Nicolaus de Lyra

Capitulum 7

Numérotation du verset 3Rg. 7,1 

Domum autem suam edificavit Salomon tredecim annis et ad perfectum usque perduxit.
Numérotation du verset 3Rg. 7,2 

Edificavit quoque domum saltus Libani
centum cubitorum longitudinis, et quinquaginta cubitorum latitudini,s et triginta cubitorum altitudinis et quatuor deambulatoria1
1 deambulatoria] deambulacra Weber
inter columnas cedrinas. Ligna quippe cedrina exciderat in columnas
Numérotation du verset 3Rg. 7,3 

et tabulatis cedrinis vestivit totam cameram que quadraginta quinque columnis sustentabatur. Unus autem ordo habebat columnas quindecim
Numérotation du verset 3Rg. 7,4 

contra se invicem positas
Numérotation du verset 3Rg. 7,5 

et e regione se respicientes equali spatio inter columnas et super columnas quadrangulata ligna in cunctis equalia.
Numérotation du verset 3Rg. 7,6 

Et porticum columnarum fecit quinquaginta cubitorum longitudinis, et triginta cubitorum latitudinis, et alteram porticum in faciem2 maioris porticus et columnas et epistylia super columnas fecit3.
2 faciem] facie Weber |
3 fecit] om. Weber |
Numérotation du verset 3Rg. 7,7 

Porticum quoque solii in qua tribunal est, fecit et texit lignis cedrinis a pavimento usque ad summitatem,
Numérotation du verset 3Rg. 7,8 

et domuncula in qua sedebatur4 ad iudicandum erat in media porticu simili opere. Domum quoque fecit filie pharaonis quam uxorem duxerat Salomon tali opere quali et hanc porticum.
4 sedebatur] sedetur Weber
Numérotation du verset 3Rg. 7,9 

Omnia lapidibus pretiosis que5 ad normam quandam atque mensuram tam intrinsecus quam extrinsecus serrati erant a fundamento usque ad summitatem parietum et intrinsecus usque ad atrium maius.
5 que] qui Weber
Numérotation du verset 3Rg. 7,10 

Fundamenta autem de lapidibus pretiosis lapidibus magnis decem sive octo cubitorum,
Numérotation du verset 3Rg. 7,11 

et desuper lapides pretiosi equalis mensure secti erant similiterque de cedro.
Numérotation du verset 3Rg. 7,12 

Et atrium maius rotundum trium ordinum de lapidibus sectis et unius ordinis de6 dolata cedro necnon et in atrio domus Domini interiori et in porticu domus.
6 de] om. Weber
Numérotation du verset 3Rg. 7,13 

Misit quoque rex Salomon et tulit Hiram de Tyro,
Numérotation du verset 3Rg. 7,14 

filium mulieris vidue
de tribu Neptalim7 patre Tyrio artificem aerarium, et plenum sapientia, et intelligentia, et doctrina ad faciendum omne opus ex ere. Qui cum venisset
7 Neptalim] Nepthali Weber
ad regem Salomonem fecit omne opus eius.
Numérotation du verset 3Rg. 7,15 

Et finxit duas columnas ereas,
decem et octo cubitorum altitudinis columnam unam
et linea duodecim
cubitorum ambiebat columnam utramque,
Numérotation du verset 3Rg. 7,16 

duo quoque capitella fecit
que ponerentur super capita columnarum fusili ere8, quinque cubitorum altitudinis capitellum unum, et quinque cubitorum altitudinis capitellum alterum.
8 fusilia ex ere] fusili ere Weber
Numérotation du verset 3Rg. 7,17 

Et quasi in modum retis et catenarum sibi invicem miro opere contextarum, utrumque capitellum columnarum fusile erat. Septena versuum retiacula in capitello uno, et septena retiacula in capitello altero.
Numérotation du verset 3Rg. 7,18 

Et perfecit columnas et duos ordines
per circuitum retiaculorum singulorum ut tegerent capitella
que erant super summitatem malogranatorum
eodem modo fecit et capitello secundo.
Numérotation du verset 3Rg. 7,19 

Capitella autem que erant super capita columnarum quasi opere lilii
fabricata erant in porticu
cubitorum quatuor9.
9 cubitorum quatuor] inv. Weber
Numérotation du verset 3Rg. 7,20 

Et rursum alia capitella in summitate columnarum desuper iuxta mensuram columne
contra retiacula. Malogranatorum
autem ducenti ordines erant in circuitu capitelli secundi.
Numérotation du verset 3Rg. 7,21 

Et statuit duas columnas in porticum templi. Cumque statuisset columnam dexteram,
vocavit eam nomine Iachin.
Similiter erexit columnam secundam, et vocavit nomen eius Booz.
Numérotation du verset 3Rg. 7,22 

Et super capita columnarum opus in modum lilii posuit. Perfectumque est opus columnarum.
Numérotation du verset 3Rg. 7,23 

Fecit quoque mare fusile
decem cubitorum a labio usque ad labium
rotundum in circuitu. Quinque cubitorum
altitudo eius et resticula triginta cubitorum
cingebat illud per circuitum,
Numérotation du verset 3Rg. 7,24 

et scalptura subter labium circuibat illud,
decem cubitis ambiens mare, duo ordines scalpturarum histriatarum erant fusiles,
Numérotation du verset 3Rg. 7,25 

et stabant10 super duodecim boves,
10 stabant] stabat Weber
e quibus tres respiciebant ad aquilonem, et tres ad occidentem, et tres ad meridiem, et tres ad orientem, et mare super eos desuper erat, quorum posteriora universa intrinsecus latitabant.
Numérotation du verset 3Rg. 7,26 

Grossitudo autem
luteris
trium untiarum erat
labiumque eius quasi labium calicis
et folium repandi lilii.
Duo millia batos
capiebat et tria millia metretas11.
11 et tria millia metretas] om. Weber
Numérotation du verset 3Rg. 7,27 

Et fecit bases decem eneas12
12 eneas] aereas Weber
quatuor cubitorum
longitudinis,
bases singulas,
et quatuor cubitorum latitudinis
et trium cubitorum
altitudinis
Numérotation du verset 3Rg. 7,28 

et ipsum opus basium interrasile erat.
Et sculpture inter iuncturas
Numérotation du verset 3Rg. 7,29 

et inter coronulas et plectas
leones et boves et cherubin et in iuncturis similiter desuper.
Et subter leones et boves quasi lora ex ere dependentia,
Numérotation du verset 3Rg. 7,30 

et quatuor rote
per bases singulas et axes erei.
Et per quatuor partes quasi humeruli
subter luterem
fusiles contra se invicem respectantes.
Numérotation du verset 3Rg. 7,31 

