Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Glossa ordinaria

Biblia communis

Capitulum 12

Numérotation du verset Mc. 12,1

Et cepit illis in parabolis¹ loqui. Vineam

¹ parabolis Cor1 ] parabolice Cor1 ( vel ) Ω^S

pastinavit

homo

et circumdedit² sepem

² circumdedit Ω^S Ω^L Rusch Weber ] + ei Li447@

et fodit lacum

et edificavit turrim³

³ turrim ] turrem Ω^JΩ^L Ω^S

et locavit eam agricolis

et peregre profectus est.

Numérotation du verset Mc. 12,2

Et misit ad agricolas in tempore

servum

ut ab agricolis acciperet⁴ de fructu vinee.

⁴ ab agricolis – acciperet] inv. Ω^S

Numérotation du verset Mc. 12,3

Qui apprehensum eum ceciderunt et dimiserunt⁵ vacuum.

⁵ dimiserunt] + eum Ω^S

Numérotation du verset Mc. 12,4

Et iterum misit ad illos alium servum⁶ et illum in capite vulneraverunt et contumeliis affecerunt.

⁶ ad illos - alium servum Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Weber ] inv. Rusch

Numérotation du verset Mc. 12,5

Et rursum alium misit et⁷ illum occiderunt. Et plures alios quosdam cedentes, alios vero occidentes.

⁷ et Ω^J Ω^L Li447 Ω^S Rusch Weber ] ad Li447@

Numérotation du verset Mc. 12,6

Adhuc ergo⁸ unum habens⁹ filium carissimum

⁸ ergo CorS2 Ω^L Ω^L Li447 Ω^S Weber ] om. Li447@ , vero Rusch |

⁹ unum habens Ω^S Rusch Weber ] inv. Wordsworth (D) Ω^L |

et illum misit ad eos¹⁰ novissimum dicens:

¹⁰ eos] illos Ω^S

Quia verebuntur¹¹ filium meum.

¹¹ verebuntur CorS2 Li447 Ω^S Rusch ] forte praem. Li447@ Ω^S, reverebuntur Ω^L Weber

Numérotation du verset Mc. 12,7

Coloni autem dixerunt ad invicem: Hic est¹² heres.¹³ Venite¹⁴, occidamus eum et nostra erit hereditas.

¹² est Li447 Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber] om. Li447@ |

¹³ Hic est heres Ω^S Rusch Weber ] om. |

¹⁴ Venite Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] + et Ω^J |

Numérotation du verset Mc. 12,8

Et apprehendentes eum occiderunt et eiecerunt¹⁵

¹⁵ eiecerunt CorS2 Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] + eum CorS2 ( alia correctione apponunt EUM ) Ω^J

extra vineam¹⁶.

¹⁶ occiderunt et eiecerunt – extra vineam Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber ] inv. Ω^S

Numérotation du verset Mc. 12,9

Quid ergo¹⁷ faciet dominus vinee? Veniet et perdet colonos¹⁸ et dabit vineam aliis.

¹⁷ ergo] igitur Ω^S |

¹⁸ colonos Ω^L Ω^S Rusch Weber ] colones Li447@ |

Numérotation du verset Mc. 12,10

Nec Scripturam^a hanc legistis:

⁰ Ps. 117, 22-23.

Lapidem

quem reprobaverunt edificantes

hic factus est in caput anguli.

Numérotation du verset Mc. 12,11

A Domino factum est istud et est mirabile in oculis nostris?

Numérotation du verset Mc. 12,12

Et querebant¹⁹ eum tenere

¹⁹ querebant Ω^J Ω^L Li447@ Ω^S Weber ] querentes Rusch

et timuerunt turbam.

Cognoverunt enim quoniam ad eos²⁰

²⁰ eos Ω^J Ω^L Li447@ Ω^S Weber ] illos Rusch (hapax )

parabolam hanc²¹ dixerit²².

²¹ parabolam hanc Ω^S] inv. Sarum |

²² direxit Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] dixisset Sarum Wordsworth (K V Z² ) Cor2 (moderni) |

Et relicto eo²³ abierunt.

²³ eo Ω^J Ω^L Li447@ Ω^S Ed1455 Weber ] illo Rusch

Numérotation du verset Mc. 12,13

Et mittunt ad eum quosdam ex Phariseis et Herodianis

ut eum caperent in verbo.

