Capitulum 5
Numérotation du verset
1Cor. 5,1
Omnino auditur
inter vos
fornicatio,
et talis
fornicatio
qualis nec inter gentes, ita ut uxorem patris aliquis habeat.
Numérotation du verset
1Cor. 5,2
Et vos inflati estis
et non magis luctum habuistis
ut
tollatur de medio vestrum
qui hoc opus1 fecit.
1 opus hoc]
inv.
Numérotation du verset
1Cor. 5,3
Ego quidem absens corpore
presens autem spiritu,
iam iudicavi ut2* presens
2 ut
Glossa magna (
)
ΩS
Weber
] tamquam
Glossa ordinaria (Rusch) Glossa media
eum qui sic operatus est.
Numérotation du verset
1Cor. 5,4
In nomine Domini nostri Iesu Christi
congregatis vobis et meo spiritu cum virtute Domini3* Iesu4*,
3 Domini Glossa magna (Cbg152) ΩS Weber] + nostri Glossa ordinaria (Rusch) Glossa media
|
4 Iesu Glossa magna (Cbg152) ΩS Weber] + Christi Glossa ordinaria (Rusch) Glossa media
|
Numérotation du verset
1Cor. 5,5
tradere
huiusmodi5 Satane
5 huiusmodi Glossa magna (Cbg152@) Rusch Weber Wordsworth (cum apparat.)] + hominem ΩS
in interitum6* carnis,
6 interitum Glossa magna (Cbg152@) ΩS Weber ] interitu Rusch
ut spiritus
salvus sit in die
Domini nostri7 Iesu Christi8.
7 nostri Glossa ordinaria (Rusch) Glossa magna (Cbg152@) ΩS Rusch]
om.
Weber
|
8 Christi Glossa ordinaria (Rusch) Glossa magna (Cbg152@) ΩS Rusch]
om.
Weber
|
Numérotation du verset
1Cor. 5,6
Non est9*
9 est Glossa media (sicut nonnulli et maxime latini codices) Glossa magna (Cbg152) ΩS cum Cassiod. pseudo Bruno in loc. cit. etc. ]
om.
Weber Glossa magna (Cbg152@) Rusch cum August.
bona gloriatio vestra.
Nescitis quia modicum fermentum
totam massam corrumpit ?
Numérotation du verset
1Cor. 5,7
Expurgate vetus fermentum
ut sitis
nova conspersio10
10 conspersio] consparsio
Weber
sicut estis azymi.
Etenim
Pascha nostrum
immolatus est
Christus.
Numérotation du verset
1Cor. 5,8
Itaque epulemur
non in fermento veteri,
neque
in fermento malitie
et nequitie,
sed in azymis
sinceritatis
et veritatis.
Numérotation du verset
1Cor. 5,9
Scripsi vobis in epistola :
ne commisceamini fornicariis,
Numérotation du verset
1Cor. 5,10
non utique
fornicariis huius mundi
aut avaris,
aut rapacibus, aut idolis servientibus,
alioquin debueratis de hoc mundo exisse.
Numérotation du verset
1Cor. 5,11
Nunc autem11 scripsi vobis
11 autem] ergo
Glossa magna
(vel)
non commisceri.
Si is qui12 frater nominatur
12 is qui
Glossa magna (Cbg152@)
ΩS
Rusch Weber
] si quis
Glossa media Glossa magna
(Cbg152, Cbg152@
interl.
: “vel” ; Cbg152 : “alia littera”)
cum Aug.
inter vos13 est
13inter vos ΩS Rusch ; cf. Glossa magna (1Cor. 5:6 PL 191,1573A] + et ΩS,
om.
Glossa media Glossa magna (Cbg152@) Weber
fornicator
aut avarus aut idolis serviens aut maledicus
aut ebriosus
aut rapax cum huiusmodi14*
14 huiusmodi Glossa media ΩS ] eiusmodi Glossa magna (Cbg152@) Rusch Weber
nec cibum sumere.
