Capitulum 7
Numérotation du verset
3Rg. 7,1
Domum autem suam edificavit Salomon tredecim annis et ad perfectum usque perduxit.
Numérotation du verset
3Rg. 7,2
Edificavit quoque domum saltus Libani
centum cubitorum longitudinis, et quinquaginta cubitorum latitudini,s et triginta cubitorum altitudinis et quatuor deambulatoria1
1 deambulatoria] deambulacra
Weber
inter columnas cedrinas. Ligna quippe cedrina exciderat in columnas
Numérotation du verset
3Rg. 7,3
et tabulatis cedrinis vestivit totam cameram que quadraginta quinque columnis sustentabatur. Unus autem ordo habebat columnas quindecim
Numérotation du verset
3Rg. 7,4
contra se invicem positas
Numérotation du verset
3Rg. 7,5
et e regione se respicientes equali spatio inter columnas et super columnas quadrangulata ligna in cunctis equalia.
Numérotation du verset
3Rg. 7,6
Et porticum columnarum fecit quinquaginta cubitorum longitudinis, et triginta cubitorum latitudinis, et alteram porticum in faciem2
maioris porticus et columnas et epistylia super columnas fecit3.
2 faciem] facie
Weber
|
3 fecit]
om. Weber
|
Numérotation du verset
3Rg. 7,7
Porticum quoque solii in qua tribunal est, fecit et texit lignis cedrinis a pavimento usque ad summitatem,
Numérotation du verset
3Rg. 7,8
et domuncula in qua sedebatur4 ad iudicandum erat in media porticu simili opere. Domum quoque fecit filie pharaonis quam uxorem duxerat Salomon tali opere quali et hanc porticum.
4 sedebatur] sedetur
Weber
Numérotation du verset
3Rg. 7,9
Omnia lapidibus pretiosis que5 ad normam quandam atque mensuram tam intrinsecus quam extrinsecus serrati erant a fundamento usque ad summitatem parietum et intrinsecus usque ad atrium maius.
5 que] qui
Weber
Numérotation du verset
3Rg. 7,10
Fundamenta autem de lapidibus pretiosis lapidibus magnis decem sive octo cubitorum,
Numérotation du verset
3Rg. 7,11
et desuper lapides pretiosi equalis mensure secti erant similiterque de cedro.
Numérotation du verset
3Rg. 7,12
Et atrium maius rotundum trium ordinum de lapidibus sectis et unius ordinis de6 dolata cedro necnon et in atrio domus Domini interiori et in porticu domus.
6 de]
om. Weber
Numérotation du verset
3Rg. 7,13
Misit quoque rex Salomon et tulit Hiram de Tyro,
Numérotation du verset
3Rg. 7,14
filium mulieris vidue
de tribu Neptalim7 patre Tyrio artificem aerarium, et plenum sapientia, et intelligentia, et doctrina ad faciendum omne opus ex ere. Qui cum venisset
7 Neptalim] Nepthali
Weber
ad regem Salomonem fecit omne opus eius.
Numérotation du verset
3Rg. 7,15
Et finxit duas columnas ereas,
decem et octo cubitorum altitudinis columnam unam
et linea duodecim
cubitorum ambiebat columnam utramque,
Numérotation du verset
3Rg. 7,16
duo quoque capitella fecit
que ponerentur super capita columnarum fusili ere8, quinque cubitorum altitudinis capitellum unum, et quinque cubitorum altitudinis capitellum alterum.
8 fusilia ex ere] fusili ere
Weber
Numérotation du verset
3Rg. 7,17
Et quasi in modum retis et catenarum sibi invicem miro opere contextarum, utrumque capitellum columnarum fusile erat. Septena versuum retiacula in capitello uno, et septena retiacula in capitello altero.
Numérotation du verset
3Rg. 7,18
Et perfecit columnas et duos ordines
per circuitum retiaculorum singulorum ut tegerent capitella
que erant super summitatem malogranatorum
eodem modo fecit et capitello secundo.
Numérotation du verset
3Rg. 7,19
Capitella autem que erant super capita columnarum quasi opere lilii
fabricata erant in porticu
cubitorum quatuor9.
9 cubitorum quatuor]
inv. Weber
Numérotation du verset
3Rg. 7,20
Et rursum alia capitella in summitate columnarum desuper iuxta mensuram columne
contra retiacula. Malogranatorum
autem ducenti ordines erant in circuitu capitelli secundi.
Numérotation du verset
3Rg. 7,21
Et statuit duas columnas in porticum templi. Cumque statuisset columnam dexteram,
vocavit eam nomine Iachin.
Similiter erexit columnam secundam, et vocavit nomen eius Booz.
Numérotation du verset
3Rg. 7,22
Et super capita columnarum opus in modum lilii posuit. Perfectumque est opus columnarum.
Numérotation du verset
3Rg. 7,23
Fecit quoque mare fusile
decem cubitorum a labio usque ad labium
rotundum in circuitu. Quinque cubitorum
altitudo eius et resticula triginta cubitorum
cingebat illud per circuitum,
Numérotation du verset
3Rg. 7,24
et scalptura subter labium circuibat illud,
decem cubitis ambiens mare, duo ordines scalpturarum histriatarum erant fusiles,
Numérotation du verset
3Rg. 7,25
et stabant10 super duodecim boves,
10 stabant] stabat
Weber
e quibus tres respiciebant ad aquilonem, et tres ad occidentem, et tres ad meridiem, et tres ad orientem, et mare super eos desuper erat, quorum posteriora universa intrinsecus latitabant.
Numérotation du verset
3Rg. 7,26
Grossitudo autem
luteris
trium untiarum erat
labiumque eius quasi labium calicis
et folium repandi lilii.
Duo millia batos
capiebat et tria millia metretas11.
11 et tria millia metretas]
om. Weber
Numérotation du verset
3Rg. 7,27
Et fecit bases decem eneas12
12 eneas] aereas
Weber
quatuor cubitorum
longitudinis,
bases singulas,
et quatuor cubitorum latitudinis
et trium cubitorum
altitudinis
Numérotation du verset
3Rg. 7,28
et ipsum opus basium interrasile erat.
Et sculpture inter iuncturas
Numérotation du verset
3Rg. 7,29
et inter coronulas et plectas
leones et boves et cherubin et in iuncturis similiter desuper.
Et subter leones et boves quasi lora ex ere dependentia,
Numérotation du verset
3Rg. 7,30
et quatuor rote
per bases singulas et axes erei.
Et per quatuor partes quasi humeruli
subter luterem
fusiles contra se invicem respectantes.
Numérotation du verset
3Rg. 7,31
Os quoque luteris intrinsecus erat,
in capitis summitate,
et quod forinsecus apparebat, unius cubiti erat
totum rotundum, pariterque habebat
unum cubitum et dimidium.
In angulis autem columnarum
varie celature erant, et media intercolumnia quadrata non rotunda.