Numérotation du verset Mc. 12,14

Qui venientes dicunt ei:

Magister, scimus quia verax es

et non curas quemquam nec²⁴ enim vides in²⁵ faciem hominum sed in veritate viam Dei doces. Licet dari tributum²⁶

²⁴ nec] neque Ω^S |

²⁵ in Ω^J Ω^LLi447 Ω^S Rusch Weber Rusch Weber] om. Li447@ |

²⁶ dari tributum Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] inv. Wordsworth (B To22) Li447 Li447@ |

Cesari an non dabimus?

Numérotation du verset Mc. 12,15

Qui sciens versutiam²⁷ eorum²⁸

²⁷ versutiam Ω^L Ω^L Li447@ Ω^S Weber ] versutias Ω^J Rusch |

²⁸ eorum Ω^J Ω^S Rusch Weber ] illorum Li447 Li447@ |

ait illis: Quid me temptatis? Afferte mihi denarium ut videam.

Numérotation du verset Mc. 12,16

At illi obtulerunt ei²⁹. Et ait illis: Cuius est imago hec et inscriptio? Dicunt ei³⁰: Cesaris.

²⁹ obtulerunt ei Wordsworth (L) Ω^S Rusch ] attulerunt Amiatinus Wordworth (G H M T: Bentley Y P9389) Θ Li447 Li447@ Weber , attulerunt ei Cava Kells Wordsworth (B D I K O P9389^marg. R To22 V X Z) Weber (Z P D) Φ Ω^J Ω^L Clementina |

³⁰ ei Cava Weber (M) Li447 Ω^S Rusch Clementina ] illi Ω^J Ω^L Li447@ Weber |

Numérotation du verset Mc. 12,17

Respondens autem Iesus ait³¹ illis: Reddite ergo³² que sunt Cesaris

³¹ ait Ω^L Ω^S Rusch ] dixit Ω^J Li447 Li447@ Weber |

³² ergo Li447@ Ω^S Rusch ] igitur Ω^J Ω^L Li447 Weber |

Cesari,

et que sunt Dei

Deo.

Et mirabantur³³

³³ mirabantur Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] + omnes Ω^S ( hapax)

super eo.

Numérotation du verset Mc. 12,18

Et venerunt³⁴ ad eum Sadducei qui dicunt³⁵ resurrectionem non esse.

³⁴ venerunt] veniunt Ω^S |

³⁵ dicunt Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] credunt Li447 Li447@ |

Et interrogabant eum dicentes:

Numérotation du verset Mc. 12,19

Magister, Moyses^b scripsit nobis³⁶ ut si cuius frater mortuus fuerit et dimiserit uxorem et filios non reliquerit³⁷, accipiat frater eius uxorem ipsius et resuscitet³⁸ semen fratri suo.

⁰ Cf. Dt. 25, 5.

³⁶ scripsit nobis Ω^J Ω^S Rusch ] inv. Ω^L Li447@ Weber . |

³⁷ filios - non reliquerit Ω^J (relinquerint) Ω^L Ω^S Rusch Weber ] inv. Li447@ |

³⁸ resuscitet Li447@ Ω^S Rusch Weber ] suscitet Ω^J |

Numérotation du verset Mc. 12,20

Septem ergo fratres fuerunt³⁹.

³⁹ fuerunt Kells Ω^JΩ^S ] erant Cor3 (al.) Ω^L Li447@ Rusch Weber

Et primus accepit uxorem et mortuus est non relicto semine.

Numérotation du verset Mc. 12,21

Et secundus accepit eam et

mortuus est. Et⁴⁰ nec iste reliquit semen. Et tertius similiter.

⁴⁰ Et Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber] om. Li447@

Numérotation du verset Mc. 12,22

Et⁴¹ acceperunt eam similiter septem et non reliquerunt semen. Novissima omnium defuncta⁴² est et mulier.

⁴¹ Et Rusch Weber etc. ] om. Amiatinus Weber (N M D) |

⁴² defuncta Ω^J Ω^L Rusch Weber ] mortua Li447@ Ω^S |

Numérotation du verset Mc. 12,23

In resurrectione ergo, cum resurrexerint, cuius de his erit uxor? Septem enim habuerunt eam uxorem⁴³.

