Hugo de Sancto Caro

Capitulum 7

Numérotation du verset Ez. 7,1 

Numérotation du verset Ez. 7,{t. 3: Erfurt, f. 190va ; facsim., p. 236a} Et factus est sermo Domini ad me dicens :2 

Et tu fili hominis, hec dicit Dominus1 Deus terre Israel :
1 Dominus] domnus Rusch
Finis
venit finis super
quatuor plagas terre.
Numérotation du verset Ez. 7,3 

Nunc finis super te et immittam2 furorem meum
2 immittam] emittam Weber
in te et iudicabo te iuxta vias tuas
et ponam contra te
omnes abominationes tuas
Numérotation du verset Ez. 7,4 

et non parcet oculus meus super te et non miserebor sed vias tuas ponam super te
et abominationes tue in medio tui erunt
et scietis
quia ego Dominus
Numérotation du verset Ez. 7,5 

hec dicit Dominus Deus afflictio
una afflictio
ecce venit
Numérotation du verset Ez. 7,6 

finis venit venit finis
evigilabit3
3 evigilabit] evigilavit Weber
adversum te ecce venit
Numérotation du verset Ez. 7,7 

Venit contritio4 super te qui habitas in terra. Venit tempus
4 contritio] contractio Weber
prope est dies occisionis
et non glorie montium.
Numérotation du verset Ez. 7,8 

Nunc de propinquo
effundam iram meam super te et
compleam furorem meum in te
et iudicabo te iuxta vias
tuas
et imponam tibi
omnia scelera tua.
Numérotation du verset Ez. 7,9 

Et non parcet oculus meus
neque miserebor sed vias tuas
imponam tibi. Et abominationes tue
in medio tui erunt et scietis quia ego sum Dominus percutiens
Numérotation du verset Ez. 7,10 

ecce dies ecce venit egressa est contractio
floruit virga
germinavit superbia
Numérotation du verset Ez. 7,11 

iniquitas surrexit in virga impietatis
non ex eis
et non ex populo neque ex sonitu eorum
et
non erit requies in eis
Numérotation du verset Ez. 7,12 

venit tempus appropinquavit dies
qui
emit non letetur et qui vendit non lugeat quia ira super omnem populum eius
Numérotation du verset Ez. 7,13 

quia qui vendit ad id quod vendidit non revertetur
et adhuc in viventibus vita eorum
visio
enim ad omnem multitudinem eius non
regredietur et vir in iniquitate vite sue non confortabitur
Numérotation du verset Ez. 7,14 

canite tuba
preparentur omnes
et
non est qui vadat ad prelium
ira enim mea
super universum populum eius
Numérotation du verset Ez. 7,15 

gladius foris pestis et fames intrinsecus
qui in agro est
gladio
morietur et qui in civitate
pestilentia et fame devorabuntur.
Numérotation du verset Ez. 7,16 

Et salvabuntur
qui fugerint ex eis et erunt in montibus
quasi columbe
convallium
omnes trepidi unusquisque in
iniquitate sua.
Numérotation du verset Ez. 7,17 

Omnes manus
dissolventur
et omnia genua fluent aquis
Numérotation du verset Ez. 7,18 

et accingent se ciliciis
et operiet eos formido
et in omni facie confusio
et in universis capitibus eorum calvitium
Numérotation du verset Ez. 7,19 

argentum eorum
foris proicietur et aurum eorum in sterquilinium erit
argentum eorum
et aurum
eorum
non valebit liberare eos
in die furoris Domini animam suam
non saturabunt et ventres eorum non implebuntur
quia scandalum iniquitatis eorum factum est
Numérotation du verset Ez. 7,20 

et ornamentum
monilium suorum in superbiam posuerunt et imagines abominationum suarum et simulacrorum fecerunt ex eo propter hoc dedi eis illud
in immunditiam
Numérotation du verset Ez. 7,21 

et dabo illud in manus alienorum
ad diripiendum et impiis terre in predam et contaminabunt illud
Numérotation du verset Ez. 7,22 

et avertam faciem meam
ab eis
et
violabunt
arcanum meum
et introibunt in illud emissarii et contaminabunt illud
Numérotation du verset Ez. 7,23 

fac conclusionem
quoniam terra plena est iudicio sanguinum et civitas plena iniquitate
Numérotation du verset Ez. 7,24 

et adducam
pessimos
de gentibus et possidebunt domos eorum
et
quiescere faciam superbiam potentium
et possidebunt sanctuaria
eorum
Numérotation du verset Ez. 7,25 

angustia superveniente requirent pacem et non erit
Numérotation du verset Ez. 7,26 

conturbatio super conturbationem veniet et auditus super auditum
et querent visionem de propheta et lex peribit a sacerdote et consilium a senioribus.
Numérotation du verset Ez. 7,27 

Rex
lugebit et princeps
induetur merore et manus populi
terre
conturbabuntur.
Secundum viam eorum faciam eis et secundum iudicia eorum
iudicabo eos et
scient
quia ego Dominus.

