Nicolaus de Lyra

Capitulum 32

Numérotation du verset 2Par. 32,1 

Post que et huiuscemodi veritatem venit Sennacherib rex Assyriorum, et ingressus Iudam obsedit civitates munitas, volens eas capere.
Numérotation du verset 2Par. 32,2 

Quod cum audisset1 Ezechias venisse scilicet Sennacherib, et totum belli impetum verti contra Hierusalem,
1 audisset] vidisset Weber
Numérotation du verset 2Par. 32,3 

inito cum principibus consilio virisque fortissimis, ut obturarent capita fontium que erant extra urbem, et hoc omnium decernente sententia,
Numérotation du verset 2Par. 32,4 

congregavit plurimam multitudinem, et obturaverunt cunctos fontes, et rivum qui fluebat in medio terre dicentes : Ne veniant reges Assyriorum et inveniant aquarum abundantiam.
Numérotation du verset 2Par. 32,5 

Edificavit quoque agens industrie omnem murum qui fuerat dissipatus, et extruxit turres desuper et forinsecus alterum murum. Instauravitque Mello in civitate David et fecit universi generis armaturam et clipeos.
Numérotation du verset 2Par. 32,6 

Constituitque principes bellatorum in exercitu, et convocavit omnes2 in platea porte civitatis ac locutus est ad cor eorum dicens :
2 omnes] universos Weber
Numérotation du verset 2Par. 32,7 

Viriliter agite et confortamini. Nolite timere, nec paveatis regem Assyriorum et universam multitudinem que est cum eo. Multo enim plures nobiscum sunt quam cum illo.
Numérotation du verset 2Par. 32,8 

Cum illo est brachium carneum nobiscum Dominus Deus noster, qui auxiliator est noster, pugnatque pro nobis. Confortatusque est populus
huiuscemodi verbis Ezechie regis Iuda.
Numérotation du verset 2Par. 32,9 

Que postquam gesta sunt, misit Sennacherib rex Assyriorum servos suos Hierusalem. Ipse enim cum universo exercitu obsidebat Lachis, ad Ezechiam regem Iuda, et ad omnem populum qui erat in urbe dicens :
Numérotation du verset 2Par. 32,10 

Hec dicit Sennacherib rex Assyriorum : In quo habentes fiduciam sedetis obsessi in Hierusalem ?
Numérotation du verset 2Par. 32,11 

Num Ezechias decipit vos ut tradat morti in fame et siti ? Affirmans quod Dominus Deus vester liberet vos de manu regis Assyriorum ?
Numérotation du verset 2Par. 32,12 

Numquid non iste est Ezechias qui destruxit excelsa illius et altaria, et precepit Iude et Hierusalem dicens : Coram altari uno adorabitis et in ipso comburetis incensum ?
Numérotation du verset 2Par. 32,13 

An ignoratis que ego fecerim et patres mei cunctis terrarum populis ? Numquid prevaluerunt dii gentium omniumque terrarum liberare regionem suam de manu mea ?
Numérotation du verset 2Par. 32,14 

Quis est de universis gentium diis3 quas vastaverunt patres mei, qui potuerit eruere populum suum de manu mea ut possit etiam Deus vester eruere vos de hac manu ?
3 gentium diis] inv. Weber
Numérotation du verset 2Par. 32,15 

Non vos ergo decipiat Ezechias, nec vana persuasione deludat, neque credatis ei si enim nullus potuit deus cunctarum gentium atque regionum4 liberare populum suum de manu mea et de manu patrum meorum, consequenter nec Deus vester poterit eruere vos de hac manu,
4 regionum] regnorum Weber
Numérotation du verset 2Par. 32,16 

sed et alia multa locuti sunt servi eius contra Dominum Deum, et contra Ezechiam servum eius,
Numérotation du verset 2Par. 32,17 

epistolas quoque scripsit plenas blasphemie in Dominum Deum Israel et locutus est adversus eum. Sicut dii gentium ceterarum non potuerunt liberare populos suos de manu mea, sic et Deus Ezechie eruere non poterit populum suum de manu ista.
Numérotation du verset 2Par. 32,18 

