Hugo de Sancto Caro

Capitulum 32

Numérotation du verset Ez. 32,1 

Et factum est duodecimo anno in mense duodecimo in una
mensis factum est verbum Domini ad me dicens
Numérotation du verset Ez. 32,2 

fili hominis assume lamentum super pharao regem Egypti
et dices ad eum leoni
gentium
assimilatus es
et draconi
qui est in mari et ventilabas
cornu
in fluminibus tuis et conturbabas aquas
pedibus tuis et conculcabas flumina eorum
Numérotation du verset Ez. 32,3 

propterea hec dicit Dominus Deus expandam super te rete meum
in multitudine populorum multorum
et extrahent te in sagena mea
Numérotation du verset Ez. 32,4 

et proiciam te
in terram super faciem agri abiciam te
et habitare faciam super te
omnia volatilia celi
et saturabo de te bestias universe terre
Numérotation du verset Ez. 32,5 

et dabo carnes tuas
super montes et implebo colles tuos
sanie tua
Numérotation du verset Ez. 32,6 

et irrigabo terram pedore sanguinis tui
super montes et valles implebuntur ex te
Numérotation du verset Ez. 32,7 

et operiam cum extinctus fueris celos
et nigrescere faciam
stellas eius
solem nube tegam et luna non dabit lumen suum
Numérotation du verset Ez. 32,8 

omnia luminaria celi merere faciam super te et dabo tenebras super terram tuam
dicit Dominus Deus
Numérotation du verset Ez. 32,9 

et irritabo cor populorum multorum
cum induxero contritionem tuam in gentibus super terras quas nescis
Numérotation du verset Ez. 32,10 

et stupescere faciam super te
populos multos
et reges eorum
horrore nimio formidabunt super te
propter universas iniquitates quas operatus es1
1 propter universas iniquitates quas operatus es] om. Weber
cum volare ceperit gladius meus
super facies eorum
et obstupescent repente
singuli pro anima sua in die ruine sue
Numérotation du verset Ez. 32,11 

quia hec dicit Dominus Deus gladius regis Babylonis veniet tibi
Numérotation du verset Ez. 32,12 

in gladiis fortium
deiciam multitudinem tuam
inexpugnabiles gentes omnes hee
et vastabunt superbiam Egypti et
dissipabitur multitudo eius
Numérotation du verset Ez. 32,13 

et perdam omnia iumenta eius
que erant super aquas plurimas
et non conturbabit eas pes hominis ultra neque ungula iumentorum turbabit eas
Numérotation du verset Ez. 32,14 

tunc purissimas reddam
aquas eorum
et flumina eorum quasi oleum
adducam ait Dominus Deus
Numérotation du verset Ez. 32,15 

cum dedero terram Egypti desolatam
deseretur autem terra a plenitudine sua quando percussero omnes habitatores eius et
scient
quia ego Dominus
Numérotation du verset Ez. 32,16 

planctus est et plangent eum
filie gentium
plangent eum
super Egypto et super multitudine eius
plangent eum ait Dominus Deus
Numérotation du verset Ez. 32,17 

et factum est in duodecimo anno
in quinta decima mensis
factum est verbum Domini ad me dicens
Numérotation du verset Ez. 32,18 

fili hominis cane lugubre super multitudine Egypti
et
detrahe eam ipsam
et filias gentium robustarum ad terram ultimam
cum his qui descendunt in lacum
Numérotation du verset Ez. 32,19 

quo pulchrior
es descende
et dormi cum incircumcisis
Numérotation du verset Ez. 32,20 

in medio interfectorum gladio cadent gladius datus est attraxerunt eam
et omnes populos eius
Numérotation du verset Ez. 32,21 

loquentur ei potentissimi robustorum de medio inferni
qui cum auxiliatoribus eius descenderunt et dormierunt incircumcisi interfecti gladio
Numérotation du verset Ez. 32,22 

ibi Assur et omnis multitudo eius
in circuitu illius sepulchra eius omnes interfecti
et qui
ceciderunt gladio
Numérotation du verset Ez. 32,23 

quorum data sunt sepulchra in novissimis laci
et facta est multitudo eius per gyrum sepulchri eius universi interfecti cadentesque gladio qui dederant quondam formidinem in terra viventium
Numérotation du verset Ez. 32,24 

ibi Elam
et omnis multitudo eius per gyrum sepulchri sui omnes hii interfecti ruentesque gladio
qui descenderunt
incircumcisi
ad terram ultimam
qui posuerunt
terrorem suum in terra viventium et portaverunt ignominiam suam
cum his qui descendunt
in lacum
Numérotation du verset Ez. 32,25 

in medio interfectorum
posuerunt cubile eius in universis populis eius
in circuitu eius sepulchrum illius omnes hii incircumcisi
interfectique gladio dederant enim terrorem in terra viventium et portaverunt ignominiam suam
cum his qui descendunt
in lacum in medio interfectorum positi sunt
Numérotation du verset Ez. 32,26 

ibi Mosoch
et Tubal
et omnis multitudo eius
in circuitu illius sepulchra eius omnes hii incircumcisi interfectique et cadentes gladio quia dederunt
formidinem suam in terra viventium
Numérotation du verset Ez. 32,27 

et
non dormient cum fortibus
cadentibusque
et
incircumcisis qui descenderunt
ad infernum
cum armis suis
et posuerunt gladios suos sub capitibus suis
et fuerunt iniquitates eorum
in ossibus eorum
quia terror
fortium
facti sunt in terra viventium
Numérotation du verset Ez. 32,28 

et tu
ergo in medio incircumcisorum contereris
et dormies
cum interfectis gladio
Numérotation du verset Ez. 32,29 

ibi Idumea et reges eius omnes duces eius qui dati sunt cum exercitu suo cum interfectis gladio et qui cum incircumcisis
dormierunt et cum his qui descenderunt in lacum
Numérotation du verset Ez. 32,30 

ibi principes aquilonis omnes
et universi venatores
qui deducti sunt cum interfectis paventes et in sua fortitudine confusi qui dormierunt incircumcisi cum interfectis gladio et portaverunt confusionem suam
cum his qui descenderunt2
2 descenderunt] descendunt Weber
in lacum
Numérotation du verset Ez. 32,31 

vidit eos
pharao et consolatus est
super universa multitudine sua
que interfecta est gladio pharao et omnis exercitus eius ait Dominus Deus
Numérotation du verset Ez. 32,32 

quia
dedi terrorem meum in terra viventium et dormivit
in medio incircumcisorum cum interfectis gladio pharao et omnis multitudo eius
ait Dominus Deus

