Nicolaus de Lyra

Capitulum 4

Numérotation du verset Idc. 4,1 

Addideruntque filii Israel facere malum in conspectu Domini post mortem Aioth
Numérotation du verset Idc. 4,2 

et tradidit illos Dominus in manus1 Iabin regis Chanaan qui regnavit in Asor
1 manus] manu Weber
habuitque ducem exercitus sui nomine Sisaram.
Ipse autem habitabat in Aroseth gentium.
Numérotation du verset Idc. 4,3 

Clamaveruntque filii Israel ad Dominum.
Nongentos enim habebat falcatos currus
et per viginti annos vehementer oppresserat eos.
Numérotation du verset Idc. 4,4 

Erat autem Debora2 prophetes3
2 Debora Weber] scrips. hic et ubique, Delbora hic et ubique Rusch |
3 prophetes] prophetis Weber |
uxor Lapidoth que iudicabat populum in illo tempore
Numérotation du verset Idc. 4,5 

et sedebat sub palma que nomine illius
vocabatur inter Rama
et Bethel
in monte Ephraim ascendebantque ad eam filii Israel in omne iudicium.
Numérotation du verset Idc. 4,6 

Que misit
et vocavit Barach
filium Abinoem de Cedes Nepthalim dixitque ad eum: Precepit tibi Dominus Deus Israel. Vade descende4 et duc exercitum in montem Thabor tollesque tecum decem millia pugnatorum de filiis Nepthalim
4 descende] om. Weber
et de filiis Zabulon.
Numérotation du verset Idc. 4,7 

Ego autem adducam5 ad te in loco torrentis Cison Sisaram principem exercitus Iabin et currus eius atque omnem multitudinem et tradam eos in manu tua.
5 adducam] ducam Weber
Numérotation du verset Idc. 4,8 

Dixitque ad eam
Barach:
Si venis mecum vadam,
si nolueris venire non pergam.
Numérotation du verset Idc. 4,9 

Que dixit ad eum: Ibo quidem tecum sed in hac vice6 victoria non reputabitur tibi
6 vice] + tibi Weber
quia in manu mulieris
tradetur Sisara.
Surrexit itaque Debora et perrexit cum Barach in Cedes.
Numérotation du verset Idc. 4,10 

Qui accersitis7 Zabulon et Nepthalim ascendit cum decem milibus pugnatorum habens Deboram in comitatu suo.
7 accersitis] accitis Weber
Numérotation du verset Idc. 4,11 

Aber autem Cineus recesserat quondam a ceteris Cineis fratribus suis filiis Obab cognati Moysi et tetenderat tabernacula usque ad vallem que vocatur Sennim et erat iuxta Cedes.
Numérotation du verset Idc. 4,12 

Nuntiatumque est Sisare quod ascendisset Barach filius Abinoem in montem Thabor cum Debora8
8 cum De(l)bora Rusch (hapax)] om. Edmaior. Weber
Numérotation du verset Idc. 4,13 

9Et congregavit nongentos falcatos currus et omnem exercitum de Aroseth gentium ad torrentem Cison.
9 et omnem] omnemque Weber
Numérotation du verset Idc. 4,14 

Dixitque Debora ad Barach: Surge. Hec est enim dies in qua tradidit Dominus Sisaram in manus tuas. En ipse ductor est tuus. Descendit itaque Barach de monte Thabor et decem millia pugnatorum cum eo.
Numérotation du verset Idc. 4,15 

Perterruitque Dominus
Sisaram et omnes currus eius universamque multitudinem in ore gladii ad conspectum Barach in tantum ut Sisara de curru desiliens pedibus fugeret
Numérotation du verset Idc. 4,16 

et Barach persequeretur fugientes currus et exercitum usque ad Aroseth gentium et omnis hostium multitudo usque ad internicionem caderet.
Numérotation du verset Idc. 4,17 

Sisara autem fugiens pervenit ad tentorium Iael uxoris Aber Cinei. Erat autem10 pax inter Iabin regem Asor et domum Aber Cinei.
10 autem] enim Weber
Numérotation du verset Idc. 4,18 

Egressa igitur Iael
in occursum Sisare
dixit ad eum: Intra ad me domine mi11, ne timeas. Qui ingressus tabernaculum eius et opertus ab ea pallio
11 mi] + intra Weber
Numérotation du verset Idc. 4,19 

dixit ad eam: Da mihi obsecro paululum aque quia sitio valde12. Que aperuit utrem lactis
12 s. v.] inv. Weber
et dedit ei bibere et operuit illum.
Numérotation du verset Idc. 4,20 