Os quoque luteris intrinsecus erat,
in capitis summitate,
et quod forinsecus apparebat, unius cubiti erat
totum rotundum, pariterque habebat
unum cubitum et dimidium.
In angulis autem columnarum
varie celature erant, et media intercolumnia quadrata non rotunda.
Numérotation du verset 3Rg. 7,32 

Quatuor quoque rote que per quatuor angulos basis erant, coherebant subter basim13, una rota habebat altitudinis cubitum unum14 et semis.
13 basim] basi Weber |
14 unum] om. Weber |
Numérotation du verset 3Rg. 7,33 

Tales autem rote erant quales solent in curru fieri, et axes earum et radii et canti et modioli omnia fusilia.
Numérotation du verset 3Rg. 7,34 

Nam et humeruli illi quatuor per singulos angulos basis unius ex ipsa basi fusiles et coniuncti erant.
Numérotation du verset 3Rg. 7,35 

In summitate autem basis erat quedam rotunditas dimidii cubiti, ita fabrefacta ut luter desuper possit imponi, habens celaturas suas et scalpturas varias ex semetipsa15
15 semetipsa] semetipso Weber
Numérotation du verset 3Rg. 7,36 

Sculpsit16 quoque in tabulatis illis que erant ex ere, et in angulis cherubin et leones et palmas quasi in similitudinem hominis stantis17, ut non celata sed apposita per circuitum viderentur.
16 sculpsit] scalpsit Weber |
17 hominis stantis] inv. Weber |
Numérotation du verset 3Rg. 7,37 

In hunc modum
fecit decem bases fusura una et mensura scalpturaque consimili,
Numérotation du verset 3Rg. 7,38 

fecit quoque decem luteres eneos18.
18 eneos] aereos Weber
Quadraginta batos capiebat luter unus,
eratque quatuor cubitorum.
Singulosque luteres per singulas, id est decem bases posuit,
Numérotation du verset 3Rg. 7,39 

et constituit decem bases
quinque ad dexteram partem templi et quinque ad sinistram. Mare autem posuit ad dexteram partem templi contra orientem ad meridiem.
Numérotation du verset 3Rg. 7,40 

Fecit quoque19 Hyram lebetes20
19 quoque] ergo Weber |
20 lebetes] lebetas Weber |
et scutras et amulas.
Et perfecit omne opus regis Salomonis in templo Domini.
Numérotation du verset 3Rg. 7,41 

Columnas duas et funiculos capitellorum21 super capitella illa22 columnarum duos, et retiacula duo ut operirent duos funiculos qui erant super capita columnarum,
21 capitellorum] capitulorum Weber |
22 illa] om. Weber |
Numérotation du verset 3Rg. 7,42 

et malogranata quadringenta in duobus retiaculis, duos versus malogranatorum in retiaculis singulis ad operiendos funiculos capitellorum qui erant super capita columnarum.
Numérotation du verset 3Rg. 7,43 

Et bases decem et luteres decem super bases,
Numérotation du verset 3Rg. 7,44 

et mare unum et boves duodecim subter mare,
Numérotation du verset 3Rg. 7,45 

et lebetas et scutras et amulas, omnia vasa que fecit Hyram regi Salomoni in domo Domini de aurichalco erant.
Numérotation du verset 3Rg. 7,46 

In campestri regione Iordanis
fudit ea rex in argillosa terra
inter Sochoth et Sarthan.
Numérotation du verset 3Rg. 7,47 

Et posuit Salomon omnia vasa in domo Domini23. Propter multitudinem autem nimiam non erat pondus aeris.
23 in…Domini] om. Weber
Numérotation du verset 3Rg. 7,48 

Fecitque Salomon
omnia vasa in domo Domini, altare aureum,
et mensam
super quam ponerentur panes propositionis auream
Numérotation du verset 3Rg. 7,49 

et candelabra aurea quinque ad dexteram et quinque ad sinistram, contra oraculum ex auro puro24 et quasi lilii flores,
24 puro] primo Weber
et lucernas desuper aureas et forcipes aureos.
Numérotation du verset 3Rg. 7,50 

et { hydrias
et fuscinulas
et phialas et mortariola
 et thuribula de auro purissimo ?
 Et cardines ostiorum domus interioris
sancti sanctorum et ostiorum domus templi ex auro erant.
Numérotation du verset 3Rg. 7,51 

Et perfecit omne opus quod faciebat Salomon in domo Domini,
et intulit que sanctificaverat David pater suus : argentum et aurum et vasa, reposuitque in thesauris domus Domini.

