Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Glossa ordinaria

Biblia communis

Capitulum 8

Numérotation du verset Mt. 8,1

Cum autem descendisset

Iesus¹ de monte secute sunt eum turbe multe.

¹ Iesus Ω^S Rusch ] om. Ω^J Li446@ Ω^P Weber

Numérotation du verset Mt. 8,2

Et ecce leprosus veniens

adorabat eum

dicens: Domine, si vis potes

me mundare.

Numérotation du verset Mt. 8,3

Et extendens

Iesus² manum

² Iesus Ω^J Ω^P Rusch] om. Li446@ Weber

tetigit eum

dicens: Volo

mundare.

Et confestim mundata est lepra eius.

Numérotation du verset Mt. 8,4

Et ait illi Iesus: Vide

nemini dixeris,

sed vade,

ostende te

sacerdotibus³

³ sacerdotibus Ω^S Li446 Ω^P Rusch ] sacerdoti Ω^J Li446@ Weber

et offer munus quod precepit Moyses

in testimonium illis⁴.

⁴ et offer ... illis Ω^J Li446 Ω^P Rusch Weber ] om. Li446@

Numérotation du verset Mt. 8,5

Cum autem introisset Capharnaum

accessit ad eum

centurio

rogans eum

Numérotation du verset Mt. 8,6

et dicens:

Domine, puer meus

iacet in domo paralyticus⁵

⁵ in domo – paralyticus Ω^S Ω^J Li446@ Ω^P Weber ] inv. Rusch

et male torquetur.

Numérotation du verset Mt. 8,7

Et ait illi Iesus: Ego veniam

et curabo eum.

Numérotation du verset Mt. 8,8

Et respondens centurio ait⁶: Domine, non sum dignus

⁶ ait Ω^P Rusch Weber ] + illi Ω^J Li446 Li446@

ut intres sub tectum meum,

sed tantum dic verbo et sanabitur puer meus.

Numérotation du verset Mt. 8,9

Nam et ego homo sum

sub potestate constitutus⁷,

⁷ constitutus Ω^S Ω^J Li446 Li446@ Clementina Weber (P G) ] om. Cor3 (anti. ) Ω^J² (rubr. sublin.) Ω^P Weber

habens sub me milites et dico huic: Vade et vadit, et alio⁸: Veni et venit,

⁸ alio Ω^J Ω^P Li446 plerique codd. Rusch Weber ] alii Li446@ Clementina

et servo meo: Fac hoc et facit.

Numérotation du verset Mt. 8,10

Audiens autem Iesus

miratus est

et sequentibus se dixit: Amen dico vobis, non inveni tantam fidem in Israel.

Numérotation du verset Mt. 8,11

Dico autem vobis

quod⁹ multi ab oriente et occidente

⁹ quod Ω^P Rusch Li446 Li446@ ] quia Ω^J

venient

et recumbent cum Abraham et ¹⁰ Isaac et Iacob in regno celorum.

¹⁰ et Ω^J Rusch Weber] om. Ω^P Li446 Li446@

Numérotation du verset Mt. 8,12

Filii autem regni

eicientur

in tenebras exteriores.

Ibi erit fletus et stridor dentium.

Numérotation du verset Mt. 8,13

Et dixit Iesus centurioni:

Vade et¹¹ sicut credidisti fiat tibi.

¹¹ et Ω^J Ω^P Li446 Rusch Weber] om. Li446@

Et sanatus est puer ex¹² illa hora.

¹² ex Ω^J Li446@ Rusch ] in Cor3 (vel) Ω^S Ω^P Weber

Numérotation du verset Mt. 8,14

Et cum venisset Iesus

in domum Petri

vidit socrum eius iacentem et febricitantem¹³.

¹³ febricitantem Ω^P plerique codd. ] febricitatem Li446@

Numérotation du verset Mt. 8,15

Et tetigit manum eius

et dimisit eam febris et surrexit et ministrabat eis.

Numérotation du verset Mt. 8,16

Vespere autem facto,

obtulerunt ei multos demonia habentes et eiciebat spiritus verbo et omnes male habentes

curavit,

Numérotation du verset Mt. 8,17

ut adimpleretur quod dictum est per Isaiam^a prophetam dicentem: Ipse infirmitates nostras accepit

⁰ Cf. Is. 53, 4.

et egrotationes nostras¹⁴ portavit.

¹⁴ nostras] + ipse Ω^J* ( rubr. cancel. et exp. )

Numérotation du verset Mt. 8,18

Videns autem Iesus

turbas multas circum¹⁵ se iussit discipulos¹⁶ ire trans fretum.

¹⁵ circum Ω^J Li446 Li446@Rusch Weber ] circa Ω^P |

¹⁶ discipulos Ω^S Ω^J* Rusch ] om. Cor3 (anti.) Ω^J² ( rubr. sublin. ) Ω^P Weber |

Numérotation du verset Mt. 8,19

Et accedens¹⁷

¹⁷ accedens] ascedens Li446@

unus scriba

ait¹⁸ illi:

¹⁸ ait Ω^J Li446 Li446@ Rusch Weber ] dixit Ω^P

Magister,

sequar te quocumque¹⁹ ieris.

¹⁹ quocumque] quecumque cacogr. Li446@

Numérotation du verset Mt. 8,20

Et dicit²⁰ ei Iesus: Vulpes foveas habent

²⁰ dicit Rusch Weber ] dixit Ω^J Ω^P Li446@

et volucres celi nidos²¹.

²¹ nidos Ω^J Ω^P Ω^S Li446 Li446@ Rusch ] tabernacula Weber

Filius autem hominis non habet ubi

caput suum²² reclinet.

²² suum Ω^P Ω^S Rusch ] om. Ω^J Li446@ Weber

Numérotation du verset Mt. 8,21

Alius autem

de discipulis²³eius

²³ de discipulis Ω^JΩ^P Rusch Weber ] discipl’s Li446@

ait illi: Domine,

permitte me primum ire et sepelire patrem meum.

Numérotation du verset Mt. 8,22

Iesus autem ait illi: Sequere me et dimitte

mortuos

sepelire mortuos suos.

Numérotation du verset Mt. 8,23

Et ascendente

eo²⁴ in naviculam²⁵ secuti sunt eum discipuli eius.

²⁴ eo Ω^J Li446 Li446@ Rusch Weber ] Ihesu Ω^P |

²⁵ naviculam Ω^J Ω^S Ω^P Li446@ Rusch ] navi Li446, navicula Weber |

Numérotation du verset Mt. 8,24

Et ecce motus magnus

factus est

in mari

ita ut navicula operiretur

fluctibus. Ipse vero

dormiebat.

Numérotation du verset Mt. 8,25

Et accesserunt ad eum discipuli eius²⁶

²⁶ ad eum discipuli eius Ω^S Ω^J² (marg. rubr. sublin #) Rusch Clementina ] om. Ω^J Ω^P Li446@ Weber , ad eum Li446

et suscitaverunt eum

dicentes: Domine salva nos, perimus.

Numérotation du verset Mt. 8,26

Et dicit²⁷ eis Iesus²⁸: Quid timidi estis, modice fidei?

²⁷ dicit Ω^J Ω^P Li446 Rusch Weber ] dixit Li446@ |

²⁸ Iesus Ω^J* Li446 Rusch ] om. Ω^J² (rubr. sublin.) Ω^P Li446@ Weber |

Tunc surgens imperavit ventis et mari

et facta est tranquillitas magna.