Capitulum 32

Numérotation du verset Ez. 32,1 
marg.| {5. 106ra} Et factum est duodecimo anno, in mense duodecimo] etc. Superius in precedenti capitulo gloriam Assur et deiectionem determinaverat : ut similia passurum Pharaonem Regem Egypti significaret. Unde et ipsum capitulum in pena Pharaonis concluditur. In hoc autem capitulo destructionem ipsius Pharaonis prosequitur. Et dividitur hoc capitulum in quinque partes. Primo ostenditur sub metaphora leonis et draconis, Pharao et populus eius extrahendus de Egypto, et interficiendus. Secundo destructio totius prosperitatis eius, et planctus quem faciunt super eum, determinatur ibi   [Et operiam cum extinctus fueris, celos, et nigrescere faciam stellas] etc. Tertio metaphora, quam dixerat, exponitur ibi   [Gladius Regis Babylonis veniet Quarto Prophete precipitur quod assumat lamentum super Egyptios pro descensu eorum ad Inferos, ibi   [Et factum est in duodecimo anno, in quinta decima mensis, etc.   Fili hominis carmen lugubre] etc. Quinto, quam societatem habiturus sit apud Inferos, determinat ibi   [Assur et omnis multitudo eius] etc. Dicit ergo.
marg.| {a} Et factum est duodecimo anno] a transmigratione.
marg.| {b} In mense duodecimo, in una die mensis] id est prima, ut Interl. Et nota quod semper vel sepe fiebat verbum Domini ad eum in Neomenia. {c}   Factum est verbum Domini ad me dicens, Fili hominis assume lamentum] id est lamentabilem metaphoram leonis et draconis. {e}   Super Pharaonem Regem Egypti] Pharao nomen est Regie dignitatis apud Egyptios.
marg.| {f} Et dices ad eum, Leoni Gentium] multarum, non unius Gentis, id est vastanti Gentes multas : vel qui vastetur a multis Gentibus. {g}   Assimilatus es] o tu Pharao.
marg.| {h} Et draconi qui est in mari] Draco in flumine et in mari tempestatem excitat et commovet, et pisces devorat : sic Pharao discordias et turbationes concitabat in Gentibus, et eas opprimebat ; et ideo comparatur Draconi. Hieronymus dicit quod ideo Pharao comparatur leoni et draconi, quia Dominus erat terre et aquarum, id est Egypti, que est campestris et aquosa, unde etiam habet campos et terram et flumina : sicut leo dominatur in terra, et draco in aquis. Item Pharao credebat se esse potentem et in universa terra et in mari. Unde sequitur. {i}   Et ventilabas cornu] id est potestate tua.
marg.| {k} In fluminibus tuis] id est in subditis, vel in terra tua, que est in fluminibus, quasi dicat : Etiam terram tuam et subditos tuos potestate tua conculcabas. {l}   Et conturbabas aquas] id est populos multos. {m}   Pedibus tuis] id est conculcatione tua.
marg.| {n} Et conculcabas flumina eorum] id est possessiones sive terras aliorum, etiam abundantes fluminibus, ad Litteram. Alia Littera habet   [Conculcabas flumina tua]  : quia terram propriam, que aquosa est, opprimebat. Vel aliter exponitur.
marg.| {i} Ventilabas cornu] id est superbia et potestate tua alios captivabas. Tu, dico, existens.
marg.| {k} In fluminibus tuis] id est in divitiis multis : vel existens securus pre fluminibus terre tue, ad Litteram.
marg.| {l} Et conturbabas aquas] id est Gentes multas.
marg.| {m} Pedibus tuis] id est multitudine exercitus tui pedestris.
marg.| {n} Et conculcabas flumina eorum] id est possessiones. Vel ad Litteram, sicut dicit Hieronymus Tanta erat multitudo exercitus eius, quod omnes aquas transiens poterat conturbare et conculcare.
marg.| {o} Propterea hec dicit Dominus Deus, Expandam super te rete meum] exercitum scilicet. Nabuchodonosor indissolubilem, et coniunctum. Et quia posset dicere, Non curo, quia pauci erunt : ideo respondet, quod immo multi. Et hoc est.
marg.| {q} In multitudine populorum multorum] De multis enim populis venerunt cum Chaldeis ad Egyptum. Et servat in hoc metaphoram inceptam draconis, quasi dicat Sicut pisces et sicut draco reti capiuntur : sic Nabuchodonosor capiet te et tuos. Vel secundum Hieronymus exponitur sic.
marg.| {p} Expandam super te rete meum] Super te, dico existentem   [in multitudine populorum multorum] quasi dicat Capiam te cum multitudine tua : sicut dictum est supra 29.a. quod pisces extrahentur cum dracone, adherentes squamis eius. {r}   Et {5. 106rb}   extraham te] de fluminibus tuis   [in sagena mea] id est per Nabuchodonosor : ut sic moriaris, sicut pisces moriuntur extracti de aquis ; et sicut draco qui potens est in aquis, impotens resistere occiditur extractus ab aquis. Unde subdit, {s}   Proiiciam te in terram] Vel, secundum aliam litteram   [Extraham te in terram] Ad Litteram enim dicitur quod Pharao exivit de fluminibus suis, id est de terra sua fluminibus forti ; et occurrit Nabuchodonosor in campestribus in terminis terre sue ; et ibi prostratus est. Unde subdit, {t}   Super faciem agri abiiciam te]  : quia, ad Litteram in campestri terra deiectus est. Et in hoc notatur multitudo interfectorum qui superficiem agri repleverunt. Item nota quod dicit   [super faciem agri abiiciam te]  : sicut cadaver abiicitur, et
prol.| Δ huc atque
marg.| Mystice. {d} Fili hominis assume lamentum super Pharaonem Regem Egypti] id est super Diabolum vel aliquem magnum, id est ostende omnibus eius tormentum, ut timeant sibi. 2Pt. 2.a. Si Angelis peccantibus Deus non pepercit, sed rudentibus Inferni detractos in Tartarum, tradidit cruciandos, in Iudicium reservari : supple, quomodo parcet tibi ?
marg.| {f} Et dices ad eum, Leoni Gentium assimilatus es, et draconi qui est in mari] Diabolus enim dicitur leo dum aperte sevit ; draco dum occulte. Et de hoc habetur supra 29.a. quomodo Diabolus dicitur draco. Diabolus potest in terra, sicut Leo ; et in mari, sicut draco. Terra sunt avari, mare sunt superbi et tempestuosi. Apc. 12.c. Ve terre et mari : quia descendit Diabolus ad vos habens iram magnam, sciens quia modicum tempus habet.
marg.| {i} Et ventilabas cornu in fluminibus tuis] Diabolus enim exercet potestatem suam in servis suis, id est in omnibus malis, avaris et deliciosis. Glossa super Mt. 8. Nisi quis more porci vixerit, Diabolus in eum potestatem non accipit.
marg.| {l} Et conturbabas aquas pedibus tuis, et conculcabas flumina eorum] Nota quod sunt aque divitiarum, lachrymarum, gratiarum, doctrinarum, populorum. Aque enim sunt populi, ut dicitur Apocal. 17.d. Omnes has aquas conculcat et conturbat Diabolus pro posse suo. Aquas divitiarum conturbat Diabolus, ne homo consideret in eis transitum suum per labilitatem earum.
marg.| Aquas lachrymarum vel gratiarum conturbat immiscens lutum laudis vel humani favoris. Item has aquas non solum conturbat : sed etiam exsiccat in multis : sicut ipse gloriatur Is. 37.e. Omnes rivos aggerum siccavi vestigio pedis meis. Et quare hoc ?