Numérotation du verset
1Cor. 5,12
Quid enim mihi de his
qui foris sunt
iudicare ?
Nonne de his
qui intus sunt vos iudicatis ?
Numérotation du verset
1Cor. 5,13
Nam eos qui foris sunt Deus iudicabit.
Auferte malum
ex vobis
ipsis.
Capitulum 5
Numérotation du verset
1Cor. 5,1
marg.|
{GME61.5.1}¶
Omnino enim
etc. Postquam eos de sacramentorum schismate obiurgavit, de complexu maris et femine agit in quo licitum ab illicito dividens qualiter corripiatur illicitus, et eiusdem occasione quecumque cetera sui qualitate {Zw58, f. 60v
}
videntur gravissima primum exemplo facti, deinde prescripto regule docet et ad ultimum monet continere ab ipso, deinde agit de licito qualiter suo loco dicetur. Docens ergo illicita corrigenda eos qui ad correptiones agendas negligentes erant primum increpat, deinde quemdam qui cum uxore patris fornicabatur iudicat excommunicandum. Quasi: Quero an ad vos veniam in virga. Quod utique necesse erat. Inter vos enim auditur omnino, id est multis hoc dicentibus et multis argumentis et signis concurrentibus, ex quibus solet coniectura conflari et certa suspicio reddi. Quid auditur?
Fornicatio,
que genere quidem vitii gravis est, sed qualitate gravissima. Talis enim est qualis nec etiam inter gentes, ita scilicet ut
aliquis
publice coram omnibus habeat
uxorem patris,
quod est incestus.
Numérotation du verset
1Cor. 5,2
marg.|
{GME61.5.2}
Et vos
, cum tantum scelus esse inter vos publice cognoscatis,
inflati estis
vento superbie que repellit misericordiam, que si patitur unum membrum conpatiuntur omnia membra. Quod ait ita: Et
non magis habuistis
non dico iram, que est odii motus, sed
luctum
qui est compassionis affectus, id est dolorem de peccato ascendentem ad Deum atque impetrantem misericordiam hanc, ut ille
qui
fecit
hoc
adeo detestabile
opus
sic
de medio vestrum
ubi exemplo nocere potest infirmis
tollatur,
[Nota3]
1 ne forte vel per humanam imperitiam triticum eradicetur vel ipse inimicus existimetur. Cuius spirituali saluti hac correptione salva pace in qua salus tota consistit consulitur.
1
marg. Zw58
Numérotation du verset
1Cor. 5,3
marg.|
{GME61.5.3}Unde supponit:
Ego quidem absens corpore, presens autem spiritu,
id est mentis sollicitudine,
iam
sine mora
tamquam
sim
presens
eum
qui sic operatus est iudicavi.
Numérotation du verset
1Cor. 5,4
marg.|
{GME61.5.4}
E
t hoc feci non ut probatus appaream, sed
in nomine,
id est ad honorem et gloriam
Domini nostri Iesu Christi.
Hoc utique
iudicavi vobis
similiter in eodem nomine congregatis, id est communicato vestre discretionis in caritate consilio
et meo spiritu,
id est apostolice auctoritatis in eadem caritate consensu
cum virtute Domini nostri Iesu
Christi, cuius sola potestas in nostro ministerio habet effectum.
Numérotation du verset
1Cor. 5,5
marg.|
{GME61.5.5.1}
Tradere huiusmodi
reum
Satane in interitum carnis.
[Augustinus]
2 Hoc ideo dicit quia sive penitentia quam erubescentia parturit scelerata carnis concupiscentia interit, sive aliqua pena, sive etiam morte corporali. Incertum est autem que in istum per Satan vindicta ab Apostolo facta sit, sed quecumque fuerit non crudeliter sed amabiliter facta fuit. Namque adiungit:
Ut spiritus salvus sit in die Domini nostri Iesu Christi,
id est quando solvetur a corpore vel in futuro iudicio.
