Hugo de Sancto Caro

Capitulum 29

Numérotation du verset Ez. 29,1 

In anno
decimo in decimo mense undecima mensis factum est verbum Domini ad me dicens
Numérotation du verset Ez. 29,2 

fili hominis pone faciem tuam contra pharaonem
regem Egypti
et prophetabis de eo
et de Egypto universa
Numérotation du verset Ez. 29,3 

loquere et dices hec dicit Dominus Deus ecce ego
ad te pharao
rex Egypti
draco magne qui cubas
in medio fluminum
tuorum
et dicis meus est fluvius
et ego
feci memet ipsum
Numérotation du verset Ez. 29,4 

et
ponam frenum in maxillis tuis
et agglutinabo
pisces fluminum tuorum
squamis tuis
et extraham
te
de medio fluminum tuorum et universi pisces
tui squamis tuis adherebunt
Numérotation du verset Ez. 29,5 

et proiciam te in desertum
et omnes pisces fluminis tui super faciem terre cades
non colligeris
neque congregaberis
bestiis terre
et volatilibus celi
dedi te ad devorandum
Numérotation du verset Ez. 29,6 

et scient
omnes habitatores Egypti
quia ego Dominus
pro eo quod fuisti baculus
arundineus
domui Israel
Numérotation du verset Ez. 29,7 

quando apprehenderunt te manu et
confractus es et lacerasti
omnem humerum
eorum
et innitentibus eis super te comminutus es et dissolvisti omnes renes eorum
Numérotation du verset Ez. 29,8 

propterea hec dicit Dominus Deus
ecce ego adducam super te gladium
et interficiam de te
hominem
et iumentum
Numérotation du verset Ez. 29,9 

et erit terra Egypti in desertum et solitudinem
et scient
quia ego Dominus eo quod dixerit fluvius meus est
et ego feci eum1.
1 eum] eum] om. Weber
Numérotation du verset Ez. 29,10 

Idcirco ecce ego ad te et ad flumina tua
daboque terram Egypti in solitudines gladio dissipatam
a turre Syenes usque ad terminos Ethiopie
Numérotation du verset Ez. 29,11 

non pertransibit eam pes hominis neque pes iumenti gradietur in ea et non habitabitur quadraginta annis
Numérotation du verset Ez. 29,12 

daboque terram Egypti desertam in medio terrarum desertarum
et civitates eius in medio urbium subversarum
erunt desolate quadraginta annis et dispergam Egyptios
in nationes et ventilabo eos in terras
Numérotation du verset Ez. 29,13 

quia hec dicit Dominus Deus
post finem quadraginta annorum congregabo Egyptum de populis in quibus dispersi fuerunt
Numérotation du verset Ez. 29,14 

et reducam captivitatem Egypti et collocabo eos in terra Fatures in terra nativitatis sue
et erunt ibi in regnum humile
Numérotation du verset Ez. 29,15 

inter regna
cetera erit humillima
et non elevabitur
ultra super nationes
et imminuam eos ne imperent gentibus
Numérotation du verset Ez. 29,16 

neque erunt ultra domui
Israel in confidentia docentes iniquitatem
ut fugiant
et sequantur eos
et scient quia ego Dominus Deus
Numérotation du verset Ez. 29,17 

et factum est in vicesimo et septimo anno in primo
in una mensis
factum est verbum Domini ad me dicens
Numérotation du verset Ez. 29,18 

fili hominis Nabuchodonosor rex Babylonis servire fecit exercitum suum servitute magna adversum Tyrum
omne caput decalvatum et omnis humerus depilatus est
et merces non est reddita ei neque exercitui eius de Tyro pro servitute qua servivit mihi adversum eam
Numérotation du verset Ez. 29,19 

propterea hec dicit Dominus Deus ecce ego dabo Nabuchodonosor regem Babylonis in terra Egypti et accipiet multitudinem eius et depredabitur manubias eius et diripiet spolia eius et erit merces exercitui illius
Numérotation du verset Ez. 29,20 

et operi pro quo servivit adversum eam
dedi ei terram Egypti pro eo quod laboraverunt
mihi ait Dominus Deus.
Numérotation du verset Ez. 29,21 

In die illo
pullulabit cornu
domui Israel et
tibi
dabo apertum os in medio eorum
et scient quoniam ego Dominus.