⁴³ uxorem Ω^J Ω^S Clementina Weber ] om. Ω^L Li447@ Rusch

Numérotation du verset Mc. 12,24

Et respondens Iesus ait illis: Nonne⁴⁴ ideo erratis

⁴⁴ nonne Cava Kells Wordsworth (B D H² Θ I J K L To22 O T V X Z) Sarum Weber (Z P) Φ Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Clementina ] non Amiatinus Wordsworth (P9389 G H M R Y) Sarum Weber

nescientes⁴⁵ Scripturas neque

⁴⁵ nescientes Kells Wordsworth (L) Sarum Ω^J Ω^S] non scientes Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber

virtutem Dei?

Numérotation du verset Mc. 12,25

Cum enim a mortuis resurrexerint neque nubent neque nubentur

sed erunt⁴⁶ sicut⁴⁷ angeli Dei⁴⁸ in celis.

⁴⁶ erunt CorS2 Ω^J Ω^S] sunt CorS2 (al.) Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber |

⁴⁷ sicut Ω^J Li447 Li447@ Rusch Weber ] quasi Ω^S |

⁴⁸ Dei Li447 Li447@ Ω^S Rusch ] om. Ω^L Ω^J Weber |

Numérotation du verset Mc. 12,26

De mortuis autem quod resurgant⁴⁹ non legistis in libro Moysi^c super rubum

⁰ Cf. Ex. 3, 6.

⁴⁹ resurgant Ω^JΩ^L Li447@ Rusch Weber ] resurgunt Wordsworth P9389² Ω^S

quomodo illi dixerit⁵⁰ Deus inquiens⁵¹: Ego sum Deus Abraham et⁵² Deus Isaac et Deus Iacob?

⁵⁰ illi dixerit Ω^S Rusch ] inv. Ω^L Li447@ Weber , dixerit ei Ω^J, dix. ei Li447 |

⁵¹ inquiens Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber ] dicens Ω^S |

⁵² et Ω^L Li447@ Ω^S Rusch Weber] om. Li447 Ω^J |

Numérotation du verset Mc. 12,27

Non est Deus⁵³ mortuorum sed vivorum⁵⁴.

⁵³ non est - Deus Cor1 Ω^J Ω^L Ω^S Li447 Li447@ Weber ] inv. Rusch |

⁵⁴ vivorum Cor1 Li447 Li447@ Rusch Weber ] Deus viventium Kells Ω^S |

Vos ergo multum erratis.

Numérotation du verset Mc. 12,28

Et accessit unus de scribis qui audierat illos conquirentes et videns quoniam bene illis⁵⁵ responderit⁵⁶ interrogavit eum⁵⁷

⁵⁵ bene illis] inv. Ω^S |

⁵⁶ responderit Ω^J Ω^L Rusch Weber ] respondit Li447@ |

⁵⁷ eum Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Weber ] Iesum Rusch (hapax) |

quod primum esset omnium⁵⁸ mandatum.

⁵⁸ primum esset Ω^S Rusch ] inv. Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Weber | primum... mandatum] omnium esset primum mandatum Ω^S

Numérotation du verset Mc. 12,29

Iesus autem⁵⁹ respondit ei⁶⁰: Quia primum omnium mandatum est: Audi Israel⁶¹, Dominus Deus tuus⁶², Deus unus est.

⁵⁹ Iesus autem Cas239 Ω^J Ω^L Li447@ Rusch (glossa ) Weber ] om. Ω^S Rusch |

⁶⁰ ei] + Iesus Ω^S |

⁶¹ Israel] + quia Ω^J* ( rubr. cancel. ) |

⁶² tuus Weber (G) Φ Ω^J Li447 Li447@ Ω^S Rusch Clementina ] noster Cas239 Ω^L Weber |

Numérotation du verset Mc. 12,30

Et diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo et ex tota anima tua et ex tota mente tua et ex tota virtute tua. Hoc est primum mandatum.

Numérotation du verset Mc. 12,31

Secundum autem simile est illi⁶³: Diliges proximum tuum tamquam⁶⁴ teipsum. Maius horum aliud mandatum non est.