marg.| Quia tunc de facili superabit hominem. Iudith. 7.b. dicunt filii Ammon et Moab ad Holofernem, Pone custodes fontium ut non hauriant ex eis ; et sine gladio interficies eos. Unde plorat Ecclesia in Ps. 142. Anima mea sicut terra sine aqua tibi. Item aquas doctrinarum conturbat in illis, qui verbum Domini adulterant ; et qui scientiam pietatis convertunt in questum cupiditatis. Aquas, id est populos conturbat pedibus suis, id est tentationibus, quibus characterem suum eis imprimit. Sequitur.
marg.| {o} Propterea hec dicit Dominus Deus, Expandam super te rete meum in multitudine] etc. Rete Domini et sagenam dicitur predicatio Evangelii. Sed rete est predicatio maior ; sagena est predicatio minor. Et Dominus in predicatione maiore et minore capit Diabolum, et extrahit de aquis, id est de populis multis qui convertuntur.
marg.| Unde Mt. 13.f. Simile est regnum celorum sagene misse in mare, etc. Ier. 16.d. Ecce ego mittam piscatores multos, dicit Dominus : et piscabuntur eos. Mt. 4.d. Venite post me, faciam vos fieri piscatores hominum. Item de reti dicitur Io. ult. b. Mittite in dextram navigii rete ; et invenietis. {s} Proiiciam te in terram] id est in Infernum ; vel in terrenos proiici permittam : sicut habetur Mt. 8.d. quod Dominus permisit Demones ire in porcos : per quod significatur   [sicut dicit Glossa   ] quod nisi quis more porci vixerit, Diabolus in eo potestatem non accipit.
marg.| {t} Super faciem agri abiiciam te]  : quia manifesta omnibus erit damnatio Diaboli.
marg.| Item ex hoc quod dicitur Diabolus esse in agro, videtur innui, quod qui agrum agro copulant, inveniunt Diabolum,
prol.| Θ quia ipse est
marg.| {5. 106va} Δ huc atque illuc proiicitur canibus, et avibus ad comedendum. Unde subdit.
marg.| {a} Et habitare faciam super te omnia volatilia celi ; et saturabo de te bestias universe terre] quasi dicat Chaldei nobiles et ignobiles ; superbi et crudeles saturabuntur cadaveribus tuis, et populi tui, 1 gaudebunt de prostratione tua, et tuorum : vel replebuntur spoliis interfectorum.
marg.| {c} Et dabo carnes tuas super montes, et implebo colles sanie tua] id est cadaveribus exercitus tui.
marg.| {g} Et irrigabo terram fetore sanguinis tui] id est fetido sanguine interfectorum tuorum quasi dicat, Tanta erit multitudo prostratorum cadaverum, quod aves et bestie saturabuntur eis, nec omnia poterunt devorare : sed que remanserint, montes et colles et valles et campos complebunt, ita ut cuncta vermibus scateant, et cadaveribus repleantur. Unde et adhuc subdit.
marg.| {h} In super montes et valles implebuntur ex te] id est ex hominibus tuis. Et loquitur hyperbolice, et metaphorice per hoc vult significare multitudinem interfectorum. Notandum autem quod Hieronymus in hoc loco non habet   [insuper] imo hanc habet Litteram.
marg.| {g} Et irrigabo terram fetore sanguinis tui super montes] id est terra montuosa sive in montibus fecundabitur et humectabitur sanguine tuorum   [Et valles implebuntur ex te] Hoc non mutatur.
marg.| {i} Et operiam, cum extinctus fueris, celos] Secunda pars en qua determinatur quod omnis prosperitas Pharaonis, et exercitus eius destruetur. Unde dicit   [Operiam celos] id est et obvolvam nubibus vel tenebris aerem.
marg.| {k} Cum extinctus fueris] id est cum morti proximus fueris ; vel cum mortuus fueris, ad Litteram.
marg.| {l} Et nigrescere] id est obscurari.
marg.| {m} Faciam stellas eius] id est celi : vel, eius Draconis.
marg.| {n} Solem nube tegam] ut non luceat in die.
marg.| {o} Et Luna non dabit lumen suum] de nocte. Et ut uno verbo omnia comprehendat, subdit.
marg.| {p} Omnia luminaria celi merere faciam super te] 1 obtenebrari faciam in tua destructione, ac si videantur lugere magnitudinem
prol.| Δ tue cladis.
marg.| Vel aliter. {i} Operiam, cum extinctus fueris, celos] id est quoscumque potentes et gloriosos confusione operiam, et timore ; qui audientes te extinctum, timebunt et descendent de soliis suis.
marg.| {l} Et nigrescere faciam stellas eius] id est celi, id est omnem prosperitatem et divitias, vel claras quascumque personas auferam.
marg.| {n} Solem nube tegam] id est ipsum Regem, te scilicet tegam adversitate.
marg.| {o} Et Luna] id est Regina   [non dabit lumen suum] etc. Vel potest hoc exponi, quod tantus fuit turbo pulveris in exercitu, et in conflictu inter Chaldeos, et Egyptios, quod aer obscurabatur : vel tanta corruptio aeris quod aer inspissabatur, ita ut celum vix posset videri.
marg.| Vel per hoc significat maximum timorem Egyptiorum : quia quando aliquis multum timet, visus ei obscuratur, Est ergo sensus quod in tantum stupebunt, et timebunt, quod luminaria celi non videantur eis lucere.
prol.| Λ Sequitur. {b} Et irritabo
marg.| Θ quia ipse est ibi Is. 5.e. Ve qui coniungitis domum ad domum, et agrum agro copulatis.
marg.| {a} Et habitare faciam super te omnia volatilia celi] ad devorandum te, ut dicit Glossa Unus enim Diabolus alium torquet, Vel volatilia celi sunt viri iusti, qui in pena Demonum et damnatorum delectabuntur, Ps. 57. Letabitur Iustus cum viderit vindictam Is. ult. g. Erunt, mali scilicet, usque ad satietatem visionis omni carni, id est omnium Bonorum.
marg.| {b} Et saturabo de te bestias universe terre] id est peccatores conversos. Simile habes Is. 18.c. Estate perpetua erunt super eum volucres, et omnes bestie terre super eum hyemabunt.
marg.| {c} Et dabo carnes tuas] id est carnales concupiscentias quas Diabolus amat : vel, carnes, ad Litteram.
marg.| {d} Super montes] id est super Prelatos et Principes, qui eas copiose et gulose comedunt.
marg.| {e} Et implebo colles] id est Minores, sicut Officiales, et huiusmodi.
marg.| {f} Sanie] Isti enim multum abundant sanie, et carnibus {5. 106vb} Diaboli. Sanies autem sequitur carnes ; quia luxuria sequitur gulositatem.
marg.| {g} Et irrigabo terram fetore sanguinis tui] Hoc fit in bono, quando homini incipit fetere peccatum suum ; et dum lachrymis recolit fetorem sui peccati, quod fecit suasione Diaboli.
marg.| Et pro tali irrigatione, quando scilicet peccatum fetet in memoria, sepe fructificat terra liberi arbitrii.
marg.| Ista enim sunt stercora, que debent mitti circa vineam, Lc. 13.b.
marg.| {h} Insuper montes et valles implebuntur ex te] id est Ex tui consideratione implebuntur timore sancti viri, qui dicuntur montes per vitam eminentem, et valles per humilitatem.
marg.| {i} Et operiam cum extinctus fueris, celos] Simile Is. 56.b. Induam celos tenebris, et saccum ponam operimentum eorum.
marg.| Hoc fit, quando celi, id est : viri iusti considerant casum et damnationem Diaboli ; et ideo ad penitentie lamenta confugiunt, timentes similem casum. Tunc enim in eis Pharao extinguitur, cum extinctio et damnatio eius ab eis consideratur. Sancti autem celi dicuntur, quia sunt casa Helios, id est Solis iustitie.
