Glossa ordinaria

Capitulum 4

Numérotation du verset Tb. 4,1 

Igitur cum Tobias putaret orationem suam exaudiri ut mori potuisset, vocavit ad se Tobiam filium suum,
Numérotation du verset Tb. 4,2 

dixitque ei : Audi , fili mi ,
verba oris mei et ea in corde tuo
quasi fundamenta
construe.
Numérotation du verset Tb. 4,3 

Cum acceperit Deus animam meam,
corpus meum sepeli
et honorem habebis matri tue
omnibus diebus vite eius.
Numérotation du verset Tb. 4,4 

Memor enim esse debes
que et quanta pericula perpessa sit propter te in utero suo.
Numérotation du verset Tb. 4,5 

Cum autem et ipsa compleverit
tempus vite sue, sepelies eam
circa me.
Numérotation du verset Tb. 4,6 

Omnibus autem diebus vite tue
in mente habeto Deum
et pretermittas precepta Dei nostri.
Numérotation du verset Tb. 4,7 

Ex substantia tua
fac eleemosynam,
et noli avertere
faciem tuam
ab ullo paupere.
Ita enim fiet
ut nec a te avertatur facies Domini.
Numérotation du verset Tb. 4,8 

Quomodo potueris
ita esto misericors.
Numérotation du verset Tb. 4,9 

Si multum tibi fuerit, abundanter tribue; si exiguum tibi fuerit, etiam exiguum libenter impartiri stude.
Numérotation du verset Tb. 4,10 

Premium enim bonum tibi thesaurizas
in die necessitatis
Numérotation du verset Tb. 4,11 

quoniam eleemosyna
ab omni peccato et a morte
liberat
et non patietur animam ire in tenebras
Numérotation du verset Tb. 4,12 

Fiducia magna erit coram summo Deo
eleemosyna omnibus facientibus eam.
Numérotation du verset Tb. 4,13 

Attende
tibi, fili mi, ab omni fornicatione
et preter uxorem tuam numquam patiaris crimen
scire
Numérotation du verset Tb. 4,14 

Superbiam
numquam in tuo sensu
aut in tuo verbo
dominari permittas
In ipsa enim
initium sumpsit omnis perditio
Numérotation du verset Tb. 4,15 

Quicumque
tibi aliquid operatus fuerit,
statim ei mercedem restitue et merces mercennarii tui apud te omnino non remaneat.
Numérotation du verset Tb. 4,16 

Quod
ab alio oderis fieri tibi, vide ne tu aliquando alteri facias.
Numérotation du verset Tb. 4,17 

Panem tuum
cum esurientibus
et egentibus
comede, et de vestimentis tuis
nudos
tege .
Numérotation du verset Tb. 4,18 

Panem tuum
et vinum tuum
super sepulturam iusti
constitue, et noli ex eo
manducare
et bibere cum peccatoribus.
Numérotation du verset Tb. 4,19 

Consilium
semper a sapiente perquire.
Numérotation du verset Tb. 4,20 

Omni tempore
benedic
Deum et pete ab eo ut vias tuas
dirigat
et omnia consilia tua in ipso
permaneant
Numérotation du verset Tb. 4,21 

Indico etiam tibi, fili mi, dedisse me decem talenta argenti, dum infantulus esses, Gabelo, in Rages civitate Medorum, et chirographum eius apud me habeo.
Numérotation du verset Tb. 4,22 

Et ideo perquire quomodo ad eum pervenias et recipias ab eo supra memoratum pondus argenti, et restitues ei chirographum suum.
Numérotation du verset Tb. 4,23 

Noli timere, fili mi. Pauperem quidem vitam gerimus
sed multa bona habebimus
si timuerimus Deum
et recesserimus ab omni peccato
et fecerimus bene.