Capitulum 29

Numérotation du verset Ez. 29,1 
marg.| In anno decimo, duodecimo mense] etc. Hec est sexta visio secundum ordinem libri, sed quinta secundum tempus. Prius enim facta est hec visio, quam superior que incipit in 26. capitulo. Illa enim in undecimo anno facta est, hec autem in decimo. Et ponuntur in isto capitulo due visiones, visio, scilicet decimi anni, et visio vicesimi septimi.
marg.| Unde duo hic videntur querenda. Primum est quare, scilicet prius ponatur visio sexta, quam quinta, id est quare prius ponatur visio super Tyrum que facta est undecimo anno, quam super Egyptum, que facta est in decimo anno, sicut dicitur hic ? Secundum est quare visio vicesimi septimi anni ponitur post visionem decimi ? Ad primum dicendum est, quod visiones ordinantur a Propheta in suo libro non secundum ordinem temporis, sed secundum consequentiam regionum, et vicinitatem cum Iudeis.
marg.| Unde prius posuit onus Tyri, quam Egypti, quia vicinior Iudee.
marg.| Item quia magis nocuerunt Tyrii Iudeis quam Egyptii : imo prius ponitur destructio Tyriorum, In hoc enim libro denunciantur onera Gentium, quia nocuerunt Iudeis.
marg.| Item alia causa est, quia prius, ad Litteram, futura erat destructio Tyri, quam Egypti, licet non prius fuerit Prophete ostensa : quod patet per hoc quod Nabuchodonosor remuneratus est in Egypto pro labore : quo servierat Domino in Tyro. Ad aliud dicendum, quod in illa visione vicesimi septimi anni dicitur, quod Egyptus data est Nabuchodonosor pro mercede laboris, quo servierat Domino in Tyro : et ideo sequitur visionem decimi anni, ubi agitur de destructione Egypti. Et notandum quod sicut in precedentibus Propheta locutus est contra Tyrum, et Regem eius ; ita in hoc capitulo loquitur contra Regem Egypti, et contra ipsum Egyptum. Et dividitur hoc capitulum in quatuor partes. Primo improperat Regi Egypti suam arrogantiam, et destructionem comminatur. Secundo causa specialis destructionis eius describitur ibi : [Pro eo quod fuisti baculus arundineus] Tertio destructio totius terre Egypti denunciatur ibi :   [Daboque terram Egypti in solitudinem] etc. Quarto ostendit quare Egyptus data sit Nabuchodonosor, pro mercede scilicet laboris, quo servierat Domino in Tyro, ibi   [Et factum est in vicesimo, et septimo anno] etc. Dicit ergo.
marg.| {a} In anno decimo] captivitatis Regis Ioachim, quando facta est transmigratio prima.
marg.| {b} Duodecimo mense, una die mensis] id est in prima die mensis {5. 100ra} duodecimi anni. {a}   Factum est verbum Domini ad me dicens, Fili hominis pone faciem tuam] vel (offirma)   [contra Pharaonem Regem Egypti] id est contra quemcumque Regem Egypti. Hoc enim nomine apud Egyptios solet Regia dignitas demonstrari : sicut apud Romanos, Cesares, et Augusti. Reges eorum appellantur a primo Caio Cesare, et secundo adoptivo eius Octaviano, qui postea Augustus est nominatus, et nota ordinem prophetie. In fine enim precedentis capituli factus est sermo ad Prophetam contra Sidonem, que ipsa in Phenicis litore constituta est. Nunc fit sermo ad Prophetam contra Egyptum, que ex alia parte Iudee in eodem litore constituta est, sicut dicit Hieronymus in originali. Dicit ergo.
marg.| {c} Pone faciem tuam contra Pharaonem Regem Egypti, et prophetabis de eo] que illi ventura sunt.
marg.| {d} Et de Egypto universa loqueris, et dices, Hec dicit Dominus Deus] que sequuntur, scilicet.
marg.| {e} Ecce ego ad te] puniendum, vel ; id est contra te, veniam scilicet [  O Pharao Rex Egypti, draco magne, qui cubas] vel   [qui sedes] secundum Septuaginta, id est resides.
marg.| {f} In medio fluminum tuorum] id est delectaris, et confidis in multitudine aquarum sicut draco. Notandum enim quod Nilus in septem capita dividitur, et ex illis multa fossata derivantur ad irrigandam terram.
marg.| Unde terra tota fortis erat pre multitudine fossatorum, sicut Frisia.
marg.| {g} Et dicis, Meus est fluvius] Ideo Pharaonem vocat draconem, quia terra Egypti abundat fluminibus, et aquis Nili.
marg.| Solent enim dracones habitare iuxta flumina, et in eis residere : ita Pharao in fluminibus terre sue confidebat, et in irrigatione Nili, nec pluvias de celo desiderabat, imo ex arrogantia dicebat [Meus est fluvius] Nilus scilicet quasi dicat : Ego sum Dominus Nili, per quem omnis copia mihi semper erit, nec deficere mihi aliquid poterit.
marg.| {h} Et, ego feci memetipsum] id est Mea prudentia sublimatus sum, et ditatus, et potens effectus, et sine alterius adiutorio me ipsum conservare possum, Alia littera habet   [Et ego feci eos] id est fluvios, sive rivos ipsius Nili. Vel [  Feci memetipsum] quasi dicat : Nullius indigeo, et nullum timeo. Pluat enim Deus si vult, et non pluat si non vult ; quia ego semper habebo aquas, que irrigabunt terram meam, et abundabo fructibus, et terre nascentibus.
