Nicolaus de Lyra

Capitulum 1

Numérotation du verset Idc. 1,1 

LIBER SOPTHIM QUEM NOS IUDICUM APPELLAMUS INCIPIT.1
1 Liber... incipit] Incipit liber Iudicum ΩSJ Ω X (f. 96vb)
Post mortem Iosue consuluerunt filii Israel Dominum dicentes quis ascendet ante nos contra Chananeum et erit dux belli?
Numérotation du verset Idc. 1,2 

Dixitque Dominus: Iudas
ascendet; ecce tradidi terram in manu eius2.
2 manu] manus Weber
Numérotation du verset Idc. 1,3 

et ait Iudas
Simeoni fratri suo: ascende mecum in sortem meam3 et pugna contra Chananeum4 ut et ego
3 sortem meam] sorte mea Weber |
4 Chananeum] Chananeñ Weber |
pergam tecum in sortem tuam5 et abiit cum eo Simeon.
5 sortem tuam] sorte tua Weber
Numérotation du verset Idc. 1,4 

Ascenditque Iudas et tradidit Dominus Chananeum ac Pherezeum in manus eorum et percusserunt Bezec6 decem millia virorum
6 Bezec scrips. hic et ubique ] Bezech Rusch , in Bezec Weber
Numérotation du verset Idc. 1,5 

Inveneruntque Adonibezec in Bezec et pugnaverunt contra eum ac percusserunt Chananeum et Pherezeum.
Numérotation du verset Idc. 1,6 

Fugit autem Adonibezec quem persecuti7 comprehenderunt cesis summitatibus manuum eius ac pedum.
7 persecuti] secuti Weber
Numérotation du verset Idc. 1,7 

Dixitque Adonibezec: Septuaginta reges amputatis manuum ac pedum summitatibus colligebant sub mensa mea ciborum reliquias sicut feci ita reddidit mihi Deus. Adduxeruntque eum in Hierusalem et ibi mortuus est.
Numérotation du verset Idc. 1,8 

Oppugnantes ergo filii Iuda Hierusalem ceperunt eam et percusserunt in ore gladii tradentes cunctam8 incendio civitatem.
8 cunctam] cnuctam cacogr. Rusch ( facsim. )
Numérotation du verset Idc. 1,9 

Et postea descendentes pugnaverunt contra Chananeum qui habitabat in montanis et ad meridiem9 in campestribus.
9 meridiem] + et Weber
Numérotation du verset Idc. 1,10 

Pergensque Iudas contra Chananeum qui habitabat in Hebron cuius10 nomen fuit antiquitus Chariatharbe percussit Sisai11 et Achiman12 et Tholmai13
10 cuius] cui Weber |
11 Sisai Weber ] Sesai Rusch |
12 A(c)chiman Ω M ΩJ ΩS] Hayman Rusch , Ahiman Ed1530 Clementina Weber |
13 Tholmai ΩJ ΩS] Tholmachi Ω M |
Numérotation du verset Idc. 1,11 

atque inde profectus abiit ad habitatores Dabir cuius nomen vetus erat Chariathsepher id est civitas Litterarum.
Numérotation du verset Idc. 1,12 

Dixitque Caleb: Qui percusserit Chariathsepher et vastaverit eam dabo ei Axam filiam meam uxorem.
Numérotation du verset Idc. 1,13 

Cumque cepisset eam Othoniel filius Cenez frater Caleb minor dedit ei Aram14 filiam suam coniugem.
14 Aram] om. Weber
Numérotation du verset Idc. 1,14 

Quam pergentem in itinere monuit vir suus ut peteret a patre suo agrum que cum suspirasset sedens in15 asino dixit ei Caleb: Quid habes?
15 in] om. Weber
Numérotation du verset Idc. 1,15 

At illa respondit: Da mihi benedictionem
quia terram arentem dedisti mihi, da et irriguam aquis. Dedit ergo16 Caleb irriguum superius et irriguum inferius
16 ergo] + ei Weber
Numérotation du verset Idc. 1,16 

Filii autem Cinei cognati Moysi ascenderunt de civitate Palmarum cum filiis Iuda in desertum sortis eius quod est ad meridiem Arad17 et habitaverunt cum eo.
17 Arad] Arath Rusch
Numérotation du verset Idc. 1,17 

Abiit autem Iudas cum Simeone fratre suo et percusserunt simul Chananeum qui habitabat in Sephath18 et interfecerunt eum vocatumque est nomen urbis Horma id est anathema.
18 Sephath Weber ] scrips. , Sephat Rusch
Numérotation du verset Idc. 1,18 