Capitulum 4

Numérotation du verset Tb. 4,1 
Igitur cum Tobias putaret orationem suam exaudiri ut mori potuisset, vocavit ad se Tobiam filium suum,
Numérotation du verset Tb. 4,2 
dixitque ei : Audi , fili mi  ,
interl.| Audi qui me debes imitari.
verba oris mei et ea in corde tuo
interl.| intelligentia
quasi fundamenta
interl.| religionis
construe.
Numérotation du verset Tb. 4,3 
Cum acceperit Deus animam meam,
interl.| «Nemo umquam carnem suum odio habuita.
a Eph. 5, 29.
corpus meum sepeli
marg.| CORPUS   MEUM   SEPELI . Corpora sepeliendo quasi sacrosanctum depositum terre commendamus que reddenda glorificanda in resurrectione credimus.
et honorem habebis matri tue
interl.| «Honora patrem tuum et matrem tuam» etc.b Etc «Qui maledixerit patri vel matri morte moriatur»
b Mt. 15, 4; Mc. 7, 10.
c Ex. 21, 17 ; Mt. 15, 4 ; Mc. 7, 10.
omnibus diebus vite eius.
Numérotation du verset Tb. 4,4 
Memor enim esse debes
interl.| quasi ne sis ingratus maternis laboribus, ei redde te qui cum dolore dedit te.
que et quanta pericula perpessa sit propter te in utero suo.
Numérotation du verset Tb. 4,5 
Cum autem et ipsa compleverit
interl.| in bono
tempus vite sue, sepelies eam
interl.| Simul vivunt sancti simul sepeliuntur quorum eadem in vita fides et eadem in morte requies.
circa me.
Numérotation du verset Tb. 4,6 
Omnibus autem diebus vite tue
interl.| Non dicit noctibus quia tota vita iustorum diest est.
in mente habeto Deum
interl.| vel Dominum : caritatem Dei, spem, fidemet cave ne aliquando peccato consentias ,
interl.| Non dicam facias
interl.| quod est fovere vel tacere cum possis arguere
et pretermittas precepta Dei nostri.
Numérotation du verset Tb. 4,7 
Ex substantia tua
interl.| non de rapina
interl.| misericordiam que prius est in mente quam in opere, unded : «Qui miseretur et commodat».
d Ps. 111, 5.
et noli avertere
interl.| omni petenti te tribue
faciem tuam
interl.| unde visitans speciem tuam non peccabis
ab ullo paupere.
interl.| Debes enim diligere proximum tuum.
Ita enim fiet
interl.| iudicium sine misericordia fiet ei qui non facit misericordiam : «Date et dabitur vobis»e.
e Lc. 6, 38.
interl.| «Beati enim misericordes quoniam ipsi misericordiam consequentur»f.
f Lc. 5, 7.
ut nec a te avertatur facies Domini.
Numérotation du verset Tb. 4,8 
Quomodo potueris
interl.| secundum facultatem, non ex tristitia aut ex necessitate. «Hilarem enim datorem diligit Deus»g.
g 2Cor. 9, 7.
ita esto misericors.
Numérotation du verset Tb. 4,9 
Si multum tibi fuerit, abundanter tribue; si exiguum tibi fuerit, etiam exiguum libenter impartiri stude.
interl.| Voluntas a Deo pensatur, non dati quantitas.
Numérotation du verset Tb. 4,10 
Premium enim bonum tibi thesaurizas
interl.| unde «Thesaurizate vobis thesauros in celo»h
h Mt. 6, 20.
in die necessitatis
interl.| iudicii ubi nemo sufficiet si misericordia deficiet,
Numérotation du verset Tb. 4,11 
quoniam eleemosyna
interl.| undei : «Abscondite eleemosynam in sinu pauperis».
i Corpus antiphonalium officii (n° 6012).
ab omni peccato et a morte
interl.| eterna
liberat
interl.| «Redemptio anime viri proprie divitie»j. Et alibik : «Peccata tua eleemosynis redime». Item : «Sicut aqua extinguit ignem ita eleemosyna extinguit peccatum».l