Capitulum 7

Numérotation du verset 3Rg. 7,ad litteram 
marg.| marg.| {735} Domum autem. Hic consequenter agitur de edificatione domorum regalium. Et primo de huiusmodi edificiis agitur. Secundo ad describendum aliqua utensilia domus Domini notabilia scriptura revertitur ibi : Misit quoque rex. Circa primum sciendum quod secundum doctores nostros Salomon fecit tria edificia. Unum pro habitatione sua, aliud pro habitatione uxoris sue scilicet filie Pharaonis. Et tertium quod vocabatur domus saltus Libani, eo quod circa illud edificium erant viridaria arboribus consita. De primo vero edificio parum loquitur scriptura . et hoc forte : quia erat de consimili opere, sicut et domus saltus Libani, que hic describitur satis diffuse, ut videbitur, hoc tamen excepto, quod in domo saltus Libani erant due mansiones, una inferior, et altera superior sicut est in palatio regis Parisiis. In habitatione inferiori conservabantur unguenta, et pigmenta, et aromata, et huiusmodi propter quod parietes erant de lapidibus, ut talia possent ibi melius conservari. In superiori vero ponebantur arma. unde vocabatur armamentarium : et erat tota de lignis in parietibus, et columnis. Et in utraque mansione erant tres ordines columnarum, et in quolibet ordine erant quindecim columne, s. quadragintaquinque in universo, et erant {736}isti ordines secundum longitudinem domus : ita quod erant ibi quatuor deambulatoria ; duo inter columnas, et unum inter columnas, et parietem in uno latere, et aliud inter columnas et parietem in alio latere. Per modum autem principium huius capituli figuratum quantum ad frontem domus. Pavimentum autem eius figuratur hic, et desuper tectum planum : quia sic fiebant in terra illa. Et in circumitu murus eum propugnaculis. per que transibant stillicidia proiicientia extra aquam pluvialem. super deambulatoria vero erant trabes arcuales laqueati tabulis cedrinis. Et secundum hoc exponatur littera, cum dicitur.
marg.| .1. Domum autem. Et loquitur de istis tribus edificiis que omnia erant Salomonis : quamvis essent diversis usibus applicata, ut dictum est. Et propter hoc maius tempus apposuit Salomon in edificatione domus Domini : quia ad edificationem domus Domini erant multe expense preparate per regem David, ut patet 1Par. Item quia populus erat magis devotus et intentus ad edificationem domus Domini. Consequenter in speciali describit mensura domus saltus Libani in longitudine, latitudine, et altitudine. Et patet littera ex dictis, hoc excepto, quod altitudo hic accipitur secundum aliquos usque ad mansionem secundam tantum. secundum alios vero usque ad tectum domus.
Numérotation du verset 3Rg. 7,ad litteram 
marg.| {737} .1. Et super columnas. ad portandum tecta. Consequenter describit dispositionem porticus existentis ante domum pro habitatione regis, cum dicitur.
marg.| .2. Et porticum columnarum fecit quinquaginta cubitorum id est secundum mensuram latitudinis domus. Et ex hoc patet, quod ista domus erat similis in latitudine domui saltus Libani. Ante vero porticum istam magnam erant due alie porticus minores una iuxta aliam in longitudines maioris porticus, et in una tenebantur iudicia communia, in alia vero erat thronus Salomonis, in quo sedebat quando volebat esse in divitiis, et deliciis. Et hoc est, quod dicitur.
marg.| .3. Et alteram porticum in facie. Hec est illa porticus, in qua erant iudicia communia.
marg.| .4. Et columnas. quibus claudebantur porticus.
marg.| .5. Et epistylia id est capitella, que erant super columnas ad decorem.
marg.| .6. Et domuncula. id est thronus Salomonis mirabili opere factus, ut habetur. Infra. 10. cap. Consequenter descendit scriptura ad describendum domum regine, cum dicitur.
marg.| .7. Domum quoque fecit filie Pharaonis. Non quantum ad hoc, quod clauderetur columnis, sed quia parietes erant de consimili materia cum muro, qui erat sub columnis porticus, quia columne ille claudentes porticum non descendebant usque ad terram, sed erant posite super murum habentem aliquam magnitudinem, licet non magnam. Et hoc est, quod dicitur.
marg.| .8. Omnia lapidibus pretiosis. Hebrei dicunt, Ponderosis usque ad atrium {738}maius. istud atrium non erat atrium domus Domini, sed domus regie, propterea subditur postea.
marg.| .9. Et atrium maius. Atrium enim domus Domini quadratum erat, ut dictum est ca. pre.
marg.| .10. Misit. Hic revertitur scriptura ad describendum aliqua utensilia domus Domini. Et primo describuntur due notabiles columne. Secundo mare eneum, ibi : Fecit quoquemare. Tertio luteres, ibi : Et fecit bases. Quarto plura vasa alia ad templum pertinentia, ibi : Fecit quoque Hiram. Circa primum describitur artifex istorum, cum dicitur, Misit quoque rex. hoc est adduxit, et fuit iste alius a rege Hiram, eiusdem tamen nominis, non est enim verisimile, quod rex Tyri esset artifex in talibus.
marg.| .11. Et finxit. licet enim multas alias fecerit, iste tamen specialiter describunt. quia erant valde notabiles in magnitudine, et operis subtilitate. habebat enim quelibet. 35. cubitos altitudinis, ut habetur 2Par. 3. et quelibet habebat quatuor partes, videlicet basim inferius, et desuper stipitem, et in superiori parte stipitis caput, et desuper capitellum. longitudo vero stipitis erat 18 cub. et longitudo capitis quatuor, et longitudo capitelli quinque, ut habetur hic in littera. De mensura autem basis non fit mentio. sed ex dictis sequitur, quod ascendebat in altum per octo cubitos, quia sic habentur trigintaquinque cubiti longitudinis totius columne. Et ex dictis patet littera usque ibi :
Numérotation du verset 3Rg. 7,ad litteram 
marg.| {739 } .1. Et linea. quia quelibet per se sumpta tantum habebat in circumitu, ut patet Ier. ult. e. ubi dicitur sic. Decem, et octo cubiti altitudinis erant in columna una, et funiculus duodecim cubitorum circumibat eam. Et ideo male dicunt illi, qui dicunt, quod quelibet per se sumpta habebat tantum sex cubitos in circumitu.