Numérotation du verset Mt. 8,27

Porro homines mirati sunt

dicentes: Qualis est hic

quia venti et mare obediunt ei?

Numérotation du verset Mt. 8,28

Et²⁹ cum venisset Iesus³⁰ trans fretum in regionem³¹ Gerasenorum

²⁹ Et Cas238 Cas239 Li446 Rusch Weber ] + tunc Ω^J Ω^P Ω^S Li446@ |

³⁰ Iesus Ω^S Rusch ] om. Cas238 Cas239 Ω^J Li446 Li446@Weber |

³¹ regionem Cas238 Cas239 Ω^J Ω^P Li446 Rusch Weber ] regione Li446@ |

occurrerunt ei duo habentes demonia

exeuntes de monumentis³² sevi nimis, ita ut nemo posset transire per viam illam.

³² exeuntes - de monumentis Ω^P Rusch ] inv. Ω^J Li446@ Ω^S Weber

Numérotation du verset Mt. 8,29

Et ecce clamaverunt

dicentes: Quid nobis et tibi, Iesu fili Dei?

Venisti³³ huc ante tempus

³³ Venisti Ω^J Ω^P Li446 Rusch Weber ] Venistis Li446@

torquere nos?

Numérotation du verset Mt. 8,30

Erat autem non longe ab illis³⁴ grex porcorum multorum

³⁴ illis Ω^J Ω^P Rusch Weber ] eis Li446@

pascens.

Numérotation du verset Mt. 8,31

Demones autem rogabant eum dicentes: Si eicis nos hinc³⁵

³⁵ hinc Ω^S Li446 Rusch Weber] om. Som274 Ω^J Ω^P Li446@

mitte nos in gregem porcorum.

Numérotation du verset Mt. 8,32

Et ait illis: Ite.

At illi exeuntes abierunt in porcos. Et ecce magno impetu³⁶ abiit totus grex per³⁷ preceps

³⁶ magno impetu Cor3 (Glosa anti #) Ω^J Li446 Li446@ Rusch ] inv. Ω^P, impetu Ω^J² (rubr. subl.) Weber , |

³⁷ per Ω^J Ω^P Rusch Weber] om. Li446 Li446@ |

in mare et mortui sunt in aquis.

Numérotation du verset Mt. 8,33

Pastores autem

fugerunt et venientes in civitatem nuntiaverunt hec³⁸ omnia et de his qui demonia habuerant.

³⁸ hec Ω^J* Ω^S Rusch ] om. Ω^J² ( exp. ) Ω^P Li446@ Weber

Numérotation du verset Mt. 8,34

Et ecce tota civitas exiit obviam

Iesu et, viso eo, rogabant eum³⁹

³⁹ eum Li446 Rusch ] om. Ω^J Ω^P Li446@ Weber

ut transiret a finibus eorum.

Capitulum 8

Numérotation du verset Mt. 8,1

Cum autem descendisset

^marg.| CUM AUTEM DESCENDISSET. Post descensionem Domini de monte quantum intervallum fuerit antequam Capharnaum intraret non apparet. In ipso autem intervallo leprosus mundatus est. Quod Mattheus suo loco dicit - Lucas vero alibi recordatus est^a - qui post verba illa dicit Christum intrasse Capharnaum, non tamen ostendit post quantum temporis intervallum.

^a Cf. Lc. 5, 12: « Et factum est, cum esset in una civitatum, et ecce vir plenus lepra, et videns Iesum, et procidens in faciem, rogavit eum, dicens: Domine, si vis, potes me mundare. Et extendens manum, tetigit eum dicens: Volo: mundare. Et confestim lepra discessit ab illo ».

^marg.| CUM DESCENDISSET. Secundum Lucam et in campestri loco sermonem quem iam forsitan supra habuerat eis fecisset.

Iesus¹ de monte secute sunt eum turbe multe.

¹ Iesus Ω^S Rusch ] om. Ω^J Li446@ Ω^P Weber

^interl.| que ad altiora ascendere non valuerunt

^interl.| alie a predictis

^marg.| SECUTE SUNT EUM TURBE MULTE. Alii propter caritatem, alii propter doctrinam, alii propter admirationem et curationem. Mystice autem cum descendisset, id est cum se exinaniret, formam servi accipiens^b secute sunt eum turbe multe, quia qui prius in Iudea notus erat. Tunc in universa terra mirabilis factus est, quia autem post precepta manum extendens leprosum sanat, significat eos qui de illis preceptis implendis dubitant, suo auxilio ab huiusmodi varietate mundare. Non exprimitur certus curationis locus, ut ostendatur non unum populum alicuius civitatis, sed omnes sanare.

^b Cf. Phil. 2, 7: « Sed semetipsum exinanivit, formam servi accipiens, in similitudinem hominum factus, et habitu inventus ut homo ».

Numérotation du verset Mt. 8,2

Et ecce leprosus veniens

^interl.| qui nec ipse cum lepra tam alta audire poterat sed sanatur ut possit implere

adorabat eum

^interl.| cum humilitate postulat

^marg.| ADORABAT. Priusquam peteret, cultum divinitatis ostendit.

dicens: Domine, si vis potes

^marg.| SI VIS POTES. De voluntate non - quasi pietatis incredulus - dubito, sed quasi mee colluvionis conscius non presumo.

{Rusch, t. 4: Erfurt, f. 936va ; facsim., p. 32a} me mundare.

^interl.| in voluntate potestatem tribuit

Numérotation du verset Mt. 8,3

Et extendens

^marg.| {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 936va ; facsim., p. 32a} EXTENDENS. Post sermonem et miracula facit, quibus sermo apud auditores confirmatur.

Iesus² manum

² Iesus Ω^J Ω^P Rusch] om. Li446@ Weber

^interl.| qui misericordie pretendit affectum

tetigit eum

^interl.| contra legem quam superat gratia, in quo humilitas

^marg.| TETIGIT. Non quin sine tactu sanare posset. Sed ut indicet se non subiectum esse legi, sed dominum legis, qui non timet contagium.

^marg.| TETIGIT. Propter humilitatem, ut nos doceret nullum spernere pro aliqua corporis maculatione.

^marg.| Apparet supra legem - que leprosum excludit - esse gratiam, que sanat eum, ut ait: ‘Non veni solvere, sed adimplere’^c etc.

^c Cf. Mt. 5, 17: « Nolite putare quoniam veni solvere legem aut prophetas: non veni solvere, sed adimplere ».

dicens: Volo

^interl.| in hoc pietas

^marg.| VOLO. Eo sanavit genere quo fuerat obsecratus. Deinde imperat: Mundare . Ecce potestas.

mundare.

^interl.| in hoc maiestatis potentia

Et confestim mundata est lepra eius.

^interl.| quia: «Dixit et facta sunt»^d

^d Ps. 32, 9.

^interl.| nihil est medium inter preceptum et opus

Numérotation du verset Mt. 8,4

Et ait illi Iesus: Vide

^interl.| forma nostri est, ne nos iactemus de bonis operibus

nemini dixeris,

^interl.| non erat necesse ut sermone iactaret quod corpore preferebat

^marg.| VIDE NEMINI DIXERIS. Taceri iussit, nec tamen taceri potuit. Non quod aliquid voluit et non potuit, sed dat exemplum ut sui in magnis que faciunt latere velint, sed ut prosint aliis, prodantur inviti.