marg.| {i} Et ponam frenum in maxillis tuis] cum venero scilicet ad te : id est Tuam superbiam, et iactantiam refrenabo, sicut freno domatur superbia equi.
marg.| Vel secundum aliam Litteram [Constringam laqueis os tuum] quo, scilicet magnifice loquebaris, id est Tuam iactantiam humiliabo.
marg.| Vel potest dici quod per hoc quod dicit [Ponam frenum in maxillis tuis] servat metaphoram draconis. Draco quidem frigidissimus est habitans in aquis, et est maximi corporis : quo libenter vescuntur Ethiopes ad temperandum calorem suum. Volentes autem eum capere, accipiunt gallinam, vel caponem bene coctum, et alligant eum summitati virge longe per funem, et accedentes ad locum, ubi habitat draco, superponunt perticam aquis.
marg.| Draco autem sentiens odorem accedit, quia libenter tales carnes comedit, et ita appropinquat ripe. Ille autem, qui tenet perticam, insilit super dorsum eius, et tenens gallinam ante os draconis, ducit ad locum, ubi commodius capi possit, quia semper sequitur odorem. Et hoc est [Ponam frenum in maxillis tuis] quia sicut equus ducitur freno : sic draco gallina quocumque vult insidens, potest duci, quasi dicat Pharaoni, Sic tu
prol.| Δ capieris ;
marg.| Mystice. {b} Fili hominis, pone faciem tuam contra Pharaonem Regem] etc. Ecce ego ad te Pharao Rex Egypti, draco magne, qui cubas in medio fluminum tuorum. Hoc dicitur de Diabolo, qui in divitibus, et deliciosis huius mundi cubat, et requiescit.
marg.| Unde Iob. 40.c. Sub umbra dormit in secreto calami, locis humentibus. Nota proprietates draconis, que bene competunt Diabolo. Draco enim maior est cunctorum serpentium, sive omnium animantium super terram, Iob. 41.d. de Behemoth seu Diabolo, Non est potestas super terram, que ei valeat comparari. Item a speluncis abstractus fertur in aerem, {5. 100rb} et concitat ipsum aerem, et inficit, et tempestatem ibi excitat : ita Diabolus spirituales viros, qui in aere sunt, quia eorum conversatio in celis est, tentatio concitat, et inficit.
marg.| Item si quem cauda ligaverit, occidit. Cauda Diaboli est repromissio penitendi in extremis, et hec repromissio multos perdidit, ut dicitur Sir. cap. 29.c.
marg.| Item cauda velum navis percutit, et submergit navem. Sic Diabolus velum navis, id est Prelatum Ecclesie percutit, et sic navem, id est Ecclesiam submergit, Iob. 24.a. Abstulerunt pro pignore bovem vidue.
marg.| Item insidiatur elephantis, et crura eorum nodis illigat, ac suffocatos perimit. Similiter et Diabolus elephantis, id est viris innocentibus, et castissimis insidiatur, et crura eorum nodis, id est perplexis tentationibus illigat.
marg.| Item draco ignivomus est, Iob. 41.b. De ore eius lampades procedunt, sicut tede ignis accense. Halitus eius prunas ardere facit, et flamma de ore egreditur.
marg.| Item alas habet aureas. Ale auree draconis sunt potentia et opulentia, Os. 4.d. Legavit eum Spiritus in alis suis, et confundentur a sacrificiis suis. Hec etiam possunt Diabolo adaptari qui dicitur draco, Ps. 73. Tu confregisti capita draconum in aquis.
marg.| Item Is. 51.d. Numquid non tu percussisti superbum, vulnerasti draconem ?
marg.| Item Ps. 103. Draco ille quem formasti ad illudendum ei. Sancti enim illudunt ei, qui eius non ignorantes astutias, ut dicit Apostolus 2Cor. 2.c. Cavent eas aliisque cavendas docent.
marg.| Unde Iob. 40. Numquid illudes ei quasi avi ?
marg.| {g} Et dicis, Meus est fluvius : et, Ego feci memetipsum] Ita suggerit Diabolus multis, dicens eis, quod ipse est Dominus fluviorum, id est rerum delectabilium. Unde etiam Domino ausus est dicere Mt. {c}. 4.b. Hec omnia dabo tibi, si pronus in terra adoraveris me. Diabolus etiam suggessit manicheis, ut crederent eum esse creatorem omnium visibilium, et ab alio non esse factum, sed eternum.
marg.| Item draco magnus potest dici aliquid potens dives, et superbus, qui cubat in fluminibus Egypti, id est in delectabilibus huius mundi, et in eis submergitur. Et nota, quod talis dicit, Meus est fluvius. Cupidus enim dicit divitias esse suas, et propter eum factas ; deliciosus delicias, superbus honores et gloriam.
marg.| Et hoc est, quod dicunt mali Sap. 2.b. Utamur creatura tamquam in iuventute celeriter : quoniam hec est pars nostra, et hec est sors. Dicunt etiam istud quod sequitur, Ego feci memetipsum : quia bona sua sibi attribuunt, et se exaltatos ex conscientia sua dicunt.
marg.| Sed contra dicit Apostolus 1Cor. 4.b. Quid habes, quod non accepisti ? si autem accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis ? Sequitur.
marg.| {i} Et ponam frenum in maxillis tuis] Hoc est, quod Dominus refrenat iactantiam, et superbiam Diaboli ; et similiter aliorum potentium, et divitum huius mundi, qui habent os loquens ingentia.
marg.| Vel maxille Diaboli sunt detractores, et adulatores, per quos loquitur Diabolus : vel gulosi. Vel maxille eius sunt suggestiones, et tentationes eius, quibus loquitur Diabolus ad animam. Sed Dominus in maxillis eius frenum ponit : quia eius tentationes refrenat, et diminuit. Unde Iob. 38. Quis conclusit ostiis mare, quando erumpebat quasi de vulva procedens ? Et postea sequitur, Circumdedi mare terminis meis,
