularibus negotiis, et litigiis, repleantur peccatis.
marg.| Et propter hoc dicitur 2. Timoth. 2.a. Nemo militans Deo implicat se secularibus negotiis : ut ei placeat, cui se probavit.
marg.| {b} Et peccasti] non solum interius per voluntatem, sed exterius prodiit peccatum in operationem : secundum illud Mt. 15.b. De corde exeunt cogitationes male, homicidia, adulteria, fornicationes, furta, falsa testimonia, blasphemie.
marg.| {c} Et eieci te] permissive.
marg.| {d} De monte sancto Dei] id est de eminentia conversationis, vel contemplationis.
marg.| {e} Et perdidi te, o Cherub protegens de medio lapidum ignitorum] Homo enim deditus negotiis, et curis secularibus subtrahit se a meditatione, et studio Sacrarum scripturarum. Sacra enim eloquia igniti lapides dicuntur propter firmitatem, et caritatem.
marg.| Unde Prv. 12.c. Labium veritatis firmum erit in perpetuum.
marg.| Item Prv. 30.a. Omnis sermo Dei ignitus clypeus est sperantibus in se. Sed mirum est valde, quod nos sumus semper in medio lapidum istorum ignitorum, et non accendimur. Nos enim sumus sicut rubus Moysi, qui ardebat, et non comburebatur, et sicut salamandra, que igne non comburitur.
marg.| Hoc est quod dicitur Is. 47.d. Non sunt prune quibus calefiant ; nec focus, ut sedeant ad eum. Sequitur.
marg.| {f} Et elevatum est cor tuum] etc. Hoc planum est. Nota quod sequitur.
marg.| {h} In multitudine iniquitatum tuarum, et iniquitate negotiationis tue polluisti sanctificationem tuam] id est mentem tuam, vel professionem tuam, contra Monachos negotiatores.
marg.| Unde Os. cap. 11.d. Circumdedit me in negotiatione Ephraim, et in dolo domus Israel.
marg.| {m} Producam ergo ignem] id est malam operationem.
marg.| {n} De medio tui] id est de voluntate interiore.
marg.| {o} Qui comedat te] vel hic per conscientie remorsionem ; vel in futuro per eternam damnationem, Is. cap. 1.g. Erit fortitudo vestra quasi favilla stupe, et opus vestrum quasi scintilla succendetur utrumque simul, etc. Is. cap. 50.d. Ambulate in lumine ignis vestri, et in flammis, quas succendistis vobis.
marg.| Aliter etiam producit Dominus, id est produci permittit, ignem scilicet invidie, vel ire contra huiusmodi Prelatos. Unde dicitur Idc. 9.c. Egrediatur ignis de viris Sichen, et de oppido Mello, et devoret Abimelech. Viri Sichen sunt Canonici alicuius Ecclesie : Sichen enim interpretatur laborans, sive laborantes. Per oppidum Mello idem potest accipi. Abimelech interpretatur pater meus Rex, et significat Prelatum. Quando ergo subditi concitantur contra Prelatum per odium, et rancorem, tunc ignis egreditur de viris Sichen, et oppido Mello ad devorandum Abimelech.
marg.| Et hoc est quod hic dicitur, Producam ergo ignem de medio tui, qui comedat te. Sequitur. {p} Et dabo te in cinerem super terram in conspectu omnium videntium te] Ita fit in morte peccatoris : anima eius traditur igni gehennali, et caro cineri redditur atque putredini, Gn. cap. 3.d. Cinis es, et in
prol.| * cinerem
marg.| Aliter potest exponi ab illo loco. {n} Tu signaculum similitudinis] etc. Per hoc significatur, quod multum plangere debemus, quando aliquis magnus Religiosus, vel Prelatus qui multa dona virtutum a Domino receperat, per peccatum cadit, et ea amittit.
marg.| Unde Propheta ex precepto Domini planctum assumens, statum preteritum, in quo fuit homo commemorans dicit : [Tu signaculum similitudinis] fuisti vel debuisti esse, id est sigillum per quod subditi impressionem recipere deberent divine imitationis. Sigillum habet imaginem, et litteras ; ita Prelatus debet habere vitam bonam, et scientiam, et tunc potest alios informare, 1Pt. 5.d. Forma facti gregis ex animo.
marg.| Item 1Tim. 4.c. Exemplum esto fidelium in verbo, in conversatione, in caritate, in fide, in castitate.
marg.| Item ad Titum 2.b. In omnibus teipsum prebe exemplum bonorum operum, in doctrina, in integritate, in caritate. Sequitur.
marg.| {o} Plenus sapientia] interius.
marg.| {p} Et perfectus decore] conversationis exterius. Nota quod sapientia, et decor debent coniungi in Prelato, ut sapienter instruat, et decenter sive honeste vivat, 1Tim. 4.d. Attende tibi, et doctrine : insta in illis.
marg.| {q} In deliciis Paradisi Dei fuisti] id est in studio Sacre scripture maximam delectationem habuisti, que dicitur paradisus, Ct. 4.d. Emissiones tue paradisus malorum punicorum. Vel paradisus dicitur anima Iusti, cuius delicie sunt multe. Delectatur enim ex Christi presentia, ex nitore conscientie, ex gustu iucunditatis, ex certitudine possessionis. De istis deliciis dicitur Ct. 7.c. Quam pulchra es, et quam decora charissima in deliciis, Prv. 8.d. Delicie mee esse cum filiis hominum.