⁶³ est illi Cas239 CorS2 CorS2 Ω^J Ω^L Rusch Weber ] est huic Wordsworth (P9389 ^marg inv. ) Li447 Li447@ Ω^S , CorS2 (al. correctione delent ILLI et ponunt HUIC , al. econtra) |

⁶⁴ tamquam Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] sicut Ω^J |

Numérotation du verset Mc. 12,32

Et ait illi scriba: Bene, magister, in veritate dixisti quia unus est Deus⁶⁵ et non est alius preter eum⁶⁶.

⁶⁵ Deus Kells Wordsworth (P9389^margG To22 O R T V) Weber (P G) Cas239 Ω^JSarum (Deus unus est) Li447 Li447@ Ω^S Rusch Clementina ] om. Ω^L Weber |

⁶⁶ eum] ipsum Ω^S |

Numérotation du verset Mc. 12,33

Et ut diligatur ex toto corde⁶⁷ et ex toto intellectu et ex tota anima et ex tota fortitudine et diligere proximum tamquam seipsum, maius est omnibus holocaustomatibus et sacrificiis.

⁶⁷ corde] + et ex tota mente Sarum Ω^S

Numérotation du verset Mc. 12,34

Iesus autem⁶⁸ videns quod⁶⁹ sapienter respondisset dixit⁷⁰ illi: Non longe es⁷¹ a regno Dei.

⁶⁸ autem Cas239 Ω^J Ω^L Li447 Li447@ ] om. Ω^S |

⁶⁹ quod Ω^L Ω^S] quoniam Cas239 |

⁷⁰ dixit Cas239 Ω^J Ω^L Li447 Li447@ ] ait Ω^S |

⁷¹ longe es Li447@ Ω^S Rusch ] inv. Cas239 Ω^JΩ^L Li447 Weber |

Et nemo iam audebat eum interrogare.

Numérotation du verset Mc. 12,35

Et respondens Iesus dicebat docens in templo:

Quomodo dicunt scribe⁷²

⁷² dicunt scribe Ω^L] inv. Cas239 , ergo praem. Ω^S

Christum esse filium David⁷³?

⁷³ esse filium David Ω^J Ω^S Rusch ] Filium David esse Li447 Li447@ , Filium esse David Cas239 Ω^L Weber

Numérotation du verset Mc. 12,36

Ipse enim David^d dicit⁷⁴ in Spiritu sancto:

⁰ Ps. 109, 1.

⁷⁴ Ipse enim David dicit Ω^J Ω^L(ergo) Rusch Clementina Weber ] Ipse enim dicebat Li447 Li447@, Cui ipse David dicebat Ω^S

Dixit Dominus Domino meo sede a dextris meis donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum.

Numérotation du verset Mc. 12,37

Ipse ergo David dicit eum Dominum et unde est filius eius?

Et multa turba eum libenter audivit⁷⁵.

⁷⁵ eum libenter audivit Ω^J Ω^L Rusch Weber ] eum libenter audiebat Ω^S, libenter eum audiebat Li447 Li447@

Numérotation du verset Mc. 12,38

Et dicebat eis in doctrina sua: Cavete a scribis,

qui volunt

in stolis ambulare

et salutari in foro

Numérotation du verset Mc. 12,39

et in primis cathedris sedere in synagogis et primos discubitus⁷⁶ in cenis

⁷⁶ discubitus Sarum plerique codd. edd.] recubitus Ω^S (hapax)

Numérotation du verset Mc. 12,40

qui devorant domos viduarum

sub obtentu

prolixe orationis. Hi accipient prolixius iudicium.

Numérotation du verset Mc. 12,41

Et sedens Iesus contra gazophylacium

aspiciebat quomodo

turba iactaret aes in gazophylacium et multi divites⁷⁷ iactabant multa.

⁷⁷ multi divites Cas239 Ω^L Li447 Ω^S Rusch Weber ] inv. Li447@

Numérotation du verset Mc. 12,42

Cum venisset autem⁷⁸ una vidua⁷⁹

⁷⁸ venisset autem CorS2 ] inv. Ω^S |

⁷⁹ una vidua Cas239 Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] vidua una Clementina |

pauper⁸⁰

⁸⁰ pauper plerique codd. edd. ] paupercula Cas239 Kells Wordsworth (D Θ L)

misit duo minuta

quod est quadrans ⁸¹

⁸¹ cum venisset... quadrans] CorS2 (lege Papias pro istis: Minutum quadrans <id est unus numus> [ed. 1496, p. 206])

Numérotation du verset Mc. 12,43

et convocans discipulos suos⁸² ait illis: Amen dico vobis quoniam vidua hec pauper plus omnibus misit

⁸² discipulos suos] discipulis suis Ω^S

qui miserunt in gazophylacium⁸³.