marg.| Unde Malach. ult. a. Vobis timentibus Deum orietur Sol iustitie, Dicuntur autem operti sacco et tenebris, sicut dicitur Is. 50.b. in quo notatur habitus penitentie, In sacco enim notatur materie vilitas, in tenebris coloris obscuritas.
marg.| Sed contra multi lucidis et pretiosis induuntur, sicut dives qui induebatur purpura et bysso, Lc. cap. 16.e. In purpura quidem est coloris claritas, in bysso materie pretiositas et subtilitas. Soph. 1.b. Secundum aliam Litteram, Visitabo super omnes, qui sunt in vestibus.
marg.| Sed nota quod multi sunt qui colorem mutare non possunt, sicut Religiosi, sed materiam pretiosam pro posse querunt. Tales non sunt celi, quia non sunt sacco cooperti Apc. 5.c. Sol factus est niger quasi saccus cilicinus, id est Christus in passione, vel Claustralis in Religione. In hoc quod dicit (niger) notatur coloris obscuritas, in sacco materie vilitas ; in cilicio eiusdem vestis asperitas, Baruch. 4.d. Exui me stola pacis, indui me sacco obsecrationis, et clamabo ad Altissimum. Ita debet dicere dives quando ingreditur Claustrum, et assumit arma penitentie ad pugnandum contra Diabolum, Ioel. 1.b. Plange quasi virgo accincta sacco. Sic ergo celi debent esse operti.
marg.| Et hoc est quod dicit [ Et operiam cum extinctus fueris, celos] Et ex hoc videtur sequi quod Diabolus non est extinctus, sed vivus apud illos celos, id est Religiosos, qui non sunt operti. Sequitur.
marg.| {l} Et nigrescere faciam stellas eius] id est celi : quia Iustus virtutes suas vult esse obscuras, id est latentes, nec eas vult lucere ad ostentationem.
marg.| {n} Solem nube tegam] Hoc fit cum ille, qui Sol est, reputat se nubilosum.
marg.| {o} Et Luna non dabit lumen suum] Hoc fit, quando penitens pallet ieiunio, nec lucere querit mundo.
marg.| {p} Omnia luminaria celi] id est omnes Iustos.
marg.| {q} Merere faciam super te] in consideratione tui casus. Sancti enim casum Luciferi intuentes propter elationem humiliant animas suas per fletum et merorem : meror enim in corde viri iusti humiliat eum, sicut dicitur, Prv. 12.d. Possunt autem exponi predicta, ut sit expressa prophetia de his, que facta sunt in passione Domini.
marg.| Tunc enim cum extinctus est Diabolus, et devictus in cruce, ad Litteram, Sol et luminaria celi obscurata sunt, et habitum merentis et compatientis assumpserunt, sicut dicitur Mt. 27.e. et Mc. 15.c. Lc. 23.f. Tenebre facte sunt per universam terram.
marg.| Item Ioel. 2.c. A facie eius contremuit terra, moti sunt celi ; Sol et Luna obtenebrati sunt, et stelle retraxerunt splendorem suum. Item hoc exponitur de secundo adventu, quando tunc plene extinguetur Diabolus, et tunc dicitur quod Sol convertetur in tenebras, et Luna in sanguinem antequam veniat dies Domini magnus, Ioel. 2.g. Omnia etiam que prius videbantur clara et perspicua obscurabuntur, et nulla esse ostendentur.
marg.| Unde stelle Draconis, et Sol et Luna eius, et omnia eius luminaria dicuntur obtenebranda. Sequitur.
prol.| Θ {a} Et dabo tenebras
marg.| {5. 107ra} Δ tue cladis. {a} Et dabo tenebras super terram tuam dicit Dominus Deus] etc. Nec hoc est intelligendum ad litteram, quod Sol amiserit lumen suum, vel alia luminaria in destructione Egyptiorum : quia   [sicut dicit Hieronymus   ] si sequamur in hoc loco Litteram, penitus intelligi non potest. Sed est modus loquendi : ut per hoc tantum significet turbinem adversitatis, et tribulationis, quod eis videantur omnia obscurata, et nulla claritas eos delectet, nec aliquid eos letificet. Et habetur simile Is. 50.b. Induam celos tenebris, et saccum ponam operimentum eorum. Item hoc dicitur in onere Babylonis : Is. 13.b. Obtenebratus est Sol in ortu suo ; et Luna non splendebit in lumine suo. Per hoc autem significatur obscuritas adversitatis, quando omnis letitia et prosperitas fugit.
marg.| Λ Sequitur. {b} Et irritabo cor populorum multorum] id est contra te et tuos provocabo ad iracundiam.
marg.| {c} Cum induxero contritionem tuam] id est populum tuum contritum.
marg.| {d} In Gentibus super terras, quas nescis] quasi dicat Quando ego captivavero populum tuum in diversis regionibus ; etiam ibi excitabo cor illorum, inter quos captivi erunt contra eos. Et nota quod dicit   [Super terras, quas nescis] quia ad ignotas et remotas terras ducti sunt captivi.
marg.| {f} Et stupescere faciam super te] id est super casu tuo.
marg.| {g} Populos multos]  : qui prius mirabuntur tuam potentiam, id est timebunt vel horrebunt et admirabuntur quod tantus populus, et tam fortis sit destructus.
marg.| {h} Et Reges eorum] non solum populi, horrore nimio formidabunt. Et ostendit quare et quando.
marg.| {k} Cum volare ceperit gladius meus super facies eorum] id est huc atque illuc volitare, nulli parcens. Et notatur per hoc, quod Nabuchodonosor qui dicitur hic gladius, velociter subiugavit sibi civitates et trucidavit Gentes : et ideo dicitur gladius volare ad modum avis pre celeritate. Vel cum volaverit fama huius gladii ad omnes ; tunc omnes Reges formidabunt similiter ruere sicut ruisti tu o Pharao. Et nota quod dicit.
marg.| {l} Super facies eorum] id est ; Regum et populorum : super quorum facies volabat gladius, quando instabat et appropinquabat quasi percussurus.
marg.| {m} Et obstupescens] etc. id est vita.
marg.| {n} In die ruine sue] instantis, scilicet. Vel   [die ruine tue] o Pharao : quia in tua ruina similem ruinam pertimescent, sicut dicit hic Interl. que sumpta est secundum aliam Litteram.
marg.| {o} Quia hec dicit Dominus Deus Gladius Regis] etc. Hic aperit quis sit ille gladius de quo dixerat : et est tertia pars capituli. {p}   Gladius Regis Babylonis veniet tibi] id est ad destruendum te.
marg.| {q} In gladiis fortium deiiciam multitudinem tuam] Septuaginta habent, sicut dicit Hieronymus   [In gladiis gigantium] qui gigantes inexpugnabiles Gentes sunt, que Babylonii Regis tenebantur exercitu, id est erant in exercitu Nabuchodonosor. De quibus subdit.
marg.| {r} Inexpugnabiles omnes Gentes he] gigantes scilicet secundum aliam Litteram. Vel secundum nostram litteram loquitur communiter ; quod fortissimi bellatores fuerunt in exercitu Nabuchodonosor.
marg.| {s} Et vastabunt superbiam Egypti] id est civitates et munitiones, divitias et possessiones, de quibus Egyptus superbiebat. Vel   [superbiam Egypti] id est superbam Egyptum.
marg.| {t} Et dissipabitur multitudo eius]  : quia alii occidentur ; alii captivi ducentur et dispergentur.   [Et perdam omnia iumenta eius, que erant super aquas plurimas] id est super prata irrigua et aquosa. Ad Litteram Egyptus abundabat equis et iumentis propter aquas, que pascua nutriunt. Unde multum confidebant in equis, quia optimi erant ascensores