Numérotation du verset
3Rg. 7,32
Quatuor quoque rote que per quatuor angulos basis erant, coherebant subter basim13, una rota habebat altitudinis cubitum unum14 et semis.
13 basim] basi
Weber
|
14 unum]
om. Weber
|
Numérotation du verset
3Rg. 7,33
Tales autem rote erant quales solent in curru fieri, et axes earum et radii et canti et modioli omnia fusilia.
Numérotation du verset
3Rg. 7,34
Nam et humeruli illi quatuor per singulos angulos basis unius ex ipsa basi fusiles et coniuncti erant.
Numérotation du verset
3Rg. 7,35
In summitate autem basis erat quedam rotunditas dimidii cubiti, ita fabrefacta ut luter desuper possit imponi, habens celaturas suas et scalpturas varias ex semetipsa15
15 semetipsa] semetipso
Weber
Numérotation du verset
3Rg. 7,36
Sculpsit16 quoque in tabulatis illis que erant ex ere, et in angulis cherubin et leones et palmas quasi in similitudinem hominis stantis17, ut non celata sed apposita per circuitum viderentur.
16 sculpsit] scalpsit
Weber
|
17 hominis stantis]
inv. Weber
|
Numérotation du verset
3Rg. 7,37
In hunc modum
fecit decem bases fusura una et mensura scalpturaque consimili,
Numérotation du verset
3Rg. 7,38
fecit quoque decem luteres eneos18.
18 eneos] aereos
Weber
Quadraginta batos capiebat luter unus,
eratque quatuor cubitorum.
Singulosque luteres per singulas, id est decem bases posuit,
Numérotation du verset
3Rg. 7,39
et constituit decem bases
quinque ad dexteram partem templi et quinque ad sinistram. Mare autem posuit ad dexteram partem templi contra orientem ad meridiem.
Numérotation du verset
3Rg. 7,40
Fecit quoque19 Hyram lebetes20
19 quoque] ergo
Weber
|
20 lebetes] lebetas
Weber
|
et scutras et amulas.
Et perfecit omne opus regis Salomonis in templo Domini.
Numérotation du verset
3Rg. 7,41
Columnas duas et funiculos capitellorum21 super capitella illa22 columnarum duos, et retiacula duo ut operirent duos funiculos qui erant super capita columnarum,
21 capitellorum] capitulorum
Weber
|
22 illa]
om. Weber
|
Numérotation du verset
3Rg. 7,42
et malogranata quadringenta in duobus retiaculis, duos versus malogranatorum in retiaculis singulis ad operiendos funiculos capitellorum qui erant super capita columnarum.
Numérotation du verset
3Rg. 7,43
Et bases decem et luteres decem super bases,
Numérotation du verset
3Rg. 7,44
et mare unum et boves duodecim subter mare,
Numérotation du verset
3Rg. 7,45
et lebetas et scutras et amulas, omnia vasa que fecit Hyram regi Salomoni in domo Domini de aurichalco erant.
Numérotation du verset
3Rg. 7,46
In campestri regione Iordanis
fudit ea rex in argillosa terra
inter Sochoth et Sarthan.
Numérotation du verset
3Rg. 7,47
Et posuit Salomon omnia vasa in domo Domini23. Propter multitudinem autem nimiam non erat pondus aeris.
23 in…Domini]
om. Weber
Numérotation du verset
3Rg. 7,48
Fecitque Salomon
omnia vasa in domo Domini, altare aureum,
et mensam
super quam ponerentur panes propositionis auream
Numérotation du verset
3Rg. 7,49
et candelabra aurea quinque ad dexteram et quinque ad sinistram, contra oraculum ex auro puro24 et quasi lilii flores,
24 puro] primo
Weber
et lucernas desuper aureas et forcipes aureos.
Numérotation du verset
3Rg. 7,50
et { hydrias
et fuscinulas
et phialas et mortariola
et thuribula de auro purissimo ?
Et cardines ostiorum domus interioris
sancti sanctorum et ostiorum domus templi ex auro erant.
Numérotation du verset
3Rg. 7,51
Et perfecit omne opus quod faciebat Salomon in domo Domini,
et intulit que sanctificaverat David pater suus : argentum et aurum et vasa, reposuitque in thesauris domus Domini.
Capitulum 7
Numérotation du verset
3Rg. 7,ad litteram
marg.|
marg.| {735}
Domum autem.
Hic consequenter agitur de edificatione
domorum regalium
. Et primo de huiusmodi edificiis agitur.
Secundo
ad
describendum
aliqua
utensilia
domus
Domini
notabilia scriptura revertitur ibi : Misit quoque rex. Circa primum
sciendum quod secundum
doctores nostros Salomon fecit tria edificia.
Unum
pro habitatione sua, aliud pro
habitatione
uxoris sue scilicet filie Pharaonis. Et tertium quod vocabatur domus saltus Libani, eo
quod
circa illud
edificium
erant viridaria
arboribus
consita. De primo vero edificio
parum
loquitur scriptura . et hoc forte : quia erat de
consimili
opere, sicut et domus saltus Libani, que hic describitur satis diffuse, ut videbitur, hoc
tamen
excepto,
quod
in domo saltus Libani erant due mansiones, una inferior, et altera superior sicut est in palatio regis Parisiis. In habitatione inferiori
conservabantur
unguenta, et pigmenta, et aromata, et
huiusmodi propter
quod parietes erant de lapidibus, ut talia possent ibi melius conservari. In superiori vero
ponebantur
arma.
unde
vocabatur
armamentarium
: et erat tota de lignis in parietibus, et columnis. Et in
utraque
mansione erant tres ordines columnarum, et in quolibet ordine erant quindecim columne, s. quadragintaquinque in universo, et erant
{736}
isti ordines
secundum
longitudinem domus : ita quod erant ibi quatuor deambulatoria ; duo inter
columnas
, et unum inter
columnas
, et parietem in uno latere, et aliud inter columnas et
parietem
in alio latere. Per
modum autem principium
huius capituli
figuratum
quantum ad
frontem
domus.
Pavimentum
autem eius figuratur hic, et desuper tectum
planum
: quia sic fiebant in terra illa. Et in
circumitu
murus eum propugnaculis.
per
que transibant stillicidia
proiicientia
extra
aquam pluvialem
. super deambulatoria vero erant trabes arcuales laqueati tabulis cedrinis. Et secundum hoc exponatur littera, cum dicitur.
marg.|
.1.
Domum autem.
Et loquitur de istis tribus edificiis que
omnia
erant Salomonis : quamvis
essent
diversis usibus applicata, ut dictum est. Et
propter
hoc maius tempus apposuit
Salomon
in edificatione domus Domini : quia ad edificationem domus Domini erant multe expense preparate per regem David, ut patet 1. Paral. Item quia populus erat magis devotus et intentus ad edificationem domus Domini. Consequenter in speciali describit mensura domus saltus Libani in longitudine, latitudine, et altitudine. Et patet littera ex dictis, hoc excepto, quod altitudo hic accipitur secundum aliquos usque ad mansionem secundam tantum. secundum alios vero usque ad tectum domus.