prol.| Θ et posui
marg.| Vel potest exponi a superioribus de Potente aliquo, qui dicitur draco magnus deseviens in omnes cauda sua, id est sequela sua, et parentela, De isto dicitur.
marg.| {i} Et ponam frenum in maxillis tuis] id est Puniam in te peccatum gulositatis, et devorationis. Omnia enim devorant, et devastant, et rapiunt. Maxillas enim suas ita dilatant, quod usque ad quatuor vel quinque leucas omnia comedunt, sicut patet de Prelatis, qui quando sunt in uno loco quasi causa visitationis, mandant Sacerdotibus usque ad quatuor, vel quinque leucas, quod mittant eis procurationes suas. Monstrosi sunt isti, immo plus quam monstrosi, qui ita dilatant labia sua. In nullo enim genere rerum, vel monstrorum invenitur tanta dilatatio
prol.| * labiorum
marg.| {5. 100va} Δ capieris, et deducam te ubi occideris.
marg.| {a} Et agglutinabo pisces fluminum tuorum squamis tuis] Septuaginta   [pennis] Nota quod draco lucidas habet squamas, et quasi argenteas, et ideo pisces congregantur ad eas, quia libenter conveniunt in pulchro, et sereno.
marg.| Item draco semper querit maiorem copiam aquarum, maxime in Estate, quando aque decrescunt : Ideo pisces qui similiter profunditatem aquarum querunt, ad draconem congregantur : sic Duces Egyptii, et Principes secuti sunt Pharaonem, per confidentiam ei inherentes.
marg.| {b} Et extraham te de medio fluminum tuorum] Non enim in medio terre Egypti, ubi terra fortis est pre multitudine aquarum, destructus fuit Pharao, sed in extremitate Egypti ubi obviavit Nabuchodonosor.
marg.| {d} Et universi pisces tui] id est Principes, et Duces tui : vel universi subditi tui.
marg.| {e} Squamis tuis adherebunt] id est ita adherebunt tibi, sicut pisces adherent squamis draconis ; et sic tecum capientur a Nabuchodonosor. Nota quod sicut pisces adherent squamis draconis propter luciditatem, et argenteum splendorem : ita milites, et Principes adherent Regi propter divitias eius, et honorem.
marg.| {f} Et proiiciam te in desertum] Loquitur secundum metaphoram draconis, qui extractus de aquis proiicitur in terram aridam, quam suo flatu fecerat desertam. Dicitur enim, quod terram, circa quam residere solet draco, flatu suo reddit aridam, et desertam.
marg.| {g} Et omnes pisces fluminis tui] etc. ita morientur, quia piscis moritur extra aquam.
marg.| Et est sensus, quod Pharao egressus de fluminibus suis, id est de terra sua aquosa, et Duces eius, a Nabuchodonosor deiecti sunt in campestribus Egypti, in extremitatibus scilicet ipsius Egypti, Hieronymus aliam habet Litteram, et aliter punctat.
marg.| {f} Ut proiiciam te] vel   [deponam velociter in desertum, et omnes pisces fluminis tui, super faciem terre] sive   [campi tui cades] In expositione autem dicit Hieronymus Cades, inquit, super faciem campi, vel terre tue, eo quod Egyptus campestris provincia sit. Sequitur.
marg.| {h} Non colligeris] in prelio, quia eius exercitus non unanimiter bellum est aggressus.
marg.| {i} Neque congregaberis] sed diviso exercitu cito devastaberis. Vel.
marg.| {h} Non colligeris, neque congregaberis] in sepulchro tu, neque tui ; quia insepulti remanserunt occisi a Chaldeis. Unde subdit.
marg.| {k} Bestiis terre, et volatilibus celi dedi te ad devorandum] id est dabo cadaver tuum, et tuorum bestiis, et avibus, ad Litteram. Vel bestias, et aves vocat Chaldeos propter superbiam, et crudelitatem. {l}   Et scient omnes habitatores Egypti, quia ego Dominus] qui sic iudico, et que comminatus sum, impleo. Sequitur.
marg.| {m} Pro eo quod fuisti baculus arundineus] etc. Secunda pars ; ubi tangitur causa specialis destructionis Egypti, Ipsi enim fecerunt Israel confidere in se, et rumpere iuramentum contra Nabuchodonosor, et non protexerunt eos. Et hoc est, quod dicit   [Pro eo, quod fuisti baculus arundineus domui Israel] Hieronymus vel   [virga arundinea] Baculus quidem fuisti, auxilium, et sustentationem promittendo ; sed arundineus fuisti in solvendo.
marg.| {n} Quando] scilicet   [apprehenderunt te manu] Hieronymus   [sua] id est quando auxilium tuum in sua necessitate imploraverunt. {o}   Et confractus es] id est defecisti eis.
marg.| {p} Et lacerasti omnem humerum eorum] id est fortitudinem, id est Causa fuisti destructionis eorum, quia eos a spe auxilii divini retraxisti, et in te sperare fecisti, quos iuvare non potuisti.
marg.| {q} Et dissolvisti omnes renes eorum] id est timorem eis incussisti. Timore enim dissolvuntur renes. Videntes enim fortes Iuda Egyptios esse devictos a Chaldeis, perterriti sunt, et timore confracti. {r}   Et innitentibus eis super te] per confidentiam. {s}   Comminutus es] per impotentiam, quia etiam Nabuchodonosor prius succubuisti. Quia ergo