marg.| .2. Duo, etc. Hic consequenter dimissa dispositione basis, et stipitis agitur de dispositione capitellorum, et capitum, que erant subtiliora. Ad cuius intellectum considerandum quod capita istarum columnarum in parte superiori dilatabantur ad modum floris lilii, et capitella ponebantur super stipitem quasi in medio dilatationis existentem, et inferior pars capitelli aptabatur illi stipiti, et post aliquam elevationem erat quedam dilatatio in circumitu capitelli per modum cuiusdam circuli supereminentis, et super illum circulum erant centum malogranata quasi superposita per circumitum, et centum alia malogranata sub circulo illo quasi dependentia ex eo. Super istum autem circulum, et malogranata erat quedam elevatio strictior ascendens, quasi prope medium altitudinis capitelli, et dividebatur in portiones septem per lineas intermedias seu circulos graciles, et quelibet portio erat perforata in circumitu subtiliter per varias figuras, sicut solet fieri in ostiis laternarum erearum, et quia capitella, et columne erant interius concave, ideo lumen transiens per illa foramina circumquaque ostendebat pulchritudinem illius operis. Super istas autem septem portiones, que in littera vocantur retiacula, et catene, eo quod in retibus et catenis apparent talia foramina, et intricationes, prope medium capitelli erat alia dilatatio circularis {740}per modum circuli omnino similis predicte, et ibi erant centum malogranata superposita, et totidem supposita, et de super septem portiones distincte, et perforate, sicut et predicte, sed erant strictiores, quia capitellum in ascendendo restringebatur et in summitate capitelli erat opus simile flori lilii. Ad capiendum autem imaginem istorum facilius posui quamdam figuram, quam infra conspicies, quamvis non possit in plano perfecte figurari, sed oportet residuum per imaginationem suppleri. Predictis igitur adaptatur littera, que valde est intricata, et confuse posita. Duo quoque scilicet cuilibet columne unum.
marg.| .3. Fusilia. quia totum opus columnarum, et capitellorum erat factum per fusuram, et non per martellorum percussuram.
marg.| .4. Quinque, etc. computato opere lilii, quod erat desuper.
marg.| .5. Et quasi. quia propter foramina predicta dicebatur opus reticulatum, et concatenatum modo predicto.
marg.| .6. Septena. Versus hic accipitur pro ordine, sicut Ex. 28. In primo versu erat lapis sardius, etc. Ex dictis autem patet, quod ibi erant duo ordines retiaculorum, unus super malogranata superiora, et alius super malogranata inferiora, et in quolibet ordine erant septem portiones perforate, que retiacula dicuntur, et hoc est, quod dicitur. Septena versuum retiacula. id est septem retiacula erant in quolibet duorum ordinum dictorum, et idem replicat dicens.
marg.| .7. Et duos ordines per circumitum retiaculorum singulorum, ut tegerent capitella, que erant super summitatem malorum. Eodem modo. quia septem retiacula inferiora erant super mala granata inferiora, et septem alia retiacula superiora super mala granata superiora, ut dictum est.
Numérotation du verset 3Rg. 7,ad litteram 
marg.| {741 } .1. Capitella autem, que erant super capita columnarum quasi opera lilii fabricata. quia in summitate capitis columne, et similiter in summitate capitelli superpositi erat opus simile lilio, ut dictum est.
marg.| .2. Erant in porticu. quia iste columne fuerunt situate in porticu templi, ut postea clarius exprimitur.
marg.| .3. Cubitorum. Hoc refertur ad capita columnarum, que erant quatuor cubitorum in altitudine, ut predictum est, ita quod caput columne, et capitellum simul ascendebant per novem cubitos.
marg.| .4. Et rursum alia capitella etc. loquitur de predictis capitellis, que erant super capita columnarum.
marg.| .5. Iuxta mensuram, etc. quia sicut dictum est, prope partem inferiorem capitelli erant, c. mala granata superposita, et c. dependentia{742}eis correspondentia, et sic unum malum granatum superpositum, et unum dependens, ei correspondens, faciebant unum ordinem, et ideo ibi centum ordines malorum granatorum, quia ibi erant ducenta mala granata. c. superposita, etc. dependentia, et eodem modo in malis granatis superioribus, tales, et tot erant ordines, ut patet ex predictis, et sic erant ibi cc. ordines malorum granatorum in universo in uno capitello, ideo subditur :
marg.| .6. In circuitu capitelli secundi. vocatur autem secundum respectu capitis columne, cui erat superpositum, quod quidem caput dicitur hic quodammodo capitellum, scilicet respectu stipitis columne.
marg.| .7. Et statuit etc. Iuxta muros, qui claudebant latitudinem porticus, ita quod spatium, quod erat ante ostia templi, erat medium inter istas duas columnas. ideo sequitur :
marg.| .8. Cumque id est in parte dextera porticus.
Numérotation du verset 3Rg. 7,ad litteram 
marg.| marg.| {743} .1. Vocavit. Quod interpretatur firmitas.
marg.| .2. Similiter scilicet sinistra parte.
marg.| .3. Et vocavit. Quod interpretatur fortitudo. Et dicunt Hebrei, quod per istas duas columnas signabatur firmitas, et robur regni David. Cetera patent ex dictis. Huic autem expositioni videntur aliqua contrariari, que sunt solvenda. 2Par. 4. dicitur. Mala granata quoque quadraginta et retiacula duobus. hic autem dicitur quod erant cc. ordines malorum granatorum, et retiacula septena in uno, et septena in altero capitello. Dicendum quod translatio nostra in bibliis nostris communiter corrupta est vitio scriptorum. Quantum ad primum propter similitudinem dictionum, quia ubi Secundi Paralipomenon nostra translatio habet   quadraginta mala granata, in hebreo habetur : cccc. mala granata. quod patet ex hoc, quod erant ibi cc. ordines, et quilibet ordinabat duo mala granata, et propter hoc infra in isto capitulo dicitur per modum recapitulationis,   Et mala granata cccc. In duobus retiaculis. ita est in hebreo et in libris correctis nostris. Quantum vero ad secundum dicendum quod duo retiacula ibi accipiuntur pro duobus ordinibus retiaculorum in quolibet tamen ordine erant septem retiacula, et sic nulla est contrarietas ad precedentia. Item Ier. ult. a. ubi fit mentio de istis columnis dicitur:   Et fuerunt mala granata nonaginta, et sex dependentia In capitulo retiaculis. secundum predicta hic erant. cc. mala granata dependentia. Similiter de retiaculis dictum est, quod erant duo ordines retiaculorum, et in quolibet ordine septem retiacula tantum. Quantum ad primum dicendum quod columne, sicut predictum est erant posite iuxta murum porticus hinc, et inde, ita quod capitellum iungebatur parieti, ut dicit Rabbi Salomon Et propter hanc iuncturam aliqua mala granata non poterant videri ab aspicientibus, et illa non numeravit Ieremias, cum dicit quod erant nonaginta sex dependentia. et loquitur de malis granatis unius circumitus tantum, quia quatuor residua de c. occultabantur modo predicto quia tamen secundum veritatem erant. c. ideo ibidem subdit Ier. secundum veritatem Hebraicam. Omnia mala granata. c scilicet super capitellum, quod est intelligendum de uno circulo malorum granatorum, et tot erant in quolibet aliorum trium circulorum, ut patet ex supradictis, et sic erant. cc. mala granata dependentia, quia duo circuli erant dependentes, ut predictum est. Quantum ad secundum de. c. retiaculis dicendum quod ibi translatio nostra videtur corrupta, nescio tamen quorum vitio. In hebreo enim sic habetur Ier. ul. Fuerunt mala granata nonaginta sex dependentia. Omnia mala granata. c. super capitellum, ita quod de retiaculis non fit ibi mentio. Potest tamen dici secundum translationem nostram, quod licet essent bis septem retiacula, ut dictum est, tamen varie, et multipliciter erant per forata, ita quod talis varietas ad unum centenarium in aliquo reducebatur. Sciendum tamen, quod aliqui doctores catholici, et etiam Hebrei aliter sentiunt de longitudine columnarum predictarum, dicentes, quod quelibet habebat in longitudine decem, et octo cubitos tantum, computato etiam capitello secundum, quod textus supra positus videtur dicere, eum dicitur. Et finxit duas columnas ereas, decem, et octo cubitorum altitudinis columnam unam. Ad hoc etiam inducunt, quod si altitudo cuiuslibet columne esset. 