Insuper et clamore magno lingua iudaica contra populum qui sedebat in muris Hierusalem personabat ut terreret eos et caperet civitatem.
Numérotation du verset 2Par. 32,19 

Locutusque est contra Deum Israel5 sicut adversum deos populorum terre opera manuum hominum.
5 Israel] Hierusalem Weber
Numérotation du verset 2Par. 32,20 

Oraverunt igitur Ezechias rex et Isaias filius Amos prophetes adversum hanc blasphemiam ac vociferati sunt usque in celum.
Numérotation du verset 2Par. 32,21 

Et misit Dominus angelum
qui percussit omnem virum robustum et bellatorem et principem exercitus regis Assyriorum. Reversusque est cum ignominia in terram suam. Cumque ingressus esset domum dei sui, filii qui exierant6 de utero eius interfecerunt eum gladio.
6 exierant] egressi fuerant Weber
Numérotation du verset 2Par. 32,22 

Salvavitque Dominus Ezechiam et habitatores Hierusalem de manu Sennacherib regis Assyriorum et de manu omnium et prestitit ei quietem per circuitum.
Numérotation du verset 2Par. 32,23 

Multi etiam deferebant hostias et sacrificia Domino Hierusalem et munera Ezechie regi Iuda, qui exaltatus est post hec coram cunctis gentibus.
Numérotation du verset 2Par. 32,24 

In diebus illis egrotavit Ezechias
usque ad mortem et oravit Dominum. Exaudivitque eum et dedit ei signum,
Numérotation du verset 2Par. 32,25 

sed non iuxta beneficia que acceperat retribuit, quia elevatum est cor eius et facta est contra eum ira et contra Iudam et7 Hierusalem.
7 et] ac Weber
Numérotation du verset 2Par. 32,26 

Humiliatusque est postea eo quod exaltatum fuisset cor eius, tam ipse quam habitatores Hierusalem, et idcirco non venit super eos ira Domini in diebus Ezechie.
Numérotation du verset 2Par. 32,27 

Fuit autem Ezechias dives et inclitus valde et thesauros sibi plurimos congregavit argenti auri et lapidis pretiosi, aromatum et armorum universi generis et vasorum magni pretii,
Numérotation du verset 2Par. 32,28 

apothecas quoque frumenti vini et olei et presepia omnium iumentorum caulasque pecoribus
Numérotation du verset 2Par. 32,29 

et urbes sex8 exedificavit. Habebat quippe greges ovium et armentorum innumerabiles, eo quod dedisset ei Dominus substantiam multam nimis.
8 sex] om. Weber
Numérotation du verset 2Par. 32,30 

Ipse est Ezechias qui obturavit superiorem fontem aquarum Gion, et avertit eas subter ad occidentem urbis David. In omnibus operibus suis fecit prospere quecumque9 voluit.
9 quecumque] que Weber
Numérotation du verset 2Par. 32,31 

Attamen in legatione principum Babylonis qui missi fuerant ad eum, ut interrogarent de portento quod acciderat super terram,
dereliquit eum Dominus10 ut temptaretur et nota fierent
10 Dominus ΩD Rusch ] Deus Weber
omnia que erant in corde eius.
Numérotation du verset 2Par. 32,32 

Reliqua autem sermonum Ezechie et misericordiarum eius scripta sunt in visione Isaiea filii Amos prophete et in libro Regumb Iuda et Israel.
0 Cf. Is. 38, 1-22.
0 Cf. 4Rg. (2Rg.) 20, 20-21
Numérotation du verset 2Par. 32,33 

11Dormivitque Ezechias cum patribus suis, et sepelierunt eum supra sepulcra filiorum David,
11 Hic incipit capitulum 33 ΩD
et celebravit eius exequias universus Iuda et omnes habitatores Hierusalem. Regnavitque Manasses filius eius pro eo.