2
marg. Zw58
marg.|
{GME61.5.5.2}
[Augustinus]
3 . Eadem caritate etiam Moyses in paucos eorum qui coluerant idolum gladio vindicavit, qualiter in presenti salubriter terruit et disciplinam in posterum sanxit. Sic et helyas manu et igne divinitus impetrato multos occidit, et alii multi boni consulendo rebus humanis non temere idem fecerunt quo et viventibus utilis metus incuteretur et illis qui morte puniebantur peccatum minueretur. Unde cum discipuli a Domino peterent potestatem consumendi eos igne qui sibi hospitium non prebuerant non exemplum sancti Elie4, sed ignorantiam vindicandi Dominus in illis adhuc rudibus reprehendit, quod scilicet non correctionis {Zw58 f. 60v
}
amore, sed odio desiderarent vindictam. Nam et post ascensionem petrus accepto spiritu sancto diligens proximum suum tamquam se ipsum in ananiam et eius uxorem vindicavit, qui ante pedes eius inanimes ceciderunt nec resuscitati sunt sed sepulti. Sic et alii multi viri boni in multos vindicasse leguntur non solum in veteri testamento verum etiam in novo, quamvis multo rarius eo quod in veteri ex maiori parte servili timore premebantur, in novo autem liberi maxime nutriuntur amore nec nisi pro gravissimis peccatis, quale hoc esse et genere et qualitate Apostolus esse significat cum ait: fornicatio, et: qualis nec inter gentes, et idem repetitis significationibus aggravat dicens: qui hoc opus fecit,
qui sic operatus est
et huiusmodi tradere satane. Nec levi accusatione sed cum auditur: omnino, id est cum plurimis infamie notis sibi concurrentibus publicum est aut testibus certum. Nec etiam inconsiderate sententie impetu, sed communis consulti deliberatione et ministrorum ad hoc ordinatorum auctoritate. Unde ait: Congregatis vobis et meo spiritu iudicavi tradere satane. [¶Ambrosius 6]
5 Omnis voluptas carnis a diabolo est, ac per hoc, cum huic voluptati quis remittitur, satane traditur in interitum carnis, quem ipsa anima patitur, cum infirmato spirituali vigore eius desiderio iungitur, qualiter et ipsa dicitur caro.
Ut spiritus salvus sit in die Domini.
Dicit Apostolus alibi: « Si quis spiritum Christi non habet, hic non est eius ». Hic igitur contaminationis causa omnes deserebat qui illi fornicatori adherentes ab illo crimine non erant immunes, ut nudi ab eodem Spiritu sancto quem contristabant a iudice Domino audirent: Recedite a me, non novi vos. Ideo ergo: Ille contaminatus satane traditur, ut in die iudicii Spiritus sanctus Ecclesie salvus sit, non amissus.
3
marg. Zw58
4
Helye
Zw58
5
marg. Zw58
Numérotation du verset
1Cor. 5,6
marg.|
{GME61.5.6.1}Sequitur:
Non bona gloriatio vestra,
sed6, sicut nonnulli et maxime latini codices habent:
bona est gloriatio vestra
. A
6
sed] vel Fi1633
marg.|
{GME61.5.6.2}
¶Augustinus.