prol.| Δ equorum ex
marg.| Θ {a} Et dabo tenebras super terram] Terra Diaboli sunt peccatores ; qui tunc mittemur in tenebras exteriores ; et hic etiam habent tenebras interiores.
marg.| {5. 107rb} {b} Et irritabo cor populorum multorum] id est ad indignationem contra te multos convertam.
marg.| {c} Cum induxero contritionem tuam in Gentibus] id est cum deiectionem et damnationem tuam mortificavero per predicatores meos, et per gratiam meam multis Gentibus.
marg.| {e} Super terras, quas nescis] Nescit enim Diabolus consilium divine vocationis.
marg.| {f} Et stupescere faciam super te populos multos] Quando enim convertuntur peccatores, stupescunt et admirantur, intuentes quomodo Diabolus eos seduxerat. Vel [  super te] id est super casu tuo quod scilicet summus Angelus in gloria, inferior sit in pena.
marg.| {h} Et Reges eorum] id est viri iusti, quorum cor in manu Dei, sicut dicitur Prv. 21.a.
marg.| {i} Horrore nimio formidabunt super te] quando, scilicet recordabuntur ruine tue, ne similiter eis contingat.
marg.| Canis enim verberatur, ut leo timeat. Eodem modo Demones et peccatores puniuntur, ut boni timeant Ps. 59. Dedisti metuentibus te significationem, ut fugiant a facie arcus. Et hoc est quod dicit [Horrore nimio formidabunt, cum volare ceperit gladius meus] id est vindicta mea   [super facies eorum] Tunc enim volat gladius super faciem, quando vindicta Dei venit homini ad memoriam et recordationem Lam. 3.c. Memoria memor ero, et tabescet in me anima mea Os.. 11.d. Leo rugiet, etc.
marg.| {m} Et obstupescent repente singuli pro anima sua]  : quia Iustus non timet perdere substantiam temporalem vel corporalem, sed spiritualem Prv. 28.c. Beatus vir, qui semper est pavidus. Obstupescent, dico.
marg.| {n} In die ruine sue] quia tunc timent etiam Sancti de anima sua, cum vident se aliquando corruisse, et fuisse in culpa Ps. 31. Conversus sum in erumna mea, dum configitur spina, id est dum redit ad memoriam preterita culpa.
marg.| {o} Quia hec dicit Dominus Deus, Gladius Regis] etc. Quia dictum est quosdam converti, et obstupescere, et timere, ostendit quomodo sint ad Deum conversi, et ab ipso captivati, per gladium scilicet Regis Babylonis, id est per sermonem Dei. Hic enim accipitur in bono Nabuchodonosor, quod raro invenitur. Sed beatus Hieronymus. vult quod gladius Regis Babylonis sermo Dei vivus, et efficax intelligatur, de quo habetur Hbr. 4.c. Unde dicit.
marg.| {p} Gladius Regis Babylonis veniet] id est contra te, o Pharao.
marg.| {q} In gladiis fortium deiiciam multitudinem tuam]  : quia multi peccatores deiiciuntur a statu superbie in humilitatem penitentie per sermones Doctorum et Sanctorum, qui potentes sunt in opere, et sermone.
marg.| {r} Inexpugnabiles omnes Gentes he] Doctores, et Prelati iusti dicuntur inexpugnabiles, quia fortissimi sunt per patientiam. Prv. 16.d. Melior est patiens viro forti. Item optime armati clypeo fidei et lorica iustitie, scuto fidei, et galea spei. Item succincti sunt, et ad bella paratissimi, cingulo sobrietatis, et continentie. Item in armis paratissimi, moderamine discretionis, et prudentie. Et de his predictis armis habetur. Ephes. 6.c. Et ibi require. Item expeditissimi sunt per paupertatem, deposito onere cupiditatis terrene. Unde dicitur Is. 13.d. Ecce ego suscitabo super vos Medos, qui argentum non querant, nec aurum velint.
marg.| {s} Et vastabunt superbiam Egypti] id est mundi.
marg.| {t} Et dissipabitur multitudo eius] id est mundi.
marg.| {u} Et perdam omnia iumenta eius, que erant super aquas plurimas] In hoc notatur destructio trium predictorum, que sunt in Egypto, id est in mundo, Primo tangitur superbia, per hoc quod dicit   [Vastabunt superbiam Aegypti] Secundo avaritia, per hoc quod dicit   [Dissipabitur multitudo eius] Avarus enim sive avaritia multa querit, et a multis queritur. Quia a minimo usque ad maiorem omnes avaritie student, sicut dicitur Ier. 6.c. et 8.d. Tertio notatur concupiscentia carnis, per hoc quod dicitur   [Et perdam omnia iumenta eius] etc. iumenta .n. sunt qui brutaliter vivunt, nec freno temperantie et sobrietatis restringuntur. Ps. 48. Homo cum in honore esset, non intellexit ; comparatus est iumentis insipientibus, etc. Hec iumenta super aquas
prol.| Θ plurimas resident :
marg.| {5. 107va} Δ equorum ex assiduitate equitandi, et optimos equos habebant, et ideo dicit irritorie, destruenda iumenta eorum in quibus confidebant.
marg.| {a} Et non conturbabit eas pes hominis ultra, neque ungula iumentorum] etc. quasi dicat Tanta erit solitudo in Egypto : ut nec pede hominis, nec pede iumenti aque illius conturbentur : sed quieta erunt flumina omnia, et limpide remanebunt aque. Unde subdit.
marg.| {b} Tunc purissimas reddam] id est limpidissimas.
marg.| {c} Et flumina eorum quasi oleum adducam] id est purissima et nitentia nullo turbante.
marg.| {d} Ait Dominus Deus cum dedero terram Egypti desolatam] quasi dicat Predicta fient per Egypti solitudinem. Et loquitur hyperbolice, quia, scilicet pauci erunt habitatores terre. Et nota quod istud respondet ei quod supra dixerat de dracone, quod turbabat aquas pedibus suis, scilicet multitudine populi sui. Nunc autem dicit, quod non turbabuntur aque : quia pauci remanebunt in terra, et quasi nulli ; et draco similiter extrahetur, (sicut predictum est,) et ita aque imperturbate manebunt. {e}   Deseretur autem terra a plenitudine sua] id est a fructibus, vel iumentis, vel hominibus, que prius terram replebant.
marg.| {f} Quando percussero] Septuaginta   [disseminavero] omnes   [habitatores eius] vel gladio, vel captivitate.
marg.| {g} Et scient] illi, qui vivi remanserint.
marg.| {h} Quia ego Dominus] solus, quia ego percutiam, sicut dictum est. Idcirco.
marg.| {i} Planctus est] Pharaonis, id est de Pharaone est, vel erit planctus.
marg.| {k} Et plangent eum super Egyptum] vel   [super Egypto] id est plangent eum, quia in eius desectione destructa est terra Egypti.
marg.| {l} Et super multitudinem eius] vel   [multitudine sua] [plangent eum, ait Dominus Deus]  : quia non solus mortuus est ; sed multitudo magna cum eo cecidit, vel captivata est.
marg.| {m} Et factum est in duodecimo anno] etc. Quarta pars, in qua precipitur Prophete ut lamentetur Egyptios descendentes ad Inferos. Dicit ergo :   [Et factum est in duodecimo anno, in quinta decima mensis, factum est verbum Domini ab me dicens, Fili hominis] etc. Nota quod in eodem anno, et in eodem mense facta est hec visio et precedens ; sed non in eadem die. Precedens enim visio facta est in una mensis, id est in prima, quando neomenia est : hec autem facta est in quinta decima die eiusdem mensis, quando luna plena est ; et quando prima diei Azymorum est, in Aprili ; et prima dies Scenopegiorum, in Septembri. Hic etiam notandum quod prima visio assumitur super eius multitudinem vel fortitudinem.