prol.| Δ ita fecisti :
marg.| {5. 100vb} Θ et posui vectem, et ostia. Et dixi, Hucusque venies, et non procedes amplius, et hic confringes tumentes fluctus tuos. Dominus enim non sinit tribulationem, vel tentationem crescere quantum Diabolus vellet, sed quantum homo sufferre potest. Unde 1Cor. 10.c. Fidelis est Deus qui non patietur vos tentari supra id quod potestis : sed faciet cum tentatione proventum, ut possitis sustinere. Et hoc est, quod dicitur Is. 37.f. Ponam circulum in naribus tuis, et frenum in maxillis tuis. Item post Iudicium Dominus frenum maxillis Diaboli imponet, quando ei facultatem tentandi, et decipiendi omnino auferet. Tunc enim tempus erit non tentationis, sed punitionis.
marg.| {a} Et agglutinabo pisces fluminum tuorum squamis tuis] id est divites cupidos, et curiosos qui in presenti vixerunt in fluminibus divitiarum, et deliciarum, adherere faciam squamis penarum tuarum. Squame enim coniuncte sunt, ita et pene Diaboli.
marg.| {b} Et extraham te de medio fluminum tuorum] id est de potestate mundanorum, in quibus modo regnat Diabolus, et imperat eis tamquam servis.
marg.| {d} Et universi pisces tui squamis tuis adherebunt] Multi modo adherent Diabolo.
marg.| Unde cum Diabolus trahetur ad Infernum, trahentur cum ipso. Squame enim Diaboli, quibus adherent homines modo, sunt delicie, et divitie, que nitentes, et argentei coloris sunt, sicut squame draconis.
marg.| Sed per istas squamas, quibus adherent, trahuntur ad penas eternas. Unde subdit.
marg.| {f} Et proiiciam te in desertum] id est in Infernum, ubi deficit omne bonum.
marg.| {g} Et omnes pisces fluminis tui super faciem terre cadent] id est gehenne, que dicitur terra a tritione, quia ibi teruntur damnati. Terra ista est tenebrosa, et operta mortis caligine, Iob. 10.d.
marg.| * labiorum. {a} Et agglutinabo pisces fluminum tuorum squamis tuis] Pisces qui dilatantur, et vivunt in aquis sunt homines qui volunt vivere in deliciis. Et isti sequuntur curias, sicut dicitur Mt. 11.a. Qui mollibus induuntur, in domibus Regum sunt. Isti adherent squamis draconis, que argentee sunt, et lucide. Non enim adherent Potentibus, vel Prelatis, nisi pro honoribus eorum, et divitiis. Mel musce ; lupi cadavera ; predam sequitur turba ista, non hominem. Sed qui adherent modo draconi in deliciis, et vitiis, postea adherebunt ei in tormentis, et penis. Unde sequitur.
marg.| {b} Et extraham te] o draco cum piscibus tuis.
marg.| {c} De medio fluminum tuorum] in morte scilicet, id est de abundantia temporalium, secundum quod dicitur Lc. 12.c. Stulte hac nocte animam tuam repetent a te.
marg.| {d} Et universi pisces tui squamis tuis adherebunt] id est sequentur te : quia adherent tuis peccatis per consensum, vel tuis divitiis per affectum.
marg.| {f} Et proiiciam te in desertum] Inferni, ubi nullum bonum invenies, quia hic recepisti bona in vita tua, Lc. 16.g.
marg.| {g} Et omnes pisces fluminis tui super faciem terre cadent] id est Qui tecum fuerunt in flumine delectationis, tecum cadent, et morientur in terra tenebrarum, et caliginis, et mortis.
marg.| {h} Non colligeris] ad unitatem Sanctorum hic per gratiam.
marg.| {i} Neque congregaberis] in futuro ad eorum gloriam. Sed contra.
marg.| {k} Bestiis terre, et volatilibus celi dedi te ad devorandum] id est Demonibus ad puniendum qui dicuntur bestie per crudelitatem, de quibus Ps. 75. Ne tradas bestiis animas confitentes tibi. Et Ier. cap. 6.f. Crudelis est, non miserebitur. Dicuntur etiam aves propter superbiam, et elationem, vel propter discursus facilitatem. Unde Mt. cap. 13.a. Volucres celi comederunt illud.
marg.| {l} Et scient omnes habitatores Egypti] per penam   [quia ego Dominus] Oculos enim, quos culpa claudit, pena aperit, ut dicit Gregorius Sequitur.
marg.| {m} Pro eo quod fuisti baculus arundineus domui Israel, quando apprehenderunt te manu, et confractus es, et lacerasti omnem humerum eorum, et dissolvisti omnes renes eorum, et innitentibus eis super te comminutus es]
prol.| * Propterea
marg.| {5. 101ra} Δ ita fecisti. {a} Propterea hec dicit Dominus Deus] etc. Nota quod Egyptios comparat baculo arundineo propter arundines, que abundant ibi ex copia aquarum. Simile habetur Is. 36.b. Ecce confidis super baculum arundineum confractum istum, super Egyptum : cui, etc. Nota etiam, quod non comminatur Egypto, quia adversaria fuerit Israeli : sed quia dum magna promitteret, a Dei eos auxilio separavit. Dicit ergo :
marg.| {b} Ecce ego adducam super te] etc. Chaldeorum.
marg.| {c} Et interficiam de te hominem, et iumentum] Id est homines, et iumenta, ad litteram.
marg.| {d} Et erit terra Egypti] etc. Hieronymus   [Erit terra Egypti in desertum] sive   [perditio et solitudo] id est vacuabitur non solum ab hominibus, et iumentis, sed etiam deserta erit a fructibus.
marg.| {e} Et] sic   [scient] id est experientur Egyptii.