Capitulum 7

Numérotation du verset Ez. 7,1 
marg.| Et factus est sermo Domini] etc. Supra predixit obsidionem urbis, et postea determinat exterminium plebis, et destructionem civitatis : In hoc autem capitulo universitatem ipsius vastationis, et exterminii determinat.
marg.| Unde dicit : finis venit super quatuor plagas terre, ut totam terram vastandam ostendat.
marg.| Et dividitur hoc capitulum in sex partes. Primo, predicit universitatem captivitatis. Secundo, accelerationem, ibi : Afflictio una, afflictio ecce venit. Tertio, determinat causam destructionis, scilicet infidelitatem, et periurium Sedechie regis, ibi : Floruit virga. Quarto, dicit, quod resistere non poterit omnis multitudinis fortitudo, nec audebit rebellare, ibi : Canite tuba, etc. Vel, ibi : Et vir in iniquitate vite sue non confortabitur. Quinto, dicit quod divitie eorum non valebunt eis, ibi : Argentum eorum foris proiicietur. Sexto, dicitur prophete, quod mala imminentia ei breviter concludat, et tam maiores, quam minores universaliter perituros ostendat, ut sic conturbatio augeat conturbationem. ibi : Fac conclusionem quoniam terra plena est iudicio sanguinum, etc. Dicit ergo.
marg.| {k} Et factus est sermo Domini ad me dicens. Et tu fili hominis, hec dicit Dominus Deus terre Israel] supra enim comminatus est montibus in prec. cap hic autem toti terre Israel. Ibi metaphorice loquitur contra maiores, hic loquitur contra plebeios homines.
marg.| Ibi loquitur contra montes ubi idola colebantur, hic autem loquitur ad campestria loca, et habitacula in quibus ipsi Iudei idolorum cultores alimenta sumebant. Dicit ergo.
marg.| {l} Hec dicit Dominus Deus terre Israel] id est terre decem, vel duodecim tribuum, ut dicit Hieronymus ut sumatur hic continens pro contento, sive ipsis decem, vel duodecim tribubus, ut dicit Glossa Sed quomodo hoc est verum, cum tantum loquatur hic de destructione duarum tribuum ? Iam enim decem tribus erant captivate. Responsio.
marg.| Verum est, iam decem tribus erant captivate, et due restabant, quarum destructio adiuncta destructionis decem tribuum universalem plagam facit, de qua loquitur hic, et ideo dicit Interl. Vel duodecim tribubus : Secundum autem quod est ibi decem tantum, intelligitur, quod plures de decem tribubus erant in Iudea, qui postea captivati sunt, sed hoc nihil videtur, quia illi de decem tribubus captivati sunt cum duabus : ergo loquitur de duodecim tribubus, non de decem tantum. Propter hoc melius dicitur, quod secundum quod Propheta intelligitur loqui decem tribubus tantum, oportet, quod hoc quod dicitur.
prol.| Δ {a} Finis venit,
marg.| Moraliter. {k} Et factus est sermo Domini ad me, dicens, Et tu fili hominis, hec dicit] etc. id est terrenis in Ecclesia.
prol.| * {a} Finis venit
marg.| {5. 29ra} Δ {a} Finis venit] etc. legatur de preterito. {c}   Super quatuor] etc. id est super terram decem tribuum, quarum iam captivitas completa est. Unde dicit {b}   Venit] de preterito, non de instante proximo.
marg.| {d} Nunc] dicit, finis super te. Non convertit se ad duas tribus, secundum hoc, quasi dicat terra decem tribuum iam destructa, modo destruetur tua, o Iuda. Sed melius est, ut loquatur insimul ad duodecim tribus, quarum iam precesserat captivitas quantum ad decem tribus, et hic dicit complendam etiam quantum ad duas. Unde universitatem plage ostendens, dicit.
marg.| {a} Finis venit] comminationis, quasi dicat cessabo comminari, et quod comminatus sum complebo. Unde dicit.
marg.| {b} Venit finis] captivitatis, que eos finiet, et consumet.
marg.| {c} Super quatuor] etc. id est super totam terram duodecim tribuum. Glossa Hieronymi Non tantum super montes, et colles, rupes, et valles, sed super plana ex omni parte Israel, ad orientem, et occidentem, et meridiem, et septentrionem, quasi dicat universalis erit destructio. Nota, quod alia littera habet hic. Super quatuor, etc. sed Hieronymus transtulit, plagas, sicut etiam Ps. 24.c. habetur secundum aliam litteram. Ab aliis terre portenta audivimus. Ubi non habemus. A finibus terre laudes audivimus.
marg.| {d} Nunc] id est subito, et ex improviso.
marg.| {e} Finis super te] veniet, scilicet, ut referatur hoc ad utrumque finem, scilicet comminationis, et captivitatis, vel iteratio sive potius triplicatio firmitatis est indicium, et incussio terroris, ut sic convertantur, et etiam expressio maxime cladis, et ideo totiens verba iterat, et eam inculcat in hoc capitulo. Vel potest dici, quod quia triplex dicitur finis ; est enim finis consummans, et finis consumens, et finis terminans, ideo dicit hic ter finis, ut intelligatur omnium malorum in Iudeis consummata perfectio, et ipsorum in ipsis malis consumptio, et consummationum, que erant de malis futuris terminatio, et cessatio advenientibus ipsis malis. Dicit ergo.
marg.| {d} Nunc finis super te] opprimens, vel a Deo desuper veniens. Vel aliter potest exponi, quod dictum est.
marg.| {b} Venit finis] etc. id est super quatuor genera hominum, qui erant in populo Israel, qui dicuntur Ps. 134. Domus Israel benedicite Domino, domus Aaron, benedicite Domino, domus Levi, benedicite Domino, qui timetis Dominum, benedicite Domino. In Aaron sacerdotes, in Levi edituos, et ministros, in Israel cunctum populum, in timentibus Deum proselytos intellige. Que Hieronymus refert ad Ecclesiam. Unde ista quatuor vocat quatuor spirituales alas terre, id est Ecclesie. Sequitur. {f}   Et immittam] etc. Anthropospathos est, id est usque ad intima tua perveniet vindicta mea in te. Vel   [immittam] etc. quasi dicat Illi, qui sunt firmamentum tuum, scilicet Sapientes, et potentes tui, vindicta mea destruentur. Vel, id est in ipsa civitate quantum ad obsessos, Immittam furorem, id est famem, et pestilentiam ex ira mea provenientem. Et nota, quod furor dicitur observans tempus ad vindictam. Vel ut superius dictum est. Furor est motus exterior, ex interiori motu animi cum impetu erumpens.
marg.| {g} Et iudicabo te] id est iuste puniam te, et non in tantum ex indignatione, sed ex ratione, et equitate, scilicet.
marg.| {h} Iuxta vias tuas] id est opera, que fecisti tam interiora, quam exteriora.
marg.| {i} Et ponam contra te] id est coram te, ut intelligas, que gessisti, omnes abominationes tuas. Vel, contra te, id est dulcedinem, et delectationem abominabilem vertam tibi in contrarium dolorem. Et potest hoc referri ad illos, qui gladio interfecti sunt. {k}   Et non parcet] etc. oculus misericordie, quantum ad qualitatem pene. {l}   Et non miserebor] quantum ad quantitatem, vel affectu, et effectu. {m}   Sed vias tuas] id est actiones tuas, id est penam pro eis. {n}   Ponam super te] ut opprimant. {o}   Et abominationes] etc. ut ante oculos peccatricis, que pro sanitate punitur, pristina peccata ponantur. Vel hoc, quod dicitur.
marg.| {m} Vias tuas] etc. potest referri ad illos, qui in ventum sunt {5. 29rb} dispersi. {o}   Et abominationes tue in medio tui erunt] id est pena pro eis quantum ad illos, qui in obsidione fame, et peste mortui sunt. {p}   Et scietis] In pena. {q}   Quia ego Dominus] qui predixi, et feci. Ego Dominus, non Idola. Sequitur.
marg.| {r} Hec dicit Dominus Deus. Afflictio una] id est ultio Dei singularis, cui numquam fuit similis ut supra 6. Et ideo signanter est dictum, una dicit Interl. Vel, una, perfecta, et consummata. Et ut certius credatur, repetit.
marg.| {s} Afflictio] ut repetitio firmitatis sit indicium. Et ne credatur differri, digito demonstrat, dicens.
marg.| {t} Ecce venit] cito, quasi dicat In oculis est Et subdit causam, quia.
marg.| {u} Finis venit] id est completio iniquitatis. Unde Interl. Completa est iniquitas tua, simile. Mt. 23.d. Implete mensuram patrum vestrorum Et Gn. 55.d. Nondum implete sunt iniquitates Amorrheorum. Et ideo quia completa est iniquitas tua.
marg.| {x} Venit finis] id est captivitas tua. Et dicit per quem.
prol.| Δ Quia {a} Evigilabit
marg.| * {a} Finis venit, venit finis super quatuor plagas] id est super universitatem terrena amantium.
marg.| Vel quatuor plagas vocat quatuor genera hominum : Oriens enim significat nobiles : Meridies clericos, et sacerdotes, qui debent lucere per doctrinam, et ardere per bonam vitam. Aquilo laicos, et seculares, qui sunt semper in tumultu, et labore : Occidens significat Religiosos. Vel quatuor plage sunt. Oriens iuventutis, Meridies, id est media etas, id est virilis, et Aquilo senectutis. In senectute ligantur aque carnalis concupiscentie, eo quod in senibus deficit calor naturalis, vel quia senes aquas, id est divitias ligant, maxime enim sunt avari homines in senectute. Et Occidens decrepite etatis. Super istas quatuor plagas predicitur finis, quia iuvenes, viri, senes, et decrepiti, terrena amantes finientur, id est consumentur in Inferno, vel quia quilibet pro qualibet etate ista in malis operibus deducta punietur.
marg.| {d} Nunc finis] id est subito et cito venit.
marg.| {e} Super te] ad opprimendum. Nota, quod ter dicitur hic finis contra ternarium peccatorum, sicut etiam Apc. 8.d. dicitur. Ve, ve, ve habitantibus in terra. Vel.
marg.| Ideo finis totiens repetitur, ut velocius venturus ostendantur. Ecce enim iudex ante ianuam assistit. Iacob. 5.b. Apc. 22.c. Ecce venio cito Ideo dicitur. Nunc finis super te, id est subito, et cito Cum enim dixerint. Pax, et securitas, tunc repentinus eis super veniet interitus 1Th. 5.a. Mt. 25.a. Vigilate itaque quia nescitis diem neque horam. Ideo dicitur Eccl. 5.b. Non tardes converti ad Dominum, et ne differas de die in diem. Subito enim veniet ira illius, et in tempore vindicte disperdet te. Vel ter finis, dicitur finis, scilicet terminus presentis vite, et assuete voluptatis. Item finis consumptionis, quia male consumentur in pena sine consumptione. Et finis consummationis, quia tunc malis consummata, et perfecta erunt tormenta.
marg.| {f} Et immittam] etc. Quod dixit, super te, refertur ad exteriorem penam. Quod dicitur, in te refertur ad interiorem penam : vermis enim conscientie corrodet eos interius, et ignis gehennalis comburet eos exterius, secundum quod dicitur Is. 66.g. Vermis eorum non morietur, et ignis eorum non extinguetur.
marg.| {g} Et iudicabo te] id est iuste puniam te.
marg.| {h} Iuxta vias tuas] id est communia peccata.
marg.| {i} Et ponam] etc. id est abominabilia, et quedam nova peccata, et inusitata. Simile in Ps. 49. Arguam te, et statuam contra faciem tuam. Sap. 4.d. Venient, in cogitatione peccatorum suorum timidi, et traducent illos ex adverso iniquitates ipsorum. {k}   Et non parcet] etc. misericordia miserante, licet relaxante. {m}   Sed vias tuas] id est peccata tua, et penam eis debitam. {n}   Ponam super te] ut eam portes. Notandum enim quod homo quando sequitur peccatum, tunc dicitur, quod portatur ab eo, quando autem pro peccato punitur, tunc portat ipsum Unde Lam. 1.e. Vigilavit iugum iniquitatum mearum, in manu eius convolute sunt, et imposite collo meo. Mt. 9.a. Surge, tolle lectum tuum, id est delectationem converte tibi in onerosam satisfactionem, et vade in domum tuam. Qui enim in presenti peccatum non portant per penitentiam, in futuro illud portabunt per eternam penam. Sequitur.