Dixitque Sisara
ad eam: Sta ante ostium tabernaculi et cum venerit aliquis interrogans te et dicens: Numquid hic est aliquis, respondebis: Nullus est.
Numérotation du verset Idc. 4,21 

Tulit itaque Iael uxor Aber clavum tabernaculi
assumens pariter et13 malleum et ingressa abscondite et cum silentio posuit supra tempus
13 et] om. Weber
capitis eius clavum percussumque malleo defixit in cerebrum usque ad terram qui soporem morti socians defecit et mortuus est.
Numérotation du verset Idc. 4,22 

Et ecce Barach sequens Sisaram
veniebat egressaque Iael in occursum eius
dixit ei: Veni et ostendam tibi virum quem queris. Qui cum intrasset ad eam:
Vidit Sisaram iacentem mortuum et clavum infixum in tempore eius.
Numérotation du verset Idc. 4,23 

Humiliavit ergo Deus in die illo Iabin regem Chanaan coram filiis Israel
Numérotation du verset Idc. 4,24 

qui crescebant quotidie et forti manu opprimebant Iabin regem Chanaan donec delerent eum.

Capitulum 4

Numérotation du verset Idc. 4,1 
differentia
marg.| {LYR#T#.1} De differentia ab hebrea veritate, Ed1507, f. 32ra
Numérotation du verset Idc. 4,ad litteram 
marg.| marg.| {173} .1. Addideruntque Hic ponitur tertia tribulatio per Iabin regem Chanaan, et primo describitur hic tribulatio, secundo divina liberatio, ibi : Erat autem Debora. tertio gratiarum actio. c. 5. Circa primum premittitur filiorum Israel culpa, cum dicitur. {174} Addideruntque. quia plura mala fecerunt, quam ante.
marg.| .2. Post mortem. Non facit mentionem de tempore Samgar, quia fuit breve, et ideo computatur sub tempore Aod, secundo subditur debita pena cum dicitur.
marg.| .3. Et tradidit. Iosue 11. dicitur quod Iosue istam civitatem combussit. Ad quod dicendum quod Chananei prevalentes, postea reedificaverunt eam.
Numérotation du verset Idc. 4,ad litteram 
marg.| marg.| { 175 } .1. Ipse autem habitabat, etc. Sic nominatur, quia homines de diversis nationibus collecti erant, ibi :
marg.| .2. Erat autem, etc. Hic consequenter describitur liberatio populi a dicta tribulatione, ubi primo ponitur divina revelatio, secundo populi congregatio, ibi : Qui accersitis, tertio hostium debellatio, ibi : Dixitque Debora. Circa primum dicitur. Erat autem Debora prophetes id est habens spiritum prophetie, quod exprimitur eo, quod iudicabat populum, ut fragilitatem sexus relevaret prophetie spiritus.
marg.| .3. Uxor Lapidoth, que iudicabat, populum in illo tempore, et sedebat sub palma, que nomine illius, etc. Dicunt expositores nostri communiter, quod iste Lapidoth fuit idem, qui Barac, et allegant ad hoc dictum Hebreorum. Sed occurrit hic dubium, quia postea subditur, quod ipsa manebat in monte Ephraim, et quod inde misit, et vocavit Barac de Cedes, que erat in sorte Nephthali, et sic non videtur, quod fuerit vir {176}eius, quia separatim habitabant, et in diversis tribubus, et ideo dicit Rabbi Salomon quod Lapidoth non est nomen proprium, sed commune, et significat lychnariam, quia faciebat lychna pro lucernis, que ardebant in tabernaculo Domini, et sic ubi habemus uxorem Lapidoth, dicunt mulierem lychnatricem. Si autem antiqui Iudei dixerunt, prout dicunt expositores predicti, nescio, sed moderni sequuntur dictum Rabbi Salomon
marg.| .4. Que misit, et vocavit Barac filium Abinem, etc. per revelationem Domini, ideo sequitur :
marg.| .5. Precepit tibi dominus id est non dico tibi auctoritate mea, sed divina.
marg.| .6. In montem Thabor , in quo transfiguratus fuit Iesus Christus coram Petro, Iacob, et Ioanne. de qua transfiguratione habetur Mt. 17.
marg.| .7. Ego autem adducam ad te, etc.  Sisaram. immittendo ei voluntatem preliandi contra te.
Numérotation du verset Idc. 4,ad litteram 
marg.| marg.| { 177 } .1. Dixitque ad eam Barac. Si venis mecum, vadam. quasi dicat : tu habes spiritum prophetie, non ego : et ideo poteris scire tempus et horam bellandi.
marg.| .2. In manu mulieris tradetur Sisara  : ut patet in sequentibus postea.