⁸³ gazophylacium Li447@ Ω^S Rusch Weber ] gazofilatio Ω^J

Numérotation du verset Mc. 12,44

Omnes enim ex eo quod abundabat⁸⁴ miserunt,

⁸⁴ illis Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Weber ] om. Rusch

hec vero de penuria sua omnia que habuit misit totum victum suum.

Capitulum 12

Numérotation du verset Mc. 12,1

Et cepit illis in parabolis¹ loqui. Vineam

¹ parabolis Cor1 ] parabolice Cor1 ( vel ) Ω^S

^interl.| Domum Israel plantavit

pastinavit

^marg.| + pastinavit : plantavit, coluit, fodit.^A ^a

^a Glossae seiunctim a textu Bibliae diffusae ; cf. CCCM189A

^A ¶Codd. : Lux94 P345 CCCM189A ; om. Rusch | coluit] om. CCCM189A (43.20) | fodit Lux94 P345] om. CCCM189A (58.14 ; 43.20 ; 45.16 ; 55.16)

homo

^interl.| Deus pater humano affecto

et circumdedit² sepem

² circumdedit Ω^S Ω^L Rusch Weber ] + ei Li447@

^interl.| custodiam angelorum vel murum urbis

et fodit lacum

^interl.| legem

^marg.| LACUM. Sive torcular aut altare, aut illa torcularia quorum titulo quidam psalmi prenotantur.

et edificavit turrim³

³ turrim Ed1455 ] turrem Ω^JΩ^L Ω^S

^interl.| templum

{Rusch, t. 4: Erfurt, f. 981ra ; facsim., p. 121a} et locavit eam agricolis

^interl.| sacerdotibus

^marg.| operariis conductis hora tertia et sexta et nona

et peregre profectus est.

^marg.| {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 981ra ; facsim., p. 121a} PEREGRE PROFECTUS. Dans liberum arbitrium operandi non mutatione loci, quia ubique Deus et omnia complet.

Numérotation du verset Mc. 12,2

Et misit ad agricolas in tempore

^interl.| non in provectu fructus, quia nullus erat

servum

^interl.| prophetas

^marg.| SERVUUM. Primo missus est Moyses qui fructum legis quam dederat a cultoribus inquirebat, sed cesum dimiserunt et vacuum, unde: «Irritaverunt Moysen in castris et Aaron sanctum Domini»^b ; «Et vexatus est Moyses propter eos» etc.^c

^b Ps. 105, 16.

^c Ps. 105, 32.

ut ab agricolis acciperet⁴ de fructu vinee.

⁴ ab agricolis – acciperet] inv. Ω^S

^interl.| fructus vinee obedientia

Numérotation du verset Mc. 12,3

Qui apprehensum eum ceciderunt et dimiserunt⁵ vacuum.

⁵ dimiserunt] + eum Ω^S

^interl.| alii prophete cesi, alii vulnerati, alii occisi

Numérotation du verset Mc. 12,4

Et iterum misit ad illos alium servum⁶ et illum in capite vulneraverunt et contumeliis affecerunt.

⁶ ad illos - alium servum Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Ed1455 Weber ] inv. Rusch

^marg.| ET ITERUM MISIT ALIUM SERVUM. David et alios psalmistas qui missi sunt post Moysen ut cultores vinee ad exercitium boni operis excitarent. Sed ipsum quoque David qui caput psalmodie et fons in Spiritu Sancto claruerat abiecerunt dicentes: «Que nobis pars in David? aut que hereditas in filio Isai?»^d.

^d 3Rg. (1Rg.) 12, 16.

Numérotation du verset Mc. 12,5

Et rursum alium misit et⁷ illum occiderunt. Et plures alios quosdam cedentes, alios vero occidentes.

⁷ et Ω^J Ω^L Li447 Ω^S Ed1455 Rusch Weber ] ad Li447@

^marg.| ET RURSUM ALIUM. Prophetarum chorum cum suis sociis qui suis attestationibus populum convenerunt et mala huic vinee ventura predixerunt.