marg.| {o} Et abominationes tue] etc. id est in corde per morsionem ipsam conscientiam corrodentes.
marg.| {p} Et scietis, quia ego Dominus] tunc enim mali habebunt oculos apertos in pena, quos hic clausos habuerunt in culpa, ut dicit Gregorius {r}   Hec dicit Dominus Deus Afflictio una] id est ultio Dei singularis, et durissima. {s}   Afflictio] vera non ficta : Afflictio enim presens non est vera afflictio sed ficta, iuxta illud. Qui fingis laborem in precepto. Sed futura afflictio est vera afflictio.
marg.| {t} Ecce venit] subito et cito.
marg.| {u} Finis venit] [venit finis] duplicem afflictionem dicit venturam,
prol.| * et duplicem
marg.| {5. 29va} Δ Quia {a} Evigilabit adversum te] latro, scilicet, sollicitus de tua vastitate, id est Nabuchodonosor. Vel sententia Domini, et vindicta, que dilata usque modo videtur dormitasse.
marg.| {b} Ecce venit] non tantum cito, ut dictum est, sed ex improviso.
marg.| {c} Venit contractio super te, qui habitas in terra] id est in Iudea. Vel secundum beatum Hieronymum venit contractio, id est abbreviata captivitas, quia cito.
marg.| {e} Venit tempus] occisionis, scilicet. Unde exponendo dicit.
marg.| {f} Prope est dies occisionis] quia fame, peste, gladio cadetis. Vel.
marg.| {e} Venit tempus] completionis iniquitatum. Et ideo.
marg.| {f} Prope est dies occisionis, et non glorie montium] quasi dicat cessabit gloria a montibus, id est a Iudea que montuosa est, et gloria Iudeorum, qui gloriantur in montibus, eo quod inaccessibiles montes habeant, et loca tutissima ad resistendum. Vel, montium id est principum Iudeorum. Et nota quod dicit hic beatus Hieronymus in originali. Verbum Hebraicum, adarim, quod nos in duo verba divisum ; primum ad, secundum arim, iuxta Theodotionem, gloriam montium interpretati sumus ; Symmachus vertit in recrastinationem, dixitque : et tempus prope est, dies festinationis, et non recrastinationis. Porro Septuaginta ita transtulerunt : Venit tempus, appropinquavit dies, non cum perturbatione, neque cum dolore : Theodotion ita : Venit tempus, prope est dies famis, et non glorie montium. Sequitur adhuc de propinquitate occisionis.
marg.| {h} Nunc] id est ex improviso.
marg.| {i} De propinquo effundam iram meam super te] quasi dicat non amplius tibi futura predicam, nec comminabor, que longe post futura sunt, sed de propinquo effundam iram meam super te, id est cito, et in proximo te destruam, quia sicut dicit beatus Hieronymus in originali. Si a quinto anno transmigrationis regis Iechonie, quo hec dicta sunt, usque ad annum nonum regni Sedechie, quando venit Nabuchodonosor, et obsedit Hierusalem, supputare voluerimus, tres anni tantum erunt medii. Unde recte dicitur : nunc de propinquo, etc. Undecimo enim anno regni Sedechie capta est civitas. Vel.
marg.| {h} Nunc de propinquo] etc. quasi dicat fortis erit plaga tua, et cita, sicut ille qui de prope percutit, et forti ictu.
marg.| {k} Effundam iram meam] abundanter, scilicet, et facile, et sine reputatione, quia quod effunditur non reputatur.
marg.| {l} Super te] ut sis quasi oppressa, et absorpta, ut notetur pena a Deo desuper ventura.
marg.| {m} Et complebo furorem meum in te] id est perficiam, sive consummabo vindictam meam in te, ita ut omnes generaliter captiventur, aut morti tradantur, qui particulariter ex eis aliquos destruxi iam.
marg.| {n} Et iudicabo te iuxta vias tuas] id est opera, quasi dicat non est furor meus absque iudicio et equitate.
marg.| {o} Et imponam tibi omnia scelera tua] id est onus pro omnibus sceleribus tuis. Simile. Lam. 1.e. Vigilavit iugum iniquitatum mearum in manu eius, convolute sunt, et imposite collo meo.
marg.| {p} Et non parcet oculus meus, neque miserebor] Expone ut supra eodem a. Causa autem huius severitatis, et austeritatis est, ut ex pena cognoscat culpam. Unde dicit.
marg.| {q} Sed vias tuas imponam tibi] ut sentias que fecisti.
marg.| {r} Et abominationes tue in medio tui erunt] Glossa ut cognoscas, et penitentia emendes.
marg.| {s} Et scietis quia ego sum Dominus percutiens] id est cuius est percutere. In percussione enim et flagello cognoscitur Dominus, qui in prosperitate ignoratur. Vel,
marg.| {s} Scietis] vos per penitentiam emendari.
marg.| {t} Quia ego sum Dominus percutiens] qui percutio, quem diligo ut emendem, ut habetur Hbr. c. 12.b. Apocalip. 3.d. et Prv. 3.b.
marg.| {u} Ecce dies, ecce venit] dies, scilicet captivitatis. Et bis dicit, ecce, ut subito, et cito venturum significet. Quia.
marg.| {x} Egressa est] iam a Dei consilio.
marg.| {y} Contractio] id est sententia contractionis, vel abbreviationis, et vicinitas captivitatis exiit a Deo. Vel contractio, id est captivitas contracta, vel abbreviata. Ut dicit beatus Hieronymus contracta est, inquit, dies, et abbreviata, instatque vicina captivitas.
marg.| {5. 29vb} Et dicit causam captivitatis, superbiam, scilicet, Sedechie, et infidelitatem, qui rupit iuramentum, et fedus factum cum Nabuchodonosor. Iechonia enim translato in Babylonem a Nabuchodonosor, loco eius substitutus est Sedechia, qui iuravit ei se redditurum tributum singulis annis, sed postea sublimatus, et ditatus, et super Egyptum confisus, negavit ei tributum. Et ideo venit Nabuchodonosor ad obsidendum Hierusalem, et cepit eam, et destruxit. Superbia ergo Sedechie, et infidelitas fuit causa destructionis urbis. Et hoc est
prol.| Δ quod dicitur
marg.| * et duplicem finem. Damnati enim in corpore, et anima affligentur interius, et exterius torquebuntur. Secundum illud : Duplici contritione contere eos. Ier. 17.c. Et in ipsis duplex voluptas sive duplex delectatio, tam interior, scilicet, quam exterior finietur, ita ut omnem afflictionem inveniant.
marg.| {a} Evigilabit adversum te] Dominus scilicet, qui dormire videtur in patientia, cum non punit peccata, sed expectat peccatores, dissimulans peccata hominum propter penitentiam. Sap. 11.d. Sed postea ipse evigilabit in vindicta facienda, secundum illud Ier. 1.c. Vigilabo ego super verbo meo ut faciam illud.
marg.| {b} Ecce venit] dies mortis, scilicet. Unde dicit.
marg.| {c} Venit contractio] id est ipsa mors, in qua omnes nervi contrahuntur. Vel, contractio, id est contracta, et abbreviata dies mortis.
marg.| Quia dicitur Ps. 54. Viri sanguinum, et dolosi non dimidiabunt dies suos. Iob. 15.d. Antequam impleantur dies eius, peribit, et manus eius arescent : Ledetur, quasi vinea in primo flore, id est in iuventute, botrus eius, id est voluptas eius, quasi dicat Iuvenis morietur, et cessabit voluptas eius. Dicit ergo.
marg.| Venit contractio, id est acceleratus finis. Lc. 12.c. Stulte hac nocte animam tuam repetent a te, etc.
marg.| {d} Super te, qui habitas in terra] per amorem, et non in celo, sicut Apostolus, qui dicebat. Nostra conversatio in celis est. Phil. 3. ad Ps. 38. Advena ego sum apud te et peregrinus.
marg.| {e} Venit tempus] id est opportunitas iudicandi, et vindicandi. Ps. 74. Cum accepero tempus, ego iustitias iudicabo.
marg.| {f} Prope est dies occisionis] id est mortis gehennalis.
marg.| {g} Et non glorie montium] id est superborum, vel prelatorum, quorum gloria convertetur in ignominiam. Phil. 3.d. Gloria in confusione eorum, qui terrena sapiunt 1Mcc. 2.g.a"Gloria hominis peccatoris stercus et vermis, hodie extollitur, et cras non invenietur, quia conversus est in terram suam, et cogitatio eius peribit". Item Os. 4.b. Gloriam eorum in ignominiam commutabo. Is. 30.a. Erit vobis fiducia umbre Egypti in ignominiam.
a 1Mcc. 3, 62-63.
marg.| {h} Nunc de propinquo effundam iram meam super te] id est subito, et in proximo abundantes penas inferam.
marg.| {m} Et complebo furorem meum in te] non tantum super te, quantum ad penas exteriores, sed etiam in te, quantum ad interiores.
marg.| {n} Et iudicabo te iuxta vias tuas] id est opera tua, quasi dicat. Non est furor meus absque iudicio.
marg.| {o} Et imponam tibi omnia scelera tua] quia iuxta vias puniet Deus idest, iuxta quantitatem delicti, et omnia scelera imponet, quia secundum numerum peccatorum erit multitudo penarum.
marg.| Vindicat enim Deus secundum quantitatem, et secundum numerum peccatorum. Unde Rm. 1.b. Revelatur ira Dei de celo super omnem impietatem, iniustitiam hominum eorum qui veritatem Dei in iniustitia detinent.
marg.| {p} Et non parcet oculus meus, neque miserebor] ut supra.
marg.| {q} Sed vias tuas imponam, ibi, et abominationes tue in medio tui erunt, et scietis, quia ego sum Dominus percutiens] ut supra.
marg.| {u} Ecce dies, ecce venit] dies enim Domini, sicut fur in nocte, ita veniet. 1Th. 5.a.
marg.| {x} Egressa est] a consilio Dei.
marg.| {y} Contractio] id est contracta vel abbreviata dies ire, et vindicte.
prol.| * Et hoc
marg.| {5. 30ra} Δ quod dicitur hic. {a} Floruit virga] id est sceptrum sive imperium Sedechie viguit, et prosperatum est, et cum potentia. {b}   Germinavit superbia] quia sublimatus et potens effectus in superbiam ascendit, et opera superbie facit, nolens subiici Nabuchodonosor, secundum quod iuraverat, sed aliis. Regibus se confederavit.
marg.| {c} Iniquitas] in virga impietatis, id est infidelitas, qua fedus, et iusiurandum rupit, surrexit in virgam. Vel In virga, id est super virgam, ut quasi sit fructus virge impietatis, scilicet, sceptrum sive potentia ipsius Sedechie sicut fructus, qui ex arbore nascitur est super arborem.
marg.| Sed hoc non alterius admonitione fecit, sed ex se ideo dicit.
marg.| {e} Non ex eis] id est non ex principibus, et maioribus Iudeorum fuit hoc, quod scilicet Sedechias fedus dirupit. Et bene principes significantur per pronomen discretivum, maxime cum subdatur de populo.
marg.| Et non ex populo] suadente hoc leniter et in consilio.
marg.| {h} Neque ex sonitu eorum] id est non fuit hoc ex populo aperte suadente, et quasi cum clamore adhortante, sicut clamor plebis aliquando principem compellit aliquid agere.
marg.| {i} Et [tamen] non erit requies eis, vel   [in eis] id est punientur, quia licet non persuaserunt, tamen non contradixerunt, sed consenserunt, vel pro aliis peccatis suis, in hoc facto puniti sunt. Vel aliter.
marg.| {a} Floruit virga] divine comminationis, quia promittit vicinum esse fructum plagarum. Et hoc est quod dicit beatus Hieronymus : Floruit virga, que multo vobis tempore minabatur et de flore fructum plagarum parturiit. Et hoc, quia.
marg.| {g} Germinavit superbia] quasi dicat : Ideo floruit virga qua verberamini, quia superbia germinavit, id est orta est in vobis. Vel secundum beatum Hieronymum
marg.| {b} Germinavit superbia] id est quod merebamini protulit, quia pro superbia estis puniti.