Numérotation du verset
3Rg. 7,ad litteram
marg.|
{737
}
.1.
Et super columnas.
ad
portandum
tecta. Consequenter describit dispositionem porticus existentis ante
domum
pro habitatione regis, cum dicitur.
marg.|
.2.
Et porticum columnarum fecit quinquaginta cubitorum
id est secundum mensuram latitudinis domus. Et ex hoc patet, quod ista domus erat similis in latitudine domui saltus Libani. Ante vero porticum istam
magnam
erant due alie porticus minores una iuxta
aliam
in
longitudines
maioris porticus, et in una tenebantur iudicia
communia
, in alia vero erat thronus Salomonis, in quo sedebat quando volebat esse in divitiis, et deliciis. Et hoc est, quod dicitur.
marg.|
.3.
Et alteram porticum in facie.
Hec est illa porticus, in qua erant iudicia
communia
.
marg.|
.4.
Et columnas.
quibus claudebantur porticus.
marg.|
.5.
Et epistylia
id est capitella, que erant super columnas ad decorem.
marg.|
.6.
Et domuncula.
id est thronus Salomonis mirabili opere factus, ut habetur. Infra. 10. cap. Consequenter descendit scriptura ad describendum domum regine, cum dicitur.
marg.|
.7.
Domum quoque fecit filie Pharaonis.
Non quantum ad hoc, quod
clauderetur
columnis, sed quia parietes erant de consimili materia cum muro, qui erat sub columnis porticus, quia columne ille claudentes
porticum
non descendebant usque ad terram, sed erant posite super murum
habentem
aliquam magnitudinem, licet non magnam. Et hoc est, quod dicitur.
marg.|
.8.
Omnia lapidibus pretiosis.
Hebrei dicunt, Ponderosis usque ad atrium {738}maius. istud atrium non erat atrium domus Domini, sed domus regie, propterea subditur postea.
marg.|
.9.
Et atrium maius.
Atrium enim domus Domini quadratum erat, ut dictum est ca. pre.
marg.|
.10.
Misit.
Hic revertitur scriptura ad describendum aliqua
utensilia
domus Domini. Et primo describuntur due notabiles columne.
Secundo
mare
eneum
, ibi : Fecit quoquemare. Tertio luteres, ibi : Et fecit bases. Quarto plura vasa alia ad templum pertinentia, ibi : Fecit quoque Hiram. Circa primum describitur artifex istorum,
cum
dicitur, Misit quoque rex. hoc est adduxit, et fuit iste alius a rege Hiram,
eiusdem tamen
nominis, non est enim verisimile, quod rex Tyri esset artifex in talibus.
marg.|
.11.
Et finxit.
licet enim multas alias fecerit, iste
tamen
specialiter describunt. quia erant valde notabiles in magnitudine, et operis subtilitate. habebat enim quelibet. 35. cubitos altitudinis, ut habetur 2Par. 3. et
quelibet
habebat quatuor partes, videlicet basim inferius, et desuper stipitem, et in superiori parte stipitis caput, et desuper capitellum. longitudo vero stipitis erat 18 cub. et longitudo capitis quatuor, et longitudo capitelli quinque, ut habetur hic in littera. De mensura
autem
basis non fit mentio. sed ex dictis sequitur, quod ascendebat in altum per octo cubitos, quia sic habentur trigintaquinque cubiti longitudinis totius columne. Et ex dictis patet littera usque ibi :
Numérotation du verset
3Rg. 7,ad litteram
marg.|
{739
}
.1.
Et linea.
quia quelibet per se sumpta tantum habebat in circumitu, ut patet Iere. ult. e. ubi dicitur sic. Decem, et octo cubiti altitudinis erant in columna una, et funiculus duodecim cubitorum circumibat eam. Et ideo male dicunt illi, qui dicunt, quod quelibet per se sumpta habebat tantum sex cubitos in circumitu.
marg.|
.2.
Duo,
etc. Hic consequenter dimissa dispositione basis, et stipitis agitur de dispositione capitellorum, et capitum, que erant subtiliora. Ad cuius intellectum considerandum quod capita istarum columnarum in parte superiori dilatabantur ad modum floris lilii, et capitella ponebantur super stipitem quasi in medio dilatationis existentem, et inferior pars capitelli aptabatur illi stipiti, et post aliquam elevationem erat quedam dilatatio in circumitu capitelli per modum cuiusdam circuli supereminentis, et super illum circulum erant centum malogranata quasi superposita per circumitum, et centum alia malogranata sub circulo illo quasi dependentia ex eo. Super istum autem circulum, et malogranata erat quedam elevatio strictior ascendens, quasi prope medium altitudinis capitelli, et dividebatur in portiones septem per lineas intermedias seu circulos graciles, et quelibet portio erat perforata in circumitu subtiliter per varias figuras, sicut solet fieri in ostiis laternarum erearum, et quia capitella, et columne erant interius concave, ideo lumen transiens per illa foramina circunquaque ostendebat pulchritudinem illius operis. Super istas autem septem portiones, que in littera vocantur retiacula, et catene, eo quod in retibus et catenis apparent talia foramina, et intricationes, prope medium capitelli erat alia dilatatio circularis {740}per modum circuli omnino similis predicte, et ibi erant centum malogranata superposita, et totidem supposita, et de super septem portiones distincte, et perforate, sicut et predicte, sed erant strictiores, quia capitellum in ascendendo restringebatur et in summitate capitelli erat opus simile flori lilii. Ad capiendum autem imaginem istorum facilius posui quandam figuram, quam infra conspicies, quamvis non possit in plano perfecte figurari, sed oportet residuum per imaginationem suppleri. Predictis igitur adaptatur littera, que valde est intricata, et confuse posita. Duo quoque scilicet cuilibet columne unum.
marg.|
.3.
Fusilia.
quia totum opus columnarum, et capitellorum erat factum per fusuram, et non per martellorum percussuram.
marg.|
.4.
Quinque,
etc. computato opere lilii, quod erat desuper.
marg.|
.5.
Et quasi.
quia propter foramina predicta dicebatur opus reticulatum, et concatenatum modo predicto.
marg.|
.6.
Septena.
Versus hic accipitur pro ordine, sicut Ex. 28. In primo versu erat lapis sardius, etc. Ex dictis autem patet, quod ibi erant duo ordines retiaculorum, unus super malogranata superiora, et alius super malogranata inferiora, et in quolibet ordine erant septem portiones perforate, que retiacula dicuntur, et hoc est, quod dicitur. Septena versuum retiacula. id est septem retiacula erant in quolibet duorum ordinum dictorum, et idem replicat dicens.
marg.|
.7.
Et duos ordines per circumitum retiaculorum singulorum, ut tegerent capitella, que erant super summitatem malorum. Eodem modo.
quia septem retiacula inferiora erant super mala granata inferiora, et septem alia retiacula superiora super mala granata superiora, ut dictum est.
