Hugo de Sancto Caro

<83b.3771> Prologus ‘Vidit Iacob’

Numérotation du verset  Prol.3771,1 
prol.|A Incipiunt postille magistri Hugonis cardinalis super Apocalypsim. 1
A Codd. : Maz156  : saec. 13 ¾ (sparsim contuli) ; Parma
1 Incipiunt... Apocalypsim Maz156 ] om. Parma
prol.| {469a} Vidit Iacob in somnis scalam stantem super terram et cacumen eius tangens celum et Angelos Dei ascendentes et descendentes per eam et dominum innixum scale (Gn. 28a).
a Gn. 28, 12.
Numérotation du verset  Prol.3771,2 
prol.| Quatuor sunt cause huius operis scilicet efficiens, materialis, formalis, finalis. Et iste quatuor cause tanguntur in predicta auctoritate satis manifeste.
Numérotation du verset  Prol.3771,3 
prol.| Causa efficiens est auctor scilicet2 Ioannes qui significatur per Iacob, tum propter nominis sui interpretationem, tum propter actuum eius prefigurationem. Interpretatur enim Iacob luctator, vel supplantator; et beatus Ioannes cum mundo et carne luctando, luctam aggressus supplantavit utrumque et sub planta pedis calcavit, iuxta illud Na. 3 : “Intra in lutum et calca et3 subigens, tene laterem”. Per lutum accipitur mundus immundus et fetidus4, quem tamen multi5 de foris aspicientes, non intus intrantes, amplectuntur et osculantur et ideo non immerito6 sordidantur iuxta7 illud Threnorum 4°b: “Filii Sion incliti et amicti auro puro8, quomodo reputati sunt in vasa testea”. Et infra : “Qui vescebantur voluptuose amplexati sunt stercora”. Glossa : Relictis celestibus curantes terrena. Et ideo similes sunt porcis sive suibus que in volutabro luti magisquam in speciebus aromaticis delitias querunt et sentiunt. Sed beatus Ioannes volens se immaculatum custodire ab hoc {f. 1rb} seculo, intravit in ipsum, interiora eius diligenter aspiciens et ideo calcans et despiciens fugit ipsum, implens illud Nahum 3: “Omnis qui viderit te, resiliet a te”. Numquid intraverat in lutum quando dixit: “Domine9 quod est in mundo est concupiscentia carnis et concupiscentia oculorum et superbia vite”? (Prima Ioannis 2c) Et iterum quando dixit, eodem10 5d : “Mundus totus in maligno positus est?” Per laterem, qui de terra fit, intelligitur caro de terra plasmata, que ad modum lateris, quanto plus lavatur et excolitur, tanto immundior efficitur. Lutum ergo omnino calcandum est et mundus omnino spernendus. Sed lateri subiiciendus11 et tenendus est id est12 caro per opera penitentie subiicienda est, ne lasciviat et per subsidia13 tenenda, ne deficiat. Unde Ecclesiastici14 33e : “Cibaria et virga et onus asino. Panis et disciplina et opus servo” id est15 corpori: panis ne deficiat, disciplina ne lasciviat, opus ut perficiat. Item Iacob inter patriarchas dicitur dilectus Dei16, sic Ioannes inter apostolos. Item Iacob delusit sapientiam17 Laban et tandem eum fugit et filias suas secum duxit; sic beatus Ioannes mundum delusit et eum fugiens filias suas18, id est animas peccatrices, secum ad Ecclesiam duxit, quem cum insequeretur et persequeretur mundus, auxiliante Domino, nihil adversus eum potuit sicut19 nec Laban adversus Iacob. Item Iacob20 iram fratris sui Esau fugiens, de terra sua exivit in Mesopotamiam, ubi post multos labores, Rachel amplexus meruit21 sic et beatus Ioannes propter iram Domitiani de terra sua in Pathmos exulavit, ubi post multas angustias et labores meruit22 celestia sublimius et clarius contemplari. Hoc est quod legitur Sap. 10: hec, id est sapientia, iram profugit fratris, id est Domitiani pro Esau designati, iustum, id est beatum Ioannem per Iacob figuratum, deduxit per vias rectas, que sunt carnis integritas, spiritus puritas, mundi paupertas: deduxit inquam in exilium et ostendit illi regnum Dei, factum militantis et triumphantis Ecclesie ei revelavit. Que est materia huius libri, que tangitur in predicta auctoritate ubi dicitur: vidit scalam, per quam significatur Ecclesia. Duo latera scale, due sunt partes Ecclesie militantis in terra et triumphantis in celo: et hoc est quod dicitur, scilicet quod scala, stans super terram, tangebat celum.
b Lam. 4, 2.
c 1Io. 2, 16.
d 1Io. 5, 19.
e Sir. 33, 25.