Cepitque Iudas Gazam cum finibus suis et Ascalonem atque Accaron19 cum terminis suis
19 Accaron Weber ] Accharon Rusch
Numérotation du verset Idc. 1,19 

Fuitque Dominus cum Iuda et montana possedit. Nec potuit delere habitatores vallis quia falcatis curribus abundabant.
Numérotation du verset Idc. 1,20 

Dederuntque Caleb Hebron sicut dixerat Moyses
qui delevit ex ea tres filios Enach.
Numérotation du verset Idc. 1,21 

Iebuseum autem habitatorem Hierusalem non deleverunt filii Beniamin habitavitque Iebuseus cum filiis Beniamin in Hierusalem usque in presentem diem.
Numérotation du verset Idc. 1,22 

Domus quoque Ioseph ascendit in Bethel fuitque Dominus cum eis.
Numérotation du verset Idc. 1,23 

Nam cum obsiderent urbem que prius Luza vocabatur
Numérotation du verset Idc. 1,24 

viderunt hominem egredientem de civitate dixeruntque ad eum: Ostende nobis introitum civitatis et faciemus tecum misericordiam.
Numérotation du verset Idc. 1,25 

Qui, cum ostendisset eis, percusserunt urbem in ore gladii, hominem autem illum et omnem cognationem eius dimiserunt.
Numérotation du verset Idc. 1,26 

Qui dimissus abiit in terram Ethim20 et edificavit ibi civitatem vocavitque eam Luzam que ita appellatur usque in presentem diem.
20 Ethim] Etthim Weber
Numérotation du verset Idc. 1,27 

Manasses quoque non delevit Bethsan et Thanach cum viculis suis et habitatores Dor et Ieblaam et Mageddo cum viculis suis cepitque Chananeus habitare cum eis.
Numérotation du verset Idc. 1,28 

Postquam autem confortatus est Israel fecit eos tributarios et delere noluit
Numérotation du verset Idc. 1,29 

Ephraim etiam non interfecit Chananeum qui habitabat in Gazer sed habitavit cum eo.
Numérotation du verset Idc. 1,30 

Zabulon non delevit habitatores Tethron21 et Naalon sed habitavit Chananeus in medio eius factusque est ei tributarius
21 Tethron Rusch ] Cetron Weber
Numérotation du verset Idc. 1,31 

Aser quoque non delevit habitatores Accho22 et Sidonis Alab et Acharib23 et Amma24
22 Accho Rusch ] Achcho Weber |
23 Acharib] Achazib Weber |
24 Amma] Alba Weber |
et Aphec et Roob
Numérotation du verset Idc. 1,32 

habitavitque in medio Chananei habitatoris illius terre nec interfecit eum.
Numérotation du verset Idc. 1,33 

Neptalim quoque25 non delevit habitatores Bethsames26 et Bethanath et habitavit inter Chananeum habitatorem terre fueruntque ei Bethsamite27 et Bethanite tributarii.
25 Neptalim quoque] Nepthali Weber |
26 Bethsames] Bethsemes Weber |
27 Bethsamite] Bethsemite Weber |
Numérotation du verset Idc. 1,34 

Artavitque Amorreus filios Dan in monte nec dedit eis locum ut ad planiora descenderent
Numérotation du verset Idc. 1,35 

habitavitque in monte Hares quod interpretatur testatio28 in Hailon29 et Salabim. Et aggravata est manus domus Ioseph factusque est ei tributarius.
28 testatio] testaceo Weber |
29 Hailon ΩS , Haylon Rusch (= Ahialon, cf. Glossa ordinaria (1Rg. / 1Sm. 14, 31)] Habilon Ω M, Aialon Clementina , Ahilon Weber |
Numérotation du verset Idc. 1,36 

Fuit autem terminus Amorrei ab ascensu Scorpionis et30 Petra et superiora loca.
30 et] om. Weber