marg.| {f} Quia ego Dominus] qui hoc eis faciam. {g}   Pro eo, quod dixeris] etc. Tertia pars ubi ponitur destructio totius terre Egypti, Regisque arrogantia in causa esse ostenditur. Unde dicit. {g}   Pro eo, quod dixeris] o tu Pharao, vel tu Egypte. Vel   [dixerit] Pharao, scilicet vel Egyptus   [Meus est fluvius et ego feci eum] id est quia tu ita te Deo coequasti quasi esses dominus aquarum, et fluviorum, sicut Deus est dominus pluviarum : et ad voluntatem tuam irrigares fluviis tuis terram tuam, sicut Dominus pluviis suis irrigat terram suam Iudeam. Quia ergo ita blasphemasti : {h}   Idcirco ecce ego ad te] veniam puniendum, qui te dixisti creatorem. {i}   Et ad flumina tua] que dixisti a te creata, et dissipabo ea ita, ut pereat abundantia Egypti, que ex fluminibus erat. {k}   Daboque terram Egypti] etc. que est terminus Egypti ex una parte. {l}   Usque ad terminos] etc. ubi alius terminus est Egypti, quasi dicat Omnem Egyptum dissipabo ab uno termino usque ad alium. Turris Syenes castrum quoddam est. {m}   Non pertransibit eam] etc. id est deserta erit quadraginta annis. Per hoc innuitur peccatum Egyptiorum propter quod destructi sunt, minus esse peccato Iudeorum, vel Tyriorum : quorum captivitas per Septuaginta annos duravit. {n}   Daboque terram Egypti] etc. id est sicut alias terras, Palestinam scilicet et Idumeam, et Moab ; et alias regiones contra quas supra vaticinatum est. {o}   Et civitates eius] dabo scilicet desertas. {p}   In medio urbium subversarum] id est sicut alias urbes predictarum regionum.   [Et erunt desolate quadraginta annis] {q}   Et dispergam Egyptios in nationes] diversas. {r}   Et ventilabo eos] quasi paleas   [in terras] {s}   Quia hec dicit Dominus Deus] qui clemens est, et misericors. {t}   Post finem] etc. Continua sic : Dico quod desolate erunt civitates   [Egypti quadraginta annis, et non plus]  : Hec enim dicit Dominus Deus, post finem quadraginta annorum congregabo   [Egyptum de populis, in quibus dispersi fuerant] id est ad quos sponte confugerant antequam a Chaldeis caperentur.
marg.| {x} Et reducam captivitatem Egypti] id est eos qui violenter captivi ducti fuerant a Chaldeis. {y}   Et collocabo eos in terra
prol.| Δ Phatures]
marg.| * Propterea hec dicit Dominus Deus] etc. In summa, sensus est quod Pharao, id est Diabolus decipit hominem per carnalem voluptatem, vel prosperitatem quamcumque secularem quam ei promittit, que prosperitas, vel voluptas per baculum arundineum intelligitur propter vanitatem, levitatem, instabilitatem, vacuitatem, fragilitatem, et quia in luto crescit. Iste baculus quando apprehenditur, tunc frangitur : sic prosperitas, vel voluptas, quando magis ab homine tenetur, et possideri videtur, tunc subito elabitur, sicut patet de Nabuchodonosor, qui cum ambularet in aula Babylonis dicens, Nonne hec est Babylon civitas magna, quam edificavi in domum regni, in robore fortitudinis mee, et in gloria decoris mei ? Vox de celo ruit, Tibi dicitur Nabuchodonosor Rex, Regnum tuum transiit a te. Et eadem hora sermo Dei completus est, ut dicitur Dn. 4.f. Et habetur etiam simile de divite Lc. 12.c. Et hoc est quod dicitur Iob. 5.d. In abundantia ingredieris sepulchrum. Quando enim homo magis abundat, et magis domos, et palatia edificat ; tunc subito moritur.
marg.| {5. 101rb} Baculus enim in quo confidebat, frangitur, id est sanitas corporis, et voluptas, et prosperitas, que credebat semper esse duratura. Lacerat autem iste baculus humerum, id est fortitudinem corporis, et dissolvit renes, id est affectiones mentis. Sicut patet de cupidis, qui ita se totos et mente, et corpore, in temporalia bona proiiciunt, quod utrumque amittunt, et corde et corpore tabescunt. Proiiciunt enim in terram intima sua, sicut dicitur Eccl. 10.b. et Os. 10.a. Divisum est cor eorum, nunc interibunt. Item humerus laceratur per impatientiam ; renes dissolvuntur per luxuriam. Contra quod dicitur Lc. 12.e. Sint lumbi vestri precincti. Ex. 12.b. Renes vestros accingetis. Et Ephes. 6.c. State succincti lumbos mentis vestre in veritate. Item renes dissolvuntur timore, quando homines vane timent, quod non est timendum. Ps. 13. Ibi trepidaverunt timore, ubi non erat timor. Item Iob. 15.c. Sonitus terroris semper in auribus eius. Hec omnia mala predicta facit prosperitas mundi, vel voluptas innitentibus super eam. Et ideo Dominus Egypto comminatur dicens, {a} Propterea hec dicit Dominus Deus] etc. Nota in summa, quod istud potest exponi et in malo, et in bono. Gladius enim Domini est mors, vel sententia damnationis : quem inducit Dominus super Egyptum, id est super mundum ; et occidit homines, et iumenta, id est Clericos et Laicos sapientes et idiotas, peccantes ex industria, et peccantes ex ignorantia.