7 Sed in utroque idem sensus est eos vituperandi de hoc, quod elati iustos esse se iactant, quam elationem superbia qua primus homo lapsus est facit. Ex ea namque velut ex vetustate fermentata atque corrupta mente efferuntur in unam simul quasi conspersionem, quicumque in eam sibimet simili iactantie vanitate consentiunt. Etsi quidem de suis iniquitatibus gloriantur, multum fermentum est. Si vero tamquam ex comparatione innocentie sue super alterius peccata efferuntur, modicum fermentum videtur, sed et hoc modicum totam massam corrumpit. Quod ita supponit: Nescitis quia modicum fermentum totam massam corrumpit? Corrumpit utique, nam merito superbie huius que fermentum modicum dicitur cadet superbus, ut etiam peccata sua defendendo incipiat gloriari, quod Apostolus previdens alibi dixit: Qui se existimat stare, videat ne cadat, et considerans te ipsum, ne et tu tempteris. Ne ergo modicum fermentum vos ita corrumpat, expurgate, id est expurgando vos ipsos ex vobis abicite vetus fermentum, id est quicquid in vobis est de superbie vetustate, ut humilitate de qua dicitur: qui se humiliat exaltabitur sitis nova conspersio, sicut estis azimi, farine pulueres aqua conspersi, in unius quasi corporis integritatem iunguntur. Quod etiam ideo conspersio vocatur. Que recens naturalem habet quandam dulcedinem, inveterata vero acescit et tunc vocatur zima grece, {Zw58 f. 61v
}
fermentum latine. Quod si alicui conspersio immisceatur, eam quoque corrumpens in sue vetustatis aciditatem convertit. Que vero conspersio vel sue proprie vel aliene vetustatis caret aciditate dicitur nova vel azima, id est sine fermento. Recte igitur vetus aut nova atque azima conspersio dicuntur quicumque sunt vel veteri vanitate elati vel sine ea humilitate novi et azimi. Utrosque vero, id est iam novos et nondum novos in eis esse significat dicens:
ut sitis sicut estis.
Illi enim iam erant qui noverant, et ammonente Apostolo magis magisque nosse debebant sufferre illos qui nondum erant. Illi vero nondum erant qui non sufferendo invicem in dilectione laborabant servare unitatem spiritus in vinculo pacis, quos illorum exemplo qui iam erant commonet, omnes tamen in uno tamquam eosdem, dicens8:
Ut sitis sicut estis,
ne de istis illi desperent et ad corporis sui compagem non pertinere existiment.
7
marg. Zw58
marg.|
{GME61.5.6.3}
[Ambrosius]
9
Modicum fermentum totam massam corrumpit.
Ita et peccatum unius quod cognitum non arguitur multos contaminat, immo omnes qui norunt et non devitant aut cum arguere possint dissimulant.
9
marg. Zw58
Numérotation du verset
1Cor. 5,7
marg.|
{GME61.5.7.1}
[Augustinus]
10
Expurgate vetus fermentum.
Vetus dicitur, quia antiqui erroris peccatum est, quod eiecto illo fornicatore eicitur.
10
marg. Zw58
marg.|
{GME61.5.7.2}Sequitur:
Etenim
etc. Non bone gloriationis fermentum abici monuit, ut invicem potius onera sua portantes legem Christi qua ipse usque ad crucem cum dilectione pertulit peccantes implerent.
marg.|
{GME61.5.7.3}Unde etiam Apostolus principale exemplum subicit dicens:
Etenim Christus
etc. Quasi: Sitis humilitate azimi
. Etenim Christus
ad docendam humilitatis viam
immolatus est, Christus
dico, qui est
nostrum Pascha.
Per ipsum enim ad ipsum, qui est finis ad iustitiam et ad immortalitatem, non cum mundo, sed de mundo transimus, cum de die in die renovamur, ut tandem in regnum suum fundatissimum transferamur.
Numérotation du verset
1Cor. 5,8
marg.|
{GME61.5.8.1}
Itaque
quoniam scilicet Christus nostrum pascha immolatus est,
epulemur
non uno die sed septem, id est tota vita et perfecto tempore gratie, quod post tempus ante legem et sub lege tertium est, tamquam ebdomada tertia lune primi mensis qui dicitur mensis novorum, quo tempore tertio manifestatio est sacramenti, prius in prophetico enigmate occulti, sicut et Dominus prius sepultus tertio die surrexit et nostre vetustatis figura deposita apparuit clarificatus et novus. In ipso igitur nos quoque novi epulemur,
non in fermento veteri.
Quod exponens subiungit:
Neque in fermento malitie et nequitie
vel malignitatis,
sed in azimis sinceritatis et veritatis.
marg.|
{GME61.5.8.2}
¶Augustinus.