marg.| {c} Iniquitas surrexit in virga impietatis] id est super virgam. Vel, In virga, id est in sceptro, sive in regno et potentia impii Sedechie orta est iniquitas, quia subiectos inique opprimebat Vel Iniquitas surrexit, contra Deum. In virga impietatis, id est super virgam impietatis vestre, qua subiectos impie cedebatis, quasi dicat crudeles et impii fuistis in subditos, et iniqui in Deum. Et bene dico quod impie eos ceditis, quia.
marg.| {e} Non ex eis] id est ex subditis est. Unde exponendo dicit.
marg.| {f} Et] pro, id est.
marg.| {g} Non ex populo] est hoc, id est populus non meruit quod sic cum cedatis.
marg.| {h} Neque ex sonitu eorum] id est non ex remuneratione eorum contra vos.
marg.| {i} Et] licet non meruerit affligi contra nos, tamen [  non erit requies eis] quia iniuste eos ceditis, beatus Hieronymus autem ista exponit de Scribis et Phariseis quorum virga, id est potestas impietatis, qua minores impie opprimebant, produxit iniquitatem in Christum, ut eum occident.
marg.| Que iniquitas.
marg.| {e} Non fuit ex eis] id est ex minoribus. Unde exponendo dicit.
marg.| {f} Et pro] id est.
marg.| {g} Non ex populo] miserabili, qui instar brutorum animalium ducebantur a magistris. {h}   Neque ex sonitu eorum] Vel clamore, quia licet turba clamaverit : Crucifige, crucifige, hoc fuit ex maiorum persuasione. Unde. {i}   Et non erit requies eis] sed eterna captivitas a Romanis. Sequitur.
marg.| {h} Venit tempus] captivitatis.
marg.| {l} Appropinquavit dies] occisionis.
marg.| {m} Qui] Interl. Ergo emit, non letetur, quia cito perdet.
marg.| {o} Et qui vendit] possessionem suam.
marg.| {p} Non lugeat] quia etiamsi non venderet, amitteret, beatus Hieronymus Naturale est in possessionum emptione letari, in venditione lugere, cum autem instet servitus atque captivitas, et gaudium et tristitia, in utroque sunt vana.
prol.| Δ Quia ira,
marg.| * Et hoc, quia. {a} Floruit virga, germinavit superbia] etc. Nota quod per virgam intelligitur disciplina vel correctio, Is. 11.a. Egredietur virga de radice Iesse, scilicet, virga correctionis de incendio caritatis, Corint. 4.d. Quid vultis, in virga veniam ad vos ? etc. Prv. 22.c. Stultitia colligata {5. 30rb} est in corde pueri, et virga discipline fugabit eam. Item virga dicitur potestas, vel auctoritas prelati. Ps. 44. Virga iniquitatis virga regni tui. Item per virgam significatur ipse prelatus, per quem percutit Dominus subditos et dirigit.
marg.| Sed sicut pater aliquando filium percutit virga, et post ipsam virgam inutilem et infructuosam in ignem proiicit, sic. Dominus malos prelatos per quos filios suos percutit, in gehennam proiicit. Is. 10.b. Ve Assur, virga furoris mei et baculus meus ipse est. Sed virga fructifera non comburitur, prelatus, scilicet bonus et iustus.
marg.| Item virga tremit, et flectitur cum percutit, ita prelatus cum timore et compassione debet alios corripere. Gal. 6.a. Si preoccupatus fuerit homo in aliquo delicto, vos qui spirituales estis, huiusmodi instruite in spiritu lenitatis, etc. Ephes. 6.b. Et vos Domini eadem facite servis, remittentes mens, scientes quia et illorum et vester Dominus est in celis. Item virga arcetur lupus, id est diabolus vel tyrannus, cui prelatus tenetur resistere. Unde Eccles. 7.a. Noli querere fieri iudex nisi virtute vales irrumpere iniquitates, ne forte extimescas faciem potentis, et ponas scandalum in agilitate sua.
marg.| Item virga ducitur cecus, et sustentatur claudus. Iob. 29.c. Oculus fui ceco, et pes claudo. Item virga sustentatur infirmus. Is. 50.b. Dominus dedit mihi linguam eruditam, ut sciam sustentare eum qui lapsus vel lassus est verbo.
marg.| Item virga mensuratur terra, et prelatus debet mensurare penitentiam secundum virtutem ipsorum subditorum infirmorum. Item in virga fecit Moyses portenta, sic Christus per Apostolos, et alios prelatos miracula Unde dicuntur viri portendentes : Zachar. 3.c. Nota quod virga Aaron floruit et fronduit, fructum fecit, quia bonus prelatus habet sancta desideria, et proposita, et sancta verba, et utilia, et edificantia opera, sed mali prelati malos habent flores et fructus. Unde dicit hic.
marg.| {a} Floruit virga] id est in divitiis temporalibus prelatus abundavit. Et quia ex abundantia divitiarum sequitur superbia et avaritia. Ideo sequitur.
marg.| {b} Germinavit superbia] id est excrevit, secundum illud. Superbia eorum qui te oderunt ascendit semper. Is. 7 Requievit Syria super Ephraim, id est superbia in divitiis. Contra quod dicitur. Sir. 32.a. Rectorem te posuerunt, noli extolli, etc. Eccl. 4.c. Quanto magnus es, etc. Vel.
marg.| {b} Germinavit superbia] per propaginem mali exempli in aliis : Exemplo enim malorum multi superbiunt, secundum illud Eccles. 13.a. Qui communicaverit superbo, induet superbiam.
marg.| {c} Iniquitas] avaritie et cupiditatis, quia, sicut dicit Augustinus , Omnis dives, aut iniquus aut heres iniqui.
marg.| {d} Surrexit in virga impietatis] id est in prelato impio et superbo excrescit avaritia. Vel alter.
marg.| {a} Floruit virga] Crucis in passione Christi.
marg.| {b} Germinavit superbia] in Iudeis, in Scribis scilicet et Phariseis. Eccl. 12.b. Florebit amygdalus, id est Christus in passione, quia eius vulnera flores sunt, impinguabitur locusta, id est Iudeus superbus, letabitur de eius abiectione.
marg.| {c} Iniquitas surrexit in virga impietatis] etc. ut supra expositum est in prima lectura de Iudeis. Sequitur.
marg.| {k} Venit tempus] Iudicii.
marg.| {l} Appropinquavit dies] mortis, quia omnia velociter transeunt que sub sole fiunt. Eccl. 3.a. Suis spatiis transeunt universa sub sole. 1Cor. 7.f. Preterit figura huius mundi. Quia ergo omnia transeunt, et finis instat.
marg.| {m} Qui emit] id est qui temporalia pretio anime sue comparavit, quia avarus animam propriam venalem habet, ut dicitur Eccl. 10.b.
marg.| {n} Non letetur] quia non diu ea tenebit. Statim enim subtrahuntur divitie homini, vel homo divitiis, quia subito dum non sperat moritur. Lc. 12.c. Stulte hac nocte repetent animam tuam a te. 1Th. 5.a. Cum dixerint pax, et securitas, etc.
marg.| {m} Qui emit] eterna, non in se, sed in Domino glorietur.
marg.| {m} Qui emit] lenticulam rufam pro primogenitura, non letetur.
marg.| {o} Et qui vendit] temporalia dans pro eternis, sicut illi omnia relinquunt, ut Christum sequantur.
marg.| {p} Non lugeat] privatus temporalibus rebus. Bonus enim mercator est, qui pro temporalibus eterna, pro paupertate regnum celorum, pro luctu solatium, pro mansuetudine terram viventium, et sic de aliis, emit. beatus Augustinus Venale habeo. Quid ? regnum celorum. Quo emitur ? Paupertate, et dolore ; gratia, ignominia, et labore, requie, morte, vita. Sic ergo non lugeat, qui crucem Domini portat, ut Deum emat. Dura videtur ei esse emptio, sed dum fruitur visione Dei, scit quod non sunt condigne passiones
prol.| * huius temporis
marg.| {5. 30va} Δ Quia ira] etc. quasi dicat ideo emens non gaudeat. Quia ira Dei, id est vindicta captivitatis. {b}   Super omnem populum eius] id est super omnem multitudinem terre Iudee. De qua dicitur supra eod. a. Hec dicit Dominus Deus terre Israel, etc. Vel {c}   Eius] id est Hierusalem. {d}   Quia, qui vendit] etc. quasi dicat Ideo vendens non lugeat, quia qui vendit ad id quod vendidit non revertetur, in Iubileo, quia ante Iubileum erit captivitas.
marg.| Et ideo vendens non lugeat, quia scilicet captivitas nihilominus esset in qua nulli licebit redire ad sua, tam vendita, quam non vendita. Et nota, quod dicit Hiero. Qui vendit ad id quod vendidit, non revertetur.
marg.| Septuaginta. Qui emit ad venditorem non revertetur. Iuxta Hebraicum morem loquitur : Omnis enim emptio ad venditorem revertebatur 50 anno remissionis, qui apud illos vocatur Iubileus. Ante igitur, quam annus remissionis adveniat, quando possessiones ad priores dominos revertuntur, ingruet captivitas, que omnem urbis auferet consuetudinem.
marg.| {f} Et adhuc in viventibus] etc. Hiero. Quomodo possessio non revertetur ad priorem dominum eversione urbis instante, sic visio, et comminatio prophetalis, que ad omnem multitudinem urbis dirigitur, nequaquam regredietur, et irrita fiet, sed rebus explebitur viventibus adhuc hic ad quos prophetalis sermo dirigitur. Hoc autem ait, ut ostendat imminentem captivitatem, ne secundum consuetudinem dicerent. Visio hec in longos dies erit et post tempora multa complebitur. Dicit ergo. {h}   Vita eorum] qui videbunt venturam captivitatem, est, in viventibus adhuc, id est de numero eorum est, qui adhuc vivunt quasi dicat Glossa qui modo vivunt videbunt captivitatem completam, quia non differtur in longum. {i}   Visio enim] etc. quasi dicat bene dico quod videbunt captivitatem completam, quia visio, id est comminatio previsa, que fit. {k}   Ad omnem multitudinem eius] id est contra. {l}   Non regredietur] irrita vel vana, id est non frustrabitur. Et habetur simile Is. 55.d. Verbum quod egreditur ex ore meo non revertetur ad me vacuum. Vel {i}   visio ad omnem multitudinem] id est id quod fiendum video super hunc populum, et quod ad eos dixi esse venturum. {l}   Non regredietur] sed procedet et manifestabitur, et prosperabitur. {m}   Et vir] quantumcumque fortis {n}   In iniquitate vite sue] id est merito inique vite sue. {o}   Non confortabitur] idest debilitabitur, ut sic includatur negatio in verbo. Et est hec quarta pars, et in qua determinat, quod resistere nemo poterit hostibus, nec contra eos audebit rebellare. Unde dicit adhuc. {p}   Canite tuba] vos, qui estis huic officio mancipati omnes excitate ad bellum. Et audita tuba. {q}   Preparentur omnes] ad prelium contra Babylonicum exercitum, et loquitur Ironice, ut dicit Hieronymus Unde dicitur. {r}   Et non est, qui vadat ad prelium] quasi dicat non profuit moneri ad prelium, vel imperasse, cum non sit in populo, qui audeat ad bella procedere. {s}   Ira enim mea super universum populum eius] intus scilicet. Unde dicit. {t}   Gladius foris] id est occisio gladii in circuitu civitatis, ut supra 5.c. {x}   Pestis et fames intrinsecus] In civitate obsessis. Unde exponendo dicit. {a}   Qui in agro est, gladio morietur] Chaldeorum,
prol.| Δ quod significabatur
marg.| * huius temporis ad futuram gloriam, sicut dicit Apostolus, qui Deum videat. Ideo Prv. 20.c. Malum est, malum est, dicit omnis emptor, etc. {a} Quia ira super omnem populum, eius] id est Israel, id, super illos, qui scienter peccant, super clericos maxime, et religiosos, qui emunt temporalia, pretiosam animam dantes pro eis. {d}   Quia qui vendit] etc. Ideo non lugeat, qui miserias huius vite dat pro gloria sempiterna, et pro spiritualibus, temporalia. Quia qui vendit temporalia pro spiritualibus, amara pro dulcibus. {e}   Ad id quod vendidit non revertetur] id est ad paupertatem, et luctum, quia iam non erit amplius neque luctus, neque clamor, sed nec ullus dolor, etc. Apc. 21.a. {f}   Et adhuc] id est in futuro. {g}   In viventibus] id est inter viventes vita glorie, vita eorum. Qui enim sunt cum mortuis {5. 30vb} mortui hic vivent cum viventibus in terra viventium Apc. 1.c. Ego Io. frater vester particeps in tribulatione, et regno, et patientia in Christo Iesu, etc. 2Tim. 2.c. Fidelis sermo. Nam si commortui sumus, et convivemus, etc.