Capitulum 32

Numérotation du verset 2Par. 32,ad litteram 
marg.| marg.| {1247} Post que. ultimo sub Ezechia describitur restauratio regalis imperii primo per adversarii terribilem deiectionem. secundo, per ipsius Ezechie mirabilem sanationem, ibi : In diebus illis. Circa primum primo describitur circa Ezechiam providentia in humanis : secundo confidentia de divinis, ibi : Et convocavit universos. tertio pestilentia in eius adversariis, ibi : Que postquam gesta sunt. Sciendum autem, quod circa istam historiam aliqua hic omittuntur que plenius dicta sunt 4Rg. 18. et 19. Circam primam igitur partem dicitur sic :
marg.| .1. Post que et huiuscemodi veritatem scilicet vite ipsius Ezechie in idololatrie destructione, et cultus divini restauratione.
marg.| .2. Venit Sennacherib rex Assyriorum. Ex quo patet quod aliquando iusti tribulantur {1248}in hac vita, ut habeant patientie meritum : et alii exemplum.
marg.| .3. Quod cum vidisset. Hic omittitur quod. 4Rg. 18. suppletur, scilicet quod Ezechias merito timens destructionem Ierusalem propter pecca a Achaz patris sui, aurum et argentum misit Sennacherib regi Assyriorum sub pacto iuramento firmato, quod recederet de regno Iude, et dimitteret illud in pace. Sed fracto federe, retenta pecunia venit postea ad destruendum Ierusalem si posset : et tunc Ezechias disposuit se ad resistendum, et hoc est quod dicitur. Quod cum vidisset Ezechias scilicet fractionem iuramenti predicti.
marg.| .4. In ito cum principibus consilio. quia homo in periculo positus non debet omittere ea que sunt agenda secundum humanam providentiam ad sui liberationem : aliter tentaret Deum.
marg.| .5. Et obturaverunt cunctos fontes. ad hoc quod exercitus veniens ad obsidendum civitatem pateretur aque penuriam : et sic recedere cogeretur.
Numérotation du verset 2Par. 32,ad litteram 
marg.| marg.| {1249} .1. Et rivum. Qui fluebat de Ierusalem.
marg.| .2. In medio terre. hoc est extra urbem, ita quod cursum illius rivi sic disposuerunt, quod partim retinebatur iuxta urbem per modum lacus, et quod ibi capi non poterat, terram reintraret per aliam viam, ita quod exercitus obsidens civitatem haberet inde aliquam subuentionem.
marg.| .3. Edificavit quoque. id est providit.
marg.| .4. Omnem. Ita quod nihil omitteret de contingentibus ad sui defensionem.
marg.| .5. Et fecit scilicet ad invadendum adversarios et sustinendum inuasiones eorum.
marg.| .6. Et convocavit. Hic consequenter describitur eius confidentia de divinis, quia quando homo in periculis positus nihil omittit de his que possunt fieri per providentiam humanam, secure potest confidere de Deo in residuo, et hoc est quod dicitur. Et convocavit. Ut omnes possent eum audire.
marg.| .7. Ac locutus. Efficaciter movens eos ad bonum.
marg.| .8. Nolite timere. Cuius causa subditur :
marg.| .9. Multo enim. id est virtus divina et angelorum ipsius, quorum fortitudo prevalet omni virtuti humane, unde infra dicitur quod angelus Domini percussit omnem virum robustum et bellatorem exercitus regis Assyriorum.
marg.| .10. Que postquam. Hic consequenter describitur pestilentia in adversariis. Circa quam primo ponitur Sennacherib blasphemia, secundo Dei vindicta, ibi : Oraverunt autem. Circa primum dicitur. Que postquam. id est post munitionem Ezechie ad resistendum.
marg.| marg.| {1250} .11. Misit Sennacherib scilicet Rabsacen et quosdam alios cum exercitu, ut terrerent Ezechiam et populum eius verbis et factis, ut habetur plenius 4Rg. cap. 18.
marg.| .12. In quo habentes fiduciam quasi d<icat> in nullo, quia non in virtute humana, et hoc notatur cum dicitur.
marg.| .13. Sedetis obsessi. quasi dicat, si haberetis virtutem resistendi, exiretis ad prelium, similiter nec in divina, et hoc notatur cum dicitur.