marg.| {r} Omnis lapis pretiosus operimentum tuum] id est de omni virtute habuisti unum spirituale indumentum. Virtutes enim sibi invicem connexe totam animam vestiunt, et decorant, Is. 49.e. Omnibus his velut ornamento vestieris. Vel per diversos lapides, diversa dona significantur, de quibus habetur 1Cor. 12.a. Alii per Spiritum datur sermo sapientie ; alii sermo scientie ; alii fides, etc.
marg.| {s} Sardius, topazius, et iaspis, chrysolitus, et onyx, et beryllus, saphirus, et carbunculus, et smaragdus] Per sardium significatur memoria Dominice passionis : sardius enim punicei coloris est vel per ruborem sardii significatur gloria martyrii, sicut dicit Glossa super Apc. 21. Per topazium, qui secundo hic dicitur, ardens Sanctorum contemplatio intelligitur. Topazius enim habet duplicem colorem, * aureum scilicet, et ethereum, et maxime lucet cum splendore Solis tangitur, superans omnium gemmarum claritates, in aspectum suum singulariter provocans aspicientes, quem si polias, obscurus ; si sue nature relinquis, clarior est. Hec omnia competunt vite contemplative, vel Contemplativo ; qui aureus est ex interna caritate, ethereus ex consideratione divine dulcedinis. Vel, Contemplatio est aurea in cognitione Dei ; etherea in cognitione Angelorum. Contemplatio enim habet ista duo dona, sapientiam scilicet, et intellectum : sapientiam quantum ad Deum ; intellectum quantum ad choros Angelorum. Sed topazius non plene lucet nisi cum splendore Solis tangitur : ita contemplatio non valet nisi cum gratia illustratur. Omnium autem aspectum in se provocat : quia Contemplativus si laudibus extollitur, vel dignitatibus honoratur, et ornatur, obscuratur, quia tunc contemplationi minus vacat. Tertius lapis est iaspis, qui viridis est, et significat virorem fidei immarcescentem, quia fides non deficit, nec marcescit, sed semper in operis virore perseverat. Item iaspis phantasias pellit, et de fide dicitur, Cui resistite fortes in fide, 1Pt. 5.c. Item iaspis habet viriditatem, sed non perspicuitatem : fides enigmatica est, 1Cor. 13.d. Videmus nunc per speculum in enigmate. Quartus est chrysolitus, qui habet aureum fulgorem, et videtur ardentes scintillas emittere : unde chrysolitus dicitur, quia fulget ut aurum, per quem significatur predicatio spiritualis, vel gratia predicationis : auro enim superna sapientia ; scintillis exhortatio, vel miracula significantur, quibus ad amorem Dei, et proximi alios accendunt. Quintus est onyx : onyx autem niger significat humilitatem ; candidus puritatem ; rubeus passionem, vel patientie virtutem. Sextus est beryllus qui significat predicantium perfecta opera : urit enim manum tenentis ; quia qui Sancto iungitur, eius conversatione accenditur. Dicunt etiam quidam quod bicolor est, virens scilicet, et pallens, et significat virorem fidei, et pallorem humilitatis : vel significat Sanctos in contemplatione positos virides, sed cura terrene administrationis ad pallorem active vite redeuntes. Septimus lapis est saphirus, similis sereno celo qui percussus radiis ardentem emittit fulgorem, et significat altitudinem spei Sanctorum ; quorum conversatio in celis est, Phil. 3.d. quia vero Sole innovati ardentius eterna querunt, et alios querere docent, dicentes, Nostra conversatio in celis est. Octavus est carbunculus, qui significat ardorem sive fervorem zeli. Unde Rm. 12.c. Spiritu ferventes. Nonus est smaragdus, qui est nimie viriditatis, et significat perseverantiam. Sequitur.
marg.| {a} Aurum opus decoris tui] id est sapientia quasi dicat : Cum predictis virtutibus etiam sapientiam, et industriam habuisti.
marg.| {b} Et foramina] etc. id est Sensus tui, et motus lumborum a iuventute tua sub disciplina sunt ordinati, Gn. 4.a. Sub te erit appetitus eius. {c}   Tu Cherub extentus, et protegens] id est Tu factus es dolor magnus.
marg.| {d} Extentus] ad aliorum miserias per affectum pietatis, contra avaritiam que contrahit animum.
marg.| {e} Et protegens] aliorum defectibus subveniens per opera caritatis. Et ita extensio refertur ad affectum, et protectio ad effectum, que duo notantur Is. 58.c. Si effuderis esurienti animam tuam, et animam afflictam repleveris, orietur in tenebris lux tua.
marg.| {f} Et posui te in monte sancto Dei]  : quia scilicet talis, et tantus fuisti, posui te in eminentia prelationis.
marg.| {g} In medio lapidum ignitorum ambulasti] quasi dicat. Positus in prelatione vitam Angelicam ducere incepisti, et inter Angelos per contemplationem conversari. Vel   [In medio lapidum ignitorum] id est inter ardentia testimonia Scripturarum.
marg.| {h} Perfectus in viis tuis] id est in operibus, affectionibus, locutionibus. {i}   A die conditionis tue] etc. id est a tempore promotionis tue. {k}   Donec inventa est iniquitas in te] Ecce
prol.| * quomodo



Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ez. Capitulum 28), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 26/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=37&chapitre=37_28)

Notes :