<21. Liber Esdrae quartus**>

¹ hec Tr621 Ed1455 Rusch ] + et Weber

² Deus Ed1455 Rusch ] domine Tr621, dominus Weber

³ ei i.] inv. Tr621

⁴ fluminibus] fluminis Tr621 Weber

⁵ Quis Amiens10 Tr621 S Ed1455 Rusch Clementina ] Si praem. Weber

⁶ et videre eum M E Ed1455 Rusch Clementina ] videre illud Tr621, videre eum Weber

⁷ v. q. Tr621 Ed1455 Rusch ] inv. Complutensis M E Clementina

⁸ et posita] om. Tr621

⁹ campestri] campestis marg.Tr621

¹⁰ Introitus] + autem Tr621 Weber

¹¹ quidem Ed1455 Rusch Weber ] siquidem Amiens10 S Tr621

¹² sinistris E Ed1455 Rusch Clementina ] + vero Tr621 Weber , autem Coplutensis M

¹³ inter… aquam Complutensis M Ed1455 Rusch Clementina ] ignis et aqua Amiens10 S Weber , ignem et aqua Tr621

¹⁴ autem Amiens10 S Tr621 Ed1455 Rusch Clementina ] + data Weber

¹⁵ si numquam Ed1455 Rusch Clementina ] si non queris Amiens10* S, si nonquis Tr621 , si non heres Amiens10² Weber , et non quesierit Complutensis M E

¹⁶ pauci… mali… pleni Amiens10 Complutensis Tr621 Ed1455 Rusch Clementina ] pauce… male… plene S E Weber | labore magno opere fulti Ed1455 Rusch Clementina (magnopere)] laborum magnorum opere fulti Tr621, laborum magnorum fulti Amiens10 , laborum magnorum fulte Weber

¹⁷ ingredientes non fuerunt ingressi Ed1462 Rusch Clementina ] non ingredientes ingressi fuerunt Ed1460 , non ingredientes fuerint ingressi Ed1455 , non ingredientes ingressi fuerint Tr621 Weber

¹⁸ ergo Tr621 Rusch etc.] autem Amiens10

¹⁹ cum sis – corruptibilis Ed1455 Rusch ] inv. Tr621 Weber

²⁰ est futurum Amiens10 ( inv ) M E Rusch Clementina ] futurum Tr621 Ed1455 Ed1460 Ed1462 Weber

²¹ Respondi Ed1455 Ed1460 Ed1462 Rusch Weber ] Et praem. Tr621 Weber

²² disposuisti] + in Tr621 Weber

²³ angustam S Rusch ] angusta Tr621 Clementina , angustiam Weber

²⁴ videbunt] viderunt Tr621 Weber

²⁵ Deum Tr621 Rusch ] Dominum Weber

²⁶ Pereunt Tr621 Rusch ] Pereant Weber

²⁷ quia negligitur] quia negligatur Tr621 *, quam neglegatur Weber

²⁸ Deus S Tr621 Rusch Clementina ] Dominus Weber

²⁹ cogitamen Rusch Clementina ] cogitamenta Amiens10 S Tr621 Weber , cogitationes Complutensis M E