marg.| .14. Num Ezechias decepit vos. quasi dicat, sic.
marg.| .15. Affirmans. Et ad hoc improbandum inducit duplicem rationem. Prima est, quod Ezechias destruxit omnia altaria, in quibus populus offerebat Domino excepto altari, quod erat in templo, et ex hoc arguit quod magis meruerat Dei offensam quam misericordiam, et hec ratio tangitur, cum dicitur.
marg.| .16. Numquid non iste, etc. Sed hec ratio concludit falsum, quia illa altaria non fuerunt licita post templi edificationem, sicut frequenter dictum est supra Secunda ratio est, quia dii aliarum gentium cum tamen essent multi, non poterant eas liberare de manibus regum Assyriorum, ergo nec Deus Israel, cum sit unicus, poterit liberare populum suum de manu mea, et hec ratio diffuse tangitur. cum dicitur.
marg.| .17. An ignoratis. Et patet littera. Sed hec ratio non valet, quia illi erant dii falsi, et nullius potentie, Deus autem Israel verus Deus est, unicus et omnipotens.
marg.| .18. Epistolas. Istud non fuit tunc factum sed post recessum Rabsacis, cum rex Assyriorum audisset per nuntium, quod rex Ethiopum invadebat terram {1251}suam, et sic fuit compulsus recedere de terra Israel ad bellandum contra ipsum, et tunc misit litteras comminatorias Ezechie, quod debellato rege Ethiopum rediret ad expugnandum Ierusalem. Sed hoc interponitur inter verba Rabsacis quasi chronice loquendo. Consequenter revertitur scriptura ad verba Rabsacis, cum dicitur.
Numérotation du verset 2Par. 32,ad litteram 
marg.| .1. In super. Et ista verba plenius continentur 4Rg. 18. f. et g. Ex hoc autem loco dicitur communiter, quod iste Rabsaces erat apostata a fide conversus ad Gentilitatem. Et dicunt aliqui, quod fuit filius Isaie.
marg.| .2. Oraverunt. Posita blasphemia Sennacherib verbis et scriptis, hic consequenter describitur Dei vindicta ad preces Ezechie et Isaie, que plenius habentur 3Rg. 19. et similiter exercitus Sennacherib percussio, et ista fuerunt ibi diffuse exposita excepto quod sequitur :
marg.| .3. Reversusque est cum ignominiam etc. cum paucis fugiendo. Aliqui autem exponunt : quod angelus percussit exercitum Sennacherib, rasit caput et barbam ipsius Sennacherib, secundum quod habetur Is. 7.d. In illa die radet dominus in rege Assyriorum caput, et barbam, quod erat valde ignominiosum in terra illa, et adhuc est. Sciendum etiam, quod illa percussio Sennacherib et sui exercitus fuit per duos annos, postquam recesserat de terra Israel, mittens epistolas comminatorias Ezechie, ut dictum fuit plenius 3Rg. 19. Cetera patent in littera.
marg.| marg.| {1252} .4. In diebus illis. Hic consequenter describitur ipsius Ezechie mirabilis sanatio, cuius modus plenius habetur 4Rg. 20. et ex dictis ibidem patet littera exceptis paucis, que sequuntur.
marg.| .5. Sed non iuxta beneficia scilicet Domino.
marg.| .6. Quia elevatum. istam sanationem pro magna parte suis meritis attribuens. Superbivit etiam de hoc, quod rex Babylonis misit sibi litteras et munera, et ex illa elatione ostendit eis omnes divitias suas, thesauros, et secreta ad sui iactantiam.
marg.| .7. Et facta est contra eum ira scilicet Domini propter predicta.
marg.| .8. Humiliatus, etc. ad arguitionem Isaie prophete, ut habetur 4Rg. 20.f. et Is. 38. et 39.
marg.| .9. Et idcirco. sed dilata fuit usque ad tempus Sedecie.
marg.| .10. Fuit autem Ezechias dives. divitiis artificialibus, et naturalibus, et aliis ad magnificentiam regiam pertinentibus et patet littera usque ibi :
marg.| .11. Ipse est etc. Gihon nomen fontis, ex quo fluebat rivus extra civitatem, cuius cursum impedivit Ezechias propter regem Assyriorum, ut predictum est supra circa principium huius c.
marg.| .12. Attamen in legatione etc.  ut interrogarent de portento id est de signo sibi dato de retrocessione solis, ut habetur 4Rg. 20.