35. cubi. excederet primum tabulatum templi, quod distabat a pavimento. 30.cubitis tantum, et ad illud, quod supra inductum est de. 2Par. 3.d. ubi dicitur, Ante fores etiam {744}templi duas columnas, que triginta et quinque cubitos habebant altitudinis, dicunt quod ibi altitudo utriusque columne ponitur simul iuncta. Sed hoc dictum videtur esse contra textum, et implicare contradictionem, quia secundum eos quelibet habebat decem, et octo cubitos altitudinis. si ergo iungatur utraque altitudo simul, habentur. 36. cubiti, et non 35. tantum. Item in littera dicitur expresse, quod capitellum habebat. 5. cubitos altitudinis, quibus remotis non remanent pro toto residuo columne, nisi 13. cubiti longitudinis. Item dicitur in littera expresse, quod linea, 12. cubitorum ambiebat columnam unam, ut supra declaratum est. ex quibus sequitur, quod linea, mensurans longitudinem columne capitello excepto non excedebat lineam mensurantem grossitiem eius, nisi in uno cubito tantum, et hec forma columne esset valde indecens, tamen omnes doctores tam Hebraici, quam Latini dicunt, quod ille columne erant posite in porticu templi tantum ad decorem, quia non invenitur, quod portarent aliquod pondus, tum quia erant intra parietes porticus, tum quia in superiori parte erat opus quasi lilii, ut predictum est, quod non est opus dispositum ad aliquid portandum, sed solum ad decorem, et ita dicendum sicut prius, quod quelibet columna erat altitudinis. 35. cubitorum. Ad illud, quod obiicitur de textu supra posito, Decem, et octo cubitorum altitudinis columnam unam. Dicendum quod loquitur de altitudine stipitis tantum, ut supra dictum est. Ad illud quod inducitur de primo tabulato templi. Dicendum quod secundum Hbr. hoc nullum est inconveniens, quia in parte templi anteriori non erant deambulatoria. Potest etiam dici quod non sequitur, quod excederent primum tabulatum, quia porticus erant in declivi montis, et per gradus ascendebatur in templum, et columne iste erant in inferiori parte porticus, ita quod terra erat ibi demissior quinque cubitis, quam pavimentum templi. Notandum etiam, quod Rabbi Salomon et alii doctores Hebrei habent aliam imaginationem totaliter de istis capitellis. Dicunt enim, quod capitella ista erant duo grossi pomelli super capita duarum columnarum magis lati, quam alti, sicut fieri solet in summitatibus campanilium, et in latiori parte utriusque pomelli exterius erant duo circumitus malorum granatorum, unus super, alius subter, et in quolibet circumitu centum mala granata, et quia duo mala granata faciunt unum ordinem, ut predictum est, ideo ibi erant centum ordines malorum granatorum in capitello cuiuslibet columne, et sic ducenti ordines in duabus columnis, et in hoc differt ista imaginatio a precedenti, que ponit ducentos ordines, et malorum granatorum in qualibet columna, ut predictum est. In superiori vero parte huius pomelli erat opus quasi lilii, et a pede huius operis, descendebat opus per modum retis factum. descendens usque ad inferiora mala granata, tegens ea quasi viderentur per medium retis, et illud opus reticulatum a superiori parte usque ad inferiorem dividebatur lineis intermediis facientibus quasi septem portiones, que dicuntur septem retiacula, et ad hoc melius capiendum describitur figura prout in plano potest figurari. Igitur secundum istam imaginationem Hebreorum potest exponi littera a principio, cum dicitur, Duo quoque capitella, etc. et patet littera ex predictis usque ibi : et quasi in modum retis, etc. loquitur de opere reticulato, quod operiebat a summitate pomelli usque ad inferiora malagranata. Septena versuum retiacula in capitello uno, quia illud opus reticulatum {745}in qualibet columna erat distinctum septem portionibus ut dictum est. Et duos ordines per circumitum retiaculorum singulorum, quia in qua libet columna retiacula erant distincte ordinata in superiori parte, et inferiori. In superiori tamen parte erant strictiora, et inferius latiora secundum dilatationem pomelli cui erant superposita. ideo subditur : Ut tegerent capitella, etc. ut supra Erant in porticu cubitorum quatuor, scilicet columne. tantum occupabant spatium in porticu, quia sicut dictum est, linea duodecim cubitorum ambiebat unam columnam, et per consequens linea diametraliter transiens per spissitudinem columne erat quatuor cubitorum, nisi quod amovenda est septima pars huius quaternarii, quia hec est conclusio demonstrata in geometria, quod circumferentia circuli continet ter diametrum, et eius septimam partem. Verbi gratia Si, scilicet diameter est septem pedum, circumferentia est vigintiduorum pedum. Malorum granatorum autem ducenti ordines erant in circumitu capitelli secundi, scilicet accepti cum primo, quia secundum istam expositionem in duobus capitellis duarum columnarum erant tantum mala granata quadringenta, et per consequens ducenti ordines malorum granatorum, centum ordines in una columna, et centum in altera. Et statuit duas columnas.
Numérotation du verset 3Rg. 7,ad litteram 
marg.| .1. Fecit quoque. Hic consequenter describitur mare eneum, quod erat lavatorium sacerdotum, cuius primo describitur latitudo cum dicitur.
prol.| {746}
marg.| .2. Decem. et secundo altitudo, cum dicitur.
marg.| .3. Quinque cubitorum scilicet ipsius maris, quia boves super quos erat positum non computantur in hac altitudine.
marg.| .4. Et resticula id est funiculus, triginta cubitorum, quia sicut dictum est sup. diameter circuli est tantum tertia pars circunferentie, et adhuc deficit septima pars diametri, sed scriptura non accipit sic precise. Linea vero diametraliter transiens a labio in labium erat decem cubitorum, ut dictum est, et sic sequitur, quod linea transiens per circunferentiam, esset triginta cubitorum, et cum hoc contineret septimam partem diametri, sed scriptura illud omittit, que non computat sic precise.