³⁰ Altissimo Amiens10 S Tr621 Rusch Clementina ] Altissimum Weber

³¹ in Rusch Clementina ] om. cett. codd. Tr621 Weber

³² Ecce Rusch Clementina ] + enim Tr621 Weber

³³ apparescens] + civitas et Weber

³⁴ sunt] om. Weber

³⁵ iocundabuntur] iocundabit Weber

³⁶ in] om. Weber

³⁷ homines] hominis Weber

³⁸ iudiciis] initiis Weber

³⁹ quod] qui Weber

⁴⁰ ea] eam Weber

⁴¹ miserie Ed1455 ] misericordie Weber

⁴² veritas Ed1455 ] et praem. Weber

⁴³ dominabuntur Tr621 Ω^M Ed1455 Rusch Clementina ] dormient Complutensis M E, dormibunt Amiens10 Weber | Versus 36-105 sequentes desunt in codd. S (Paris, BnF, lat. 11505, Parisiis, anno 822, propter excisionem folii) et etiam in Ed1455 ... Rusch et Clementina : [36 ] et apparebit lacus tormenti et contra illum erit locus requietionis, et clibanus gehenne ostendetur et contra eam iocunditatis paradisus. [37 ] et dicet tunc Altissimus ad excitatas gentes : videte et intelligite quem negastis vel cui non servistis vel cuius diligentias sprevistis. [38 ] Videte contra et in contra, hic iocunditas et requies et ibi ignis et tormenta. hec autem loquetur ad eos in die iudicii. [39 ] Hec talis que neque solem habet neque lunam neque stellas, [40 ] neque nubem neque tonitruum neque coruscationem, neque ventum neque aquam neque erem, neque tenebras neque sero neque mane, [41 ] neque estatem neque ver neque estum, neque hiemem neque gelum neque frigus, neque grandinem neque pluviam neque ros, [42 ] neque meridiem neque noctem neque ante lucem, neque nitorem neque claritatem neque lucem, nisi solummodo splendorem claritatis Altissimi, unde omnes incipiant videre que anteposita sunt. [43 ] Spatium enim habebit sicut hebdomada annorum. [44 ] hoc est iudicium meum et constitutio eius, tibi autem soli ostendi hec. [45 ] Et respondi : tunc et dixi, domine, et nunc dico : beati presentes et observantes que a te constituta sunt. [46 ] Sed de quibus erat oratio mea, quis enim est de presentibus qui non peccavit, vel quis natorum qui non preterivit sponsionem tuam. [47 ] Et nunc video, quoniam ad paucos pertinebit futurum seculum iocunditatem facere, multis autem tormenta. [48 ] increvit enim in nos cor malum, quod nos abalienavit ab his et deduxit nos in corruptionem, et itinera mortis ostendit nobis, semitas perditionis, et longe fecit nos a vita; et hoc non paucos, sed pene omnes qui creati sunt. [49 ] et respondit ad me et dixit : audi me et instruam te et de sequenti corripiam te. [50 ] propter hoc non fecit Altissimus unum seculum sed duo. [51 ] tu enim quia dixisti non esse multos iustos sed paucos, impios vero multiplicari, audi ad hec. [52 ] lapides electos si habueris paucos valde, ad numerum eorum compones eos tibi, plumbum autem et fictile abundat. [53 ] et dixi : domine, quomodo poterit ? [54 ] et dixit ad me : non hoc solummodo, sed interroga terram et dicet tibi, adulare ei et narrabit tibi. [55 ] dices enim ei : aurum creas et argentum et eramentum et ferrum quoque et plumbum et fictile. [56 ] multiplicatur autem argentum super aurum, et eramentum super argentum, et ferrum super eramentum, plumbum super ferrum, et fictile super plumbum. [57 ] estima ergo tu que hec sint pretiosa et desiderabilia, quod multiplicatur aut quod rarum nascitur. [58 ] et dixi : dominator domine, quod abundat vilius, quod enim rarius pretiosius est. [59 ] et respondit ad me et dixit : in te ista pondera que cogitasti, quoniam qui habet quod difficile est, gaudet super eum qui habet abundantia. [60 ] sic et a me repromissa creatura. iocundabor enim super paucis qui salvabuntur, propterea quod ipsi sunt qui gloriam meam nunc dominationem fecerunt et per quos nunc nomen meum nominatum est. [61 ] et non contristabor super multitudinem eorum qui perierunt, ipsi enim sunt qui vapori nunc assimilati sunt et flamme ac fumo adequati sunt et exarserunt et ferverunt et extincti sunt. [62 ] et respondi et dixi : o tu terra, quid peperisti ? si sensus factus est de pulvere sicut et cetera creatura, [63 ] melius enim erat et ipsum pulverem non esse natum, ut non sensus inde fieret. [64 ] nunc autem nobiscum crescit sensus, et propter hoc torquemur, quoniam scientes perimus. [65 ] lugeat hominum genus et agrestes bestie letentur; lugeant omnes qui nati sunt, quadrupedia vero et pecora iocundentur. [66 ] multum enim melius est illis quam nobis. non enim sperant iudicium, nec enim sciunt cruciamenta nec salutem post mortem repromissam sibi. [67 ] nobis autem quid prodest, quoniam salvati salvabimur sed tormento tormentabimur ? [68 ] omnes enim qui nati sunt commixti sunt iniquitatibus et pleni sunt peccatis et gravati delictis. [69 ] et si non essemus post mortem in iudicio venientes, melius fortassis nobis venisset. [70 ] et respondit ad me et dixit : et quando Altissimus faciens faciebat seculum et Adam et omnes qui ex eo venerunt, primum preparavit iudicium et que sunt iudicii. [71 ] et nunc de sermonibus tuis intellige, quoniam dixisti quia sensus nobiscum crescit. [72 ] qui ergo commorantes sunt in terra hinc