2 scilicet] om. Parma
3 et Maz156 ] om. Parma
4 fetidus] fedus Maz156
5 tamen multi] multi tantum Maz156
6 non immerito] merito Parma
7 iuxta] secundum Parma
8 puro] primo Parma cum Clementina
9 Domine] Quoniam Parma
10 eodem] eadem Parma
11 subiiciendus] subigendus Maz156
12 id est] et Parma
13 per subsidia] subsidio necessario Parma
14 Ecclesiastici] scrips., Ecclesiasticus Maz156
15 id est] et Parma
16 inter patriarchas - dicitur dilectus Dei] inv. Parma
17 sapientiam] sapienter Parma
18 mundum... suas] mundum fugiens filias eius Parma
19 sicut] sic etiam Parma
20 Item Iacob] qui Parma
21 meruit] promeruit Parma
22 suas] eius Parma
prol.| Vel certe ideo dicit scalam super terram stare, quia utraque pars Ecclesie elevatur a terra in celum. Unde Is. 33, oculi eius, id est Ecclesie, terram cernunt de longe. Et bene dicitur scala stans, id est recta, non declinans ad dexteram prosperitatis, vel sinistram adversitatis.
prol.| Vel ideo stare dicitur quia celestia tantum desiderans sursum mentis intentione erigitur. Unde dicit quod cacumen eius tangit celum: hoc est, quod legitur Idt. 7, scilicet quod ipsa fecit sibi secretum cubiculum ad adorandum et medium, in superioribus domus sue. Cacumen ergo, utraque pars Ecclesie, tangit celum, militans spei erectione et desiderii fervore; triumphans rei adeptione et manifesta contemplatione. De hoc dicitur Os. 9, in cacumine vidi patres eorum, ipsi autem intraverunt ad Beelphegor et alienati sunt in confusione et facti sunt abominabiles sicut ea que dilexerunt.
Numérotation du verset  Prol.3771,4 
prol.| Per scalam igitur designatur materia huius libri, in qua sunt septem gradus, quia septem sunt partes huius libri, scilicet septem visiones, ut infra patebit.
Numérotation du verset  Prol.3771,5 
prol.| Forma tangitur ubi dicitur quod Iacob vidit scalam stantem et Angelos ascendentes et descendentes per eam . De quibus multa dicit Ioannes: scilicet quomodo ei apparuerunt et de multis instruxerunt, licet per Angelos principes septem Ecclesiarum, id est episcopi designentur, sicut dicitur in ipso textu; de quibus hic multa dicuntur.
Numérotation du verset  Prol.3771,6 
prol.| Forma vero libri et modus agendi idem est, qui enigmaticus et valde obscurus. Totus enigmaticus est et plenus figuris et obscurus valde: propter quod in somnis dicitur Ioannem vidisse quod vidit, licet et per hoc notetur quod in excessu mentis et spiritu hanc viderit prophetiam. Unde in primo capitulo dicitur: fui in spiritu in dominico die et audivi post me vocem magnam. Et bene per somnium, huius excessus mentis intelligitur: quia sopitis sensibus ad exteriora, videt anima interiora; et posteriorum oblita, extendit se ad anteriora. Notandum etiam per hoc, quod in somnis viderit, quod in illo excessu viderit rerum imagines, quas intellectas postmodum declaravit, sicut in somnis primo videntur visiones et postea dicitur earum interpretatio. Per hoc autem ostenditur quod scala celum tangebat et quod in celo fuit hec visio et revelatio facta eiusdem. Ut vere dicatur quod caro et sanguis non revelavit ei, sed pater eius qui in celis est. Nam tota Trinitas hanc visionem revelavit Christo homini, Christus Angelo, Angelus Ioanni, Ioannes Ecclesiis, ut dicitur in prologo.
Numérotation du verset  Prol.3771,7 
prol.| Item forma sive modus agendi tangitur propter hoc quod dicitur vidisse Angelos ascendentes et descendentes. Ascendebant siquidem quando alta et profunda subministrabant. Descendebant quando leviora monstrabant. Vel certe ascendebant, quando eum de statu Ecclesie triumphantis docebant. Descendebant quando de statu militantis eum instruebant.