marg.| Unde dicitur. {n} Fili hominis, cane carmen lugubre super multitudinem Egypti] interfectam.
marg.| {o} Et detrahe eam] id est detrahendam significa, vel predica.
marg.| {p} Ipsam] dico   [et filias Gentium robustarum ad terram ultimam] id est in profundum Inferni, vel ad omnimodam vilitatem, et deiectionem.
marg.| {q} Cum his qui descendunt in lacum] Inferni, vel carceris, vel extreme deiectionis. Et nota quod dicit ipsam, et filias Gentium detrahendas : quia non solum Egyptus, vel Egyptii deiecti sunt, sed etiam oppida, et civitates aliarum regionum, id est habitatores earum.
marg.| {r} Quo pulchrior es : descende] id est descendes. Loquitur ad Pharaonem. Et exponitur istud remissive a beato Gregorio super, Iob. 33. Et etiam a Hieronymus ut is sit sensus. Quanto aliis maiores, et abundantior divitiis, tanto ad inferiora loca detraheris, et plura patieris aliis. Exponitur etiam interrogative secundum Hieronymum Quo pulchrior es, id est in quo pulchrior es tu aliis, ut mortem merearis evadere ? Alii enim omnes interfecti sunt et deiecti, Assur et Elam et alii, quos infer. determinabit.
marg.| {s} Descende] ergo, id est descendes.
marg.| {t} Et dormi] id est dormies. {u}   Cum incircuncisis] id est Cum aliis Gentibus que incircuncise sunt, morieris et occideris. Vel   [cum incircuncisis] 1 cum quibuscumque vilibus {5. 107vb} et immundis viliter et ignominiose tractaberis. In Scriptura
prol.| Δ enim preputium pro
marg.| Θ plurimas resident : quia voluptuosi querunt delicias, vel divitias : quia Non habet unde suum paupertas pascat amorem. Sequitur. {a} Et non conturbabit eas] id est divitias   [pes hominis ultra, neque ungula iumentorum turbabit eas] Nota quod aque sunt divitie, que si non sunt turbate potest homo in eis vultum suum agnoscere : quia in aquis resplendet vultus prospicientium, sicut dicitur Pr. 27.c. Quomodo in aquis resplendet vultus prospicientium, etc. In aquis enim divitiarum potest homo cognoscere fragilitatem, et transitum suum : et per creaturas cognoscere Creatorem, sicut dicitur Rm. 1.c. Invisibilia Dei, per ea que facta sunt intellecta, conspiciuntur. Ideo Diabolus vult turbare aquas, ne ibi nosipsos videamus. Turbantur autem, quando homo pedem affectionis nimis imprimit usque ad feces terre. Tunc autem dicitur aqua turbata, quando lutum mixtum est cum ea. Sed nota quod duo dicit hic, pedem scilicet hominis et ungulam iumenti : per quod designatur malus affectus tam Clericorum, qui sunt quasi homines ; quam Laicorum, qui sunt quasi iumenta. Sed ista omnia per gratiam amoventur et per doctrinam, et aque pure remanent. Unde subdit. {b}   Tunc purissimas reddam aquas eorum] etc. Divitie enim que non possidentur cum cupiditate, pure dicuntur, quia purificant a peccatis largientem, et oleum, quia impinguant in bonis. Unde Dn. 4.e. Peccata tua eleemosynis redime. Item oleum sanat ; et eleemosyna non solum sanat ab infirmitate, sed etiam a morte. Unde Tob. 4.b. Eleemosyna ab omni peccato, et a morte liberat. Item illuminat.
marg.| Unde sequitur ibidem. Et non patitur animas ire in tenebras. Eleemosyna enim est quasi lucerna, que defertur ante hominem ut habeat lumen. Et ista lucerna paratur de divitiis, que sunt quasi oleum, cum homo ex caritate largitur eas indigenti. Unde de ista lucerna dicitur Prv. 18.c. Donum hominis dilatat viam eius, et ante Principes spatium ei facit. Ducit enim hominem et regit, sicut lucerna pedem. Istud etiam quod dicitur hic, potest exponi de aquis doctrine gratie ; et de aquis Baptismi : que dicuntur purissime, quia mundant a peccato, et comparantur oleo, quia fecundant in bono, quod non erat in Sacramento circuncisionis : solum enim auferebat culpam, sed non impinguabat per gratiam.
marg.| Item flumina convertuntur in oleum, quando penitenti peccata convertuntur in medicinam, et in unctionem : quia aliquando ubi superabundavit delictum, superabundat et gratia, Rm. 5.d. Ps. 50. Amplius lava me ab iniquitate mea, etc. Item Ps. 15. Multiplicate sunt infirmitates eorum, postea acceleraverunt. Aliquando enim Dominus de mortifero veneno peccati theriacam facit, id est abominationem et odium ipsius peccati, que facit hominem omnia vomere, et purgare ventrem per confessionem.
marg.| {n} Fili hominis cane carmen lugubre super multitudinem Egypti] id est super peccatores mundi, quia multi sunt. Stultorum enim infinitus est numerus, Eccl. 1.d. {o}   Et detrahe eam] id est ipsam predica detrahendam.
marg.| {p} Ipsam et filias Gentium] etc. id est in Infernum. Lugere debemus eos, qui descendunt in Infernum compatientes creature ; nihilominus tamen applaudere debemus divine iustitie. Et propter hoc dicit   [carmen lugubre] Ier. 9.a. Quis dabit capiti meo aquam, et oculis meis fontem lachrymarum ? Et plorabo die ac nocte interfectos filie populi mei. Item 14.c. Deducant oculi mei lachrymam per noctem et diem, etc.
marg.| {r} Quo pulchrior es] in honoribus et divitiis.
marg.| {s} Descende] in tormentis. {t}   Et dormi cum incircuncisis] id est cum damnatis, Apc. 18.b. Quantum glorificavit se, et in deliciis fuit, tantum date illi tormentum et luctum.
marg.| Item Is. 27.b. In mensura contra mensuram cum abiecta fuerit, iudicabit eam, Gregorius autem istam auctoritatem exponit super illud Iob. 33.c. Miserebitur eius et dicet, Libera eum ut non descendat in corruptionem, ibi : dicit Gregorius Exaltanti se anime per Prophetam dicitur, Quo pulchrior es.
prol.| Θ descende et
marg.| {5. 108ra} Δ enim preputium pro immunditia accipitur.
marg.| {a} In medio interfectorum gladio cadent] Egyptii, scilicet gladio Chaldeorum cum Pharaone Rege suo. Et ostendit cuius potestate destruentur, dicens :
marg.| {b} Gladius datus est] quasi dicat Non a se habebit Nabuchodonosor hanc potestatem occidendi ; sed ei datus est a me gladius, id est potestas occidendi.
marg.| {c} Attraxerunt eam] id est Egyptum, vel Egyptios.
marg.| {d} Et omnes populos eius] id est omnes populos, qui fuerunt in auxilio eius. Sed quo attraxerunt eam ; vel qui incircuncisi ? Scilicet qui iam descenderant ad Infernum. Vel Demones detraxerunt Egyptios secum ad Infernum, ut haberent eos ibi socios. Et est modus loquendi : sicut quando aliquis desiderat societatem alicuius, attrahit eum ad se. Vel illi qui erant iam in Inferno a Pharaone interfecti, dicuntur eam, vel eum, et populum eius attrahere : quia pro peccato in ipsos facto magis puniti sunt.