marg.| {i} Visio enim] etc. quasi dicat bene dico, quod ira erit super omnem populum, id est super multitudinem malorum, qui omni via, id est communi via, scilicet lata, et spatiosa vadunt qua omnes incedunt, quia. {i}   Visio] id est previsa comminatio facta. {k}   Ad omnem multitudinem eius] id est populi, id est ad peccatores, qui sunt de omnibus, id est qui tenent consuetudines, quas fere omnes tenent, quia stultorum infinitus est numerus, ut dicitur Eccl. 1.d.
marg.| {l} Non regredietur] Irrita, sed implebitur.
marg.| {m} Et vir in iniquitate vite sue] id est per iniquam vitam suam. {e}   Non confortabitur] ad bonum, sed debilitabitur, quia omne peccatum bona naturalia debilitat, et corrumpit, et bonis gratuitis privat. Prv. 12.a. Non roborabitur homo ex impietate, et radix iustorum non commovebitur. Sequitur. {p}   Canite tuba] predicationis, o vos prelati, quorum officium est populum bonis exhortationibus exhortari.
marg.| {q} Preparentur omnes] subditi ad bellum, ad convivium, Ad bellum in presenti, ad convivium in futuro.
marg.| {r} Et] tamen [  non est qui vadat ad prelium] pro hereditate Christi obtinenda contra hostes eius multiplices. Ps. 39. Quis consurget mihi, id est ad honorem meum, adversus malignantes, aut quis stabit mecum adversus operantes iniquitatem ? De hoc bello dicitur Prv. 24.a. Cum dispositione initur bellum, et erit salus ubi multa consilia sunt. Ad bellum debet vocare tuba predicationis. Unde Is. 58.a. Quasi tuba exalta vocem tuam. Item Ier. 4.b. Canite tuba in terra, clamate, fortiter, et dicite congregamini, et ingrediamur ad civitates munitas. Os. 5.c. Clangite buccina in Gabaon, quoad minores, et tuba in Rama, quoad maiores. Hoc est officium sacerdotis clamare, et buccinare. Unde Gregorius Preconis officium suscipit, quisquis ad sacerdotium accedit, ut ante adventum Iudicis, qui terribiliter sequitur, ipse clamando gradiatur. Sacerdos ergo, si predicationis est nescius, quam vocem daturus est preco mutus ? sicut autem dictum est, multiplex erat usus tube, in festis, in bellis, in epulis, in castris movendis, ut habetur Nm. 10.a. Sed quia epule pertinent ad festa, et castrorum motio ad bella : Ideo sub duobus membris potest comprehendi usus tube spiritualis, id est predicationis. Predicatio enim invitat ad bellum in presenti, et ad festum in futuro. Docet enim resistentiam contra vitia, et invitat ad premia promissa. Item festum spectat ad gaudium animi, bellum ad laborem corporis. Et ad ista duo invitat predicatio, ut laboremus in corpore, et gaudeamus in mente.
marg.| Unde Mt. 6.c. Tu autem cum ieiunas, ecce labor corporis, unge caput tuum oleo, ecce hilaritas mentis. Et nota, quod cum tuba vocet ad bellum, et ad festum pauci sunt, qui vadunt ad bellum, sed omnes volunt ire ad festum.
marg.| Unde dicit hic. Et non est qui vadat ad prelium, sed ad festum omnes ire volunt. Bernardus Quam pauci post te ire volunt, cum tamen ad te pervenire nemo est, qui nolit, etc. Christus multos vocat post se ire ad bellum, et quicumque noluerit ire, amittit feudum suum, quod tenet ab eo, id est animam, et corpus suum. Unde 1Rg.11.b. Quicumque non exierit, et secutus fuerit Saul, et Samuel, sic fiet bobus eius, Boves sunt corpus, et anima, que sub uno iugo Christi debent copulari.
marg.| Tuba
prol.| Exultationis. Ps. 80. Buccinate in neomenia tuba.
prol.| Terroris. 1. Thessal. 4.d. In iussu, et in tuba Dei, etc.
prol.| Favoris. Matthe. 6.a. Nolite tuba canere ante vos.
prol.| Predicationis. Is. 58.a. Quasi tuba exalta vocem tuam.
marg.| {s} Ira enim] etc. quasi dicat.
marg.| Ideo non est, qui armatus armis penitentie vadat ad prelium, quia tanta est eorum culpa, ut iram meam magis quam gratiam mereantur. Et hoc est. Ira enim, etc. qui non vult ire ad prelium. Unde Gedeon eos, qui noluerunt cum eo ire ad bellum, reversus devictis hostibus destruxit et turrim eorum. Iud. 8.b.
marg.| {t} Gladius] scilicet carnalis concupiscentie.
marg.| {u} Foris] id est in seculariter conversantibus.
marg.| {x} Pestis] superbie.
marg.| {y} Fames] cupiditatis, et avaritie.
marg.| {z} Intrinsecus] id est in clericis, et claustralibus.
marg.| {a} Qui in agro est] ut laici seculares, vel activi.
marg.| {b} Gladio morietur] scilicet carnali concupiscentia perfodietur.
prol.| * {a} Et qui
marg.| Aliter exponitur. {a} Qui in agro est] id est extra Ecclesiam, ut gentiles. {b}   Gladio morietur] id est peccato infidelitatis. Gladius
prol.| Λ enim
marg.| {5. 31ra} Δ quod significabatur per partem piorum gladio cesam in circuitu civitatis, supra 5.a.
marg.| {a} Et qui in civitate pestilentia et fame devorabuntur] quod significabatur per partem pilorum igni combustam in medio civitatis.
marg.| {d} Et salvabuntur] a morte pauci, scilicet de numero eorum qui possunt significari per partem in ventum dispersam.
marg.| {e} Qui fugerint ex eis] ad loca, scilicet, occulta, et montuosa, et tamen nec ibi erunt securi. Unde dicit.
marg.| {f} Et erunt in montibus] Ita timidi.
marg.| {g} Quasi columbe convallium] id est sicut timide sunt columbe in convallibus, ubi ad omnem sonitum fugiunt huc, et illuc : columba enim quando est in alto, non timet, sed quando sedet ad bibendum, et ad aliquem locum humilem, ubi non potest circumspicere, ad modicum sonitum timet et fugit. Quod dicit hic. Et erunt in montibus, quasi columbe convallium omnes trepidi, insimul.
marg.| {i} Unusquisque] per se.
marg.| {k} In iniquitate sua] id est pro : cum enim sit timida nequitia, dat testimonium condemnationi, ut dicitur Sap. 17.c.
marg.| {l} Omnes manus] id est omnium manus, id est omnes fortes.
marg.| {m} Dissolventur] tunc pre timore, quasi dicat nullus audebit rebellare.
marg.| {n} Et omnia genua fluent aquis] Glossa Pavoris magnitudine non poterit vesica fluentes aquas retinere.
marg.| {o} Et accingent se ciliciis] ad placandum Deum, vel hostes ad misericordiam provocandum, vel ad latendum ne putentur divites, vel quia alia indumenta habere non poterunt.
marg.| {q} Et operiet eos] id est habitus formidinem mentis, et timorem ostendens. Abundantiam timoris notat per hoc, quod dicit, operiet, ut quasi absorpti sint a timore.
marg.| {r} Et in omni facie] Hieronymus Rubor vultus pudoris indicium est, et conscientia peccatorum lucet in facie.
marg.| {s} Et in universis capitibus eorum calvitium] In signum luctus : consuetudo enim erat antiquitus, maxime apud Iudeos, depilare se tempore afflictionis. Et ne ipsi spem liberationis et adiutorii ponant in divitiis suis, dicunt Septuaginta. Argentum eorum in plateis, etc. Sequitur.
marg.| {t} Argentum eorum fortis proiicietur] urgente scilicet fuga et captivitate, ut dicit Hieronymus, ne fugientibus oneri sint, que paulo ante fuere voluptati. Vel, fortis proiicitur, id est pro nihilo reputabitur in obsidione, quia non valebit eis : Nihil .n. invenietur ad sustentationem venale. Vel   [Foris proiicietur] ab hostibus, id est extrahetur de locis occultis, et de thesauris.
prol.| Δ {a} Et aurum
marg.| * {a} Et qui in civitate] id est clerici, et sacerdotes qui arcem Ecclesie tenent.
marg.| {b} Pestilentia, et fame devorabuntur] id est superbia, et cupiditate absorbebuntur.
marg.| {d} Et salvabuntur qui fugerint, ex eis] id est ex consortio iniquitatis.
marg.| Et erunt in montibus] id est in eminentia vite, et bone conversationis.
marg.| {g} Quasi columbe convallium] id est gementes, et humiles.
marg.| {h} Omnes trepidi, unusquisque in iniquitate sua] id est timentes ne sibi non sint peccata priora dimissa, vel ne labantur ad deteriora. Unde Eccl. 5.b. De propitiatu peccatorum noli esse sine metu, Prv. 28.c. Beatus homo, qui semper est pavidus.
marg.| Nota, quod bene iungit. Erunt in montibus quasi columbe convallium, quia iungenda est humilitas mentis, et gemitus de pristinis peccatis cum altitudine operis. Unde Balaam tabernacula Iacob vocat valles nemorosas. Nemus enim altum est, et abundans lignis, vallis autem est humilis, quia altitudo, et multitudo operum debet esse cum humilitate : Humilitas enim omnia bona conservat. Sed, quia humilitas est ex timore, timor enim humiliat, sicut dicitur Sap. 17.c. Nihil est timor, nisi presumptionis adiutorium, id est {5. 31rb} repressivum presumptionis, ideo dicit.
marg.| {h} Omnes trepidi] etc. Iob. erat in monte, quasi columba convallium tremens, cum dicebat. Verebar omnia opera mea sciens quod non parceres delinquenti Iob. 9.d. Multe autem sunt proprietates columbe, que iustis conveniunt Columba enim meditabunda est, et gemebunda. Unde Is. 38.c. Sicut pullus hirundinis sic clamabo, meditabor, ut columba. Naum. 2.b. Ancille eius minabuntur gementes, ut columbe, Is. 59.b. Rugiemus, quasi ursi omnes, quasi columbe meditantes gememus.
marg.| Λ enim dividit, id est infidelitas a summa veritate rationem, sicut per contrarium fides primam coniunctionem que est inter Deum, et animam facit, et potissimam, que est rationis, et veritatis. Unde etiam, quia primo animam cum Deo iungit, qui est vita anime, dicitur, quod iustus ex fide vivit, Abac. 2.a. Et eodem modo, dici, quod iniustus ex infidelitate moritur, quia a vera vita per gladium infidelitatis dividitur.
marg.| {a} Et qui in civitate] fuerint, id est in Ecclesia, ut Christiani, qui sunt in Ecclesia, etsi non omnes merito, tamen numero.
marg.| {b} Pestilentia] pravi exempli.
marg.| {c} Et fame] id est defectu verbi divini devorabuntur.
marg.| Unde Lam. 1.g. Sacerdotes mei, et senes in urbe consumpti sunt, quia quesierunt cibum sibi, ut refocillarent animas.
marg.| {d} Et salvabuntur, qui fugerint ex eis] id est de consortio malorum ad claustrum, vel ad animam, sive ad solitudinem claustri, vel animi. Istis datur salus in eternitate, qui mundum deserentes, et concupiscentias eius, seipsos perdunt in tempore, secundum illud Io. 12.d. Qui odit animam suam in hoc mundo, in vitam eternam custodit eam.
marg.| {f} Et erunt in montibus] id est tales, qui mundum contemnunt, et malorum consortium fugiunt, ponentur in Ecclesie dignitatibus, et prelationibus, Et erunt in ipsis montibus, id est prelationibus.
marg.| {g} Quasi columbe convallium omnes trepidi] gementes, scilicet, et simplices, humiles, et timentes. Et bene iungit montes, et convalles ut in prelatione sit humilitas, secundum illud Eccles. 4.c. Quanto magnus es, humilia te in omnibus.
marg.| {i} Unusquisque in iniquitate sua] id est pro iniquitate erit, scilicet trepidus, ut supra Sed quia pauci sunt tales gementes, scilicet, in montibus, et humiles timentes de peccatis suis, sed magis audaces in peccatis Ideo subdit.