^marg.| NE DIXERIS. Hunc tamen Marcus ubique hoc predicasse dicit^e, quasi evangelista factus sit.

^e Cf. Mc. 1, 42-44: « Et cum dixisset, statim discessit ab eo lepra, et mundatus est. Et comminatus est ei, statimque eiecit illum, et dicit ei: Vide nemini dixeris: sed vade, ostende te principi sacerdotum, et offer pro emundatione tua, quae praecepit Moyses in testimonium illis ».

sed vade,

^marg.| VADE. Mittit ad sacerdotes propter humilitatem, ut sacerdotibus deferat honorem quibus lex iubet mundatos munera offere, et ut videntes credant ei, vel si non credunt, inexcusabiles sint, et ne legem frangere videretur. Ostende te sacerdoti ut sacerdos non legis ordine, sed gratia Dei supra legem curatum esse intelligat. Offer quia legem non solvo quia nondum cepit verum sacrificium. In testimonium, id est Domino credant si impietatis lepra discedat.

ostende te

^interl.| disciplina nostri est ut nos ostendamus sacerdoti nostro

sacerdotibus³

³ sacerdotibus Ω^S Li446 Ω^P Rusch ] sacerdoti Ω^J Li446@ Weber

^interl.| alias: sacerdoti

et offer munus quod precepit Moyses

^interl.| non debent auferri signa prius quam veniant significata

in testimonium illis⁴.

⁴ et offer ... illis Ω^J Li446 Ω^P Rusch Weber ] om. Li446@

^interl.| scilicet ut credant virtutem Dei magnam esse

^marg.| In testimonium, spiritualis curationis, offerendum est munus spirituale, homo ipso.

^marg.| Typice. Leprosus genus humanum significat plenum lepra, quod extempta manu, id est verbo Dei humanam contingente naturam a prisci erroris varietate mundatur, ut diu abominabiles et sequestrati, iam queant templo reddi: «Templum Dei sanctum est, quod estis vos»^f. Et sacerdoti offerri, de quo dicitur: «Tu es sacerdos in eternum secundum ordinem Melchisedech»^g. Et offerant pro emundatione corpora sua, «hostiam viventem, sanctam, Deo placentem»^h.

^f 1Cor. 3, 17.

^g Ps. 109, 4.

^h Rm. 12, 1.

Numérotation du verset Mt. 8,5

Cum autem introisset Capharnaum

^interl.| hoc miraculum factum est sanato leproso continue

accessit ad eum

^interl.| fide et desiderio scilicet

centurio

^interl.| alienigena

^marg.| ACCESSIT AD EUM CENTURIO. Lucas rem ut gesta est narrans, dicit eum misisse seniores Iudeorumⁱ. Sed Mattheus, causa brevitatis, eum cuius fides laudatur, cuius desiderium et voluntas defertur, maluit prudenter dicere accessisse quam eos per quos mandabat. Ut mulier quia credidit, magis dicitur tetigisse Christum quam turbe que comprimebant. Ita centurio quo magis credidit, eo magis accessit. Tria dicit: iacet , paralyticus , torquetur , ut et anime sue angustias indicet, et Dominum ad misericordiam commoveret, et hec ei gloria quod sic rogavit pro servo, in quo discamus sic misereri conservis.

ⁱ Cf. Lc. 7, 3: « Et cum audisset de Iesu, misit ad eum seniores Iudeorum, rogans eum ut veniret et salvaret servum eius ».

rogans eum

^interl.| per internuntios

Numérotation du verset Mt. 8,6

et dicens:

^interl.| nullus alius pro servo

Domine, puer meus

^interl.| servus

iacet in domo paralyticus⁵

⁵ in domo – paralyticus Ω^S Ω^J Li446@ Ω^P Weber ] inv. Rusch

^interl.| non in uno tantum miserabilis quod iacet, sed quod est paralyticus et quod torquetur. Hec enim omnia cum dolore nominavit

et male torquetur.

^interl.| repentina diaboli aggressione

Numérotation du verset Mt. 8,7

Et ait illi Iesus: Ego veniam

^marg.| EGO VENIAM. Magna humilitas quod servum dignatur visitare, quod fides centurionis meruit, qui ex gentibus credit ; et humilitas, quod se indignum iudicat, cuius tectum intret ; et prudentia, quod ultra carnem divinitatem latentem videt. Ad filium reguli venire noluit, ne divitias honorare videretur, hic servilem condicionem ne spernere videatur, mox ire consensit.

^marg.| {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 936vb ; facsim., p. 32b} Qui verbo curare potuit propter humilitatem visitare dignatur. Et tamen in medio itinere verbo sanat, ne non propter humilitatem, sed ob impotentiam virium corporaliter ire putaretur.

et curabo eum.

^interl.| scilicet virtute. Virtus enim Christi presens fuit que suscitavit eum

Numérotation du verset Mt. 8,8

Et respondens centurio ait⁶: Domine, non sum {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 936vb ; facsim., p. 32b} dignus

⁶ ait Ω^P Rusch Weber ] + illi Ω^J Li446 Li446@

^marg.| NON SUM DIGNUS. Propter conscientiam vite gentilis magis timet gravari presentia quam iuvari. Quia etsi erat fide preditus, nondum tantum erat sacramentis imbutus. Sed quod nec infirmitas nostra presumit gratia dare novit.

ut intres sub tectum meum,

^interl.| ecce humilitas

sed tantum dic verbo et sanabitur puer meus.

^interl.| magna fides que Dei dicere credit esse facere^A ^j

^j <paral.> = Glossa (Lc. 7, 7)

^A ¶Codd. : Rusch

Numérotation du verset Mt. 8,9

Nam et ego homo sum

^interl.| ecce prudentia

^marg.| NAM ET EGO etc. Si ego homo sub alio possum imperare minoribus, quanto magis tu qui super omnia, habens famulantes angelos potes per eorum ministeria, sine corporis presentia dicere infirmitati ut recedat, et recedet, et sanitati ut veniat, et veniet. Mira fides in gentili.^k

^k <paral.> = Glossa (Lc. 7, 8)

^marg.| Mystice: Centurio significat electos ex gentibus quasi centenario milite virtutum stipatos, qui nihil terrenum, sed sola eterne salutis gaudia sibi suisque querunt. Centenarius enim quia a leva transit ad dexteram in celestis vite significationem poni consuevit. Talis ergo meriti viri pro his necesse est ut supplicent, qui adhuc servitutis spiritu tenentur, ut «perfecta caritas foras mittat timorem»^l. Domus autem in quam non audet eum invitare, gentilitas est propter fetorem idolatrie. Neque enim gentibus corporalis presentia Christi exhibita est, sed verbum fidei misit eis per apostolos, et ab infidelitate sanavit.

^l 1Io. 4, 18 .

^marg.| Vel milites et servi centurionis virtutes sunt naturales, quarum copiam multi ad Deum venientes secum deferunt, ut Cornelius dicitur: «Vir iustus et timens Deum»^m.

^m Act. 10, 22.

sub potestate constitutus⁷,

⁷ constitutus Ω^S Ω^J Li446 Li446@ Clementina Weber (P G) ] om. Cor3 (anti. ) Ω^J² (rubr. sublin.) Ω^P Weber

^interl.| scilicet habens alium dominium

habens sub me milites et dico huic: Vade et vadit, et alio⁸: Veni et venit,

⁸ alio Ω^J Ω^P Li446 plerique codd. Rusch Weber ] alii Li446@ Clementina

^interl.| mira fide in gentili^B

^B ¶Codd. : Rusch ; om. Ber112

et servo meo: Fac hoc et facit.