j Prv. 13, 8 : « Redemptio anime viri divitie sue ».
k Dn. 4, 24.
l Sicut aqua… peccatum] Sententia ex Sir. (Eccli.) 3, 33 : « Ignem ardentem exstinguit aqua et eleemosyna resistit peccatis. »
<Nota> Cette formule dérive du Siracide, mais ne lui est pas attribuable; elle n’est pas issue non plus de la version Vetus latina du Siracide. Elle est attestée dans de nombreux formulaires diplomatiques pour lesquels elle semble avoir été forgée ; sur 4932 chartes conservées en France avant. 1121, la formule intervient 36 fois entre 984 et. 1118 ; Chartes originales antérieures à 1121 conservées en France. Elle est parfois citée sans aucune référence à un auteur biblique particulier. Le plus souvent elle est précédée d’une clausule introductive l’attribuant soit à l’Ecriture en général (par exemple donation au bénéfice l’abbaye Saint-Martial de Limoges, charte datée de 1007 [Limoges, AD Haute-Vienne, 3 H 89 n° 23] : « Itemque alia scriptura dicit »), soit au Seigneur dans l’Ecriture, soit, le plus souvent, au Seigneur (cf. ibid. no 4200 [1058 : audientes Dominum dicentem], 3850 [1060 : audientes Dominum dicentem… ] ; 4216 [1060 : ipse Dominus dicit]). Un autre groupe de clausules, minoritaires, l’attribuent à l’Évangile ou au Christ par glissement sémantique depuis « Dominus » entendu comme Dieu auteur de toute l’Ecriture à Dominus synonyme de Iesus Christus (no 4386 [1044 : Dominus dicit in evangelio], 3458 [1057 : de verbis domini nostri Iesu Christi dicentis…], 4196 [1058 : Dominus dicit in evangelio] ; voir une forme un peu différente dans Arxiu de la Corona d’Aragó, perg., Santa Maria de Ridaura, 3 (12 ianvier 926) cité par Zimmermann, 1975, p. 60 et id., 2003, p. 323 et 355 : « Cogito de eterna retributione evangelista dicente : ignem ardentem extinguit aqua et elemosina extinguit peccata. Et iterum : Da cuncta que possides et veni sequere me et habebis thesaurum in caelo. Quapropter… »).
et non patietur animam ire in tenebras
interl.| inferni
Numérotation du verset Tb. 4,12 
Fiducia magna erit coram summo Deo
interl.| etsi non coram hominibus
eleemosyna omnibus facientibus eam.
Numérotation du verset Tb. 4,13 
Attende
interl.| cave
tibi, fili mi, ab omni fornicatione
interl.| mentis et corporis
interl.| expositio
et preter uxorem tuam numquam patiaris crimen
interl.| luxurie
scire
interl.| nedum facere
Numérotation du verset Tb. 4,14 
Superbiam
interl.| «Non veniat mihi pes superbie»m. «Initium omnis peccati superbia».n
m Ps. 35, 12.
n Sir. (Eccli.) 10, 15.
numquam in tuo sensu
interl.| mente
aut in tuo verbo
interl.| nedum facto
dominari permittas
interl.| et si aliquando sit non regnet
In ipsa enim
interl.| ibi ceciderunt «omnes qui operantur iniquitatem»o.
o Ps. 5, 7 ; 13, 4 ; 52, 5 ; 91, 8.10.
initium sumpsit omnis perditio
interl.| mentis vel corporis hominis vel angeli
Numérotation du verset Tb. 4,15 
Quicumque
interl.| «Non veniat mihi pes superbie»p.
p Ps. 35, 12.
tibi aliquid operatus fuerit,
interl.| «Non morabitur opus mercennarii tui apud te usque mane»q. Qui meruit operando non mereatur exspectando.
q Lv. 19, 13.
statim ei mercedem restitue et merces mercennarii tui apud te omnino non remaneat.
Numérotation du verset Tb. 4,16 
Quod