11 Malitia quippe et malignitas est de alieno peccato ad ostentationem12* sue iustitie gloriari. Sinceritas autem et veritas est etiam si proficit quis meminisse tamen quid fuerit, et eo magis misereri lapsorum, quandoquidem et ipse a suo lapsu erectus est per misericordiam Dei vel Christi, qui sine ullo peccato tamen humiliter sustinuit peccatores. Ne tamen dissimulanter negligantur aliena peccata, quod non minoris crudelitatis est quam gloriatio premissa superbie.
11
marg. Zw58
12
ostentationem] corr., ostentationam Zw58 (transcr. Froehlich)
Numérotation du verset
1Cor. 5,9
marg.|
{GME61.5.9}Sequitur et ait:
Scripsi vobis in epistola ne commisceamini,
id est ne communicetis
fornicariis
, sed quoniam horum verborum significatio multiplex, certitudinem sensus ex quo dicuntur obducit.
Numérotation du verset
1Cor. 5,10
marg.|
{GME61.5.10}Qualiter accipienda sunt mox determinat cum subiungit
: Non utique fornicariis huius mundi,
qui scilicet post varias concupiscentias suas euntes fornicantur adeo, id est
aut
avaris aut rapacibus
aut
idolis
servientibus.
Alioquin si talibus vobis {Zw58 f. 61v
}
communicandum non esset, debueratis de hoc mundo exire, id est de mundana conversatione, cum ubique sunt tales nec Christo ad salutem quod tamen opus vestrum est peccatores lucrari poteritis, si eorum convictum, id est colloquium, convivium et huiusmodi fugiatis.
Numérotation du verset
1Cor. 5,11
marg.|
{GME61.5.11.1}
Nunc autem.
Quasi: Prius quidem indeterminate, nunc autem determinate scripsi vobis non commisceri, id est certam vobis huius correptionis que excommunicatione facienda est regulam dedi, que talis est.
marg.|
{GME61.5.11.2}
[Augustinus]
13
Si quis frater nominatur fornicator
etc.,
cum huiusmodi nec cibum sumere.
Attende quod ait ‘
frater’
et ‘
nominatur’
et ‘
si quis’.
Intellige etiam quod separationis duplex est modus. Unus quidem corde, qualiter a malis omnibus, etiam ab infidelibus et semper, separari debemus. Alter vero corpore, qualiter a solis fidelibus quibus tamen sumus cordis caritate coniuncti quandoque separari precipimur.
13
marg. Zw58
Numérotation du verset
1Cor. 5,12
marg.|
{GME61.5.12}Unde secutus ait:
Quid enim mihi
attinet
iudicare
hac correptione
de his
14
qui foris sunt,
id est qui nondum Ecclesie sacramentis communicantur? Ac si dicat: Nihil.
Numérotation du verset
1Cor. 5,13
marg.|
{GME61.5.13.1}
B
Nam eos qui foris sunt
Dominus per se sine nostro eos ita corripiendi ministerio
iudicabit,
vel hic ad emendationem vel in futuro ad damnationem.
De his
autem
qui intus sunt
professione et nomine Christiani
nonne vos iudicatis,
ut cum eis
nec cibum
sumatis qui tamen ab infidelibus ad cenam vocati omnia que vobis apponuntur manducatis? Quasi: Ita utique: Ecce manifestum est, quare separationis regulam dans dixit:
marg.|
{GME61.5.13.2}
[Augustinus]
15
Frater,
addit16 etiam:
nominatur,
volens intelligi parum esse, ut sit quisquam fornicator aut huiusmodi nisi17 etiam nominetur, id est famosus appareat, ut omnibus dignissima videatur que in eum fuerit prolata sententia, quam etiam significat cum dicit nominatur.