Numérotation du verset
3Rg. 7,ad litteram
marg.|
{741
}
.1.
Capitella autem, que erant super capita columnarum quasi opera lilii fabricata.
quia in summitate capitis columne, et similiter in summitate capitelli superpositi erat opus simile lilio, ut dictum est.
marg.|
.2.
Erant in porticu.
quia iste columne fuerunt situate in porticu templi, ut postea clarius exprimitur.
marg.|
.3.
Cubitorum.
Hoc refertur ad capita columnarum, que erant quatuor cubitorum in altitudine, ut predictum est, ita quod caput columne, et capitellum simul ascendebant per novem cubitos.
marg.|
.4.
Et rursum alia capitella
etc. loquitur de predictis capitellis, que erant super capita columnarum.
marg.|
.5.
Iuxta mensuram,
etc. quia sicut dictum est, prope partem inferiorem capitelli erant, c. mala granata superposita, et c. dependentia{742}eis correspondentia, et sic unum malum granatum superpositum, et unum dependens, ei correspondens, faciebant unum ordinem, et ideo ibi centum ordines malorum granatorum, quia ibi erant ducenta mala granata. c. superposita, etc. dependentia, et eodem modo in malis granatis superioribus, tales, et tot erant ordines, ut patet ex predictis, et sic erant ibi cc. ordines malorum granatorum in universo in uno capitello, ideo subditur :
marg.|
.6. In
circuitu capitelli secundi.
vocatur autem secundum respectu capitis columne, cui erat superpositum, quod quidem caput dicitur hic quodammodo capitellum, scilicet respectu stipitis columne.
marg.|
.7.
Et statuit
etc. Iuxta muros, qui claudebant latitudinem porticus, ita quod spatium, quod erat ante ostia templi, erat medium inter istas duas columnas. ideo sequitur :
marg.|
.8.
Cumque
id est in parte dextera porticus.
Numérotation du verset
3Rg. 7,ad litteram
marg.|
marg.| {
743
}
.1.
Vocavit.
Quod interpretatur firmitas.
marg.|
.2.
Similiter
scilicet sinistra parte.
marg.|
.3.
Et vocavit.
Quod
interpretatur fortitudo. Et dicunt Hebrei,
quod
per istas duas columnas signabatur firmitas, et robur regni David. Cetera patent ex dictis. Huic
autem
expositioni videntur aliqua contrariari,
que
sunt solvenda. 2Par. 4. dicitur. Mala granata quoque quadraginta et retiacula duobus. hic
autem
dicitur quod erant cc. ordines malorum granatorum, et retiacula septena in uno, et septena in altero capitello. Dicendum quod translatio nostra in bibliis nostris communiter corrupta est vitio scriptorum.
Quantum
ad primum propter similitudinem
dictionum
, quia ubi Secundi Paralipomenon nostra translatio habet
quadraginta mala granata,
in hebreo
habetur : cccc. mala granata. quod patet ex hoc, quod erant ibi cc. ordines, et quilibet ordinabat duo mala granata, et propter hoc infra in isto capitulo dicitur per modum recapitulationis,
Et mala
granata cccc. In duobus retiaculis. ita est in hebreo
et in libris correctis nostris.
Quantum
vero ad secundum dicendum quod duo retiacula ibi accipiuntur pro duobus ordinibus retiaculorum in quolibet tamen ordine erant septem retiacula, et sic nulla est contrarietas ad precedentia. Item Iere. ult. a. ubi fit mentio de istis columnis dicitur:
Et fuerunt mala granata nonaginta, et sex dependentia In capitulo retiaculis.
secundum
predicta hic erant. cc. mala granata dependentia. Similiter de retiaculis dictum est, quod erant duo ordines retiaculorum, et in quolibet ordine septem retiacula tantum. Quantum ad primum dicendum quod
columne
, sicut predictum est erant posite iuxta murum porticus hinc, et inde, ita quod capitellum iungebatur parieti, ut dicit
Rabbi Salomon
Et propter hanc
iuncturam
aliqua mala granata non poterant videri ab aspicientibus, et illa non numeravit Ieremias, cum dicit, quod erant nonaginta sex dependentia. et loquitur de malis granatis unius circumitus
tantum
, quia quatuor residua de c. occultabantur modo predicto quia
tamen
secundum
veritatem
erant. c.
ideo ibidem
subdit Ier.
secundum veritatem
Hebraicam.Omnia mala granata. c scilicet super
capitellum
, quod est intelligendum de uno circulo malorum granatorum, et tot erant in quolibet aliorum trium circulorum, ut patet ex supradictis, et sic erant. cc. mala granata dependentia, quia duo circuli erant dependentes, ut predictum est.
Quantum
ad
secundum
de. c. retiaculis dicendum quod ibi translatio nostra
videtur
corrupta, nescio tamen quorum vitio. In
hebreo
enim sic habetur Iere. ul. Fuerunt mala granata nonaginta sex dependentia. Omnia mala granata. c. super
capitellum
, ita quod de retiaculis non fit ibi
mentio
. Potest
tamen
dici
secundum
translationem nostram, quod licet essent bis septem retiacula, ut dictum est, tamen varie, et multipliciter erant per forata, ita quod talis varietas ad
unum centenarium
in aliquo
reducebatur
. Sciendum tamen, quod aliqui doctores catholici, et etiam Hebrei aliter sentiunt de longitudine columnarum predictarum, dicentes, quod quelibet habebat in longitudine decem, et octo cubitos tantum, computato etiam capitello secundum, quod textus supra positus videtur dicere, eum dicitur. Et finxit duas columnas ereas, decem, et octo cubitorum altitudinis columnam unam. Ad hoc etiam inducunt,
quod
si altitudo cuiuslibet
columne
esset. 35. cubi. excederet primum tabulatum templi, quod distabat a pavimento. 30.cubitis tantum, et ad illud,
quod
supra inductum est de. 2Par. 3.d. ubi dicitur, Ante fores etiam {744}templi duas columnas, que triginta et quinque cubitos habebant altitudinis, dicunt quod ibi altitudo utriusque columne ponitur simul iuncta. Sed hoc dictum videtur esse contra textum, et implicare contradictionem, quia secundum eos quelibet habebat
decem
, et octo cubitos altitudinis. si ergo iungatur utraque altitudo simul, habentur. 36. cubiti, et non 35. tantum. Item in littera dicitur expresse, quod capitellum habebat. 5. cubitos altitudinis, quibus remotis non remanent pro toto residuo columne, nisi 13. cubiti longitudinis. Item dicitur in littera expresse, quod linea, 12. cubitorum ambiebat
columnam
unam, ut supra declaratum est. ex quibus sequitur, quod linea, mensurans
longitudinem
columne capitello excepto non excedebat lineam mensurantem
grossitiem
eius, nisi in uno cubito tantum, et hec forma columne esset valde indecens,
tamen
omnes doctores tam Hebraici,
quam
Latini dicunt, quod ille columne erant posite in porticu templi tantum ad decorem, quia non invenitur, quod portarent aliquod pondus, tum quia erant intra parietes porticus, tum quia in superiori parte erat opus quasi lilii, ut predictum est, quod non est opus dispositum ad aliquid
portandum
, sed solum ad decorem, et ita dicendum sicut prius, quod quelibet columna erat altitudinis. 35. cubitorum. Ad illud, quod obiicitur de textu supra posito,
Decem
, et octo cubitorum altitudinis columnam unam. Dicendum quod loquitur de altitudine stipitis
tantum
, ut supra dictum est. Ad illud quod inducitur de primo tabulato templi. Dicendum quod secundum Heb. hoc nullum est inconveniens, quia in parte templi anteriori non erant deambulatoria. Potest etiam dici quod non sequitur,
quod
excederent primum tabulatum, quia porticus erant in declivi montis, et per gradus ascendebatur in
templum
, et columne iste erant in inferiori parte porticus, ita quod terra erat ibi demissior quinque cubitis, quam pavimentum templi. Notandum
etiam
, quod
Rabbi Salomon
et alii doctores Hebrei habent aliam
imaginationem
totaliter de istis capitellis.