^interl.| ita angeli tibi serviunt^C ⁿ

ⁿ <paral.> = Glossa (Lc. 7, 7)

^C ¶Codd. : Rusch

Numérotation du verset Mt. 8,10

Audiens autem Iesus

^interl.| quod suam intelligit maiestatem

miratus est

^interl.| non ut turbati animi, sed docentis nos, quos opus est moneri de huiusmodi et mirari

et sequentibus se dixit: Amen dico vobis, non inveni tantam fidem in Israel.

^interl.| etsi a prophetis edocti

^interl.| presentis temporis, invenit enim in antiquis

Numérotation du verset Mt. 8,11

Dico autem vobis

^interl.| unde predico vobis quod multi ad exemplum istius in quo fides gentium prefiguratur

quod⁹ multi ab oriente et occidente

⁹ quod Ω^P Rusch Li446 Li446@ ] quia Ω^J

^interl.| ex omni gente

^marg.| Ab oriente et occidente venient et recumbent. Vel oriens qui illuminati statim transeunt. Occidens qui passiones usque ad mortem tolerant.

^marg.| Per istas duas partes omnes partes mundi ex quibus gentes vocande erant designantur.

venient

^interl.| ad fidem

et recumbent cum Abraham et ¹⁰ Isaac et Iacob in regno celorum.

¹⁰ et Ω^J Rusch Weber] om. Ω^P Li446 Li446@

^interl.| requiescent feliciter epulaturi

Numérotation du verset Mt. 8,12

Filii autem regni

^interl.| Iudei in quibus ante regnabat Dominus

^marg.| FILII AUTEM etc. Quia in hoc mundo fruuntur beneficiis Dei, secundum illud: «Pluit super iustos et iniustos»^o. Nunc videntur in facie Domini, sed tunc minime.

^o Mt. 5, 44.

eicientur

^interl.| a facie Domini

in tenebras exteriores.

^marg.| IN TENEBRAS EXTERIORES. Quia a Domino foras expellentur, id est in eternam noctem, quia hic sponte ceciderunt in exteriores, id est in cecitatem mentis. Per fletum qui est oculorum et stridorem dentium nota veram resurrectionem corporum. Dentes strident qui hic de edacitate gaudebant. Oculi flent, qui per concupiscentias vagabantur. Fletus de ardore, stridor dentium de frigore solet excitari, quia ibi: ‘Transibunt ab aquis nivium ad calorem nimium’^p. Vel stridor prodit indignantis affectum quod sero penitet, quod deliquit pertinaciter.

^p Cf. Iob 24, 19: « Ad nimium calorem transeat ab aquis nivium, et usque ad inferos peccatum illius ».

Ibi erit fletus et stridor dentium.

^marg.| FLETUS ET STRIDOR DENTIUM. Per hoc ostenditur magnitudo tormentorum. Per ‘fletum’ tormentum anime, per ‘stridorem dentium’ corporis.

Numérotation du verset Mt. 8,13

Et {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 937ra ; facsim., p. 33a} dixit Iesus centurioni:

^interl.| cuique sicut credit ita fit

Vade et¹¹ sicut credidisti fiat tibi.

¹¹ et Ω^J Ω^P Li446 Rusch Weber] om. Li446@

^interl.| cuique sicut credit ita fit

^interl.| pro mensura fide, quia credidit omnia posse, indicat per fidem meruisse

Et sanatus est puer ex¹² illa hora.

¹² ex Ω^J Li446@ Rusch ] in Cor3 (vel) Ω^S Ω^P Weber

^interl.| probatur fides Domini dum sanitas servi sequitur

Numérotation du verset Mt. 8,14

Et cum venisset Iesus

^marg.| {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 937ra ; facsim., p. 33a} ET CUM VENISSET. Quando hoc sit factum non expressit Mattheus. Non enim necesse est ut post illud factum credatur, post quod narratur. Lucas et Marcus prius de hoc narrant quam de leproso. Sed nihil obstat narrandi diversitas, ubi eadem dicunt, maxime cum quisque evangelista eo ordine crediderit se debere ire, quo Deus voluit narranda recordationi eius suggerere.

in domum Petri

^interl.| ostendit non sequi ordine predictum miraculum, quia ante sermonem montis fuit factum

vidit socrum eius iacentem et febricitantem¹³.

¹³ febricitantem Ω^P plerique codd. ] febricitatem Li446@

^marg.| ET FEBRICITANTEM. Febris grece, fervor latine dicitur, etsi quando hec passio faciat tremere nature est humane.

Numérotation du verset Mt. 8,15

Et tetigit manum eius

^marg.| . Lucas dicit quod: ‘Rogaverunt pro ea’^q. Christus modo rogatus, modo ultro curat. Ostendens se contra vitiorum quoque passiones, et precibus fidelium super annuere, et ea non numquam que ipsi in se non intelligunt, vel intelligenda dare vel pie petentibus etiam non intellecta dimittere, ut: ‘Delicta quis intelligit? Ab occultis munda me, Domine’^r.

^q Cf. Lc. 4, 38: « Surgens autem Iesus de synagoga, introivit in domum Simonis. Socrus autem Simonis tenebatur magnis febribus: et rogaverunt illum pro ea ».

^r Cf. Ps. 18, 13: « Delicta quis intelligit? ab occultis meis munda me ».

et dimisit eam febris et surrexit et ministrabat eis.

^marg.| ET SURREXIT ET MINISTRABAT. Naturale est febricitantibus incipiente sanitate lassescere, et molestiam egritudinis sentire. Sed sanitas que a Domino datur hec tota simul redit, et etiam eo robore confirmat, ut adiutoribus suis continuo ministrare sufficiat.

^marg.| ‘Domus Petri’ circumcisio est eius apostolatui commissa. ‘Socrus’ synagoga, que quodammodo mater est Ecclesie Petro commisse. Hec febricitabat, quia invidie estibus laborabat, persequens Ecclesiam. Cuius manum tangit Dominus, quando carnalia eius opera in spiritualem usum convertit, et ita erecta ministrat in spiritu.

^marg.| Moraliter. Queque anima que concupiscentie carnis servit quasi febribus estuat. Sed manu misericordie tacta, per continentiam lasciviam refrenat, et sicut servierat immunditie, modo servit iustitie.

Numérotation du verset Mt. 8,16

Vespere autem facto,

^marg.| VESPERE FACTO. Occasus solis mors est Christi, per quam plures sanavit demoniacos quam ante vivens in carne egrotos.

obtulerunt ei multos demonia habentes et eiciebat spiritus verbo et omnes male habentes

^interl.| per iram et odium

curavit,

Numérotation du verset Mt. 8,17

ut adimpleretur quod dictum est per Isaiam¹⁴ prophetam dicentem: Ipse infirmitates nostras accepit

¹⁴ Cf. Is. 53, 4.

^interl.| non ut sibi haberet, sed ut a nobis auferret

^interl.| a nobis scilicet abstulit

^interl.| quasi suscepit ut medicus

et egrotationes nostras¹⁵ portavit.