marg.| {e} Loquentur ei potentissimi robustorum de medio Inferni] obiurgando, scilicet ipsum, quod eos interfecerit : vel insultando, quod similiter, sicut ipsi, ceciderit.
marg.| {f} Qui cum auxiliatoribus eius descenderunt] etc. id est qui ad Infernum descenderunt, sicut, et auxiliatores Egypti.
marg.| {g} Et dormierunt] id est mortui sunt vel sepulti   [incircuncisi interfectique gladio] Vel secundum Hieronymum   [cum incircuncisis, et interfectis gladio] et determinat, qui sint illi potentissimi quos Pharao inventurus sit socios in Inferno, dicens.
marg.| {i} Ibi Assur] id est Rex Assyriorum sive Ninive, et omnis multitudo eius. Et hec est quinta pars, in qua determinat quam societatem habiturus sit Pharao in Inferno.
marg.| {k} In circuitu illius] id est Assur.
marg.| {l} Sepulchra eorum] id est multitudinis sue secum interfecte, vel eorum, quos interfecit.
marg.| {m} Omnes interfecti, et qui ceciderunt gladio] hostium sunt, supple, in circuitu illius ad maiorem penam, et propter consimilem culpam.
marg.| {n} Quorum data sunt sepulchra in novissimis laci] id est qui sepulti sunt in profundo Inferni.
marg.| Sepulchra enim vocat loca penalia animarum in Inferno.
marg.| Et isti habuerunt loca in novissimis laci, id est in maximis tormentis Inferni.
marg.| {o} Et facta est multitudo eius] id est Assur.
marg.| {p} Per gyrum sepulchra eius] quasi dicat Hi omnes cingunt eum in penis, qui cinxerunt eum in culpis.
marg.| {q} Universi interfecti] etc. Sic coniunge et continua : Bene dico   [Multitudo eius, universi scilicet interfecti] id est qui interfecti sunt cum eo.
marg.| {r} Cadentesque gladio qui dederant quondam formidinem suam in terra viventium]  : quia quando vivebant in hoc mundo, alii viventes eos formidabant tamquam potentissimos. Et per hoc significat quod non est mirum, si Pharao cadat a gloria sua, cum et Assur ceciderit.
marg.| Omnia enim exempla ista de Assur, et de Elam, et de alii propter hoc ponuntur hic, ut casus Pharaonis ei significetur. Vel aliter exponitur quod dicitur.
marg.| {s} Qui dederant quondam formidinem suam in terra viventium] id est in Iudea vel in Hierusalem : que dicitur terra viventium pro fertilitate ipsius terre ; vel pro cultu Dei, per quem vivebant Iudei. Alii enim Gentiles quasi mortui reputabantur. Per hoc ergo notat quod destructus est Assur, quia oppressit Iudeos.
marg.| {t} Ibi Aelam] etc. Posito exemplo de Assur potentissimo, quod deiectus sit, ponit exemplum de Aelam quem etiam habebit Pharao socium in Inferno.
marg.| Unde dicit [Ibi Aelam] id est Perse sive Rex Persarum. Et ponit partem pro toto : quia Aelam est quedam regio Persidis, sicut Burgundia, Gallie.
marg.| {5. 108rb} {u} Et omnis multitudo eius per gyrum sepulchri illius] Expone ut prius. Vel secundum Hieronymum Elam regio est, sive populus subiectus Assyrio. Unde secundum hoc exponitur sic.
marg.| {t} Ibi] id est in Inferno cum Rege suo Assur, est Elam.
marg.| {u} Et] pro, id est.
marg.| {x} Omnis multitudo eius] id est omnes Elamite.
marg.| {y} Per gyrum sepulchri illius] id est socii eius in pena.
marg.| {z} Omnes hi interfecti ruentesque gladio] hostium : vel divino iudicio.
marg.| {a} Qui descenderunt] cum essent elevati.
marg.| {b} Incircuncisi] id est immundi, et ignominiosi.
marg.| {c} Ad terram ultimam] id est ad Infernum : quia quanto sublimiores, tanto inferiores.
marg.| {d} Qui posuerunt terrorem suum in terra viventium] Expone sicut prius.
marg.| {e} Et] ideo   [portaverunt ignominiam suam cum his, qui descenderunt in lacum] id est cum aliis malefactoribus, qui deiiciuntur in Infernum. Et nota quod dicit   [Portaverunt ignominiam suam] id est penam ignominiosam, suis peccatis competentem : vel penam pro eo quod contumeliam, et ignominiam fecerunt Iudeis.
marg.| {f} In medio interfectorum posuerunt cubile eius] id est Elam sive Regis Elam. Vel   [eius] id est Assur ; quia Hieronymus vult, quod non fuerit alius Rex in Elam quam Assyrius. In medio interfectorum dico, scilicet.
marg.| {g} In universis populis eius] id est Inter universos populos, qui secum interfecti sunt, erit cubile sive sepulchrum eius.
marg.| Sed quid est quod dicit, Posuerunt cubile eius ? Qui fuerunt illi ? Chaldei. Scilicet interfectores eius quodammodo dicuntur eum in Inferno collocasse, et populum eius. Vel Demones.
marg.| {h} In circuitu eius] id est Assur, vel Regis Elam.
marg.| {i} Sepulchrum illius] id est suum. Et vocat sepulchrum eius locum penalem, vel penam eius meritis debitam. Et idem est ac si dicat, Sepulchrum ex omni parte cadaver circumdat ; ita pena, vel penalis locus eum undique coangustat. Vel.
marg.| {k} In circuitu eius] id est Assur.
marg.| {i} Sepulchrum illius] id est multitudinis sue, populi scilicet Elam.
marg.| {k} Omnes hi] predicti scilicet Elamite incircuncisi [  interfectique gladio ; dederunt enim terrorem suum in terra viventium] Hoc iam tertio dicitur : sicut, et illud quod sequitur :   [Et portaverunt ignominiam suam] vel   [tormentum] {l}   Cum his] id est sicut hi   [qui
prol.| Δ descendunt in lacum,
marg.| Θ descende, et dormi cum incircuncisis.
marg.| Omnis enim qui in sua felicitate infirmitatem suam considerare negligit, sed, per elationis fastum virtutis sue gloriam attendit : unde pulchrior est, inde descendit ; quia se de suis meritis extollendo, inde in ima corruit, unde gloriosum se esse iudicavit, Notandum autem quod damnatis in Inferno plures associantur. Unde dicit consequenter.
marg.| {i} Ibi Assur, et omnis multitudo eius,
marg.| Et significat per hoc, quod Prelati, scilicet Diaboli erunt apud damnatos in Inferno ad doloris augmentum.
marg.| Item nota quod ponuntur hic quinque Reges per ordinem, ad significandum illos qui quinque sensibus male utuntur, et ideo damnantur.
marg.| Vel per nomina eorum potes habere diversa genera peccantium, et peccatorum.
marg.| Hec autem sufficiant ad presens capitulum. Cetera enim plana sunt de multitudine, et diversitate damnatorum, qui in Inferno sunt sepulti ; quorum tormenta dicuntur sepulchra eorum propter fetorem, et feditatem, et propter exeundi impossibilitatem, et propter vermem conscientie semper eos corrodentem.
marg.| {5. 108va} Δ descendunt in lacum, in medio interfectorum positi sunt] Expone sicut prius. Sequitur.
marg.| {a} Ibi Mosoch] id est Cappadoces, sive Principes eorum. Et dicitur   [Ibi] id est iuxta Assyrium, ut dicit Hieronymus
marg.| {b} Et Thubal] quos alii Iberos ; alii Italos intelligi volunt.
marg.| {c} Et omnis multitudo eius] quasi dicat Et Principes, et populi terrarum illarum sunt simul cum Assyrio in Inferno.
marg.| {d} In circuitu eius sepulchra illius] Expone ut supra.