Dicunt
enim,
quod
capitella ista erant duo grossi pomelli super capita duarum columnarum magis lati, quam alti, sicut fieri solet in summitatibus
campanilium
, et in latiori parte utriusque pomelli exterius erant duo circumitus malorum granatorum, unus super, alius subter, et in quolibet circumitu centum mala granata, et quia duo mala granata faciunt unum ordinem, ut predictum est,
ideo
ibi erant centum ordines malorum granatorum in capitello cuiuslibet columne, et sic ducenti ordines in duabus columnis, et in hoc differt ista imaginatio a precedenti, que ponit
ducentos
ordines, et
malorum granatorum
in qualibet
columna
, ut
predictum
est. In superiori vero parte huius pomelli erat opus quasi lilii, et a pede huius operis, descendebat opus
per modum
retis factum. descendens usque ad inferiora mala granata, tegens ea quasi viderentur per medium retis, et illud opus
reticulatum
a superiori parte usque ad
inferiorem
dividebatur lineis intermediis
facientibus
quasi septem portiones, que dicuntur septem retiacula, et ad hoc melius capiendum describitur figura prout in plano potest figurari. Igitur secundum istam
imaginationem
Hebreorum potest exponi littera a principio, cum dicitur, Duo quoque capitella, etc. et patet littera ex
predictis
usque ibi : et quasi in modum retis, etc. loquitur de
opere
reticulato, quod operiebat a summitate pomelli
usque
ad inferiora malagranata. Septena versuum retiacula in capitello uno, quia illud opus reticulatum
{745}
in qualibet columna erat distinctum septem
portionibus
ut
dictum
est. Et duos ordines per
circumitum retiaculorum
singulorum, quia in qua libet
columna
retiacula erant distincte ordinata in superiori parte, et inferiori. In superiori tamen parte erant strictiora, et inferius latiora
secundum dilatationem
pomelli cui erant superposita.
ideo
subditur : Ut tegerent capitella, etc. ut supra Erant in porticu cubitorum quatuor, scilicet columne. tantum occupabant spatium in porticu, quia sicut
dictum
est, linea duodecim cubitorum ambiebat
unam columnam
, et per consequens linea diametraliter transiens per
spissitudinem
columne erat quatuor
cubitorum
, nisi quod amovenda est septima pars huius quaternarii, quia hec est conclusio demonstrata in geometria, quod circumferentia circuli continet ter diametrum, et eius septimam partem. Verbi gratia Si, scilicet diameter est septem pedum,
circumferentia
est
vigintiduorum
pedum.
Malorum granatorum
autem ducenti ordines erant in circumitu capitelli secundi, scilicet accepti cum primo, quia secundum istam expositionem in duobus capitellis duarum columnarum
erant tantum
mala granata quadringenta, et per consequens ducenti ordines malorum granatorum, centum ordines in una columna, et centum in altera. Et statuit duas columnas.
Numérotation du verset
3Rg. 7,ad litteram
marg.|
.1.
Fecit quoque.
Hic consequenter describitur mare eneum, quod erat lavatorium sacerdotum, cuius primo describitur latitudo cum dicitur.
prol.|
{746}
marg.|
.2.
Decem.
et secundo altitudo, cum dicitur.
marg.|
.3.
Quinque cubitorum
scilicet ipsius maris, quia boves super quos erat positum non computantur in hac altitudine.
marg.|
.4.
Et resticula
id est funiculus, triginta cubitorum, quia sicut
dictum
est sup. diameter circuli est
tantum
tertia pars circunferentie, et adhuc deficit septima pars diametri, sed scriptura non accipit sic precise. Linea vero diametraliter transiens a labio in labium erat decem cubitorum, ut dictum est, et sic sequitur, quod linea transiens per
circunferentiam
, esset triginta
cubitorum
, et cum hoc contineret septimam
partem
diametri, sed scriptura illud omittit, que non computat sic precise.
marg.|
.5.
Et sculptura.
Non
potest
intelligi, quod ista sculptura esset immediate sub labio, quod erat superior pars maris, quia ibi mare habebat 30. cubitos in circumitu, et ideo
dicunt
doctores nostri,
quod
mare illud in superiori parte erat latius, et
descendendo
restringebatur, ita
quod
in parte inferiori habebat tantum 10. cubitos in circumitu, et ibi erant sculpture in
duobus ordinibus
Hebrei vero dicunt, quod mare in superiori parte tribus cubitis secundum altitudinem erat rotundum, et in parte inferiori duobus cubitis erat quadratum, et quodlibet latus unius quadrati habebat 10. cubitos, ita quod linea ambiens totum quadratum erat 40. cubitorum, et secundum hoc mare erat latius inferius, quam superius, et in illa parte erant iste sculpture histriate, et ideo cum dicitur hic. Et sculptura subter labium. id est in parte inferiori maris.
marg.|
.6.
Circumibat illud decem cubitis ambiens mare. In
telligendum
{747}
est in uno latere quadrati. et eodem modo intelligendum est de aliis lateribus tribus. Sed istud dictum multum dissonat a Iosepho, qui dicit, quod mare eneum erat sicut cantharus magnus. Cantharus autem idem est quod crater id est scyphus. Et ideo figura maris enei
secundum
Iosephum est eadem vel valde propinqua ei quam ponunt expositores nostri, et valde dissimilis ei quam dicunt Hebrei moderni, ut patet figuras istas aspiciendo in columna prece. formatas.
Numérotation du verset
3Rg. 7,ad litteram
marg.|
.1.
Et stabant super duodecim boves.
sicut aliquando videmus in cibariis, quod de subtus sunt imagines leonum quasi portantes cibarium, et capita apparent extra, et posteriora sunt sub cibario.
marg.|
.2.