marg.| .5. Et sculptura. Non potest intelligi, quod ista sculptura esset immediate sub labio, quod erat superior pars maris, quia ibi mare habebat 30. cubitos in circumitu, et ideo dicunt doctores nostri, quod mare illud in superiori parte erat latius, et descendendo restringebatur, ita quod in parte inferiori habebat tantum 10. cubitos in circumitu, et ibi erant sculpture in duobus ordinibus Hebrei vero dicunt, quod mare in superiori parte tribus cubitis secundum altitudinem erat rotundum, et in parte inferiori duobus cubitis erat quadratum, et quodlibet latus unius quadrati habebat 10. cubitos, ita quod linea ambiens totum quadratum erat 40. cubitorum, et secundum hoc mare erat latius inferius, quam superius, et in illa parte erant iste sculpture histriate, et ideo cum dicitur hic. Et sculptura subter labium. id est in parte inferiori maris.
marg.| .6. Circumibat illud decem cubitis ambiens mare. In telligendum {747}est in uno latere quadrati. et eodem modo intelligendum est de aliis lateribus tribus. Sed istud dictum multum dissonat a Iosepho, qui dicit quod mare eneum erat sicut cantharus magnus. Cantharus autem idem est quod crater id est scyphus. Et ideo figura maris enei secundum Iosephum est eadem vel valde propinqua ei quam ponunt expositores nostri, et valde dissimilis ei quam dicunt Hebrei moderni, ut patet figuras istas aspiciendo in columna prece. formatas.
Numérotation du verset 3Rg. 7,ad litteram 
marg.| .1. Et stabant super duodecim boves. sicut aliquando videmus in cibariis, quod de subtus sunt imagines leonum quasi portantes cibarium, et capita apparent extra, et posteriora sunt sub cibario.
marg.| .2. E quibus tres respiciebant ad Aquilonem, et tres ad Occidentem, et tres ad Meridiem, et tres ad Orientem, et mare etc. Sic enim disponebantur in circumitu, quod capita trium erant versus orientem : et aliorum trium versus occidentem, et sic de aliis sex ad Aquilonem et meridiem. Secundum Hebreos vero quadratura maris sic erat situata, quod quatuor latera erant opposita quatuor partibus orbis, et in quolibet latere erant tres boves mare sustentantes.
marg.| .3. Grossitudo autem luteris trium id est maris, quod dicitur luter hic a luo luis, quod in una significatione significat idem quod abluere, quia sacerdotes ibi abluebant manus et pedes, quando ingrediebantur tabernaculum, ut habetur Ex. 30. Non est tamen sic intelligendum quod ad se abluendum intrarent ipsum mare, quia ibi erat maxima quantitas aque, ut videbitur, que ex tali ingressu fedaretur, et etiam sacerdotes submergerentur. quia quando mare erat plenum, profunditas aque erat quinque cubitorum secundum altitudinem maris. quinque vero cubiti faciunt septem pedes et dimidium secundum unam opinionem secundum aliam vero, quam credo veriorem, continet decem pedes. Et ideo sic intelligendum est, quod in circumitu maris erant claves in loco apto ad manuum lotionem, sicut in lavatoriis religiosorum per quas exibat aqua ad manuum lotionem, et per easdem recipiebatur in vasis ad hoc aptis ad pedum lotionem.
marg.| .4. Trium unciarum erat. tanta erat spissitudo huius vasis. 2Par. 4.b. dicitur quod habebat mensuram palmi. et tenendum est quod iste mensure sunt equales. In hebreo autem habetur sic quatuor digitorum, et hoc modo apud Hebreos accipitur mensura palmi.
prol.| {748}
marg.| .5. Labiumque eius quasi labium calicis. quia sicut dictum est mare erat rotundum in superiori parte secundum doctores Hbr. et Lati.
marg.| .6. Et folium repandi lilii. quia illud labium erat aliquantulum recurvatum in parte exteriori.
marg.| .7. Duo milia batos capiebat. Quod autem subditur :
marg.| .8. Tria milia metretas. non est in hebreo nec in libris correctis, sed est dictum fortasse alicuius expositoris volentis ostendere qualiter se habeant batus et metreta. et quia batus continet metretam et dimidiam. et sic duo milia bati valent tria milia metretas. postea vero dictum illud magistrale fuit insertum textui ex imperitia scriptorum. Secundum Papiam metreta est mensura continens decem sextarios Hebraicos. Sextarius autem iste est eadem mensura cum cheopina Parisiensi, vel ei propinquissima, ut dicunt aliqui. Et secundum hoc una metreta continet duas quartas Parisienses et dimidiam. et secundum hoc batus continet tres quartas et tres cheopinas, et duo milia bati. secundum hoc continent septem milia quingentas quartas, que faciunt sextarios mille octingentos. 75. Parisienses. Nonaginta vero sextarii Parisiensium faciunt unum dolium. et secundum hoc mare eneum continebat. 19. dolia et dimidium dolium et tres sextarios. Secundum Isidor. vero 16. Ety. batus continet. 50. sextarios Hebraicos, qui sunt cheopine Parisienses. et secundum hoc mare eneum continebat. 65. dolia et 10. sextarios, ut potest deduci per reductionem cheopinarum ad sextarios et dolia, modo predicto. Causa vero tante diversitatis doctorum circa hoc provenit ex ignorantia quantitatis mensurarum Hebraicarum, que in Sacra Scriptura ponuntur. nec mirum : propter distantiam temporum et locorum. Videmus enim sensibiliter mensuras liquidorum et aridorum mirabiliter variari, non solum in diversis regionibus, sed etiam in villis satis propinquis, et in eadem regione. Alia est enim pinta et quarta Parisiis, et sancti Dionysii, et in eadem villa variantur mensure secundum tempora diversa. a Iudea enim est magna distantia usque Parisios, et a tempore Salomonis usque ad tempus istud. Et propter hoc sicut alias dixi, securius est dicere, quod de quantitate mensurarum Hebraicarum non habemus aliquam determinatam certitudinem. Et nota quod sextarius semper est masculini generis, et numquam neutri, ut dicitur in libro qui Catholicon nominatur.
marg.| .9. Et fecit. Hic consequenter agitur de luteribus et eorum basibus, et vocantur {749}conche. 2Par. 4. In quibus Sacerdotes lavabant hostias offerendas in holocaustum, postquam tamen lote erant per Nathineos in probatica piscina, de qua habetur. Io. 5.