marg.| .13. Dereliquit eum, etc. non preservando eum ab elatione, ut dictum est supra Sequitur :
Numérotation du verset 2Par. 32,ad litteram 
marg.| marg.| {1253} .1. Et sepelierunt super sepulchra filiorum David, et celebravit {1254}exequias, etc. id est in loco solenniori et celebriori propter bona, que fecerat, licet in aliquibus deliquisset.
Numérotation du verset 2Par. 32,moraliter 
marg.| .1. Post que et huiuscemodi veritatem. Sicut per Ezechiam superius significatus est Christus : ita per ipsum hic significari potest eius vicarius s. bonus prelatus, qui contra demonem, contra se ac populum suum venientem obturat fontes id est meatus aquarum, {1248}per quos significantur origines peccatorum : que dicuntur figuraliter aque amarissime, in quibus sunt maledicta congesta Nume. 5. et istas aquas sitiunt et desiderant Assyrii, per quos significantur demones, Ierusalem allegoricam id est fidelium ecclesiam impugnare querentes. Et de quolibet eorum dici potest illud Iob. 15.b. Bibit quasi aquas iniquitatem.
Numérotation du verset 2Par. 32,moraliter 
marg.| marg.| {1249} .3. Edificavit, etc. Quia bonus prelatus non solum studet peccatorum origines obturare, sed etiam muros virtutum cardinalium reparare.
marg.| † Et extruxit turres. Per quas intelliguntur theologie virtutes cardinalibus supereminentes.
marg.| † Et forinsecus alterum. Per quem intelligitur clausura honestatis ad proximum.
marg.| .5. Et fecit. Omnis autem armatura vel ad sustinendum vel ad invadendum. Ad sustinendum autem armat exercitium patientie. Ad {1250}invadendum autem inimicum armat studium ferventis orationis, et predicationis sane.
marg.| .7. Ac locutus, etc. Armando sermonibus bonis populum suum exemplo Iude Machabei, de quo dicitur 2, Machab. 15.b. Armavit singulos, non haste et clypei munitione, sed sermonibus optimis. ideo sequitur :
marg.| † Confortatusque est populus huiusmodi verbis Ezechie regis Iuda, etc.
marg.| † Ipse. Etiam Ezechias et Esaias propheta pugnaverunt contra Sennacherib orationibus devotis, sicut dicitur infra.
Numérotation du verset 2Par. 32,moraliter 
marg.| marg.| {1251} .2. Oraverunt autem. Et sic exercitus Sennacherib ab angelo Domini fuit percussus, sicut subditur :
marg.| † Et misit dominus. Per quod significatur quod orationibus devotis {1252}boni prelati qui per Ezechiam, et boni religiosi qui per Esaiam, significantur, demonum exercitus debellantur.
marg.| .4. In diebus illis egrotavit etc. Require expositionem mysticam huius quarti Regum vigesimo capite.
Numérotation du verset 2Par. 32,moraliter 
marg.| marg.| { 1253 }† Regnavitque scilicet Ezechie. Per Manassem qui oblivio interpretatur, filius{1254}prodigus sue virtutis et fame significatur, qui bone doctrine patris sui carnalis vel spiritualis oblitus, ad mala convertitur, ideo subditur :
Numérotation du verset 2Par. 32,additio 
prol.| {1253}In capitulo 32. ubi dicitur in postilla Ex hoc autem loco dicitur, etc. Ex hoc autem quod Rabsaces loquebatur lingua iudaica, non habetur quod fuisset apostata a fide Iudeorum. Multi enim loquuntur lingua Saracenica, qui non sunt Saraceni, etc. Iste enim Rabsaces Syriacam linguam {1254}sciebat, unde ei dicebatur a nuntiis Ezechie, ut eisdem loqueretur Syriace, unde nullum fundamentum habetur in littera ad hoc, quod Rabsaces fuisset apostata a fide Hebreorum, et multo minus quod fuisset filius Isaie, et ideo talia secundum sententiam Aug. eadem facilitate contemnuntur, qua approbantur.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (2Par. 32), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 15/01/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=17&chapitre=17_32)
Signaler un complément d'information

Notes :