E quibus tres respiciebant ad Aquilonem, et tres ad Occidentem, et tres ad Meridiem, et tres ad Orientem, et mare
etc. Sic enim disponebantur in circumitu, quod capita trium erant versus orientem : et aliorum trium versus occidentem, et sic de aliis sex ad Aquilonem et meridiem. Secundum Hebreos vero quadratura maris sic erat situata, quod quatuor latera erant opposita quatuor partibus orbis, et in quolibet latere erant tres boves mare sustentantes.
marg.|
.3.
Grossitudo autem luteris trium
id est maris, quod dicitur luter hic a luo luis, quod in una significatione significat idem quod abluere, quia sacerdotes ibi abluebant manus et pedes, quando ingrediebantur tabernaculum, ut habetur Ex. 30. Non est tamen sic intelligendum quod ad se abluendum intrarent ipsum mare, quia ibi erat maxima quantitas aque, ut videbitur, que ex tali ingressu fedaretur, et etiam sacerdotes submergerentur. quia quando mare erat
plenum
, profunditas aque erat quinque cubitorum secundum altitudinem maris.
quinque
vero cubiti faciunt septem pedes et dimidium secundum unam
opinionem secundum aliam
vero,
quam
credo
veriorem
,
continet
decem pedes. Et ideo sic
intelligendum
est,
quod
in circumitu maris erant claves in loco apto ad
manuum lotionem
, sicut in lavatoriis
religiosorum
per quas exibat aqua ad
manuum lotionem
, et per
easdem
recipiebatur in vasis ad hoc aptis ad
pedum lotionem
.
marg.|
.4.
Trium unciarum erat.
tanta erat spissitudo huius vasis. 2Par. 4.b. dicitur quod habebat mensuram palmi. et tenendum est
quod
iste mensure sunt equales. In
hebreo
autem habetur sic quatuor digitorum, et hoc modo apud Hebreos accipitur mensura palmi.
prol.|
{748}
marg.|
.5.
Labiumque eius quasi labium calicis.
quia sicut dictum est mare erat rotundum in superiori parte
secundum
doctores Heb. et Lati.
marg.|
.6.
Et folium repandi lilii.
quia illud labium erat aliquantulum recurvatum in parte exteriori.
marg.|
.7.
Duo milia batos capiebat.
Quod autem subditur :
marg.|
.8.
Tria milia metretas.
non est in hebreo
nec in libris correctis, sed est
dictum
fortasse alicuius expositoris volentis
ostendere
qualiter se habeant batus et metreta. et quia batus continet
metretam
et dimidiam. et sic duo milia bati valent tria milia metretas. postea vero
dictum
illud magistrale fuit insertum textui ex imperitia scriptorum.
Secundum
Papiam metreta est mensura
continens
decem sextarios Hebraicos. Sextarius
autem
iste est eadem mensura
cum
cheopina Parisiensi, vel ei propinquissima, ut dicunt aliqui. Et
secundum
hoc una metreta continet duas quartas Parisienses et dimidiam. et
secundum
hoc batus continet tres quartas et tres cheopinas, et duo milia bati. secundum hoc continent septem milia quingentas quartas, que faciunt sextarios mille octingentos. 75. Parisienses. Nonaginta vero sextarii
Parisiensium
faciunt
unum dolium
. et
secundum
hoc mare eneum continebat. 19. dolia et dimidium dolium et tres sextarios.
Secundum
Isidor. vero 16. Ety. batus
continet
. 50. sextarios Hebraicos, qui sunt cheopine Parisienses. et
secundum
hoc mare
eneum continebat
. 65. dolia et 10. sextarios, ut
potest
deduci per reductionem cheopinarum ad sextarios et dolia, modo predicto. Causa vero tante diversitatis
doctorum
circa hoc provenit ex
ignorantia quantitatis
mensurarum
Hebraicarum
, que in Sacra Scriptura ponuntur
. nec
mirum
: propter distantiam
temporum
et
locorum
. Videmus enim sensibiliter mensuras liquidorum et
aridorum
mirabiliter variari, non solum in diversis regionibus, sed
etiam
in villis satis propinquis, et in
eadem
regione. Alia est enim pinta et quarta Parisiis, et sancti Dionysii, et in
eadem
villa variantur mensure
secundum
tempora diversa. a Iudea enim est magna distantia usque Parisios, et a
tempore
Salomonis usque ad
tempus
istud. Et propter hoc sicut alias dixi, securius est dicere, quod de quantitate mensurarum Hebraicarum non habemus aliquam determinatam certitudinem. Et nota quod sextarius semper est masculini generis, et nunquam neutri, ut dicitur in libro qui Catholicon nominatur.
marg.|
.9.
Et fecit.
Hic consequenter
agitur
de luteribus et
eorum
basibus, et vocantur
{749}
conche. 2Par. 4. In quibus Sacerdotes lavabant hostias offerendas in holocaustum, postquam tamen lote erant per Nathineos in probatica piscina, de qua habetur. Io. 5.
prol.|
Ad intellectum huius littere sciendum quod secundum expositores Latinos communiter basis, sive sedes luteris erat facta ad modum arce quadrate habens in quolibet latere quatuor cubitos, et habebat inferius in quatuor angulis quatuor rotas quibus poterat deduci de loco ad locum. In altitudine vero habebat tres cubitos, computata altitudine rotarum eam sustentantium. In parte vero superiori in medio tabule quadrate erat quoddam foramen rotundum, cuius diameter habebat cubitum, et dimidium, intra quod ponebatur fundus luteris, qui in parte inferiori habebat quasi cubitum, et dimidium in diametro
rotunditatis
sue, ut sic aptaretur dicto foramini, et procederet superius dilatando se usque ad medium, ita quod ibi diameter erat quatuor cubitorum, et inde procedendo superius restringebatur, ita quod diameter orificii erat unius cubiti. In lateribus vero basis, et in tabula superiori circa foramen predictum erant figurati circuli ad modum coronarum, et in illis circulis erant sculpture varie cherubim,
leonum
, boum, et palmarum,
{750}
et super leones, et boves lora, quasi essent ibi alligata. In tabula vero superiori in quatuor locis contra quatuor angulos eius erant quatuor columne breves pertingentes usque ad medium luteris sustentantes eum, sicut solet fieri in baccinis magnis, et propter hoc ille columne vocabantur humeruli. Igitur secundum istam imaginationem exponitur hic littera. Et fecit bases decem. que erant omnino similes, et ideo habita descriptione unius habetur descriptio omnium.
Numérotation du verset
3Rg. 7,ad litteram
marg.|
.1.
Quatuor cubitorum longitudinis bases singulas, et cetera.
Hoc patet ex dictis.
marg.|
.2.
Et ipsum opus basium interrasile.
id est planum inter sculpturas, et dicitur interrasile, quasi inter sculpturas rasum, quia inter varias sculpturas erant aliqua spatia plana.
marg.|
.3.