prol.| Ad intellectum huius littere sciendum quod secundum expositores Latinos communiter basis, sive sedes luteris erat facta ad modum arce quadrate habens in quolibet latere quatuor cubitos, et habebat inferius in quatuor angulis quatuor rotas quibus poterat deduci de loco ad locum. In altitudine vero habebat tres cubitos, computata altitudine rotarum eam sustentantium. In parte vero superiori in medio tabule quadrate erat quoddam foramen rotundum, cuius diameter habebat cubitum, et dimidium, intra quod ponebatur fundus luteris, qui in parte inferiori habebat quasi cubitum, et dimidium in diametro rotunditatis sue, ut sic aptaretur dicto foramini, et procederet superius dilatando se usque ad medium, ita quod ibi diameter erat quatuor cubitorum, et inde procedendo superius restringebatur, ita quod diameter orificii erat unius cubiti. In lateribus vero basis, et in tabula superiori circa foramen predictum erant figurati circuli ad modum coronarum, et in illis circulis erant sculpture varie cherubim, leonum , boum, et palmarum, {750} et super leones, et boves lora, quasi essent ibi alligata. In tabula vero superiori in quatuor locis contra quatuor angulos eius erant quatuor columne breves pertingentes usque ad medium luteris sustentantes eum, sicut solet fieri in baccinis magnis, et propter hoc ille columne vocabantur humeruli. Igitur secundum istam imaginationem exponitur hic littera. Et fecit bases decem. que erant omnino similes, et ideo habita descriptione unius habetur descriptio omnium.
Numérotation du verset 3Rg. 7,ad litteram 
marg.| .1. Quatuor cubitorum longitudinis bases singulas, etc. Hoc patet ex dictis.
marg.| .2. Et ipsum opus basium interrasile. id est planum inter sculpturas, et dicitur interrasile, quasi inter sculpturas rasum, quia inter varias sculpturas erant aliqua spatia plana.
marg.| .3. Et sculpture inter iuncturas. hoc est, in lateribus que iungebantur in angulis.
marg.| .4. Et inter coronulas, et plectas id est circulos predictos, qui dicuntur plecte a plicando.
marg.| .5. Leones, et boves, et cherubim, et in iuncturis similiter de super. patet littera ex dictis.
marg.| .6. Et quatuor rote per bases singulas, in quatuor angulis basis {751} a parte exteriori.
Numérotation du verset 3Rg. 7,ad litteram 
marg.| .1. Et per quatuor partes. tabule superioris.
marg.| .2. Quasi Humeruli scilicet columne breves predicte ad sustentandum luterem.
marg.| .3. Os quoque luteris intrinsecus id est orificium vasis impositi super basim.
marg.| .4. In trinsecus scilicet recurvatum seu replicatum, scilicet modo contrario mari eneo, quia labium maris enei erat replicatum exterius, ut supra dictum est.
marg.| .5. Et quod forinsecus apparebat unius cubiti id est apertura orificii.
marg.| .6. Unius cubiti erat. quia sicut dictum est, diameter illius rotunditatis erat unius cubiti.
marg.| .7. Pariterque habebat unum cubitum, et dimidium scilicet in diametro fundi, ut predictum est.
marg.| .8. In angulis autem columnarum. id est in angulis tabule superioris, qui terminabantur ad quatuor columnas existentes in quatuor angulis basis, in quibus columnis latera iungebantur.
marg.| .9. Et media intercolumnia id est latera basis, que erant inter columnas predictas.
prol.| {752}
marg.| .10. Quadrata non rotunda. quod patet ex predictis.
marg.| .11. Quatuor quoque rote, que per quatuor angulos basis erant. In parte inferiori.
marg.| .12. Coherebant sibi subter basim. Quia due rote existentes hinc et inde iungebantur per axem transeuntem sub basi, sicut rote curvum.
marg.| .13. Una rota. et secundum hoc inaltabat basim per dimidium cubitum, et modicum plus.
marg.| .14. Et axes earum. Axis est illud, quod infigitur in medio utriusque rote.
marg.| .15. Et radii. qui de medio rote recte procedunt ad circumferentiam.
marg.| .16. Et canthi, et modioli id est partes circumferentie, que sunt inter radios.
marg.| .17. Et modioli. Modiolus est illud, quod est in medio rote, habens in medio foramen in quo ponitur axis.
marg.| .18. Omnia fusilia id est per fusionem facta, et non per martellationem.
marg.| .19. In summitate autem basis erat quedam rotunditas unius, et dimidii cubiti, ita fabrefacta, ut luter desuper. In ista erat foramen supradictum, in quo ponebatur fundus luteris.
prol.| {753}
Numérotation du verset 3Rg. 7,ad litteram 
marg.| .1. Fecit quoque decem luteres, etc. ad ponendum super decem bases descriptas.
marg.| .2. Quadraginta batos capiebat luter. qui secundum predicta faciunt. 37. sextarios dimidium.
marg.| .3. Mare autem posuit ad dexteram partem templi contra Orientem ad meridiem id est in parte Orientali atrii sacerdotum, que erat ante templi ingressum, mare tamen non directe erat ante ingressum templi, sed declinabat ab eo versus meridiem. Cetera que non sunt hic exposita, satis patent ex predictis secundum istam expositionem. Sed quoniam luteres dicti ad hoc erant, ut lavarentur ibi hostie cremande super altare, ut predictum est, vas autem quod in superiori parte multo est strictius quam in medio, et in parte inferiori non est aptum ad hoc quod ibi aliquid lavetur, sed magis in superiori parte debet esse latum et apertum, ideo predicta figura luteris non videtur rationabilis. Item vas cuius labium est recurvatum interius, non est aptum ad hoc quod ibi immersa extrahantur libere, quia illa recurvatio retinet ibi immersa, maxime quando orificium est restrictum, ut secundum istam opinionem dicitur. Item secundum predictam figuram non videtur, quod posset tantum capere quantum hic dicitur, scilicet quadraginta batos propter quod pono hic aliam expositionem secundum dicta Hebreorum. Ad cuius intellectum sciendum quod secundum eos altitudo rote sub base erat unius cubiti et dimidii, et altitudo basis super rotas, cubiti et dimidii, ita quod in tota altitudine erant tres cubiti, ut dicitur in littera. Corpus autem basis quadratum erat habens. 4. cubitos in longitudine, et 4. In latitudine, et unum cubitum in altitudine, et desuper erat quedam elevatio circularis in medio quadrati, interius concava habens dimidium cubitum in altitudine, et cubitum et medium in latitudine, et intra illum circulum ponebatur fundus luteris, sicut mulieres portantes urnas super capita sua faciunt unum circulum de panno, in quo situatur fundus urne, et ille circulus vocabatur os basis, quia intra ipsum recipiebatur fundus luteris, et procedendo in altum dilatabatur. Quanta esset illa dilatatio {754}et altitudo luteris non habetur ex scriptura, sed oportet dicere quod tanta esset, quod luter caperet quadraginta batos, ut dicitur in littera. Prope vero quatuor angulos superioris tabule basis erant quatuor columne, vel potius pedes sustentantes luterem, propter quod humeruli dicebantur, secundum igitur istam imaginationem exponenda est littera. Et fecit decem bases, etc. exponatur sicut prius, usque ibi : Os quoque luteris. In hebreo non habetur luteris, sed sic habetur. Os quoque eius, etc. et secundum Hebreos ly eius, non refertur ad luterem, sed ad basim, cuius os dicebatur circulus, intra quod ponebatur luteris fundus, ut dictum est. Intrinsecus erat, quia non erat in extremitatibus quadrati, sed in medio. In capitis summitate, et quod forinsecus apparebat unius cubiti, erat totum rotundum. In hebreo