marg.| .3. Qui accitis. Hic ponitur congregatio populi ad bellandum. et primo ex parte Barac cum dicitur : Qui accitis Zabulon et Nephthali . Haber autem Cineus hoc interponitur hic, eo quod Iahel uxor Haber interfecit Sisaram. Iste autem Haber dicitur Cineus. eo, quod descendit de Iethro qui vocatus fuit Cin vel Cineus et Hobab : sicut dictum fuit supra 1. capit. et Nm. 10. unde quod subditur : Cognati Moysi. In hebreo habetur : soceri Mosi.
marg.| .4. Recesserat quondam. qui habitabant in sorte Iude, ut dictum est supra 1. cap. 2. describitur congregatio populi ad prelium ex parte Sisare, cum dicitur.
marg.| .5. Nuntiatumque est Sisare, etc. et patet littera.
marg.| .6. Dixitque Debora. Hic consequenter describitur hostium debellatio, {178}et secundo ducis interfectio, ibi : Sisara autem. Circa primum dicitur :
prol.| Dixitque Deus ad Barac. per revelationem divinam.
marg.| .7. Surge. ad pugnam.
marg.| .8. Hec est enim. Videtur quod contrarium dicatur supra, In manu mulieris tradetur Sisara. Dicendum quod utrumque verum est, quia fuit traditus in manu Barac ad debellandum et fugandum, et in manu mulieris ad interficiendum.
marg.| .9. Perterruitque dominus etc. quia fulgura et coruscationes et lapides grandinis immense magnitudinis ceciderunt super exercitum eius, ita quod non poterant sustinere : sed multi mortui sunt, et alii fugerunt, et in fugiendo occisi sunt. ideo subditur :
marg.| .10. Et omnis hostium. Hic consequenter describitur ducis interfectio per modum qui sequitur : cum dicitur : Sisara autem fugiens pervenit ad tentorium Iahel uxoris Haber Cinei. cuius causa subditur :
marg.| .11. Erat enim pax. Et ideo illuc divertit securius, et maxime, quia Iahel invitabat eum dicens :
Numérotation du verset Idc. 4,18 
ad litteram
marg.| marg.| {179} .1. In tra ad me domine mi. Iste autem modus loquendi scilicet ingressus viri ad mulierem frequenter accipitur in Scriptura pro concubitu carnali : non tamen semper : sed hic accipitur pro securitate refugii.
Numérotation du verset Idc. 4,19 
marg.| .2. Que aperuit utrem lactis. Petenti aquam dedit lac ad bibendum : quia potus lactis aggravat corpus hominis et inducit somnum. Cetera patent usque ibi :
Numérotation du verset Idc. 4,21 
marg.| .3. Et ingressa abscondite. non a tabernaculo, sed ab ostio tabernaculi, ubi Sisara rogaverat eam stare : et silenter venit iuxta eum ad ipsum interficiendum. Ideo subditur :
marg.| .4. Qui soporem morti socians. quia inter soporem et mortem non fuit intervallum temporis. Cetera patent in littera.
marg.| Circa hoc queritur utrum Iahel malefecerit interficiendo Sisaram. Et videtur sic quia in textu dicitur quod pax erat tunc temporis inter Iabin regem et domum Haber Cinei. Ex quo videtur quod fedus erat inter eos, propter quod Sisara securius intravit tabernaculum Iahel. Et ideo Iahel contra fedus initum videtur fecisse, et per consequens contra dictamen iuris naturalis quod semper et apud omnes est illicitum. Item promiserat securitatem ut patet in textu et postea latenter interfecit eum, et sic proditorie videtur egisse. Contra : quia in cantico Debore que habuit spiritum Domini : ut patet ex predictis commendatur Iahel de facto isto ubi dicitur :
Numérotation du verset Idc. 4,24 
marg.| Benedicta inter mulieres Iahel et sequitur :   percussit   Sisaram querens   in capite vulneri   locum   . Ad hoc dicendum quod in facto huius mulieris aliqua fuerunt vituperabilia et mala, videlicet falsitas in verbis et signis quibus ostendebat se velle eum protegere, dicens :   Intra ad me   domine   mi, ne timeas, cum tamen intenderet eum occidere, et de hoc non commendatur in Sacra Scriptura: quia talia non possunt bene fieri secundum philosophos : nec secundum doctores sanctos de hac materia loquentes, et de hoc non commendabatur in Scriptura : sed de bono affectu quem habuit ad liberandum populum de manu {180}tyranni, quod fuit laudabile. Sicut et Iudith commendatur de magno affectu, quem habuit ad liberationem populi Israel de manu Holofernis, non autem de mendaciis que dixit in conspectu eius. Et obstetrices de pietate que salvaverunt filios Hebreorum : non autem de mendacio