¹⁵ nostras] + ipse Ω^J* ( rubr. cancel. et exp. )

^interl.| sustinuit in cruce

Numérotation du verset Mt. 8,18

Videns autem Iesus

^interl.| post sanationem istorum

^marg.| VIDENS AUTEM IESUS. Manifestum est alium esse diem quo iussit ire trans fretum, non eum qui sequitur illum, in quo socrus Petri sanata est, quo die Marcus Lucasque eum in desertum exisse affirmant. Iussit ire trans fretum, significans ut amaros seculi fluctus transeamus.

turbas multas circum¹⁶ se iussit discipulos¹⁷ ire trans fretum.

¹⁶ circum Ω^J Li446 Li446@Rusch Weber ] circa Ω^P

¹⁷ discipulos Ω^S Ω^J* Rusch ] om. Cor3 (anti.) Ω^J² ( rubr. sublin. ) Ω^P Weber

Numérotation du verset Mt. 8,19

Et accedens¹⁸

¹⁸ accedens] ascedens Li446@

^marg.| ET ACCEDENS. Quia Mattheus dicit hoc factum quando iussit ire transfretum. Lucas vero: «Ambulantibus illis in via»^s, non est contrarium, quia via ambulabant ut venirent ad fretum.

^s Lc. 9, 57.

unus scriba

^interl.| littere occidentis servus

ait¹⁹ illi:

¹⁹ ait Ω^J Li446 Li446@ Rusch Weber ] dixit Ω^P

^interl.| hoc desiderans quod Simon magus voluit emere ut de miraculis lucraretur^t

^t Cf. Act. 8, 18-19: « Cum vidisset autem Simon quia per impositionem manus Apostolorum daretur Spiritus Sanctus, obtulit eis pecuniam, dicens: Date et mihi hanc potestatem, ut cuicumque imposuero manus, accipiat Spiritum sanctum ».

Magister,

^marg.| MAGISTER. Quasi unus sit de pluribus. Et ipse litterator erat, non spiritualis auditor.

^marg.| MAGISTER. Non dixit ‘Domine’, sed ‘magister’ unum de pluribus magistris estimans.

sequar te quocumque²⁰ ieris.

²⁰ quocumque] quecumque cacogr. Li446@

Numérotation du verset Mt. 8,20

Et dicit²¹ ei Iesus: Vulpes {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 937rb ; facsim., p. 33b} foveas habent

²¹ dicit Rusch Weber ] dixit Ω^J Ω^P Li446@

^interl.| dolositas latet in te profunda

^marg.| VULPES FOVEAS HABENT. Quasi: quid me propter lucra seculi vis sequi, cum ita sim pauper, ut nec hospitiolum quod meum sit habeam? Vel iste miraculis {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 937rb ; facsim., p. 33b} commotus propter inanem iactantiam sequi voluit, quam significant ‘aves celi’. Finxit obsequium discipuli in quo ‘vulpes’. ‘Reclinatio capitis’ humanitatem suam significat, que in illo simulatore et superbo locum non habebat.

^marg.| Vel vulpes hereticos significant qui non virtute Dei confisi dolis seducere nituntur. ‘Aves’ malignos spiritus elatos, qui in cordibus Iudaici populi nidos et ‘foveas’, id est domicilia habent. In talibus divinitati Christi non est locus.

et volucres celi nidos²².

²² nidos Ω^J Ω^P Ω^S Li446 Li446@ Rusch ] tabernacula Weber

^interl.| elatio nidum fecit cor tuum

Filius autem hominis non habet ubi

^interl.| in te locum mea humilitas

^marg.| FILIUS AUTEM HOMINIS. Cum homines vocent eum ‘Filium Dei’, ipse seipsum vocat ‘Filium hominis’, humilitatis causa.

caput suum²³ reclinet.

²³ suum Ω^P Ω^S Rusch ] om. Ω^J Li446@ Weber

^interl.| humilitatem mortis

Numérotation du verset Mt. 8,21

Alius autem

^interl.| quem ad discipulatum vocabat, dignus in quo divinitas quiescat

^marg.| ALIUS AUTEM. Nota hunc vocatum esse a Iesu.

de discipulis²⁴eius

²⁴ de discipulis Ω^JΩ^P Rusch Weber ] discipl’s Li446@

^interl.| non de duodecim

ait illi: Domine,

^marg.| DOMINE. Ille qui ingessit se, vocat eum ‘magister’, ut elatus Phariseus. Alter qui receptus est ‘Dominum’ vocat humiliter sicut publicanus.

permitte me primum ire et sepelire patrem meum.

^interl.| non respuit esse discipulus sed expleta pietate paterni funeris vult liberior sequi

Numérotation du verset Mt. 8,22

Iesus autem ait illi: Sequere me et dimitte

^interl.| illi carne mortuos condant, tu autem mortuos anima resuscita

mortuos

^interl.| culpas vel non credentes

^marg.| DIMITTE MORTUOS. Addit Lucas: «Tu autem vade et annuntia regnum Dei»^u. In quo notatur pretermittenda esse minora bona pro maioribus.

^u Lc. 9, 60.

sepelire mortuos suos.

^interl.| natura

^interl.| carne

^marg.| SUOS. Qui culpa exierunt, ut ipsi cum culpa vivunt.

^marg.| Mortuos sepelire est peccatores in peccato fovere.

Numérotation du verset Mt. 8,23

Et ascendente

^marg.| ET ASCENDENTE. Qui magna fecit in terra transit ad mare ut et ibi faciat, et Dominus terre et maris appareat.

eo²⁵ in naviculam²⁶ secuti sunt eum discipuli eius.

²⁵ eo Ω^J Li446 Li446@ Rusch Weber ] Ihesu Ω^P

²⁶ naviculam Ω^J Ω^S Ω^P Li446@ Rusch ] navi Li446, navicula Weber

^interl.| infirmi et spretores mundi

Numérotation du verset Mt. 8,24

Et ecce motus magnus

^marg.| ECCE MOTUS. Non ex se orta est tempestas. Sed eius imperio, ut discipuli magis timeant et rogent et rogantibus ostendat potentiam.

factus est

^interl.| ut magna virtus liberatoris videatur

in mari

^interl.| tanto magis conturbat timor discipulos

ita ut navicula operiretur

^interl.| vel mergeretur

fluctibus. Ipse vero

^interl.| hic homo ostenditur

dormiebat.

^interl.| dormiebat ut apostolos suscitare faceret

^interl.| semper vult rogari

^marg.| DORMIEBAT. Dormit in nobis Dominus, id est fides Domini, cum negligentius agimus, et ideo tempestas. Si vero fides resurgit, imperat ventis et fluctibus.

Numérotation du verset Mt. 8,25

Et accesserunt ad eum discipuli eius²⁷

²⁷ ad eum discipuli eius Ω^S Ω^J² (marg. rubr. sublin #) Rusch Clementina ] om. Ω^J Ω^P Li446@ Weber , ad eum Li446

^interl.| adeo territi ut non modeste irruerunt et suscitarent

et suscitaverunt eum

^marg.| SUSCITAVERUNT. Primum est Iesus in tribulationibus orationibus excitandus, ut post increpationem surgens imperet ventis et mari, et sit tranquillitas magna.

dicentes: Domine salva nos, perimus.

^interl.| quasi adhuc parvuli et infirmi

Numérotation du verset Mt. 8,26

Et dicit²⁸ eis Iesus²⁹: Quid timidi estis, modice fidei?