Numérotation du verset  Prol.3771,8 
prol.| Vel ascendebant quando sanctorum premia declarabant. Descendebant quando reproborum supplicia ostendebant.
Numérotation du verset  Prol.3771,9 
prol.| Vel si per Angelos episcopi designentur Ecclesiarum, ut tactum est, tunc Angeli ascendebant quando in bona vita proficiebant. Descendebant quando deficiebant.
Numérotation du verset  Prol.3771,10 
prol.| Finis libri notatur per hoc quod sequitur in auctoritate et Deum innixum scale. Ad hoc enim scriptus est liber et hic est finis eius, ut credentes que in eo scripta sunt et custodientes, Deum videant, qui est vita eterna. Unde Io. 21: hec autem scripta sunt, ut credatis quia Iesus est filius Dei et ut credentes vitam habeatis in nomine eius. Et ut nemo posset timere ne scalam istam ascendere valeret, ideo dicitur dominus innixus scale, quasi paratus trahere ad se et iuvare ascendentes per scalam. Unde infra 4 cap. dicitur quia Ioannes vidit ostium apertum in celo et audivit vocem dicentem sibi, ascende huc et ostendam tibi que oportet fieri cito post hec. Ideo dicitur, quod Iob. 36, annuntiat de ea amico suo, quod possessio eius sit et ad eam possit ascendere. Non debet igitur aliquis timere laborem ascensionis, sed porrigere manus domino, qui scale innititur ut eum trahat et iterum trahet eum. Quia ipse dicit Io. 12f: “Ego si exaltatus fuero a terra, omnia ad me ipsum traham”. Ecce Dominus exaltatus est quia innixus scale."Trahe nos ergo post te, in odorem unguentorum tuorum curremus"g.
f Io. 12, 32.
g Corpus antiphonalium officii, n° 5170: « Trahe me post te, in odorem curremus unguentorum tuorum: oleum effusum no men tuum » ; n° 3261, etc.. ¶Nota : L’auteur cite une version tardive des antiennes pour les offices de la Vierge ; vérifier dans les ordinaires de la liturgie dominicaine.
Numérotation du verset  Prol.3771,11 
prol.| Ecce habemus quatuor scilicet Ioannes; que materia scilicet status Ecclesie; que forma sive quis modus agendi quia brevis est in verbis, multus in sententiis; quis finis sive utilitas, ut scilicet credamus et credentes vitam eternam habeamus. Intentio vero auctoris est monere ad patientiam tribulationum et eliminare errores, qui in eius absentia pullularunt in Asia.
Numérotation du verset  Prol.3771,12 
prol.| Premittitur autem huic libro prologus magistralis, in quo fere omnia que diximus, breviter prelibantur. Et dividitur in quatuor partes.
Numérotation du verset  Prol.3771,13 
prol.| In prima parte tangitur materia libri, id est status Ecclesie presens pariter et futurus, quem Christus revelavit Ioanni et Ioannes episcopis, ut eos animaret ad patientiam tribulationum, que cito transeunt et ad premium perducunt eternum. Unde Act. 14 : «per multas tribulationes» etc. 2Cor. 4 : «hoc momentaneum» etc.
Numérotation du verset  Prol.3771,14 
prol.| In secunda parte presens opus commendatur a prophetia, que prefertur aliis prophetis, propter auctoritatem mittentis, deferentis, recipientis: propter quod auditores benivoli redduntur. Et hec pars incipit, ibi, ideo liber iste.
Numérotation du verset  Prol.3771,15 
prol.| In tertia determinatur, quo genere visionis viderit ista Ioannes; utrum scilicet corporali, vel spirituali, vel intellectuali. Et dicitur quod intellectuali. Et hec pars incipit ibi, cum autem etc.
Numérotation du verset  Prol.3771,16 
prol.| In quarta redditur ratio ubi et quare et quando et quibus viderit istas visiones Ioannes. Et hec pars incipit ibi, vidit autem Ioannes.
Numérotation du verset  Prol.3771,17 
prol.| In quinta quasi recapitulando breviter tangitur, quis auctor, que materia, quis modus agendi, quis finis. Et hec pars incipit ibi, scribit autem Ioannes, septem Ecclesiis. Dicit ergo “Omnes qui pie” etc. 2Tim. 3. Littera plana est usque ibi.