15
marg. Zw58
16
addit] addidit
Fi1633
17
nisi Zw58] non Fi1633, Augustinus praem. Zw58
marg.|
{GME61.5.13.3}
18 Alia namque est note, alia sententie nominatio. Nota etenim iudicandum, sententia vero iudicatum demonstrat. Quamvis enim vera sint que contra aliquem dicuntur, non tamen facile credenda sunt iudici, nisi videlicet certis indiciis demonstrentur, ut in confessum aut convictum fieri iudicium possit. “Neque vero suspicionis arbitrio vel extra ordinario usurpato iudicio” quisquam potest ut damnatus haberi, sed tunc tantum cum “ordine iudiciario”
a ab eo qui hoc faciendi gerit personam fuerit in eum specialiter prolata sententia. Que tamen non nisi ubi periculum schismatis nullum est debet proferri. Nam et ipse Dominus cum servis zizania colligere volentibus dixitb: « Sinite utraque crescere usque ad messem », premisit causam dicensc: « Ne forte eradicetis simul et triticum ». Ubi satis ostendit cum metus iste non subest, id est quando ita unius cuiusque crimen omnibus execrabile apparet, ut vel nullos prorsus vel non tales habet defensores per quos schisma possit19 contingere, non dormiat severitas discipline. Quod nimirum volens intelligi, ait:
Si quis.
Non enim potest salubris esse correptio, nisi cum ille qui corripitur non habet sociam multitudinem. Cum vero idem morbus plurimos occupaverit, nihil aliud restat bonis nisi dolor et gemitus. Unde et Apostolus in altera epistola ad eosdem Corinthios20 cum iam multos conspexisset21 immundos non idem precipit, id est cum talibus nec cibum sumere, sed aitd: “Ne cum venero ad vos humiliet me Deus et lugeam multos" etc. Quod ideo dixit, ut luctus eius a Domino impetraret {Zw58 f. 62v
}
flagellum quo corriperentur alii qui iam propter multitudinem non ita poterant corripi, ut ab eorum communione se ceteri continerent. Si ergo peccandi contagium invaserit multitudinem divine discipline, severa misericordia est necessaria. Nam consilia separationis et inania sunt et pernitiosa atque sacrilega quia impia et superba, et plus perturbant infirmos bonos quam corrigant animosos malos.
a
¶Fons :
Augustinus Hipponensis,
Sermo 351, PL 39, 1546-1547. Pour le texte et la tradition indirecte, cf. Glossa ordinaria
(1Cor. 5:11)
, ed. Sacra Pagina-CNRS, nota. [MM2024]
b Mt. 13, 30.
c Mt. 13, 29.
d 2 Cor. 12, 21.
18
+ Diligenter attende
marg. Fi1633 (linea incipit a
« quare separationis », ante « Augustinus »
usque ad calcem paginae
, sed inscriptio « Diligenter » ab « Alia namque »
), marg. Zw58 (ab
Alia namque
usque ad
et lugeam multos etc.
in calce paginae)
19
schisma – possit
Zw58
]
inv. Fi1633
20
epistola - ad eosdem Corinthios]
inv. Fi1633
21
conspexisset] comp<ar>isset
Fi1633
marg.|
{GME61.5.13.4}Hic tamquam boni querant: Quid faciemus dum solliciti servare unitatem spiritus in vinculo pacis inter desperatissimos quos corripere non valemus versamur? Respondet Apostolus:
Auferte malum ex vobis ipsis.
[Augustinus]
22 Quod est: Si non potestis auferre malos
de medio vestrum, auferte malum ex vobis ipsis,
ut scilicet quod vobis displicet in moribus aliorum non sit in vobis.
22
Aug. Fi1633] om. Zw58
marg.|
{GME61.5.13.5}
[Augustinus]
23 Vel quoniam ex greco certum est hoc loco dictum esse ‘hunc malum’, non ‘hoc malum’, melius iuxta predictam regulam dici potest:
Auferte malum
hominem
ex vobis ipsis.
23
marg. Fi1633 Zw58
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Gilbertus Pictaviensis, Media Glossatura (1Cor. Capitulum 5), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 04/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=media&numLivre=61&chapitre=61_5)
Martin Morard, ed., Gilbertus Pictaviensis, Media Glossatura (1Cor. Capitulum 5), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 04/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=media&numLivre=61&chapitre=61_5)
Notes :