²⁸ dicit Ω^J Ω^P Li446 Rusch Weber ] dixit Li446@

²⁹ Iesus Ω^J* Li446 Rusch ] om. Ω^J² (rubr. sublin.) Ω^P Li446@ Weber

^marg.| MODICE FIDEI. Si novistis potentem in terra, cur non creditis etiam in mari? Qui parum credit, arguitur. Qui nihil, contemnitur.

Tunc surgens imperavit ventis et mari

^interl.| hic Deus ostenditur

^marg.| IMPERAVIT. Cui imperatur, imperantem sentit. Nota quod omnis creatura creatorem sentit. Que apud nos insensibilia, illi sunt sensibilia.

^marg.| Alle<gorice>. Mystice. Mare: estus seculi ; navicula: crux Christi cuius beneficio ad litus patrie celestis venimus, in qua una Christus cum suis passus est. Unde post ait: ‘Qui vult post me venire abneget semetipum et tollat crucem suam et sequatur me’^v. Dormit dum illi navigant, quia illis seculum calcantibus et ad celum tendentibus, tempus subito dominice passionis advenit, quam Marcus etiam per horam solis ad occasum euntis significat, dum dicit hec imminente nocte gesta fuisse. Suscitant eum, dum vita morte resurrectionem querunt, ne eo diutius sopito, mens eorum pereat. Suscitatus increpat de parva fide dicens: ‘O stulti et tardi corde ad credendum, nonne sic oportuit pati Christum?’^w. Ventum, id est diaboli superbiam stravit. Aquam sedat, id est rabiem iudaici populi labefecit. Vel navicula est presens Ecclesia, in {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 937va ; facsim., p. 34a} qua Christus cum suis mare seculi transit, ventos demonum, aquas persecutorum compescit. Unde miremur et gratias agamus.

^v Cf. Lc. 9, 23: « Dicebat autem ad omnes: Si quis vult post me venire, abneget semetipsum, et tollat crucem suam quotidie, et sequatur me ».

^w Cf Lc. 24, 25-26: « Et ipse dixit ad eos: O stulti, et tardi corde ad credendum in omnibus que locuti sunt prophete. 26 Nonne hec oportuit pati Christum, et ita intrare in gloriam suam? ».

{Rusch, t. 4: Erfurt, f. 937va ; facsim., p. 34a} et facta est tranquillitas magna.

^interl.| magna potestas, quia de magna tempestate fit magna tranquillitas

Numérotation du verset Mt. 8,27

Porro homines mirati sunt

^interl.| non discipuli, sed naute et ceteri qui erant in navi

dicentes: Qualis est hic

^interl.| dormit ut homo, imperat ut Deus^D

^D ¶Codd. : Cas238 Rusch

quia venti et mare obediunt ei?

Numérotation du verset Mt. 8,28

Et³⁰ cum venisset Iesus³¹ trans fretum in regionem³² Gerasenorum

³⁰ Et Cas238 Cas239 Li446 Rusch Weber ] + tunc Ω^J Ω^P Ω^S Li446@

³¹ Iesus Ω^S Rusch ] om. Cas238 Cas239 Ω^J Li446 Li446@Weber

³² regionem Cas238 Cas239 Ω^J Ω^P Li446 Rusch Weber ] regione Li446@

^marg.| IN REGIONEM ³³ GERASENORUM. [1] Gerasa urbs est³⁴ Arabie iuxta montem Galaad, non longe a stagno Tiberiadis, in quo³⁵ porci precipitati sunt. [2] Gerasa³⁶ interpretatur colonum eiciens vel advena propinquans. Hec est gentilitas que diabolum a se eiecit et que, prius longe, modo facta est prope, post resurrectionem a Christo visitata per predicatores. ^E ^x ^y ^z ^aa

^x ¶Fons : Anselmus Laudunensis, Enarrationes in Mt. 8, PL 162, 1325C: «Et cum venisset Jesus trans fretum in regionem Gerasenorum. Gerasa est urbs Arabiae trans Jordanem, juncta monti Galaad, quem tenuit tribus Manasse, non longe a stagno Tyberiadis, in quo porci praecipitati sunt. Significat autem nationem gentium, quam post somnum passionis et resurrectionis suae gloriam missis praedicatoribus Salvator dignatus est visitare. Unde bene Gerasa dicitur. Gerasa enim, ut quidam legunt, colonum ejiciens, sive advena appropinquans interpretatur, videlicet insinuans, quia gentium populus, et diabolum a quo incolebatur, de suo corde repulerit, et qui erat longe, factus est sic prope in sanguine Christi ».

^y<vel>

^z<< [1] Beda Venerabilis, In Mc., lib. 2, cap. 5, CCSL 120, p. 491.93-95: «Gerasa est urbs insignis arabiae trans iordanen iuncta monti galaad quam tenuit tribus manasse non longe a stagno tiberiadis in quod porci praecipitati sunt». [2] Cf. Otfridus Wizanburgensis, Glossae in Matthaeum , c. 8, par. 28 , CCCM 200, lin. 218-221 [*]: «Significat gentes, quas Dominus post somnum passionis et gloriam resurrectionis per praedicatores dignatus est uisitare, unde bene Genesa interpretatur 'colonum eiciens' uel 'aduena propinquans' ». << Rabanus Maurus , In Mt., lib. 2, CCCM 174, p. 249.9-13* << = Beda Venerabilis, In Lc., lib. 3, cap. 8, CCSL 120, linea 668 = Beda Venerabilis, In Mc., lib. 2, cap. 5, CCSL 120, p. 491.98-102: «Vnde bene gerasa siue gergesi ut quidam legunt colonum eiciens uel aduena propinquans interpretatur uidelicet insinuans quia gentium populus et eum a quo nequiter incolebatur hostem suis de cordibus eiecerit et qui erat longe factus sit prope in sanguine christi ».

^aa<Parall.> Glossa ordinaria (Dt. 7, 1 ; Ios. 3, 10 ; Mt. 8, 28 ; Mc. 5, 1 ; Lc. 8, 26). [MM2019]

^E ¶Codd. : Cas238 Som274 Rusch | in quo] in quod cacogr. Som274

³³ regionem] regione Cas238 Cas239

³⁴ urbs est] inv. Cas238 Cas239

³⁵ quo] quod Cas238 Cas239

³⁶ Gerasa] om. Cas238 Cas239

occurrerunt ei duo habentes demonia

^interl.| legionem^F

^F ¶Codd. : Cas238 Cas239 Som274 Rusch | legionem] legionum Cas239

exeuntes de monumentis³⁷ sevi nimis, ita ut nemo posset transire per viam illam.

³⁷ exeuntes - de monumentis Ω^P Rusch ] inv. Ω^J Li446@ Ω^S Weber

^marg.| DUO HABENTES DEMONIA.³⁸ Marcus^ab et Lucas^ac dicunt unum quia eorum unus fuit clarior et famosior, pro quo dolebat maxime³⁹ illa regio et, quo sanato, fama exiit⁴⁰ latior. Sicut per unum ita per duos accipe gentes qui de⁴¹ duobus filiis Noe exierunt. Monumenta animarum sunt corpora per que⁴² feditatem corporum⁴³ ostendebant. Sevi . Marcus dicit quod nullus iam demoniacum poterat ligare. Lucas, ruptis catenis in deserto agi quia gentes nullo vinculo legum poterant cohiberi unde deterius seviebant in se vel in aliis. Nec patuit in eis via prophetis et sanctis auctoribus. Vel per ‘duos’ Iudeos et gentes accipe qui non habitabant in domo, id est in conscientia sua non requiescebant. In monumentis manebant, id est in⁴⁴ operibus mortuis delectabantur, nec sinunt per viam fidei quam impugnant aliquem transire.^G

^ab Cf. Mc. 5, 1-3: « Et venerunt trans fretum maris in regionem Gerasenorum. Et exeunti ei de navi, statim occurrit de monumentis homo in spiritu immundo qui domicilium habebat in monumentis, et neque catenis iam quisquam poterat eum ligare ».