marg.| Vel de gladio penitentie, vel de gladio spiritus, quod est verbum Dei, potest exponi, quo peccatores interficiuntur, ut iam sint mortui peccato, et vivant Deo, Fluminaque Egypti desiccantur, et terra in solitudinem redigitur gladioque dissipatur, cum per penitentiam homo humorem concupiscentie in se desiccat, et fructus malorum operum a terra sua resecat, et omnia male edificata destruit, et dissipat gladio discipline.
marg.| Et hoc a turre Syenes usque ad terminos Ethiopie. Syene interpretatur gyrus ; et omnis malitia est quasi gyrus. Unde Ps. 11. In circuitu impii ambulant. Et 1Rg.25.e. dicit Abigail. Porro anima inimicorum Domini mei rotabitur quasi in impetu, et circulo funde.
marg.| Terra ergo Egypti desolatur, et destruitur a gyro malitie usque ad terminos Ethiopie, id est humilitatis, et penitentie. Ethiopia enim interpretatur caligo, vel tenebre. Penitentia etiam debet fieri in occulto, non in aperto ad ostentionem.
marg.| Vel aliter per Ethiopiam intelligitur caligo ignorantie, per turrem Syenes, opus malitie. Tunc regio Egyptus destruitur in bono, quando et malitia eius obruitur per gratiam ; et ignorantia impugnatur per doctrinam. Et nota quod dicit hic de Egypto. Non habitabitur quadraginta annis. Et postea sequitur, Post finem quadraginta annorum congregabo Egyptum de populis, in quibus dispersi fuerant, et reducam captivitatem Egypti, et collocabo eos in terra Phatures, in terra nativitatis sue. Per quadraginta, qui numerus est penitentie, tota vita presens intelligitur, per quam penitentie opera agere debemus. Et ideo Egyptus quadraginta annis deserta esse dicitur, quia per totam vitam nostram mundum istum quasi desertum habere, et reputare debemus. Post finem autem quadraginta annorum Egyptii congregantur ad terram nativitatis sue, quia veri penitentes post finem huius vite congregantur ad terram felicitatis eterne, ad quam habendam orti, et facti sunt.
marg.| Terra enim Phatures est celestis patria, in qua est panis vivus qui de celo descendit, qui hic conculcatur a porcis, id est Christus. Phatures enim interpretatur panis conculcatus.
marg.| Istud etiam potest aliter exponi, ut sit thema in Quadragesima. {t} Post finem quadraginta annorum] id est quadraginta dierum penitentialium, quia sicut dicitur supra 4.b. diem pro anno computat Deus.
marg.| {u} Congregabo Egyptum] etc. Dominus enim peccatores
prol.| Θ post finem
marg.| {5. 101va} Δ Phatures] que est terra optima Egypti. Phatures autem est urbs metropolis Egypti. {a}   In terra nativitatis sue] id est de qua orti sunt, et unde profecti sunt. {b}   Et erunt ibi in regnum humile inter cetera regna] quasi dicat Non in pristinam superbiam restituentur, neque in similem pompam. {c}   Et erit humillima] Egyptus, vel captivitas reducta, id est vilis, et aliis nationibus subdita. Hieronymus punctat ita :   [Et erunt in regnum humile] sive   [in principatum] secundum Septuaginta   [Inter regna cetera erit humillima] {d}   Et non] etc. eis imperando, et subiiciendo, et tributa exigendo.
marg.| {e} Et imminuam eos, ne imperent Gentibus] id est Potentiam eorum, et numerum etiam eorum ad paucitatem redigam, ne velint dominari, et opprimere alias Gentes, sicut prius.
marg.| {f} Neque erunt ultra] etc. id est Non facient domum Israel confidere in se.
marg.| {g} Docentes iniquitatem] hanc scilicet. {h}   Ut fugiant] a Deo, id est auxilium Dei relinquant. {i}   Et sequantur eos] id est ipsorum auxilium. Vel, {g}   Docentes iniquitatem] infringendi promissum, vel violandi iuramentum. {h}   Ut fugiant] a Chaldeis, rumpentes fedus. {i}   Et sequantur eos] id est seipsos {k}   Et scient] etc. Hoc iam tertio dicitur. {l}   Et factum est] etc. transmigrationis.   [In primo, in vicesima mensis] Hieronymus habet   [in una mensis] die scilicet.
marg.| {m} Factum est verbum Domini] etc. Et est hic quarta pars, ubi ostenditur quare data sit Egyptus Nabuchodonosor, pro mercede scilicet operis quo laboraverat in Tyro. Et nota quod (sicut in principio capituli dictum est) ideo predicte visioni hanc copulat, quia est de eodem de quo prior, scilicet de Egypto, licet ista visio vicesimo septimo anno facta sit, et postea decimus, et duodecimus, et vicesimus quintus annus ponantur : sicut crebro etiam fit in Ieremia, ut prepostero ordine tempora Regum describantur. Prius enim Sedechie in quibusdam gesta referuntur, quam Ioachin, qui ante eum fuit. Sed adhuc queritur quomodo dicatur facta fuisse hec visio de Egypto in vicesimo septimo anno, cum parum post mortem Godolie subversa sit Egyptus : mors autem Godolie precessit vicesimum septimum annum. Godolias enim mortuus est satis cito post destructionem Hierusalem, que in undecimo anno combusta est. Ad hoc dicendum est, quod in veritate prius destructa est Egyptus a Nabuchodonosor quam facta sit ista visio : quia (sicut dicit Magister in Historiis ) post mortem Ieremie Prophete anno quinto eversionis Hierusalem (ipse est sedecimus annus transmigrationis, et vicesimus quartus regni Nabuchodonosor) descendit Nabuchodonosor in