Capitulum 1

Numérotation du verset Idc. 1,1 
differentia
marg.| {LYR#T#.1} De differentia ab hebrea veritate, Ed1507, f. 31r b
Numérotation du verset Idc. 1,ad litteram 
marg.| .1. Post mortem. Quia experti fuerunt male accidisse eis, quando Iosue inconsulto Domino misit bellatores contra regem Hai, ut habetur Iosue 7.
marg.| .2. Iudas, etc id est tribus Iude. Hoc communiter exponitur sic, quod Iudas instituebatur dux in bellis filiorum Israel generaliter, sed hoc non bene consonat sequentibus, quia Aioth, Barach, Gedeon et Iephte fuerunt duces exercitus in magnis preliis qui tamen non fuerunt de tribu Iuda. Et ideo aliter exponunt Heb. quod per hoc quod dicitur hic Iudas ascendetintelligitur quod tribus Iuda prima expugnaret adversarios in sorte sua. unde subd.
marg.| .3. Et ait Iudas etc. Tribus n. Simeon habuit sortem iuxta tribum Iuda : propter {153} quod alique civitates de parte Iude fuerunt adiuncte sorti tribus Simeon, ut dictum fuit Iosue 15. et propter hoc erat magis conveniens quod iuvarent se mutuo, cetera patent usque ibi :
marg.| .1. Cesis. In hebreo habetur : Cesis behonoth id est pollicibus etc. tales enim inepti redduntur ad prelium.
marg.| .2. Dixitque Adonibezec. Hoc fecerat iste Adonibezec ex magna crudelitate et superbia, ad ostentationem victoriarum quas habuerat.
marg.| .3. Adduxeruntque eum. In exercitu suo.
marg.| .4. Oppugnant, etc. Non totam sed partem eius, quia fortalitium ubi manebat Iebuseus, non fuit expugnatum usque ad tempus David, ut dictum fuit Iosue 15.
prol.| {154}
marg.| .5. Tradentes. Locutio est hyperbolica, quia pars eius remansit incombusta, ut dictum est sicut. aliquando dicitur tota civitas vadit ad tale spectaculum, licet aliquando maior pars remaneat.
marg.| .6. Pergensque. Hic consequenter agitur de profectu tribus Iude in speciali, scilicet ipsius Caleb, cui assignata fuit Hebron specialiter, ut habetur Iosue 14.
marg.| .7. Cuius id est civitas quatuor, propter quatuor patriarchas ibi sepultos, vel propter quatuor gigantes ibidem commorantes, ut dictum fuit Iosue 14. et Gene. 23.
marg.| .8. Percussit Sesai et Ahiman, etc. Isti fuerunt tres gigantes magna fortitudine prediti et pater eorum fuit quartus nomine Enac. Cetera patent ex dictis Ios. 15. ubi eadem sententia et quasi eadem verba ponuntur.
prol.| { 155 }
Numérotation du verset Idc. 1,ad litteram 
marg.| .1. Filii autem. Hic ponitur profectus aliorum, et primo conversorum ad Iudaismum, cum dicitur : Filii autem Cinei. Dicunt communiter expositores, quod iste fuit filius Ietro, qui ad preces Mosi venit cum filiis Israel ad terram promissionis, ut habetur Nm. 10. Et vocatus fuit Cin, vel Cineus et Obab. Hebrei dicunt quod iste fuit ipsemet Iethro socer Mosi, sicut declaratum fuit plenius Nm. 10. unde ubi dicitur hic cognati Mosi : in hebreo habetur : hoten id est soceri Mosi.
marg.| .2. Ascenderunt. Que est Iericho, non quod habitarent in civitate que erat destructa, nec fuit reedificata usque ad tempus regum Israel prout dictum fuit Ios. 6. sed habitabant in territorio quod fuerat illius civitatis.
marg.| .3. Cum filiis Iuda in desertum. Dicunt Hebrei, quod illuc iverunt ad manendum ut addiscerent legem ab Othoniel, qui erat edoctus in ea.
marg.| .4. Abiit autem Iudas. Hic consequenter agitur de profectu tribus Simeon. Et patet in littera usque ibi :
marg.| .5. Vocatumque est nomen urbis Horma id est   anathema. Hoc non est in hebreo, sed additum fuit a translatore nostro, ad ostendendum significationem huius nominis, Horma, de cuius significatione dictum fuit plenius Iosue 6. et Levit. ult. tamen hic accipitur pro destructione perfecta, quia civitas ista fuit funditus eversa.
marg.| .6. Cepitque Iudas. Hic revertitur scriptura ad scribendum profectum Iude, cum dicitur : cepitque Iudas, etc. Non est intelligendum quod ceperit tunc istas civitates, que erant Philistinorum, sed accepit aliqua pertinentia ad istas civitates, et pro tanto dicitur eas accepisse, {156} quia infra 3. cap. dicitur quod quinque satrape Philistinorum remanserunt ad exercendum Israel, quorum aliqui preerant civitatibus istis, prout patet 1Rg. 6. Vel si dicatur quod Iudas tunc cepit civitates istas, prout sonat littera, oportet dicere quod Philistei recuperaverant eas, quia ibi dominabantur tempore Heli : ut dicitur 1Rg. 5.