^ac Cf. Lc. 8, 26-27: « Et navigaverunt ad regionem Gerasenorum, que est contra Galilaeam. Et cum egressus esset ad terram, occurrit illi vir quidam, qui habebat demonium iam temporibus multis, et vestimento non induebatur, neque in domo manebat, sed in monumentis ».

^G ¶Codd. : Cas238 Cas239 Som274 Rusch

³⁸ habentes demonia Cas238 Cas239 ] om. Rusch

³⁹ d. m.] inv. Cas238 Cas239

⁴⁰ exiit] exiet Cas239

⁴¹ de] e Cas239

⁴² per que] inv. Cas238 Cas239

⁴³ corporum] operum Cas238 Som274

⁴⁴ in] om. Cas238 Cas239 Som274

Numérotation du verset Mt. 8,29

Et ecce clamaverunt

^interl.| non est voluntatis confessio, sed necessitatis extorsio, quia timent eius presentiam^H

^H ¶Codd. : Som274 , f. 48r ; Rusch | est] om. Som274

dicentes: Quid nobis et tibi, Iesu fili Dei?

^interl.| quasi: nobiscum nihil tibi est commune, ne quis ergo dicat quod «in principe demoniorum eicit demones».^ad ^I

^ad Mt. 9, 34 ; Mc. 3, 22 (demonia) ; cf. Lc. 11, 15: « Quidam autem ex eis dixerunt: In Beelzebub principe demoniorum eicit demonia ».

^I ¶Codd. : Som274 , f. 48r ; Rusch | est] om. Som274 | de. Rusch ] demones Som274

^marg.| IESU FILI DEI. HILARIUS. Magis suspicati quam nosse credendi sunt.^J ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj

^ae ¶Fons : Cf. Rabanus Maurus , Expositio in Mattheum (Mt. 4, 1), lib. 3, CCCM 174, p. 252.78*: « Et tam daemones quam diabolus suspicari magis Filium Dei quam nosse intellegendi sunt »

^af<cuius fons> Beda Venerabilis, In Marci evangelium expositio, lib. 1, cap. 1, CCSL 120, p. 449.490-450.500: « Daemonia filium dei confitebantur et attestante euangelista sciebant ipsum esse christum quia quem dierum quadraginta ieiunio fatigatum diabolus hominem cognouerat nec temptando ualebat an et dei filius esset experiri iam nunc per signorum potentiam uel intellexit uel potius suspicatus est esse filium dei. Non igitur ideo iudaeis eum crucifigere persuasit quia christum siue dei filium non esse putauit sed quia se morte illius non praeuidit esse damnandum. Vere enim de hoc mysterio a saeculis abscondito dicit apostolus quod nemo principum huius saeculi cognouit, si enim cognouissent numquam dominum gloriae crucifixissen t ».

^ag<cuius fons> Hieronymus , Commentarii in evangelium Matthaei (Mt. 8, 29), lib. I, CCSL 77, p. 53.1204-1206: « Cum omnis scientia discipulorum ad magistrum referenda sit et tam daemones quam diabolus suspicari magis filium dei quam nosse intellegendi sint ».

^ah<ex quo> Hilarius Pictaviensis, Commentarius in Matthaeum (Mt. 4, 1), cap. 3 § 1, SC 254, p. 112.9-10: « Erat igitur in diabolo de metu suspicio, non de suspicione cognitio ».

^ai<Parall . > Glossa ordinaria (1Cor. 2, 8) cum fontibus allegatis.

^aj<Attest.> [Gilbertus Porretanus, Glosa media in Paul. (1Cor. 2, 8), Boul24, f. 33r : « Demones cognovisse videntur cum dicunt:"Quid nobis et tibi Iesu filii Dei?" Sed tunc magis suspicati fuisse quam nosse credendi sunt. Potest tamen dici quod Deus eis tantum innotuit quantum opportuit, non sicut bonis angelis quibus ipse est vita et lux sed ut per quedam sue virtutis facta divinam potentiam timeant. Ad ipsam vero inaccessibilem gloriam vel ad sui consilii dispensationem nequaquam attingant. Hanc enim si cognovissent Dominum glorie non crucifixissent id est eum crucifigi non suggessissent ». - Alexander Halensis , Summa theologica, lib. 2, pars 1, inquisitio 2, tract. 3 § 2, qu. 1, tit. 2, membr. 2, cap. 7, art. 4, num. 140, Quaracchi, 1930, t. 2, p. 188b24: « Unde Hilarius, Super Matthaeum: Magis suspicari quam nosse credendi sunt ; et sic accipitur illud: Si cognovissent, numquam Dominum gloriae crucifixissent. - Vel aliter secundum quamdam expositionem: Cognoverunt ipsum esse Filium Dei, sed non crediderunt ipsos sua morte damnandos ». Ibid., lib. 2, pars 2, inquisitio 2, tract. 2 § 1, qu. 2, tit. 1, membr. 2, cap. 1, art. 1, num. 112, Quaracchi, t. 3, p. 132b11: « Unde Hilarius, super illud: Venisti ante tempus etc.:"Magis suspicari quam nosse credendi sunt" ». Praeterea, cognoverunt eum in poena praesenti vel in futuro eis determinata.

^J ¶Codd. : Som274 (sine lem. nec autor.) Rusch | suspicati Rusch ] suspicari Som274

^marg.| AMBROSIUS. Iesu fili Dei tantum eis innotuit quantum voluit, tantum voluit quantum oportuit, non sicut angelis, per hoc quod est"vita et lux"^ak, sed eis terrendis per quedam virtutis effecta. Potentiam eius timent ad penam, sed non noverunt divini consilii dispensationem: «Si enim cognovissent numquam Dominum glorie crucifixissent»^al.^K

^ak Io. 1, 14.

^al 1Cor. 2, 8.

^K ¶Codd. : sine autor. Som274 ; cum autor.: Cas238 Rusch | suspicari Som274 ] suspicati Rusch

^marg.| Credebant demones aliquando illum Dei filium esse, videntes signa. Iterum propter nimiam infirmitatem quam videbant in eo, non credebant. ^L

^L ¶Codd. : Rusch ; om. Som274

Venisti⁴⁵ huc ante tempus

⁴⁵ Venisti Ω^J Ω^P Li446 Rusch Weber ] Venistis Li446@

^marg.| ANTE TEMPUS. Sciebant enim sibi futuram in Dei iudicio damnationem. Verba demonum diverse relata nihil habent scrupuli, cum ad unam sententiam redigi vel omnia possunt dicta intelligi. Nec quod hic pluraliter apud alios singulariter quia et ibi dicitur quod ‘legio’ nominatur, quia multa sunt demonia^am. Marcus^an dicit porcos ire⁴⁶ circa montem, Lucas^ao in monte fuisse quia, de tanto grege, alii in monte alii circa⁴⁷ montem erant. Fuerunt enim duo millia, ut Marcus ait^ap.^M

^am Cf. Lc. 8, 30.