interl.| «Quod tibi <fieri> non vis, alii non feceris».r
r Sententia ex Mt. 7, 12 : « Omnia ergo quaecumque vultis ut faciant vobis homines, et vos facite illis », Scripturae vel “ipso Domino” tributa, ut ref. Augustinus, Caesarius Arelatensis, Benedictus Anianensis, Quodvultdeus ; cf. Pseudo Cyprianus Carthaginensis, Doctrina apostolorum § 2.
ab alio oderis fieri tibi, vide ne tu aliquando alteri facias.
Numérotation du verset Tb. 4,17 
Panem tuum
interl.| «Frange esurienti panem».
cum esurientibus
interl.| «Beatus qui intelligit super egenum et pauperem»s.
s Ps. 40, 2.
interl.| Eleemosynam tribue ut operibus misericordie etiam iniusti peccata sepeliantur. «In multis enim offendimus omnes»t. Unde : «Ob non comedi buccellam meam solus»u.
t Iac. 3, 2.
u Iob. 31, 17 : « Si comedam… ».
et egentibus
interl.| qui reddere non possunt
comede, et de vestimentis tuis
interl.| non de rapina
interl.| «Cum videris nudum operi eum».v
v Is. 58, 7.
nudos
interl.| qui indigent
tege .
Numérotation du verset Tb. 4,18 
Panem tuum
interl.| Verbi Dei
et vinum tuum
interl.| quod «letificat cor hominis».w
w Ps. 103, 15.
super sepulturam iusti
interl.| nemo est qui vivat et non peccet
constitue, et noli ex eo
interl.| «Nolite margaritas ponere ante porcos et sanctum nolite dare canibus».x
x Mt. 7, 6 : « Nolite dare sanctum canibus neque mittatis margaritas vestras ante porcos ».
manducare
interl.| Non conviveris cum peccatoribus quia a convictu mores conformantur.
et bibere cum peccatoribus.
interl.| impio ne dederis
Numérotation du verset Tb. 4,19 
Consilium
interl.| Omnia fac cum consilioy
y Cf. Prv. 13, 10 ; 13, 16.
semper a sapiente perquire.
interl.| Non a stulto in quo non est sapientia1
1 est sapientia] coniec. , ê s. Rusch
Numérotation du verset Tb. 4,20 
Omni tempore
interl.| «Qui perseveraverit in finem salvus erit».z
z Mt. 10, 22 ; 24, 13.
interl.| cogitationibus, verbis, operibus
Deum et pete ab eo ut vias tuas
interl.| actiones cogitationes
dirigat
interl.| ad se
et omnia consilia tua in ipso
interl.| non in mundo
permaneant
interl.| firmiter
Numérotation du verset Tb. 4,21 
Indico etiam tibi, fili mi, dedisse me decem talenta argenti, dum infantulus esses, Gabelo, in Rages civitate Medorum, et chirographum eius apud me habeo.
Numérotation du verset Tb. 4,22 
Et ideo perquire quomodo ad eum pervenias et recipias ab eo supra memoratum pondus argenti, et restitues ei chirographum suum.
Numérotation du verset Tb. 4,23 
Noli timere, fili mi. Pauperem quidem vitam gerimus
interl.| in hoc mundo
sed multa bona habebimus
interl.| in futuro
interl.| beatus qui timet Dominum
si timuerimus Deum
interl.| Timor Domini est recedere a malo vel a peccato, unde : «Timeas Deum et recedas a malis».aa
aa Cf. Iob. 28, 28 : « Ecce timor Domini ipsa est sapientia et recedere a malo intelligentia ».
et recesserimus ab omni peccato
interl.| «Declina a malo».ab
ab Ps. 36, 27 : « Declina a malo et fac bonum ».
et fecerimus bene.
interl.| «Fac bonum».ac
ac Ps. 36, 27 ; cf. Ps. 33, 15 ; Rm. 13, 3.



Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Tb. Capitulum 4), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 04/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=22&chapitre=22_4)

Notes :