Et sculpture inter iuncturas.
hoc est, in
lateribus
que iungebantur in angulis.
marg.|
.4.
Et inter coronulas, et plectas
id est circulos predictos, qui dicuntur plecte a plicando.
marg.|
.5.
Leones, et boves, et cherubim, et in iuncturis similiter de super.
patet littera ex dictis.
marg.|
.6.
Et quatuor rote per bases singulas,
in quatuor angulis basis
{751}
a parte exteriori.
Numérotation du verset
3Rg. 7,ad litteram
marg.|
.1.
Et per quatuor partes.
tabule superioris.
marg.|
.2.
Quasi Humeruli
scilicet columne breves predicte ad sustentandum luterem.
marg.|
.3.
Os quoque luteris intrinsecus
id est orificium vasis impositi super basim.
marg.|
.4. In
trinsecus
scilicet recurvatum seu replicatum, scilicet modo contrario mari eneo, quia labium maris enei erat replicatum exterius, ut supra dictum est.
marg.|
.5.
Et quod forinsecus apparebat unius cubiti
id est apertura orificii.
marg.|
.6.
Unius cubiti erat.
quia sicut dictum est, diameter illius rotunditatis erat unius cubiti.
marg.|
.7.
Pariterque habebat unum cubitum, et dimidium
scilicet in diametro fundi, ut predictum est.
marg.|
.8. In
angulis autem columnarum.
id est in angulis tabule superioris, qui terminabantur ad quatuor columnas existentes in quatuor angulis basis, in quibus columnis latera iungebantur.
marg.|
.9.
Et media intercolumnia
id est latera basis, que erant inter columnas predictas.
prol.|
{752}
marg.|
.10.
Quadrata non rotunda.
quod patet ex predictis.
marg.|
.11.
Quatuor quoque rote, que per quatuor angulos basis erant. In
parte inferiori.
marg.|
.12.
Coherebant sibi subter basim.
Quia due rote existentes hinc et inde iungebantur per axem transeuntem sub basi, sicut rote curvum.
marg.|
.13.
Una rota.
et secundum hoc inaltabat basim per dimidium cubitum, et modicum plus.
marg.|
.14.
Et axes earum.
Axis est illud, quod infigitur in medio utriusque rote.
marg.|
.15.
Et radii.
qui de medio rote recte procedunt ad circumferentiam.
marg.|
.16.
Et canthi, et modioli
id est partes circumferentie, que sunt inter radios.
marg.|
.17.
Et modioli.
Modiolus est illud, quod est in medio rote, habens in medio foramen in quo ponitur axis.
marg.|
.18.
Omnia fusilia
id est per fusionem facta, et non per martellationem.
marg.|
.19. In
summitate autem basis erat quedam rotunditas unius, et dimidii cubiti, ita fabrefacta, ut luter desuper. In
ista erat foramen supradictum, in quo ponebatur fundus luteris.
prol.|
{753
}
Numérotation du verset
3Rg. 7,ad litteram
marg.|
.1.
Fecit quoque decem luteres,
etc. ad ponendum super
decem
bases descriptas.
marg.|
.2.
Quadraginta batos capiebat luter.
qui secundum predicta faciunt. 37. sextarios dimidium.
marg.|
.3.
Mare autem posuit ad dexteram partem templi contra Orientem ad meridiem
id est in parte Orientali atrii sacerdotum, que erat ante templi ingressum, mare tamen
non
directe erat ante ingressum templi, sed declinabat ab eo versus meridiem. Cetera que
non
sunt hic exposita, satis patent ex predictis secundum istam expositionem. Sed quoniam luteres dicti ad hoc erant, ut lavarentur ibi hostie
cremande
super altare, ut predictum est, vas autem quod in superiori parte multo est strictius
quam
in medio, et in parte inferiori non est aptum ad hoc quod ibi aliquid lavetur, sed magis in superiori parte debet esse
latum
et apertum, ideo predicta figura luteris non videtur rationabilis.
Item
vas cuius labium est recurvatum interius, non est
aptum
ad hoc quod ibi immersa extrahantur libere, quia illa recurvatio retinet ibi immersa, maxime quando orificium est restrictum, ut secundum istam opinionem dicitur. Item secundum predictam figuram non videtur, quod posset
tantum
capere
quantum
hic dicitur, scilicet quadraginta batos propter quod pono hic aliam expositionem secundum dicta Hebreorum. Ad cuius
intellectum
sciendum quod
secundum
eos altitudo rote sub base erat unius cubiti et dimidii, et altitudo basis super rotas, cubiti et dimidii, ita
quod
in tota altitudine erant tres cubiti, ut dicitur in littera. Corpus
autem
basis quadratum erat habens. 4. cubitos in longitudine, et 4. In latitudine, et unum cubitum in altitudine, et desuper erat quedam elevatio circularis in medio quadrati, interius concava habens dimidium
cubitum
in altitudine, et cubitum et medium in latitudine, et intra illum circulum ponebatur fundus luteris, sicut mulieres portantes urnas super capita sua faciunt unum circulum de panno, in quo situatur fundus urne, et ille circulus vocabatur os basis, quia intra ipsum recipiebatur fundus luteris, et procedendo in altum dilatabatur. Quanta esset illa dilatatio
{754}
et altitudo luteris non
habetur
ex scriptura, sed oportet dicere
quod
tanta esset, quod luter caperet quadraginta batos, ut dicitur in littera. Prope vero quatuor angulos superioris tabule basis
erant
quatuor
columne
, vel potius pedes sustentantes luterem, propter quod humeruli dicebantur, secundum igitur istam imaginationem exponenda est littera. Et fecit decem bases, et cetera. exponatur sicut prius, usque ibi : Os quoque luteris. In hebreo
non habetur luteris, sed sic habetur. Os quoque eius, etc. et secundum Hebreos
ly eius, non refertur ad luterem, sed ad basim, cuius os dicebatur circulus, intra quod ponebatur luteris fundus, ut dictum est. Intrinsecus erat, quia non erat in extremitatibus quadrati, sed in medio. In capitis summitate, et quod forinsecus apparebat unius cubiti, erat totum
rotundum
. In
hebreo
non
habetur :
capitis, sed pro tota ista littera sic
habetur in hebreo
. Et de super per unum cubitum os eius rotundum. quia
super
altitudinem
que erat unius cubiti, ut dictum est, erat circulus qui vocatur os, ut dictum est,
habens dimidium
cubitum in altitudine. Pariterque habebat unum cubitum et dimidium, scilicet in latitudine, quia tante quantitatis erat diameter illius circuli, ut fundus luteris possit ibi recipi. Cetera que sequuntur
exponantur
sicut prius usque ibi : Nam et humeruli illi quatuor per singulos angulos basis unius ex ipsa basi fusiles et coniuncti erant. quod sic intelligitur, quod non erant fusi per se, et postea appositi corpori basis, sed simul cum corpore ipsius basis, ita
quod
faciebant unum corpus continuum. Et eodem modo dicunt Hebrei de rotis ipsius basis, quod erant fuse cum ea in uno corpore continuo, et ex hoc sequitur,
quod
non erant volubiles, nec basis per eas de loco ad locum poterat duci, sed erant ad decorem basis et ad in altandum eam a terra loco pedum. In summitate autem basis erat quedam rotunditas id est quedam
circularis elevatio, ut dictum est. Unius cubiti et dimidii, scilicet
quantum
ad diametrum ad ponendum ibi luteris
fundum
. Habens celaturas suas, variasque sculpturas in parte exteriori per circumitum. Ex semetipsa
quia
ille sculpture, non
erant
per se fuse, et postea ibi apposite, sed magis erant fuse simul cum basi, ut predictum est. Cetera autem exponantur sicut prius.
prol.|
{755}
Ad
capiendum
predicta facilius ponitur figura luteris et basis eius secundum expositores communiter in columnis preced.