^an Cf. Mc. 5, 11.

^ao Cf. Lc. 8, 32.

^ap Cf. Mc. 5, 13.

^M ¶Codd. : Som274 Rusch

⁴⁶ ire] om. Som274

⁴⁷ circa] om. Som274

torquere nos?

^marg.| TORQUERE NOS. Presentia Christi tortura est eis. Vel torquentur dum de corporibus eiciuntur in quorum tortura delectabantur, sicut presentia Dei refectio angelorum.^N

^N ¶Codd. : Rusch ; om. Som274

Numérotation du verset Mt. 8,30

Erat autem non longe ab illis⁴⁸ grex porcorum multorum

⁴⁸ illis Ω^J Ω^P Rusch Weber ] eis Li446@

^interl.| significat irrationales et immundos homines^O

^O ¶Codd. : Som274 Rusch | irrationales Rusch ] irrationabiles Som274

pascens.

^interl.| in monte superbie^P

^P ¶Codd. : Som274 Rusch

Numérotation du verset Mt. 8,31

Demones autem rogabant eum dicentes: Si eicis nos hinc⁴⁹

⁴⁹ hinc Ω^S Li446 Rusch Weber] om. Som274 Ω^J Ω^P Li446@

^interl.| de electis ^Q

^Q ¶Codd. : Som274 Rusch

mitte nos in gregem porcorum.

^interl.| in eos dominari, sive qui in immunditia permanserunt^R

^R ¶Codd. : Som274 Rusch | sive] corr. , sine sic codd . | permanserunt Som274 ] corr. , permanserint Rusch

^marg.| MITTE NOS. Nota multominus eos sua potestate nocere hominibus {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 937vb ; facsim., p. 34b} qui nec pecoribus possunt. ^S

^S ¶Codd. : Som274 (sine lem.) Rusch

^marg.| Nisi quis more porci vixerit, diabolus in eum potestatem non accipit, nisi forte ad probandum.^T

^T ¶Codd. : Som274 Rusch | eum] eo Som274

Numérotation du verset Mt. 8,32

Et ait illis: Ite.

^interl.| permittit ut fit occasio salutis hominum per interfectionem porcorum ^U

^U ¶Codd. : Som274 Rusch | permittit] + illis Som274

At illi exeuntes abierunt in porcos. Et ecce magno impetu⁵⁰ abiit totus grex per⁵¹ preceps

⁵⁰ magno impetu Cor3 (Glosa anti #) Ω^J Li446 Li446@ Rusch ] inv. Ω^P, impetu Ω^J² (rubr. subl.) Weber ,

⁵¹ per Ω^J Ω^P Rusch Weber] om. Li446 Li446@

^interl.| id est valde^V

^V ¶Codd. : Rusch ; om. Som274

^marg.| ET ECCE etc. Dignior homo bestiis, cum propter salutem duorum hominum, duo millia porcorum perierunt^aq.^W

^aq Cf. Mc. 5, 13: « Et concessit eis statim Iesus. Et exeuntes spiritus immundi introierunt in porcos: et magno impetu grex precipitatus est in mare ad duo millia, et suffocati sunt in mari ».

^W ¶Codd. : Som274 (sine lem.) Rusch

^marg.| Liberato populo gentium, increduli agunt malos ritus in abditis, ceca et profunda curiositate submersi.^X

^X ¶Codd. : Som274 (interl.) Rusch

in mare et mortui sunt in aquis.

Numérotation du verset Mt. 8,33

Pastores autem

^marg.| PASTORES AUTEM. Quia etiam quidam principes impiorum etsi fugiunt fidem, Christi tamen potentiam eius mirando nuntiare non cessant.^Y

^Y ¶Codd. : Som274 (sine lem.) Rusch | Christi tamen] inv. Som274 | eius] om. Som274

fugerunt et venientes in civitatem nuntiaverunt hec⁵² omnia et {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 937vb ; facsim., p. 34b} de his qui demonia habuerant.

⁵² hec Ω^J* Ω^S Rusch ] om. Ω^J² ( exp. ) Ω^P Li446@ Weber

Numérotation du verset Mt. 8,34

Et ecce tota civitas exiit obviam

^marg.| EXIIT OBVIAM. BEDA. Prodeuntes significant quosdam consuetudine ligatos, mirari quidem et venerari legem Christi, sed nolle pati. Unde transire rogant.^Z

^Z ¶Codd. : Som274 (sine lem. nec auct.) Rusch

^marg.| ‘Et invenerunt hominem - ut Lucas ait - vestitum et sana mente sedere ad pedes Iesu’^ar.^AA

^ar Cf. Lc. 8, 35: « Exierunt autem videre quod factum est, et venerunt ad Iesum, et invenerunt hominem sedentem, a quo demonia exierant, vestitum ac sana mente, ad pedes eius, et timuerunt ».

^AA ¶Codd. : Som274 (interl.) Rusch | h. - ut L. ait] inv. Som274

Iesu et, viso eo, rogabant eum⁵³

⁵³ eum Li446 Rusch ] om. Ω^J Ω^P Li446@ Weber

^marg.| ROGABANT EUM. Rogant eum non de superbia sed de humilitate, iudicantes se indignos ut Petrus fecit^as et vidua de Elia^at.^AB

^as Cf. Lc. 5, 8: « Quod cum videret Simon Petrus, procidit ad genua Iesu, dicens: Exi a me, quia homo peccator sum, Domine ».

^at Cf. 3Rg. (1Rg.) 17, 18-24: « Dixit ergo ad Eliam: Quid mihi et tibi, vir Dei? ingressus es ad me, ut rememorarentur iniquitates mee, et interficeres filium meum? Et ait ad eam Elias: Da mihi filium tuum. Tulitque eum de sinu eius, et portavit in cenaculum ubi ipse manebat, et posuit super lectulum suum. Et clamavit ad Dominum, et dixit: Domine Deus meus, etiam ne viduam apud quam ego utcumque sustentor, afflixisti ut interficeres filium eius? Et expandit se, atque mensus est super puerum tribus vicibus, et clamavit ad Dominum, et ait: Domine Deus meus, revertatur, obsecro, anima pueri huius in viscera eius. Et exaudivit Dominus vocem Elie: et reversa est anima pueri intra eum, et revixit. Tulitque Elias puerum, et deposuit eum de cenaculo in inferiorem domum, et tradidit matri sue, et ait illi: En vivit filius tuus. Dixitque mulier ad Eliam: Nunc in isto cognovi quoniam vir Dei es tu, et verbum Domini in ore tuo verum est ».

^AB ¶Codd. : Som274 (interl. sine lem.) Rusch | Rogant eum] om. Som274 | sed Som274 ] l<ic>et cacogr. Rusch

^marg.| Timebant ne destrueret eos presentia sanctitatis eius et propter peccata sua, sicut destruxerat porcos.^AC

^AC ¶Codd. : Rusch ; om. Som274

ut transiret a finibus eorum.

Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Mt. Capitulum 8), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 06/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=55&chapitre=55_8)

Signaler un complément d'information

Notes :

<55. - Matthei evangelium>

Capitulum 8

<55. - Matthei evangelium>

Capitulum 8