Syriam inferiorem et obtinuit eam. Moabitas quoque et Ammonitas subiugavit sibi, et tandem intravit in Egyptum, eamque subvertit, et Regem, qui tunc erat in ea, occidit, aliumque in ea constituens, denuo Iudeos, qui ibi confugerant, captivos duxit in Babylonem. Et ita prius destructa est Egyptus, quam facta sit ista visio. Unde destructio Egypti non revelatur hic Prophete, sed causa et ratio facti, quia scilicet data est Nabuchodonosor pro mercede. Unde, in summa, potest notari in hoc capitulo triplex ratio destructionis Egypti. Primo, quia Iudeos falsa confidentia deceperant, et a Dei auxilio retraxerant. Secundo, quia superbi erant, et se iactantes efferebant. Tertio, quia Dominus Egyptum dare Nabuchodonosor pro mercede volebat. Dicit ergo :
marg.| {n} Fili hominis, Nabuchodonosor Rex Babylonis fecit servire exercitum suum] mihi, scilicet. {o}   Servitute magna adversus Tyrum] in oppugnatione, scilicet Tyri, ut impleret voluntatem meam. {p}   Omne caput] id est omnium caput, vel totum caput.
marg.| {q} Decalvatum] est [  et omnis humerus] id est omnium humerus   [depilatus est] gestantium, scilicet cophinos terre, et lapides, et ligna ad implendum mare.
marg.| {5. 101vb} {r} Et] tamen licet ita laboraverit   [merces non est reddita ei, neque exercitui eius de Tyro pro servitute, qua servivit mihi adversus eam] Nota quod (sicut dicit Hieronymus) Nabuchodonosor, cum oppugnaret Tyrum, et non posset adiungere machinas ad muros eius propter mare, iussit infinitam multitudinem exercitus sui, saxa et aggerem comportare. Videntes autem Tyrii Nabuchodonosor, et exercitum eius appropinquantes sibi, ita ut muri eorum iam quaterentur ictibus lapidum, quicquid pretiosum habuerunt in vestibus, sive auro et argento, et varia supellectili, impositum navibus ad insulas asportari fecerunt : ita ut capta urbe nihil dignum labore suo inveniret Nabuchodonosor. Sed quia Dei in hac parte obedierat voluntati, post aliquot annos captivitatis Tyre datur ei Egyptus. Et hoc est quod dicit : {s}   Propterea hec dicit Dominus Deus, Ecce ego dabo Nabuchodonosor Regem Babylonis in terra Egypti, et accipiet multitudinem eius] id est multum populum quem ducet captivum. {t}   Et depredabitur manubias eius] Manubie sunt spolia vel rapine, sive res de preda manu collecte. Et dicuntur manubie quasi manuvie, vel manucapie, quia ad manum veniunt, et manu capiuntur.
marg.| {u} Et diripiet spolia eius, et (hoc) erit merces exercitui illius et operi, quo servivit adversus eam] Aliqui habent   [pro quo] id est pro qua re, id est pro qua mercede. Et est hic argumentum, quod existens in mortali meretur temporalia. Contra: Augustinum: Peccator non est dignus pane quo vescitur. Solutio : Peccator nihil meretur ex condigno, sed potius ex congruo, et hoc est, ex misericordia Dei, non pro opere suo.
marg.| {x} Dedi ei terram Egypti pro eo, quod laboraverit mihi in Tyro, ait Dominus Deus] Tyrus enim meruerat destrui pro iniquitate sua in Iudeos, et ita Nabuchodonosor servivit Domino destruendo eam, et ideo data est ei Egyptus.
marg.| {y} In die illo] quo scilicet Egyptus capta fuerit.
marg.| {z} Pullulabit cornu domui Israel] id est regnum, vel genus regium. Et dicit (pullulabit) quia Ioachin in captivitate existens genuit Salathiel, et Salathiel Zorobabel, sub quo redierunt Iudei. Istud magis mystice exponitur de Christo, secundum quod etiam vult Hieronymus {a}   Et cibi dabo] o Propheta.
marg.| {b} Apertum os] etc. id est Vaticinium tuum opere esse completum aperte ostendam : ut iam dicta tua non sint dubia, sed certa, et aperta, quia cernentur opere perpetrata.
marg.| {c} Et scient] quicumque audierint, que ego locutus sum.
marg.| {d} Quia ego Dominus] cuius dixisse, fecisse est.
marg.| Θ post finem penitentie congregat ad panem Eucharistie : qui tamen panis conculcatur ab illis qui eum recipiunt indigne. Nota quod postea dicitur in fine capituli.
marg.| {y} In die illo pullulabit cornu domui Israel] id est fortitudo fidelium, quia quanto fortitudo Egypti, id est amor mundi decrescit, tanto magis crescit fortitudo spiritualis. Unde Is. 40.b. Qui sperant in Domino, mutabunt fortitudinem. Vel regno Egypti destructo oritur cornu domus Israel, id est regnum Christi : quia destructo regno peccati, regnat gratia.
marg.| {a} Et tibi dabo os apertum in medio eorum] Nato enim Ioanne aperitur os Zacharie : Ita orta gratia in anima potest aperiri os Predicatoris. Et nota ordinem. Prius destruitur Egyptus ; post pullulat cornu Domini ; tertio os aperitur. Prius enim declinandum a malo ; secundo fortiter agendum est bonum, et sic potest postmodum Predicator aperire os.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ez. Capitulum 29), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 13/01/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=37&chapitre=37_29)
Signaler un complément d'information

Notes :