marg.| {e} Omnes hi incircuncisi interfectique, et cadentes gladio ; quia] vel qui   [dederunt formidinem suam in terra viventium] Expone ut supra.
marg.| {f} Et] ideo   [non dormierunt] vel non dormient   [cum fortibus cadentibusque, et incircuncisis] Supra dictum est contrarium de aliis. Dicitur enim quod dormierunt cum incircumcisis. Sed dicendum est   [non dormient cum eis] id est non punientur in Inferno pena consimili, sed maiori. Et sic ostendit magnitudinem iniquitatis Mosoch et Thubal. quasi dicat Tantum peccaverunt quod maiorem penam patientur, quam homicide, vel latrones, vel alii nefarii homines, qui solent occidi gladio.
marg.| {g} Qui descenderunt] Mosoch scilicet et Thubal.
marg.| {h} Ad Infernum cum armis suis]  : quia cum armis suis erant in bello, ubi interfecti sunt. Vel notatur assiduitas malitie, et crudelitatis obstinatio quasi dicat. Etiam moriendo, et ad Infernum quodammodo descendendo habebant voluntatem interficiendi, quantum in ipsis erat.
marg.| {i} Et posuerunt gladios suos sub capitibus suis] In hoc etiam notat eorum crudelitatem, et nocendi sedulitatem. Et est sicut dicit Interl. emphaticoteron, id est emphatice loquitur ad expressionem.
marg.| De aliquo enim malo, et crudeli quando volumus exprimere eius crudelitatem, dicimus, Numquam dormit ille, quin habeat gladium ad caput : vel, Numquam vadit, quin habeat eum in manu. Et est sensus, quod etiam morientes habebant voluntatem occidendi.
marg.| Et nota quod emphasis proprie dicitur esse circa vivos, scilicet quidam expressus modus loquendi de vivis : emphaticoteron vero est de mortuis, ut hic.
marg.| {k} Et fuerunt iniquitates eorum in ossibus eorum] id est inossata fuit malitia eorum etiam in vinculis : fuerunt enim obstinati, et radicati in malitia interficiendi homines. Vel, in   [ossibus eorum] id est in robore : quia simul cum malitia habuerunt robur nocendi.
marg.| {l} Quia terror fortium facti sunt in terra viventium] Expone ut supra.
marg.| {m} Et tu ergo] etc. Modo redit ad Pharaonem vel ad Egypti multitudinem quasi dicat. Illi ita punientur ; et tu similiter. Et hoc est, quod dicit [  Et tu ergo] o Pharao : vel Egypti multitudo.
marg.| {n} In medio incircuncisorum contereris] id est inter incircuncisos occideris.
marg.| {o} Et dormies cum] etc. quasi dicat Cum talibus erit lectus tuus in Inferno. Quod autem sequitur in quibusdam libris [  Et qui cum incircumcisis dormierunt] non est de veritate Littere secundum Hieronymus Sequitur.
marg.| {p} Ibi] id est in predicta societate malorum.
marg.| {q} Idumea] id est Idumee populus, et Reges eius, et omnes Duces eius.
marg.| {r} Qui] scilicet Reges, et Duces Idumee.
marg.| {s} Dati sunt cum exercitu suo] in mortem, et in damnationem, cum interfectis gladio.
marg.| {t} Et qui] Reges scilicet, et Duces Idumee   [cum incircuncisis dormierunt, et cum his qui descenderunt] etc. Hec sepius {5. 108vb} predicta sunt. Sequitur. {u}   Ibi Principes Aquilonis omnes] erunt, supple. Ab Aquilone autem ardescent mala super terram, sicut dicitur Ier. 1.c. Per quod significatur Chaldea, que est quodammodo in parte Aquilonari. Sed expresse non facit mentionem de ipsis Chaldeis, nec prosequitur de hoc, ne irritaret eos ad maiorem iracundiam contra Iudeos qui erant in captivitate.
marg.| {x} Et universi venatores] Per hoc comprehendit omnes Tyrannos generaliter. Vel secundum aliam Litteram que habet [  Et universi Sidonii] loquitur specialiter de Principibus Sidoniorum. Sidonii autem, venatores interpretantur.
marg.| {y} Qui deducti sunt] a vita ista. {z}   Cum interfectis] id est per interfectionem.
marg.| {a} Paventes] in morte, qui ante audaces videbantur.
marg.| {b} Et in sua fortitudine confusi] id est de fortitudine, de qua se iactabant ; et tamen non potuit eos salvare.
marg.| {c} Quia] vel qui dormierunt incircuncisi cum interfectis gladio, et   [portaverunt confusionem suam] id est sibi debitam.
marg.| {d} Cum his qui descendunt in lacum] Inferni.
marg.| {e} Vidit eos] predictos scilicet interfectos   [Pharao] id est videbit, quia sequitur eos.
marg.| {f} Et consolatus est] id est consolabitur, leviora estimans multis communicata tormenta, ut dicit Interl.
marg.| {g} Super universa multitudine] predictarum Gentium et Regum   [que interfecta est gladio] Hieronymus habet   [super universa multitudine sua] Pharaonis scilicet vel omnium sociorum eius, precipueque Assyrii Regis et Mosoch et Thubal et Idumeorum et Principum Aquilonis et Sidoniorum. Unde idem est sensus.
marg.| {e} Vidit eos] Reges predictos   [Pharao]
marg.| {f} Et consolatus est super universa multitudine sua] id est ipsorum Regum quia consolatus est de hoc quod vidit cum Regibus populum eorum torqueri. Nota quod superfluit hic quedam Littera in quibusdam libris.   [Et portaverunt confusionem suam cum his qui descendunt in lacum] que Littera non est secundum Hieronymus nec secundum Septuaginta habetur. Vidit, inquam.
marg.| {h} Pharao] eos.
marg.| {i} Et omnis exercitus eius, ait Dominus Deus] id est videbit eos socios suos in penis, et ipse eorum erit socius. Et hoc.
marg.| {k} Quia dedit terrorem suum in terra viventium] ut supra.
marg.| {l} Et] ideo   [dormivit in medio incircuncisorum cum interfectis gladio, Pharao et omnis multitudo eius, ait Dominus Deus] Hec plana sunt. Sed queritur de hoc quod supra dicitur [  Vidit eos Pharao, et consolatus est] Et dicit Hieronymus quod consolationem habuit, leviora tormenta sua estimans consortio plurimorum : quod videtur falsum, quia ex multitudine damnatorum crescit pena singulorum. Unde dicit Augustinus de Arrio, quod nescitur quanta sit pena eius futura quia secundum quod plures decipiendi sunt per errorem eius, secundum hoc punietur magis. Solutio : Sicut dicunt quidam, damnati considerantes se fuisse causam peccati, et ita per consequens damnationis aliorum, ex penis illorum torquentur : considerantes vero alios fuisse causam damnationis ipsorum, ex penis illorum quodammodo consolantur : sicut puer quando se lesit cadens in terra, consolatur quando mater eius percutit terram. Unde potest dici quod tanta est malitia aliquorum damnatorum, quod consolantur de penis aliorum, maxime eorum qui sibi nocuerunt sicut etiam Demones gaudent de penis hominum : et sicut latro suspendendus gaudet quando videt alios suspendi ; et sicut aliqui leprosi nequam gaudent quando vident aliquem lepra infici.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ez. Capitulum 32), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 13/01/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=37&chapitre=37_32)
Signaler un complément d'information

Notes :