Numérotation du verset
3Rg. 7,ad litteram
marg.|
.1.
Fecit ergo Hiram lebetes,
etc. Hic consequenter agitur de quibusdam aliis utensilibus ad Templum pertinentibus in diversis officiis et hoc notatur
cum
dicitur. Fecit quoque Hiram lebetes, etc id est caldarias. Erant enim
ibi
alique caldarie, ubi ponebantur cineres amoti de Altari holocaustorum, ut portarentur extra
civitatem
ad locum mundum, et alique ad decoquendum carnes aliquorum sacrificiorum, ut habetur supra primo lib. c. 2.
marg.|
.2.
Et scutras,
etc. Vasa
sunt
equalis amplitudinis in superiori et inferiori, ubi ponebantur carbones accepti de Altari holocaustorum, ut portarentur intra Templum ad cremandum thymiama super Altare incensi.
marg.|
.3.
Et amulas,
etc. id est fuscinulas, ut dicunt aliqui, sed non videtur
{756}
verum, quia sic diceretur de hamo, mas, et
haberet
, h, in principio. Et
ideo
dicunt alii, quod sunt vasa vinaria ad modum ampulle facta,
quibus
effundebatur vinum libaminis super Altare holocausti.
marg.|
.4.
Columnas duas,
etc. de quibus diffuse supra dictum est.
marg.|
.5.
Et funiculos capitellorum super capitella.
id est circulos cingentes capitella ad modum funiculorum. Cetera patent ex supradictis usque ibi :
marg.|
.6.
De aurichalco erant.
quoddam genus metalli est simile auro in colore.
marg.|
.7.
Fudit ea rex,
etc scilicet Salomon
, quia fecit talia fieri, sicut et supra dictum est in princ. huius ca. Domum suam edificavit Salomon, etc. Vel potest referri ad
Hiram
, qui dicebatur rex artificium propter artis excellentiam.
marg.|
.8. In
argillosa terra.
que est apta ad faciendum formas in quibus metalla funduntur.
Numérotation du verset
3Rg. 7,ad litteram
marg.|
marg.| {
757
}
.1.
Altare aureum.
id est altare incensi, quod erat intra templum.
marg.|
.2.
Et mensam super quam ponerentur panes,
etc. de quorum forma et dispositione, et situ dictum fuit. Ex. 25. et 30.
marg.|
.3.
Et candelabra.
Ista erant facta ad modum candelabri quod fecit Moyses, cuius forma fuit descripta Ex. 25.
marg.|
.4.
Et forcipes aureos.
ad rescindendum partem lychnorum combustam.
prol.|
{758}
marg.|
.5.
Et hydrias. In
quibus erat oleum pro lucernis.
marg.|
.6.
Et fuscinulas.
ad extrahendum de lucernis si ibi aliquid immunditie de lychnis combustis cecidisset.
marg.|
.7.
Et phialas.
ad ponendum unguentum pro inunctione regum et pontificum et vasorum que erant applicanda ad cultum divinum.
marg.|
.8.
Et mortariola.
ad terendum species et radices, unde fiebant talia unguenta.
Numérotation du verset
3Rg. 7,ad litteram
marg.|
marg.| {
659
}
prol.|
.1.
Et thuribula. In
quibus cremabantur thymiamata.
marg.|
.2.
Et cardines ostiorum.
de quibus ostiis supra
dictum
est ca. 6. Illa
{760}
enim pars templi dicebatur sanctumsanctorum : et ideo cardines ostiorum eius erant de pretiosiori materia, quam ostiorum domus exterioris. Cetera patent.
Numérotation du verset
3Rg. 7,moraliter
marg.|
marg.| {735}
.1.
Domum autem.
Per quam significatur fidelis anima, in qua verus Salomon Iesus Christus per gratiam delectabiliter requiescit. {736}Prv. 8.d. Delicie mee esse cum filiis hominum. In domo vero Salomonis quatuor erant deambulatoria, que in anima fideli significat processus secundum quatuor virtutum cardinalium opera.
Numérotation du verset
3Rg. 7,moraliter
marg.|
marg.| {
737
}
.7.
Domum quoque fecit.
Ideo per ipsam significatur quelibet persona Christo per integritatem fidei desponsata. 2. Cor. 11.a. Despondi vos uni viro, virginem castam exhibere Christo. domus autem huius uxoris est solitudo lectionis, et orationis, Osee. 2 capitulo Ducam eam in solitudinem, et loquar ad cor eius, et canet, scilicet in oratione, et lectione.
marg.|
.10.
Et tulit Hiram.
Per Hiram, qui fuit Gentilis, et artifex sapientia plenus, significatur quilibet litteratus ad fidem Christi de Gentilitate vocatus. tales fuerunt Dionysius Areopagita, et alii plures, quorum vita, et doctrina ecclesie domus est edificata.
marg.|
.11.
Et finxit. In
ter multa vasa, que fecit Hiram pro templo Salomonis, tria fuerunt notabilia, s. due columne mirabiles, mare {738}eneum, et luteres. Per columnas intelligitur doctrina doctorum ecclesie, per quam fides defenditur, et roboratur, et fideles de moribus instruuntur, propter quod una columnarum vocata fuit Iachim id est firmitas propter fidei roborationem. alia vero Booz id est fortitudo, quia doctrina morum fortificat contra passionum impulsum. Mare eneum in quo lavabantur sacerdotes quando debebant ministrare in altari, signat veram confessionem qua sacerdotes nove legis accedentes ad altare debent lavari. Per luteres autem in quibus lavabantur carnes hostiarum offerende in altari holocaustorum, significantur lachryme contritionis, et devotionis quibus anime lote preparantur, ut Domino sanctum sacrificium offeratur. Ps. l.d. Sacrificium Deo spiritus contribulatus cor contritum, et humiliatum Deus non despicies.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (3Rg. 7), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 04/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=14&chapitre=14_7)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (3Rg. 7), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 04/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=14&chapitre=14_7)
Notes :