per quod excusaverunt se Pharaoni : ut habetur Ex. 1. Sed quia questio est de interfectione Sisare, dicendum quod Iahel in hoc fecit rem licitam et meritoriam, licet immiscuerit aliqua illicita : ut dictum est. Sciebat enim quod iste Sisara erat maximus oppressor fidelis populi cuius fidei ipsa erat : quia Iethro qui dictus est Cineus et alii descendentes ab eo, conversi fuerunt ad Iudaismum recipientes legem Dei, ut dictum fuit Ex. 18. et Nu. 10. Et ideo sicut membrum illius communitatis habuit titulum iustum interficiendi eum. Item per signa manifesta videbat ipsum debere mori ex iustitia divina. Tum quia vidit exercitum eius magnum et fortem debellatum a paucis respective et inermibus. unde dicitur infra 5. ca.   Clypeus et hasta si apparuerunt in quadraginta   milibus   in Israel id est non apparuerunt. Tum quia exercitus eius fuit magis prostratus ictibus fulguris et lapidibus grandinis Deo pro filiis Israel dimicante quam bellatorum gladiis, et ideo ipsum interficiendo conformiter egit voluntati divine, et forsitan instinctu speciali divino sicut et Debora hoc predixerat spiritu prophetie. Ad primum in contrarium posset dici quod forsitan pax illa erat ex hoc, quod Haber solvebat Iabin tributum excessivum, ut sic non perderet totum quod habebat, et sic a tali iniusta exactione licite poterat se per se et suos liberare occurrente facultate. Nec etiam in littera habetur quod fuerit ibi fedus amicitie inter eos contractum, vel pactum aliquod aliquo iuramento firmatum, sed tantum quod pax erat inter Iabin et domum Haber : quod potuit fieri modo iniusto predicto. Idem dato quod fuisset ibi fedus vel pactum sub iuramento, tamen non tenebatur observare, ut videtur, quia in talibus federibus et pactis mulieres non vocantur, sed tantum viri : uxor autem non semper tenetur servare pacta et iuramenta viri sui. Ad secundum patet responsio ex predictis in questione.
Numérotation du verset Idc. 4,moraliter 
marg.| marg.| {175} .2. Erat autem Debora, etc. Per Deboram, que interpretatur apis, et Israel iudicabat, significatur bonus princeps, vel prelatus. Apis enim habet aculeum pungentem, et facit mel consolans et in bono prelato, vel principe debet esse rigor iustitie, et dulcor misericordie. Gregorius in pastorali. Inesse bonis rectoribus debet iuste consulens misericordia, et pie seviens disciplina, ne iustitia sit nimis aspera, et pietas sit remissa. Sit igitur amor, sed non emolliens, sit rigor, sed non exasperans, sit zelus, sed non immoderate seviens, sit pietas, sed non plusquam expedit parcens. Talis autem princeps, vel prelatus vocat viros aptos ad pugnandum contra Sisaram id est contra diabolum, quia Sisara interpretatur exclusio gaudii, diabolus autem nititur excludere fideles a gaudiis paradisi. Homines autem ad pugnandum apti contra diabolum, sunt homines vite laudabilis, et doctrine, et zelatores iustitie, quia tales possunt {176}efficaciter predicare, et sana consilia dare, et vitia punire, propter quod significantur per Barac, qui fulgor interpretatur, vel coruscatio, quam sequitur tonitruum, et ideo signat fulgorem bone vite, et sonum sane doctrine. Similiter per Barac significantur homines, qui sunt discreti, et iusti, eo quod fulgent industria naturali, et tonant sententia iudiciali, propter quod sunt ad pugnandum contra iniustitiam valde apti. Licet autem in manibus Barac traditus fuerit Sisara debellandus, non tamen per eum totaliter conterendus, sed hoc fuit reservatum femine, scilicet ipsi Iahel, ut dicitur in textu, que cum clavo, et martello contrivit caput eius. Ideo per ipsam figurata fuit virgo Maria de qua scribitur Gn. tertio capitulo Ipsa conteret caput tuum, quod ibidem dicitur de diabolo, eo quod contritio demonis, qui per serpentem, et Sisaram significatur, fuit beate virgini reservata.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Idc. 4), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 23/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=09&chapitre=09_4)
Signaler un complément d'information

Notes :