marg.| {l} Omnes manus] id est omnium manus, id est prelati, qui debent esse manus omnium subditorum per sustentationem, et boni exempli exhibitionem.
marg.| {m} Dissolventur] In deliciis per ociositatem.
marg.| {n} Et omnia genua fluent aquis] per libidinem, scilicet eorum, qui concubitus immundos querunt sustinentes seminis fluxum, sicut exponit Hieronymus. Tales vero debent accingi cilicio penitentie. Unde dicit.
marg.| {o} Et accingent se] penitentes de peccatis.
marg.| {p} Ciliciis] id est aspero habitu, ad litteram. Vel melius hic notantur quatuor que mali ex peccatis consequentur. Pene asperitas hic. Et accingent se ciliciis, quia in futuro delicie in asperitatem convertentur. Item remorsio conscientie. ibi : Et operiet eos formido Item ignominiosa confusio, cum omnia dedecora eorum omnibus ostendentur in Iudicio. ibi : Et in omni facie confusio. Item omnium bonorum amissio, et omnium malorum propalatio, quod notatur, ibi :   [Et in universis capitibus eorum] Ille enim capillos capitis amittit, qui virtutes mentis perdit, et nudus remanet, et sic turpitudo eius, et inhonestas apparet.
marg.| {t} Argentum eorum] id est eloquentia eorum pro nihilo
prol.| * habebitur. Et aurum.
marg.| Item hoc exponitur de argento ad litteram, et auto.
marg.| {t} Argentum eorum foris proiicietur] In morte enim divitum confringuntur, et aperiuntur ciste. et thesauri, et ab eis, divitie auri, et argenti extrahuntur. Vel.
marg.| {u} Foris proiicietur] id est forinsecis, et extraneis dabitur, secundum illud Eccles. 6.a. Est et aliud malum, quod vidi sub sole, et quidem frequens apud homines. Vir cui Deus dedit divitias, et substantiam, et honorem, et nihil deest anime sue ex omnibus, que desiderat, nec tribuit ei potestatem Deus, ut comedat ex eo sed homo extraneus vorabit illud. Hec vanitas, et magna miseria est Prv. 5.b. Non des alienis honorem tuum, et annos tuos crudeli, ne forte impleantur extranei viribus tuis et labores tui sint in domo aliena. Item Ecclesiast. 10.b. Cum morietur homo hereditabit serpentes, et bestias, et vermes, id est hereditatem suam bestiis serpentinis, id est malignis, et invidis relinquet, voracibus, ut bestie, cupidis, et terrenis, ut vermes. Aliquando etiam bonis relinquitur substantia divitum,
prol.| Θ qui noluerunt
marg.| {5. 31va} Δ {a} Et aurum in sterquilinium erit] id est ibi : Abscondent aurum fugientes, quod portare non poterunt. Vel.
marg.| {b} In sterquilinium erit] id est ita vile erit, sicut id quod proiicitur in sterquilinium, quia non erit utile ipsis fame morientibus. Ad litteram vult dicere, quod aurum, et argentum vilia erunt tunc tempore famis, sicut etiam modo fit.
marg.| Unde etiam subdit qualiter vile erit, quia, scilicet, non valebit eos liberare. Hoc est.
marg.| {c} Argentum eorum, et aurum eorum non valebit liberare eos] a fame, vel obsidione, vel ab hostili gladio.
marg.| {e} In die furoris Domini] id est in tempore obsidionis, et famis.
marg.| {f} Animam suam non saturabunt] id est desiderium, vel appetitum deliciosis cibis.
marg.| {g} Et ventres eorum non implebuntur] ad litteram, etiam grossis cibariis, quia ex auro, et argento non invenient aliquid venale ad comedendum. Et hoc iusto Dei iudicio erit.
marg.| {h} Quia scandalum iniquitatis eorum factum est] id est quia aurum, et argentum eorum factum est scandalum iniquitatis, id est quia argento, et auro iniquitatis abusi sunt, vel idola ex his faciendo, vel divitiis superbiendo, et in eis spem ponendo, et tributa auri, et argenti Regi Babylonis ex promisso, et iuramento debita non reddendo.
marg.| {k} Et ornamentum monilium suorum in superbiam posuerunt] id est que ego dederam in ornamentum possidentium, atque divitias, illi verterunt in superbiam. Hieronymus. Ut de quibus poterant per eleemosynas, et per bona opera animam suam liberare, ex illis haberent materiam arrogantie.
prol.| Δ Denique ex auro
marg.| * habebitur. {a} Et aurum eorum in sterquilinium erit] id est sapientia eorum, scientia vilis reputabitur, quia sicut dicit Gregorius. Cuius vita despicitur, restat ut eius doctrina contemnatur.
marg.| Nota, quod quando res abundat, tunc vilis habetur, ut argentum, id est eloquentia, et aurum, id est sapientia, modo vilia sunt, quia abundant, sed vita bona est pretiosa, et rara. Is. 13.c. Pretiosior erit vir, id est virtuosus, auro, id est sapiente, et mundo obrizo, id est humanus, et compatiens prelatus, quam fulgens in sapientia, et eloquentia.
marg.| {c} Argentum eorum, et aurum eorum] id est eloquentia, et scientia.
marg.| {d} Non valebit liberare eos in die furoris Domini] id est in hora mortis, vel in die Iudicii Tunc bona vita poterit liberare hominem, non eloquentia, vel sapientia. Prv. 13.b. Redemptio anime viri proprie divitie, id est virtutes, et bona opera, que alius auferre non potest, Et notandum, quod triplex aurum legitur in bono, et triplex in malo, Aurum in malo est aurum Ophir, aurum Behemoth, aurum sterquilinii. Aurum Ophir est sapientia mundi. Ophir enim interpretatur herbosum, vel irritum, et sapientiam mundi bene significat, que hic florere videtur, et virere, sed in irritum ducitur, quia transit mundus, et concupiscentia eius, id est flos, et viror eius.
marg.| De isto auro dicitur 3Rg. 9.d. quod Salomon fecit classem in Asiongaber, et mittebat in Ophir propter aurum.
marg.| Item dicitur 3Rg. 22.g. quod classes navigantes in Ophir confracte sunt in Asiongaber. Item est aurum Behemoth, id est sapientia Diaboli. Iob. 41.d. Sternet sibi aurum quasi lutum. Item est aurum sterquilinii, sapientia, scilicet carnis. De qua habetur hic. Aurum eorum in sterquilinium erit, id est Sapientia eorum erit de sterquilinio, id est de deliciis carnis. De hac sapientia dicitur, Rm. 8.b. Sapientia carnis mors est. De hac triplici sapientia dicitur Iac. 3.d. Non est ista sapientia de sursum descendens, sed terrena, quantum ad avaros ; animalis, quantum ad deliciosos ; diabolica, quantum ad superbos. Superbia enim aurum est Behemoth. Item triplex est aurum bonum. Aurum Evilath. Hoc aurum habet, qui scit lugere peccata sua, et sapientiam suam convertit ad penitentiam. Evilath enim interpretatur dolens, vel parturiens. Gn. 2.b. Aurum terre illius optimum est. Item est aurum transmigrationis. Hoc aurum est Paupertas. Pauperum enim est transmigrare, et peregrinari, non adherere divitiis {5. 31vb} huius mundi. Aurum enim transmigrationis habent, qui sciunt habere paupertatem, et esse pauperes, secundum illud Apostoli. Phil. 4.c.
marg.| Scio, et abundare, et penuriam pati, id est in penuria scio abundare, ut pauper simul sim facultate, et abundans bona voluntate, secundum illud. 2Cor. 8.a.
marg.| Altissima paupertas eorum abundavit in divitias.
marg.| De isto auro dicitur Za. 6.c. Sumes a transmigratione aurum, et argentum, et facies coronas, et pones in capite Iesu filii Iosedech sacerdotis magni.
marg.| Item est aurum Arabie, id est humilitas, et propria deiectio sui, ex consideratione occasus sui ortum habens.
marg.| Arabia enim interpretatur occidens, vel vespera.
marg.| Qui ergo considerat occasum suum, id est finem suum habet hoc aurum. Ps. 71. Vivet, et dabitur ei de auro Arabie, et adorabunt de ipso semper, etc.
marg.| Istud triplex aurum, opponitur triplici predicto. Aurum enim Evilath, id est penitentie asperitas, opponitur auro sterquilinii, id est sapientie carnis.
marg.| Aurum transmigrationis, id est paupertas, opponitur auro Ophir, id est sapientie mundi terrene.
marg.| Aurum Arabie, id est humilis consideratio mortis, opponitur auro Behemoth, id est superbie.
marg.| Θ qui noluerunt dare eleemosynas in vita sua, sed tamen in morte relinquent multa danda, secundum illud Iob. 27.c. Si comportaverit, quasi terram argentum, et sicut lutum preparaverit vestimenta, preparabit quidem, sed iustus vestietur illis, et argentum innocens dividet.
marg.| Item Prv. 13.d. Custoditur iusto substantia peccatoris.
marg.| Sequitur.
marg.| {a} Et aurum eorum in sterquilinium erit] Id est vilibus, et ignominiosis relinquetur, qui illud totum expendent, ventrem nutriendo, et sterquilinium faciendo. Os.. 9.b. Desiderabile argentum eorum, et aurum eorum urtica hereditabit, lappa in tabernaculis eorum.
marg.| {c} Argentum eorum, et aurum eorum non valebit liberare eos in die furoris Domini] id est in morte, vel in districto Iudicii examine, quia sicut dicitur Prv. 6.d. Zelus, et furor viri non parcet in die vindicte, nec acquiescet cuiusquam precibus, nec suscipiet pro redemptione dona plurima.
marg.| Ideo dicitur Eccles. 5.a. Noli attendere ad possessiones iniquas, et ne dixeris, est mihi sufficiens vita : nihil enim proderit in tempore vindicte, et obdurationis. Item Prover. 11.a. Nihil proderunt divitie in die ultionis, iustitiam autem liberabit a morte Soph. 1. Argentum eorum, et aurum non poterit liberare eos in die ire Domini. In igne enim zeli eius devorabit terra. Et non solum aurum non valebit, sed nocebit, quia eos accusabit.
marg.| Unde Iac. 5.
marg.| Aurum, et argentum vestrum eruginavit, et erugo eorum erit vobis in testimonium, et manducabit carnes vestras, sicut ignis.
marg.| {f} Animam suam non saturabunt]  : quia in futuro saturitatem non poterunt emere pretio auri sui, et argenti.
marg.| {g} Et ventres eorum non implebuntur]
marg.| Et hoc est, quod dicitur Is. 65.c. Servi mei comedent, et vos esurietis, Ecce servi mei bibent, et vos sitietis, etc. Et hoc iustum est.
marg.| {h} Quia] in hac vita, scandalum iniquitatis eorum factum est, aurum scilicet, eorum, et argentum, et ideo in futuro fiet eis scandalum eterne penalitatis. Eccles. 31.a. Multi dati sunt in auri casus, et facta est in specie ipsius perditio illorum, etc.
marg.| Vel de presenti exponitur.
marg.| {f} Animam suam non saturabunt, et cet] Quia avarus non implebitur pecunia : Ecclesiastici quinto a. Nec deliciosus deliciis, nec superbus honoribus. Proverbiorum decimotertio d.
marg.| Venter impiorum insaturabilis. Os. quarto c. Comedent, et non saturabuntur, fornicati sunt, et non cessaverunt. Sequitur.
marg.| {h} Quia scandalum iniquitatis eorum] id est augmentum, et incentivum cupiditatis, et avaritie eorum.
marg.| {i} Factum est] Aurum, et argentum. Secundum enim ligna silve, sic ignis exardescit, ut dicitur Ecclesiast. 28.b. id est secundum facultatis abundantiam, sic crescit cupiditas.
marg.| {k} Et ornamentum monilium suorum in superbiam posuerunt] id est de ornamentis vestium, ad litteram, vel virtutum superbierunt.
marg.| Quod prohibetur. Ecclesiast. 11.a.
marg.| In vestitu ne glorieris unquam, nec in die honoris tui extollaris, quoniam mirabilia opera, id est bona et extollenda
prol.| * sunt Altissimi
marg.| {5. 32ra} Δ Denique ex auro, et argento fecerunt idola, et mea munera in demonum simulacra verterunt.
marg.| Porro quod dixere Septuaginta. Electa mundi in superbiam posuerunt, ad aurum, et argentum referendum est, quibus in mundo nihil putatur pretiosius. Quod autem sequitur, offendicula eorum, sciamus, de Theodotione esse additum.