marg.| .7. Nec potuit delere habitatores vallis, quia falcatis curribus abundabant. Erant enim armati isti currus uncis ferreis ad modum falcis scindentibus, ut dictum fuit Iosue 17.
marg.| .8. Dederuntque Caleb Hebron. Hoc habetur plenius Iosue 14.
marg.| .9. Qui delevit ex ea tres filios Enac. Isti sunt tres gigantes supra nominati.
marg.| .10. Iebuseum autem. Hic agitur de filiis Beniamin, cum dicitur : Iebuseum, etc. non delerunt. Quia non potuerunt propter fortitudinem populi et loci, vel quia noluerunt propter iuramentum federis initi inter Abraham et Abimelec, a quo descenderunt illi Iebusei, sicut dictum fuit Ios. 15. In fine.
marg.| .11. Domus quoque Ioseph. Hic agitur de profectu filiorum Ephraim cum dicitur : Fuitque dominus cum. Et sequitur :
marg.| .12. Ostende nobis introitum civitatis. Dicunt enim Hebrei, quod habebant introitum et exitum subterraneum extraneis occultum.
marg.| .13. Hominem autem illum et omnem. Parcentes ei, sicut filii Israel pepercerunt Rahab et cognationi eius, ut habetur Iosue 6. et David puero qui duxit eum ad cuneum Amalecitarum : ut habetur 1Rg. 30.
marg.| .14. Manasses quoque. Hic consequenter describitur defectus filiorum Israel culpabilis, cum dicitur.
prol.| { 159 }
Numérotation du verset Idc. 1,ad litteram 
marg.| .1. Postquam. Propter cupiditatem tributi, et in hoc fecit contra preceptum Domini, qui preceperat eos occidi, et deos eorum exterminari, ut habetur Numer. 33. et Deuteron. 8. et eodem modo intelligendum est in sequentibus de his, qui facti sunt tributarii ipsi Ephraim, Zabulon, Aser, et Nephthali, quia noluerunt eos occidere propter cupiditatem tributi, in hoc transgredientes preceptum Domini, ut dictum est, et patet littera usque ibi :
prol.| {160}
marg.| .2. Arctavitque Amorrheum. Propter peccata sua non potuerunt convenienter dilatari.
marg.| .3. Et aggravata est manus domus Ioseph. Hoc exponitur dupliciter. Uno modo active, ut manus id est potestas domus Ioseph gravaverit inimicos, et redegerit eos sub tributo. Alio modo passive, ut potestas eius sit depressa, et adversarii redegerint domum Ioseph sub tributo. Nec apparet plane ex textu, quod istorum intelligatur.
Numérotation du verset Idc. 1,allegoriter 
marg.| marg.| {151}† Dixitque dominus Iudas ascendet. Alleg<orice> Per Iudam significatur dominus {152}noster Iesus Christus, qui secundum carnem est de tribu Iuda, prout declaratur Mat id est et Ro id est dicitur de ipso, qui factus est ei ex semine {153}David secundum carnem, ipse namque pro nobis ascendit crucem, et ibi debellavit Chananeum id est humani generis inimicum cum satellitibus suis.
marg.| † Fugit autem. qui interpretatur dominus fulguris, propter quod significat diabolum qui fideles nititur ictu fulguris percutere inducendo eos ad peccatum mortale, quod fetet coram Deo et angelis, sicut ignis fulguris, hunc autem fugavit Christus.
marg.| .2. Septuaginta. Per septuaginta reges quos Adonibezec tenebat captivos, significantur homines de septuaginta idiomatibus quos diabolus tenebat inclusos quos Christus per virtutem sue crucis liberavit. Moraliter autem per Iudam, qui interpretatur confessio, significatur quilibet confitens Est autem duplex confessio, scilicet propriorum peccatorum, {154}et divine laudis. Et utraque confessio precedere debet in expugnatione demonis et vitiorum. de qua dicit Seneca. Pacem habere cum hominibus, et cum vitiis bellum. Et propter duplicem confessionem predictam bene queritur. Quis ascendet ante nos, etc. Respondet dominus, Iudas ascendet. Sequitur, Et ait Iudas Simeon. Per Simeonem qui audiens interpretatur, obedientia divinis preceptis et ecclesie significatur, que cum confessione peccatorum et laudis divine debet adiungi in demonis et vitiorum expugnatione. Et sic Adonibezec per quem ut dictum est, demon significatur cum suis satellitibus superatur.
marg.| .6. Pergensque Iudas contra Chananeum. Moralitas autem huius historie posita est supra Iosue 15.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Idc. 1), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 07/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=09&chapitre=09_1)
Signaler un complément d'information

Notes :