^marg.| ET RURSUM ALIUM MISIT etc. His tribus servorum gradibus omnes doctores qui sub lege et prophetis fuerant intelligimus. Unde alibi^e: «Necesse est impleri omnia que scripta sunt in lege Moysi et prophetis et psalmis de me».

^e Lc. 24, 44

Numérotation du verset Mc. 12,6

Adhuc ergo⁸ unum habens⁹ filium carissimum

⁸ ergo CorS2 Ω^L Ω^L Li447 Ω^S Ed1455 Weber ] om. Li447@ , vero Rusch

⁹ unum habens Ω^S Ed1455 Rusch Weber ] inv. Wordsworth (D) Ω^L

^interl.| Christum unigenitum

et illum misit ad eos¹⁰ novissimum dicens:

¹⁰ eos] illos Ω^S

^interl.| per ironiam

Quia verebuntur¹¹ filium meum.

¹¹ verebuntur CorS2 Li447 Ω^S Rusch ] forte praem. Li447@ Ω^S, reverebuntur Ω^L Ed1455 Weber

^marg.| QUIA VEREBUNTUR. Non hoc ignorando dixit, quia omnia novit sed semper ambigere dicitur Deus, ut libera voluntas homini reservetur.

^marg.| BEDA. Interrogemus Arium et Eunomium ecce pater dicitur ignorare, et sententiam temperat et quantum in nobis est dicitur esse mentitus. Quicquid pro Patre responderint, hoc intelligant pro Filio qui se dicit ignorare consummationis diem.

Numérotation du verset Mc. 12,7

Coloni autem dixerunt ad invicem: Hic est¹² heres.¹³ Venite¹⁴, occidamus eum et nostra erit hereditas.

¹² est Li447 Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber] om. Li447@

¹³ Hic est heres Ω^S Rusch Weber ] om. Ed1455

¹⁴ Venite Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] + et Ω^J

^marg.| COLONI AUTEM. BEDA. Probat Iudeorum principes non per ignorantiam Christum crucifixisse, quia intellexerunt eum esse de quo dicitur^f: «Postula a me et dabo tibi gentes hereditatem tuam» etc. Unde sibi consulentes dicebant: «Ecce mundus totus post eum abiit»^g et: «Si dimittimus eum sic omnes credent in eum»^h. Hereditas ergo filii Dei Ecclesia est de cunctis gentibus ei data quam sanguine acquisivit resurgendo possedit. Hanc mali coloni preripere moliebantur, cum eum crucifigentes fidem eius extinguere et suam iustitiam que ex lege est preferre nitebantur.

^f Ps. 2, 8.

^g Io. 12, 19.

^h Io. 11, 48.

Numérotation du verset Mc. 12,8

Et apprehendentes eum occiderunt et eiecerunt¹⁵

¹⁵ eiecerunt CorS2 Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Ed1455 Rusch Weber ] + eum CorS2 ( alia correctione apponunt eum ) Ω^J

^marg.| ET EIECERUNT. BEDA. Notat pertinaciam eorum qui nec crucifixo ac resuscitato Domino ad predicationem apostolorum credere voluerunt, sed quasi vile cadaver proiecerunt, quia quantum in se erat a suis finibus excludentes gentibus suscipiendum dederunt.

extra vineam¹⁶.

¹⁶ occiderunt et eiecerunt – extra vineam Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ed1455 Rusch Weber ] inv. Ω^S

^interl.| id est plebem, dicentesⁱ: «Quia Samaritanus es tu et demonium habes»

ⁱ Io. 8, 48.

Numérotation du verset Mc. 12,9

Quid ergo¹⁷ faciet dominus vinee? Veniet et perdet colonos¹⁸ et dabit vineam aliis.

¹⁷ ergo] igitur Ω^S

¹⁸ colonos Ω^L Ω^S Rusch Weber ] colones Li447@

^marg.| VENIET ET etc. BEDA. «Aufertur a vobis regnum Dei et dabitur genti facienti fructum eius»^j. Hoc autem divinitus fuisse procuratum prophetico testimonio vel exemplo probat dicens: Nec Scripturam hanc legistis etc.

^j Mt. 21, 43.

^marg.| HIERONYMUS. Vinea datur aliis ab oriente et occidente et Austro et aquilone {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 981rb ; facsim., p. 121b} venientibus et recumbentibus cum Abraham, Isaac et Iacob in regno celorum.