marg.| {a} Et imagines abominationum suarum] id est abominabilium idolorum.
marg.| {b} Et simulacrorum fecerunt ex eo] secundum quod dicit Ps. 113. Simulacra gentium argentum, et aurum, id est ex argento, et auro.
marg.| Item Os. 2.b. Argentum multiplicavi eis, et aurum que fecerunt Baal.
marg.| {c} Propter hoc] quia sic fecerunt.
marg.| {d} Dedi eis illud in immunditiam] id est in sterquilinium, sive in vilitatem, id est feci illud vile, et abiectum, sicut aliquod quod est immundum, et ad nullum valens usum. Vel in manus immundorum scilicet hostium, et ita erit immundum. Symmachus hoc loco, nauseam transtulit, volens idolorum sordes exprimere.
marg.| {f} Et dabo illud in manus alienorum] id est Babyloniorum.
marg.| {g} Ad diripiendum, et impiis terre in predam] ut omnia diripiant.
marg.| {h} Et contaminabunt illud] quia aurum templi, et argentum, quod sanctum erat, ipso contactu ipsorum contaminatum erit. Vel, contaminabunt, id est idola vestra aurea, et argentea confringent, quasi contaminata, et immunda.
marg.| {i} Et avertam faciem meam ab eis] scilicet a Iudeis, id est respectum mee misericordie, ne videam eos, vel ne ipsi videant me, quia mea facie sunt indigni, propter superiores causas abominationum. Vel.
marg.| {k} Ab eis] id est ab hostibus eorum, ne videam eos ad impediendum processum eorum.
marg.| {l} Et] Glossa tunc aversa facie mea.
marg.| {m} Violabunt arcanum meum] Glossa id est Sancta sanctorum, que solis Sacerdotibus, et soli Pontifici patebant. Violabunt, dico.
marg.| {n} Et] id est quia introibunt in illud. Symmachus, et Theodotio, irrumpentes, et pestilentes.
marg.| {o} Emissarii] precursores, scilicet regum, qui premittuntur ad comburendum, et destruendum, et diripiunt omnia. Et Gallice dicuntur rorarii.
marg.| {p} Et contaminabunt illud] suo ingressu. Vel, id est contaminatum tractabunt. Sequitur.
marg.| {q} Fac conclusionem] etc. Sexta pars in qua Dominus Prophete loquens omnia mala eis ventura determinare breviter, et simul perstringere imperat, dicens : Fac conclusionem o tu Propheta. Glossa id est iram meam brevi sermone conclude, quasi dicat, ad quid multa diffuse loqueris ? dic uno
prol.| Δ verbo summam
marg.| Vel aliter. {q} Fac conclusionem] id est predic, vel prefigura futuram obsidionem, vel conclusionem, ita ut nullus
prol.| Θ possit evadere
marg.| * sunt Altissimi solius, quasi dicat non sunt tua, sed Dei, et ipse laudandus est, non tu. Is. 26.c. Omnia opera nostra operatus es nobis. Vel, ornamenta monilium, sunt signa castitatis.
marg.| Monilia enim dicuntur a monendo, vel a muniendo.
marg.| Quia muniunt, et monent ad castitatem. Hec ornamenta ponit in superbiam, qui de sua castitate superbit. Quod non fecit beata Virgo, que fuit virgo, et humilis. Unde Lc. 1.e. Respexit humilitatem ancille sue, etc. Bernardus Quid dicis virgo superba. Maria virginem se oblita gloriatur de humilitate, et tu negligendo humilitatem blandiris tibi de virginitate.
marg.| Item Bernardus Laudabilis virtus virginitas, sed multo magis humilitas necessaria. Potest placere humilitas : que virginitatem deplorat amissam, sine humilitate autem audeo dicere nec virginitas Marie Deo placuisset. Is. 2.d. Erit pro suavi odore fetor, pro zona funiculus, id est pro castitate surget, quo funiculo ad patibulum infernale suspendantur. Sequitur.
marg.| {5. 32rb} {a} Et imagines] etc. id est de auro, et argento fiunt aliquando idola, id est prelati, qui per simoniam intruduntur. Os. 2.b. Argentum multiplicavi eis, et aurum que fecerunt Baal.
marg.| {c} Propter hoc dedi eis illud] id est aurum, et argentum eorum.
marg.| {e} In immunditiam] id est in sterquilinium, ut supra ipsis mortuis.
marg.| {f} Et dabo illud in manus alienorum ad diripiendum] etc. id est malis, et extraneis heredibus totum dabo, ut quilibet accipiat partem suam, quoniam cum dormierit homo, non sumet omnia, neque descendet cum eo gloria eius. Sir. 14.a. Qui exaceruat ex animo suo iniuste, aliis congregat, et in bonis illius alius luxuriabitur.
marg.| Hoc est, quod subditur.
marg.| {h} Et contaminabunt illud] id est in immunditiis, et luxuriis expendent illud.
marg.| Ideo dicitur. Sir. 14.c. Nonne aliis relinques dolores, et labores tuos, in divisione sortis da, et accipe, quasi dicat melius esset tibi dare eleemosynas in vita tua pro celesti gloria acquirenda, quam tua omnia malis heredibus relinquere, male expendenda. Eccl. 11.c. Est qui locupletatur parce agendo, et hec est pars mercedis illius in eo, quod dicit, inveni requiem mihi, et nunc manducabo de bonis meis solus, et nescit, quod tempus pretereat illum, et mors appropinquet, et relinquet omnia aliis, et morietur.
marg.| {i} Et avertam faciem meam ab eis] id est dissimulabo, et expectabo differens vindictam, quasi non videam culpam.
marg.| {l} Et violabunt arcanum meum] id est cor suum, templum meum, quasi dicat, ego dissimulabo propter penitentiam. Secundum quod dicitur. Sap. 11.d. Misereris omnium, quia omnia potes, et dissimulas peccata hominum propter penitentiam. Et ipsi magis assidui sunt iam ad malum suum. Iob. 24.d. Dedit ei Deus locum penitentie, et ipse abutitur eo in superbia. 1. Corint. 3.d. Templum Dei sanctum est, quod estis vos.
marg.| {n} Et introibunt in illud emissarii, et contaminabunt illud] id est demones defedabunt illud templum meum. Vel.
marg.| Arcanum est Dei sacramentum altaris, quod violant quantum in se est, qui immundi ad altaris officium accedunt.
marg.| Et intrant in illud emissarii, cum corpus Domini consecrare presumunt sacerdotes luxuriosi. Hieronymus 5.c. Equi amatores in feminas, et emissarii facti sunt, unusquisque ad uxorem proximi sui hinniebat. Tales violant arcanum Domini.
marg.| Unde dicit beatus Bernardus Quomodo audent agni immaculati sacras contingere carnes, et intingere in sanguinem Salvatoris manus nefarii, quibus paulo ante carnes, proh dolor ! meretricias contrectaverunt : sic altaria circuire, sic frequentare possunt, cum et huiusmodi laus execrabilis sit, et oratio sit in peccatum. Ideo dicitur 1. Corint. 11.g. Probet autem seipsum homo, et sic de pane illo edat, et de calice bibat. Qui enim manducat, et bibit indigne, iudicium sibi manducat, etc. Malach. 1.b. Offertis super altare meum panem pollutum. Vel aliter.
marg.| {l} Et violabunt arcanum] etc. Arcanum Domini intrando violant, et postquam intraverint illud etiam contaminant, qui Ecclesias, et animarum curas cupiditate suscipiunt, non caritate, et qui male intrant, male post introitum vivent, Mt. 22.b. Amice quomodo huc intrasti non habens vestem nuptialem, id est quem introduxit propria cupiditas, non mea caritas, Bernardus Qui infideliter introivit, neque per Christum, quid si infideliter agat et contra Christum ? Ideo de pena talium, dicit Dominus ad Prophetam.
marg.| {q} Fac conclusionem] id est inter illud quod sequitur ex vita eorum, id est eternam damnationem. In hoc argumento, propositio est preceptorum, assumptio transgressionum, conclusio autem eternorum suppliciorum.
marg.| Unde dicitur, quod beatus Bernardus fecit hoc argumentum scholaribus. Ego inquit propono legem, et assumo transgressionem, concludo eternam damnationem.
marg.| Dominus enim multa proponit in presenti, et multi assumunt, sed tandem concludet in futuro, quando dicet. Ita maledicti in ignem eternum.
marg.| Maior extremitas sunt premia proposita bonis, minor, supplicia proposita malis, conclusio vero constat ex ambobus, id est ; ex carentia glorie, et experientia pene, que fiet malis, Ps. 34. Conclude adversus eos, qui persequuntur me ; etc. Dicit ergo Dominus Prophete.
marg.| {q} Fac conclusionem] id est predic eis eternam damnationem, maxime prelatis, et clericis, de quibus locutus est ante, qui violant arcanum Domini.
prol.| * {a} Quoniam terra
marg.| Vel aliter. {q} Fac conclusionem] id est predic malis vicinam
prol.| Λ eorum
marg.| {5. 32va} Δ verbo summam, et consummationem omnis mali super eos, et omnia tormenta super eos consummanda determinat, quia consummata est eorum malitia. Unde dicit.
marg.| {a} Quoniam est terra plena iudicio sanguinum] id est quia omnes iniuste iudicant, ut fundatur sanguis innoxius.
marg.| Θ possit evadere, aut rarus.
marg.| {a} Quoniam terra] etc. Hoc non mutatur.
marg.| {c} Et civitas plena] est, iniquitate, scilicet, Hierusalem, id est cives eius, quasi non solum terra circumadiacens iam plena est, sed et ipsa Hierusalem plena est malitia, quia tempore Manasse impleta est Hierusalem a porta usque ad portam sanguine Prophetarum, sicut dicitur 4. Regum. 21.
marg.| {d} Et adducam] contra ipsos, vel in locum Prophetarum, et Sacerdotum.
marg.| {e} Pessimos de gentibus] id est pessimos, qui sunt inter gentes, scilicet, Babylonios. Vel.
marg.| {d} Adducam pessimos de gentibus] id est de terris gentium.
marg.| Hoc autem facit ad incrementa malorum, quia aliquod solatium esset puniri a bonis, vel a minus malis.
marg.| {f} Et possidebunt domos eorum] id est Iudeorum. Vel Sacerdotum, et Prophetarum locum tenentes, omnia vestra possidebunt, et servituti subiicient, sicut exponit Hieronymus.
marg.| {g} Et quiescere] id est cessare.
marg.| {h} Faciam superbiam potentium] id est Sedechie, et Principum eius.
marg.| {i} Et possidebunt] ipsi Babylonii hostes eorum, sanctuaria eorum. Hieronymus. Quia enim omnis superbia offendit Deum, propterea pessimi gentium possidebunt domos potentium, et superborum, et obtinebunt sanctuaria, quia locum sanctimonie, id est templum spurcus ingreditur, et sua eum contaminat immunditia. Significanter autem dicit, sanctuaria eorum, non mea, quia post contaminationem mea esse cessaverunt.
marg.| {l} Angustia superveniente requirent pacem] a Deo, vel ab hostibus. Is. 26.c. Domine in angustia requisierunt te.
marg.| Quia quando viderunt venire Nabuchodonosor ad destruendum eos, voluerunt ei reconciliari, et reddere tributum, sed ille noluit.
marg.| Vel tunc perceperunt Deum iratum, et ei reconciliari voluerunt, licet non vero corde, et ideo Domino non placuit. Unde sequitur.
marg.| {n} Et non erit] pax, sed potius.
marg.| {o} Conturbatio super conturbationem] id est accumulata turbatio, et perfecta.
marg.| {q} Veniet] super ipsos Iudeos. Vel.
marg.| Conturbatio super conturbationem, quasi conturbans, et malus rumor super alium malum rumorem, ut quando dicebatur, modo est capta civitas illa, et illa, et ecce alius veniebat qui dicebat, modo capta est illa.
marg.| Unde exponendo subditur.
marg.| {r} Et auditus super auditum] veniet, scilicet, ad Hierusalem, id est nuncius super nuncium, mala malis augens, et appropinquantis Babylonii fremitum, turbamque describens, sicut exponit Hieronymus Vel.
marg.| {o} Conturbatio] captivitatis.
marg.| {p} Super conturbationem] obsidionis. Vel.
marg.| {o} Conturbatio] combustionis civitatis.