cruciabuntur, quoniam sensum habentes iniquitatem fecerunt, et mandata accipientes non servaverunt ea, et legem consecuti fraudaverunt eam quam acceperunt. [73 ] et quid habebunt dicere in iudicio vel quomodo respondebunt in novissimis temporibus ? [74 ] quantum enim tempus, ex quo longanimitatem habuit Altissimus his qui inhabitant seculum, et non propter eos, sed propter ea que providit tempora. [75 ] et respondi et dixi : si inveni gratiam coram te, domine demonstra et hoc servo tuo, si post mortem vel nunc quando reddemus unusquisque animam suam, si conservati conservabimur in requie, donec veniant tempora illa in quibus incipies creaturam renovare aut amodo cruciabimur ? [76 ] et respondit ad me et dixit : ostendam tibi et hoc. tu autem noli commisceri cum eis qui spreverunt, neque connumeres te cum his qui cruciantur. [77 ] etenim est tibi thesaurus operum repositus apud Altissimum, sed non tibi demonstrabitur usque in novissimis temporibus. [78 ] nam de morte sermo : quando profectus fuerit terminus sententie ab Altissimo ut homo moriatur, recedente inspiratione de corpore ut dimittatur iterum ad eum qui dedit, adorare gloriam Altissimi primum. [79 ] et si quidem esset eorum qui spreverunt et non servaverunt viam Altissimi et eorum qui contempserunt legem eius et eorum qui oderunt eos qui timent Deum, [80 ] hec inspirationes inhabitationes non ingredientur, sed vagantes erunt amodo in cruciamentis, dolentes semper et tristes, per septem vias. [81 ] via prima, quia spreverunt legem Altissimi. [82 ] secunda via, quia iam non possunt reversionem bonam facere, ut vivant. [83 ] tertia via, vident repositam mercedem his qui testamentis Altissimi crediderunt. [84 ] quarta via, considerabunt sibi in novissimis repositum cruciamentum. [85 ] quinta via, videntes aliorum habitacula ab angelis conservari cum silentio magno. [86 ] sexta via, videntes quemadmodum de eis pertransientem cruciamentum. [87 ] septima via, que omnium supradictarum viarum maior est, quoniam detabescent in confusione et consumentur inhonoribus et marcescent in timoribus, videntes gloriam Altissimi coram quem viventes peccaverunt et coram quem incipient in novissimis temporibus iudicari. [88 ] nam eorum qui servaverunt vias Altissimi ordo hic est, quando separari incipient a vaso corruptibili. [89 ] in eo tempore commorate servierunt cum labore Altissimo et omni hora sustinuerunt periculum, uti perfecte custodirent legislatoris legem. [90 ] propter quod hic de his sermo : [91 ] in primis vident cum exultatione multa gloriam eius qui suscipit eas, requiescent enim per septem ordines. [92 ] ordo primus, quoniam cum labore multo certati sunt, ut vincerent cum eis plasmatum cogitamentum malum, ut non eas seducat a vita ad mortem. [93 ] secundus ordo, quoniam vident complicationem in qua vagantur impiorum anime et que in eis manet punitio. [94 ] tertius ordo, videntes testimonium quod testificatus est eis qui plasmavit eas, quoniam viventes servaverunt que per fidem data est lex. [95 ] quartus ordo, intelligentes requiem quam nunc in promptuariis eorum congregati requiescent cum silentio multo ab angelis conservati, et que in novissimis eorum manet gloriam. [96 ] quintus ordo, exultantes quomodo corruptibile effugerunt nunc, et futurum quomodo hereditatem possidebunt, adhuc autem videntes angustum et labore plenum quo iam liberati sunt et spatiosum incipiunt recipere, frunescentes et immortales. [97 ] sextus ordo, quando eis ostendetur quomodo incipiet vultus eorum fulgere sicut sol, et quomodo incipient stellis assimilari lumini, amodo non corrupti. [98 ] septimus ordo, qui est omnibus supradictis maior, quoniam exultabunt cum fiducia et quoniam confidebunt non confusi et gaudebunt non reverentes; festinant enim videre vultum eius cui serviunt viventes et a quo incipiunt gloriosi mercedem recipere. [99 ] hic ordo animarum iustorum, ut amodo annuntiatur; predicte vie cruciatus quas patiuntur amodo qui neglexerint. [100 ] et respondi et dixi : ergo dabitur tempus animabus, postquam separate fuerint de corporibus, ut videant de quo mihi dixisti ? [101 ] et dixit mihi : septem diebus erit libertas earum, ut videant in septem diebus qui predicti sunt sermones, et postea congregabuntur in habitaculis suis. [102 ] et respondi et dixi : si inveni gratiam ante oculos tuos, demonstra mihi adhuc servo tuo, si in die iudicii iusti impios excusare poterint vel deprecari pro eis Altissimum, [103 ] si patres pro filiis vel filii pro parentibus, si fratres pro fratribus, si affines pro proximis, si fidentes pro carissimis. [104 ] et respondit ad me et dixit : quoniam invenisti gratiam coram oculis meis, et hoc tibi demonstrabo. dies iudicii audax est et omnibus signaculum veritatis demonstrans. quemadmodum nunc non mittit pater filium vel filius patrem aut dominus servum vel fidus carissimum, ut pro eo intelligat aut dormiat aut manducet aut curetur, [105 ] sic numquam nemo pro aliquo rogabit; omnes enim portabunt unusquisque tunc iniustitias suas aut iustitias.