non habetur : capitis, sed pro tota ista littera sic habetur in hebreo . Et de super per unum cubitum os eius rotundum. quia super altitudinem que erat unius cubiti, ut dictum est, erat circulus qui vocatur os, ut dictum est, habens dimidium cubitum in altitudine. Pariterque habebat unum cubitum et dimidium, scilicet in latitudine, quia tante quantitatis erat diameter illius circuli, ut fundus luteris possit ibi recipi. Cetera que sequuntur exponantur sicut prius usque ibi : Nam et humeruli illi quatuor per singulos angulos basis unius ex ipsa basi fusiles et coniuncti erant. quod sic intelligitur, quod non erant fusi per se, et postea appositi corpori basis, sed simul cum corpore ipsius basis, ita quod faciebant unum corpus continuum. Et eodem modo dicunt Hebrei de rotis ipsius basis, quod erant fuse cum ea in uno corpore continuo, et ex hoc sequitur, quod non erant volubiles, nec basis per eas de loco ad locum poterat duci, sed erant ad decorem basis et ad in altandum eam a terra loco pedum. In summitate autem basis erat quedam rotunditas id est quedam circularis elevatio, ut dictum est. Unius cubiti et dimidii, scilicet quantum ad diametrum ad ponendum ibi luteris fundum. Habens celaturas suas, variasque sculpturas in parte exteriori per circumitum. Ex semetipsa quia ille sculpture, non erant per se fuse, et postea ibi apposite, sed magis erant fuse simul cum basi, ut predictum est. Cetera autem exponantur sicut prius.
prol.| {755}Ad capiendum predicta facilius ponitur figura luteris et basis eius secundum expositores communiter in columnis preced.
Numérotation du verset 3Rg. 7,ad litteram 
marg.| .1. Fecit ergo Hiram lebetes, etc. Hic consequenter agitur de quibusdam aliis utensilibus ad Templum pertinentibus in diversis officiis et hoc notatur cum dicitur. Fecit quoque Hiram lebetes, etc id est caldarias. Erant enim ibi alique caldarie, ubi ponebantur cineres amoti de Altari holocaustorum, ut portarentur extra civitatem ad locum mundum, et alique ad decoquendum carnes aliquorum sacrificiorum, ut habetur supra primo lib. c. 2.
marg.| .2. Et scutras, etc. Vasa sunt equalis amplitudinis in superiori et inferiori, ubi ponebantur carbones accepti de Altari holocaustorum, ut portarentur intra Templum ad cremandum thymiama super Altare incensi.
marg.| .3. Et amulas, etc. id est fuscinulas, ut dicunt aliqui, sed non videtur {756}verum, quia sic diceretur de hamo, mas, et haberet, h, in principio. Et ideo dicunt alii, quod sunt vasa vinaria ad modum ampulle facta, quibus effundebatur vinum libaminis super Altare holocausti.
marg.| .4. Columnas duas, etc. de quibus diffuse supra dictum est.
marg.| .5. Et funiculos capitellorum super capitella. id est circulos cingentes capitella ad modum funiculorum. Cetera patent ex supradictis usque ibi :
marg.| .6. De aurichalco erant. quoddam genus metalli est simile auro in colore.
marg.| .7. Fudit ea rex, etc scilicet Salomon, quia fecit talia fieri, sicut et supra dictum est in princ. huius ca. Domum suam edificavit Salomon, etc. Vel potest referri ad Hiram, qui dicebatur rex artificium propter artis excellentiam.
marg.| .8. In argillosa terra. que est apta ad faciendum formas in quibus metalla funduntur.
Numérotation du verset 3Rg. 7,ad litteram 
marg.| marg.| {757} .1. Altare aureum. id est altare incensi, quod erat intra templum.
marg.| .2. Et mensam super quam ponerentur panes, etc. de quorum forma et dispositione, et situ dictum fuit. Ex. 25. et 30.
marg.| .3. Et candelabra. Ista erant facta ad modum candelabri quod fecit Moyses, cuius forma fuit descripta Ex. 25.
marg.| .4. Et forcipes aureos. ad rescindendum partem lychnorum combustam.
prol.| {758}
marg.| .5. Et hydrias. In quibus erat oleum pro lucernis.
marg.| .6. Et fuscinulas. ad extrahendum de lucernis si ibi aliquid immunditie de lychnis combustis cecidisset.
marg.| .7. Et phialas. ad ponendum unguentum pro inunctione regum et pontificum et vasorum que erant applicanda ad cultum divinum.
marg.| .8. Et mortariola. ad terendum species et radices, unde fiebant talia unguenta.
Numérotation du verset 3Rg. 7,ad litteram 
marg.| {659}
prol.| .1. Et thuribula. In quibus cremabantur thymiamata.
marg.| .2. Et cardines ostiorum. de quibus ostiis supra dictum est ca. 6. Illa {760}enim pars templi dicebatur sanctumsanctorum : et ideo cardines ostiorum eius erant de pretiosiori materia, quam ostiorum domus exterioris. Cetera patent.
Numérotation du verset 3Rg. 7,moraliter 
marg.| marg.| {735} .1. Domum autem. Per quam significatur fidelis anima, in qua verus Salomon Iesus Christus per gratiam delectabiliter requiescit. {736}Prv. 8.d. Delicie mee esse cum filiis hominum. In domo vero Salomonis quatuor erant deambulatoria, que in anima fideli significat processus secundum quatuor virtutum cardinalium opera.
Numérotation du verset 3Rg. 7,moraliter 
marg.| marg.| { 737 } .7. Domum quoque fecit. Ideo per ipsam significatur quelibet persona Christo per integritatem fidei desponsata. 2Cor. 11.a. Despondi vos uni viro, virginem castam exhibere Christo. domus autem huius uxoris est solitudo lectionis, et orationis, Osee. 2 capitulo Ducam eam in solitudinem, et loquar ad cor eius, et canet, scilicet in oratione, et lectione.
marg.| .10. Et tulit Hiram. Per Hiram, qui fuit Gentilis, et artifex sapientia plenus, significatur quilibet litteratus ad fidem Christi de Gentilitate vocatus. tales fuerunt Dionysius Areopagita, et alii plures, quorum vita, et doctrina ecclesie domus est edificata.
marg.| .11. Et finxit. In ter multa vasa, que fecit Hiram pro templo Salomonis, tria fuerunt notabilia, s. due columne mirabiles, mare {738}eneum, et luteres. Per columnas intelligitur doctrina doctorum ecclesie, per quam fides defenditur, et roboratur, et fideles de moribus instruuntur, propter quod una columnarum vocata fuit Iachim id est firmitas propter fidei roborationem. alia vero Booz id est fortitudo, quia doctrina morum fortificat contra passionum impulsum. Mare eneum in quo lavabantur sacerdotes quando debebant ministrare in altari, signat veram confessionem qua sacerdotes nove legis accedentes ad altare debent lavari. Per luteres autem in quibus lavabantur carnes hostiarum offerende in altari holocaustorum, significantur lachryme contritionis, et devotionis quibus anime lote preparantur, ut Domino sanctum sacrificium offeratur. Ps. l.d. Sacrificium Deo spiritus contribulatus cor contritum, et humiliatum Deus non despicies.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (3Rg. 7), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=14&chapitre=14_7)
Signaler un complément d'information

Notes :