marg.| {p} Super conturbationem] captivitatis. Vel.
marg.| {o} Conturbatio] dispersionis populi.
marg.| {p} Super conturbationem] combustionis.
marg.| {r} Et auditus super auditum] veniet, scilicet, de Hierusalem ad transmigratos in Babylone, id est rumores nunciorum succedentium sibi, et dicentium, clades civitatis unam post aliam obsidionem, famem, et pestem, urbis captionem, fugientium occisionem, urbis combustionem, et populi dispersionem. Vel Auditus super auditum, quia ibi audietur planctus doloris in civitate ab omnibus, et cumulabitur clamor. Vox enim clamoris a porta piscium, id est a prima porta, et ululatus a secunda, ut dicitur Soph. 1.c.
marg.| {t} Et querunt visionem a Propheta] ut scilicet dicat eis, quid viderit, aut quid sibi videatur quid facere debeant, sicut a Ier. querebant voluntatem Domini de eundo in Egyptum.
prol.| Δ {d} Et lex peribit
marg.| {5. 32vb} * {a} Quoniam terra plena est] id est Ecclesia.
marg.| {b} Iudicio sanguinum] id est malis iudicibus, et prelatis, qui animas subditorum interficiunt. Is. 1.f. Quomodo facta est meretrix civitas fidelis, plena Iudicii ? Iusti tia habitavit in ea, nunc autem homicide. Vel.
marg.| {b} Iudicio sanguinum] id est iniquis iudiciis.
marg.| {c} Et civitas plena iniquitate]
marg.| Quid mirum si terra plena est peccatis, cum civitas, id est Roma, vel curia, in qua sunt principes populorum, Vicarii Apostolorum, plena est iniquitate, id est cupiditate ? Ps. 54. Vidi iniquitatem, et contradictionem in civitate. Iudicia sanguinum fiunt in terra, quia iniquitas, id est cupiditas regnat in civitate. Corrumpunt enim munera iudices, et sic subvertunt iudicia. Dt. 16.d. Non accipies personam, nec munera, quia munera excecant oculos sapientum, et pervertunt verba iustorum.
marg.| De hoc habetur Eccles. 20.d. et Iob. 15.d. Item Ex. 23.a. 1Rg.8.a. et 12.a. Is. 5.f. et 33.c. et 55.d. Dn. 5.e. Et pluribus locis habetur de hac materia.
marg.| Λ eorum mortem, quando concludetur caro eorum in sepulcro, et anima in Inferno sicut dicitur de divite. Lc. 16.f. Quod sepultus sit in Inferno.
marg.| {a} Quoniam terra plena est] etc. Per terram intelligitur corpus, per civitatem anima. Terra ergo plena est sanguine, et civitas, vel habitatio iniquitate, quia et animam, et corpus peccatis inquinamus. Ideo dicit de pena.
marg.| {d} Et adducam pessimos de gentibus] id est demones in morte eorum.
marg.| {f} Et possidebunt domus eorum] id est rapient animas eorum, corpora vermibus accomodantes usque ad resurrectionem. Is. 1.b. Terra vestra deserta, et civitates vestre succense igni.
marg.| {g} Et quiescere faciam] id est cessare.
marg.| {h} Superbiam potentum] cum potentes potenter tormenta patientur, ut dicitur Sap. 6.a.
marg.| {i} Et possidebunt] ipsi demones.
marg.| {k} Sanctuaria eorum] id est animas eorum, quas Deo tamquam sanctuaria eius mundas custodire debuerunt. Vel sanctuaria eorum, id est corpora malorum, que ipsi tamquam sanctuaria ornaverunt, et coluerunt.
marg.| {l} Angustia superveniente] id est mortis angustia eos opprimente.
marg.| {m} Requirent pacem] id est advocabunt sacerdotes, ut apud Deum per eos obtineant gratiam, et reconciliationem.
marg.| {n} Et non erit] quia non ex corde requirent, et quia in prosperitate, et sanitate eam requirere neglexerunt.
marg.| Unde dicitur Is. 11.c. Si queritis querite. Nos sumus sicut naute, qui pessimi sunt quousque veniant in articulo necessitatis, Ier. 2.f. Verterunt ad me tergum et non faciem, et in tempore afflictionis sue dicent, surge, et libera nos.
marg.| Et dicitur ibi responsio Domini. Ubi sunt Dii tui quos fecisti tibi, surgant, et liberent te. Hoc dicetur usurario, et avaro. Ubi sunt Dii tui, id est nummi tui quos congregasti tibi, surgant, et liberent te.
marg.| {o} Conturbatio super conturbationem] id est miseria futura est super miseriam presentem.
marg.| Unde Prv. 14.b. Risus dolore miscebitur, ecce una conturbatio in presenti, et Extrema gaudii luctus occupat, ecce eterna conturbatio in futuro, Ps. 13. Contritio et infelicitas in viis eorum. Iustis e converso dicitur, Phil. 4.a. Gaudete in Domino semper, iterum dico gaudete, et Ps. 83. Ibunt de virtute in virtutem, videbitur Deus Deorum in Sion, ut bona presentia bonis futuris cumulent Vel Conturbatio super conturbationem, id est pena corporis super penam anime, Ier. 17.c. Duplici contritione contere eos.
marg.| {r} Et auditus] scilicet ille. Ite maledicti in ignem eternum.
marg.| {s} Super auditum] illum. Esurivi, et non dedistis mihi manducare, etc. Vel Super auditum, quando dicetur. Surgite mortui, qui iacetis in sepulchris, venite ad iudicium creatoris, etc.
marg.| Unde Soph. 1.c. Erit clamor a porta piscium, id est a porta prima, et ululatus a secunda. Prima porta est exitus a sepulcris, ubi erit clamor maximus. Secunda porta est ingressus in infernum, ubi erit ululatus, quod maius est quam clamor.
marg.| {t} Et querent visionem a Propheta] etc. Hoc exponitur de presenti Ecclesia, sicut dicit beatus Hieronymus. Quotidie
prol.| Λ hec in
marg.| {5. 33ra} Δ {d} Et lex peribit a Sacerdote] quia Sacerdotes nescient consolari populum in tribulatione positum, per ea que Dominus in lege legitur fecisse Iudeis in Egypto tribulatis, et in deserto, et in multis aliis locis.
marg.| {e} Et consilium a senioribus] id est regimen, vel ducatus.
marg.| {f} Rex lugebit] Sedechias.
marg.| {g} Et princeps] id est principes omnes.
marg.| {h} Induetur merore] id est induentur mesto habitu, vel   [interitu] secundum Septuaginta.
marg.| {i} Et manus populi terre conturbabuntur, vel dissolventur] id est fortitudo plebis dissipabitur, ad litteram. Vult hic dicere Propheta, quod nec magnus, nec parvus poterit id facere ad quod est institutus. Prophete enim est futura predicere, Sacerdotum legem docere, Seniorum regno consulere, et Principum hilariter populum ad bellum commovere. Populi viriliter se habere, et omnia hec deficient. Et dicitur causa.
marg.| {l} Secundum viam eorum] id est vitam malam.
marg.| {m} Faciam eis] mala.
marg.| {n} Et secundum iudicia eorum iudicabo eos] id est secundum quod meruerunt iudicando male, et iniuste, puniam eos iuste.
marg.| {o} Et scient quia ego Dominus] Hieronymus : Iste versiculus frequenter in hoc a Propheta ponitur, quod supplicia atque cruciatus sequatur scientia Dei, ut quem non intelligebant per beneficia, per tormenta cognoscant.
marg.| Λ hec in Ecclesiis requiruntur, que si visionem, legem, consiliumque perdiderunt, frustra Prophetas, et seniores, et Sacerdotes habere se iactant, Prv. 29.c. Quando propheta cessaverit, dissipabitur populus. Dicit ergo.
marg.| {a} Et querent] minores. {b}   Visionem] id est intelligentiam spiritualem. {c}   De Propheta] id est prelato sapiente, vel sapientiam se habere promittente. Vel.
marg.| {b} Visionem] id est exemplum visibile, sed non est visio in prophetis, sed auditio. {d}   Et lex peribit a sacerdotibus] id est legis scientia vel observatio, vel legis instructio, cum tamen eorum officium sit interrogatos respondere de lege, Agg. 2.b. Interroga Sacerdotes legem, Malach. 2.b. Labia Sacerdotis custodiunt scientiam, et legem requirent ex ore eius, etc.
marg.| {e} Et consilium a senioribus] peribit, ut nec sibi, nec aliis discrete sciant consulere, cum tamen in antiquis debeat esse sapientia, ut dicitur Iob. 12.b. Et nota quod tria dicit hic : Visionem, legem, consilium, id est exempla, precepta, et consilia. Vel visio refertur ad spiritualem intelligentiam figurarum veteris legis ; Lex ad moralia precepta. Consilium ad perfectionem iustorum, secundum quod dicitur Mt. 19.c. Si vis perfectus esse, vade et vende omnia, etc.
marg.| {f} Rex lugebit, et princeps induetur merore] Glossa Hieronymi in orig. Appropinquans Christus Hierusalem, flevit super eam et dixit : Hierusalem : etc. Rex lugens Christus est, qui ait : Que utilitas in sanguine meo, etc. Et flens super civitatem, Lc. 19.f. ait : Hierusalem, Hierusalem que occidis Prophetas, etc. Mt. 23.d. Principes sunt Apostoli, vel boni prelati qui lugent peccatores. Vel aliter exponitur de futuro, melius secundum seriem littere, et continuationem ad precedentia, ut loquatur de malis damnatis, dicens.
marg.| {a} Et querent] id est requirent.
marg.| {b} Visionem de Propheta] id est a doctoribus suis requirent tormenta, conquerentes de ipsis pro eo quod sibi viderunt vana, non utilia, et divinaverunt mendacia, non vera.
marg.| Unde Sir. 41.b. De patre impio queruntur filii, quoniam propter ipsum sunt in opprobrio, Bernardus Venient venient ante tribunal iudicis. Ibi erit pupillorum accusatio gravis, allegatio dura, quorum vixere stipendiis, nec diluere peccata.
marg.| {d} Et lex peribit a Sacerdote] id est legum allegatio non valebit ibi ad defendendum se. Non enim poterunt advocare, nec allegare, nec appellare, Sap. 4.d. Dirumpet illos inflatos fine voce excusationis scilicet, vel allegationis, vel appellationis. Vel, Lex peribit a Sacerdote, et consilium a senioribus, quia nec legis scientia, nec propria industria valebit ibi, sed gratia et bona vita, nec dignitatis aliqua, vel potentia valebit ibi : Unde dicit.
marg.| {f} Rex lugebit] id est maximus, et maxime potens, quia iudicium durissimum his qui presunt, fiet. Sap. 6.a.
marg.| {g} Et princeps omnis induetur merore, vel interitu] secundum Septuaginta Ps. 108. Induantur sicut diploide confusione {5. 33rb} sua. Et non solum maiores, sed etiam minores. Unde dicit.
marg.| {i} Et manus populi terre] et non Dei, id est populi terrenis dediti.
marg.| {k} Conturbabuntur] id est pro operibus suis malis simul in corpore, et anima turbabuntur. Et ne pena hec videatur iniuste inferenda : ideo dicit.
marg.| {l} Secundum viam eorum] id est vitam.
marg.| {m} Faciam eis, vel ulciscar eos] secundum Septuaginta. Nota quod Hieronymus dicit hic. Peccatoribus reddit Deus iuxta vias suas, ut teneat iudicii veritatem Ceterum in sanctis excedit modum clementie : neque enim condigne sunt passiones huius temporis, etc. Rm. 8.d. Ergo secundum hoc videtur quod Deus punit secundum condignum, non ergo citra. Solutio : Quia Deus nihil punit in homine nisi quod meruit ipse homo, ideo dicitur eum punire secundum opera sua, nihilominus tamen citra condignum. Sed in homine remunerat non solum quod homo facit, sed etiam quod ipse dat ; ideo, bene dicitur quod in Sanctis excedit modum clementie, vel clementiam.
marg.| {n} Et secundum iudicia eorum iudicabo eos] secundum illud Mt. 7.a. In quo iudicio iudicaveritis, iudicabitur de vobis. Et illud Rm. 2.a. In quo enim iudicio alterum iudicas, teipsum condemnas : eadem enim agis que iudicas.
marg.| {o} Et scient quia ego Dominus] ut supra.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ez. Capitulum 7), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 26/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=37&chapitre=37_7)
Signaler un complément d'information

Notes :