⁴⁴ Et] + respondi et dixi Et quomodo invenimus modo quoniam rogavit Weber. Abhinc Clementina , loco vv. 106-130, numerat 36-69 .

⁴⁵ Sodomitas] + oravit Tr621

⁴⁶ et] + Iesus Tr621

⁴⁷ Achaz] Achor Tr621 Achar Weber

⁴⁸ Samuelis] Samuel Tr621, Samuel in diebus Saul Weber

⁴⁹ venerunt] om. Weber

⁵⁰ et oraverunt] exoraverunt Weber

⁵¹ nunc] tunc Weber

⁵² oraverunt] + qui potuerunt Weber

⁵³ temporis] temporrs cacogr. Rusch

⁵⁴ temporis futuri immortalitatis] futuri immortalis temporis Weber

⁵⁵ enim] ergo Weber

⁵⁶ salvare… vicit] misereri eius qui in iudicio victus fuerit, neque demergere eum qui vicerit Weber

⁵⁷ hominibus] omnibus Weber

⁵⁸ noster] nostrum Weber

⁵⁹ prodest nobis] inv. Weber

⁶⁰ autem] vero Weber

⁶¹ pessimi] pessime Weber

⁶² reposita] incipiet Weber

⁶³ tarde] caste Weber

⁶⁴ quod] quem Weber

⁶⁵ vita] via Weber

⁶⁶ et] ut Weber

⁶⁷ perditionem] perditione Weber

⁶⁸ sicut] + et Weber

⁶⁹ his Rusch Clementina ] om. Weber

⁷⁰ et] + miserator in eo Weber

⁷¹ faciunt] + in Weber

⁷² est] om. Weber

⁷³ est] om. Weber

⁷⁴ exigentiis] exigere Weber

⁷⁵ misericordias suas] om. Weber

⁷⁶ inhabitabunt] habitant Weber

⁷⁷ donat] donator Weber

⁷⁸ allevientur hi] adleventur hii Weber

⁷⁹ iniquitatem] –tes Weber

⁸⁰ vivificari hominum] inv. Weber

⁸¹ derelinquerentur] derelinquentur Weber

⁸² innumerabilim multitudine] innumerabilem multitudinem Weber