Numérotation du verset  Prol.3771,18 
prol.| Revelavit autem tota Trinitas Christo homini, ergo aliquid fuit velatum. Quod non solum falsum, immo nefarium et hereticum est. Quia Christus homo etiam humana scientia omnia scivit ex quo fuit. Sed dicimus quod ideo dicitur Trinitas revelasse Christo homini, quia Christus homo hoc scivit a sancta Trinitate. Sed eadem ratione potest dici quod Deus pater hoc revelavit Filio et Filius Spiritui sancto. Quia quicquid scit Filius scit a Patre et quicquid scit Spiritus sanctus scit a Filio. Ad hec dicimus, quod non est simile quia Filius et Spiritus sanctus omnia ex se, licet non a se; sed Christus homo nec a se nec ex se scit omnia, sed a sancta Trinitate, que illi non per essentiam sed per gratiam dedit omnium scientiam, que aliis excellentior prophetis23 est.
23 excellentior – prophetiis] prophetis excenlentior Parma
Numérotation du verset  Prol.3771,19 
prol.| Contra: Super principium Danielis dicit Hieronymus quod nullus propheta tam aperte scripsit de Christo ut Daniel quia et tempus24 adventus notat et annos et reges per ordinem enumerat et signa manifesta predicit.
24 tempus] + eius in Parma
Numérotation du verset  Prol.3771,20 
prol.| Item in principio super Isaiam dicit Hieronymus quod Isaias25 non tam propheta quam Evangelista dicendus est, qui ita liquide de Christo loquitur et de Ecclesia26 ut magis narrare preterita, quam predicere futura videatur.
25 Isaias] Isaia Parma
26 et de Ecclesia] om. Parma
prol.| Item in prologo super Psalmos27 diciturh “David eximius prophetarum”. Item super Mattheum 17 dicitur Helias maximus prophetarum28.
h Petrus Lombardus, Prologus in Magnam Glossaturam, § 1.
27 super Psalmos] Psalmorum Parma
28 Item super Mattheum... prophetarum] Item super Zacharia dicit super quamdam Glossam quod Zacharias est eximius prophetarum Parma
prol.| Item super illud Numerorum 12: Si quis fuerit inter vos etc. dicit Glossa Moyses omnibus prophetis Veteris Testamenti prestantior est.
prol.| Item super Zacharia dicit quedam Glossa quod Zacharias est eximius prophetarum.29
29 Item super Zacharia dicit quedam Glossa quod Zacharias est eximius prophetarum] Item super Zacharia dicit super quamdam Glossam quod Zacharias est eximius prophetarum Parma
Numérotation du verset  Prol.3771,21 
prol.| Solutio. Quilibet istorum potest dici eximius, sive prestantior, diversis respectibus. Elias quo ad vite austeritatem et liberam increpationem. David vero quoad regiam dignitatem et mentis humilitatem et Christi de ipso nascituri promissionem. Isaias quoad vocationis gentium et incarnationis apertionem Christi30 Daniel quoad temporis incarnationis et passionis Christi31 determinationem. Moyses quoad Dei familiaritatem et preceptorum Dei certam promulgationem. Zacharias quoad templi edificationem, ad quam strenue populum32 invitavit. Ioannes33 quoad visionum34 profunditatem et prophetie multiplicitatem, ut dicitur in prologoi et mittentis et deferentis et suscipientis auctoritatem. “Sicut vidit Pharao spicas et Moyses rubum ardere”. Ergo Moyses vidit visione imaginaria rubum ardere quod est contra Hieronymum et alios expositores.
i Petrus Lombardus, Prologus in Magnam Glossaturam.
30 apertionem Christi] inv. Parma
31 Christi] om. Parma
32 strenue populum] inv. Parma
33 Ioannes] + vero Parma
34 visionum] visionis Parma
prol.| Solutio35: De duabus visionibus facta fuit mentio. Et hic exemplificat de utraque36: imaginaria cum dicitur “sicut Pharao vidit spicas”; de corporali cum dicitur37 rubum ardere.
35 Solutio] Ergo Parma
36 utraque] utroque de Parma
37 cum divitur] et Moyses Parma


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam ( Prologus ‘Vidit Iacob’), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 03/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=83b&chapitre=83b_Prol.3771)
Signaler un complément d'information

Notes :