^marg.| BEDA. Moraliter. Cuicumque fidelium mysterium baptismi quod operando exerceat committitur quasi vinea quam excolat ei locatur. Mittitur servus unus, et alter, et tertius qui de fructu accipiant cum lex, psalmodia, prophetia quarum admonitionem ad bene agendum populus sequatur legitur. Sed missus servus contumeliis affectus vel cesus eicitur, cum sermo auditus vel contemnitur vel blasphematur. Missum heredem quantum in se est occidit qui et filium Dei conculcat, et spiritui gratie quo sanctificatus est contumeliam facit. Perdito malo cultore vinea datur alii, cum dono gratie quod superbus spernit, humilis ditatur. Manum mittere in Iesum timore turbe retinentur, cum quilibet solo nomine super eam quam non diligit ecclesiastice fidei et pacis unitatem, propter cohabitantium multitudinem aut erubescit aut timet impugnare. Cum autem tempus fuerit persequendo Ecclesiam quasi Dominum crucifigere et ostentatui habere gaudebit.

Numérotation du verset Mc. 12,10

Nec Scripturam¹⁹ hanc legistis:

¹⁹ Ps. 117, 22-23.

^interl.| quasi: quo alio modo implebitur hec Scriptura

Lapidem

^interl.| Christum

quem reprobaverunt edificantes

^interl.| magistri qui se et alios Deo dignam domum edificare debebant

hic factus est in caput anguli.

^marg.| LAPIDEM QUEM REPROBAVERUNT. HIERONYMUS. Lapis reprobus^k quem gessit angulus, coniungens in cena agnum cum pane, finiens vetus, novum inchoans Testamentum, hic prestat mira in oculis nostris.

^k Ps. 117, 22.

Numérotation du verset Mc. 12,11

{Rusch, t. 4: Erfurt, f. 981rb ; facsim., p. 121b} A Domino factum est istud et est mirabile in oculis nostris?

^interl.| duo condens in semetipso, ex utroque populo unam civitatem et unum templum sibi edificans

Numérotation du verset Mc. 12,12

Et querebant²⁰ eum tenere

²⁰ querebant Ω^J Ω^L Li447@ Ω^S Weber ] querentes Rusch

^interl.| quasi mentium contra se in quo magis probent eum vera dixisse. Ipse enim est heres, illi mali coloni

et timuerunt turbam.

^interl.| ad modicum timore retardantur^l: «Quia nondum venerat hora eius»

^l Io. 7, 30.

Cognoverunt enim quoniam ad eos²¹

²¹ eos Ω^J Ω^L Li447@ Ω^S Ed1455 Weber ] illos Rusch (hapax )

^interl.| id est propter

parabolam hanc²² dixerit²³.

²² parabolam hanc Ω^S] inv. Sarum

²³ direxit Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] dixisset Sarum Wordsworth (K V Z² ) Cor2 (moderni)

^interl.| alias: direxit ²⁴

²⁴ <Non hab.> Edmaior. Edminor.

Et relicto eo²⁵ abierunt.

²⁵ eo Ω^J Ω^L Li447@ Ω^S Ed1455 Weber ] illo Rusch

Numérotation du verset Mc. 12,13

Et mittunt ad eum quosdam ex Phariseis et Herodianis

^interl.| militibus Herodis qui Hierosolymi erant illis diebus

ut eum caperent in verbo.

^marg.| ET MITTUNT AD etc. BEDA. Turbam timebant atque quod per se non poterant, terrene potestatis manibus efficerere temptabant vel ut ipsi a morte eius viderentur immunes. Nuper enim iudea sub Augusto Cesare quando in toto orbe celebrata est descriptio, stipendiaria facta erat. Unde seditio magna. Alii dicebant: Romanis pro omnibus militantibus debere tributa persolvi. Pharisei non debere populum Dei qui decimas et que in lege precipiebantur solveret subiacere legibus humanis. Cuius seditionis fomes adeo invaluit, ut post resurrectionem Domini patriam et gentem et regnum et omnia perdere maluerint quam esse tributarii.

Numérotation du verset Mc. 12,14

Qui venientes dicunt ei:

^interl.| "mellitis sermonibus circumdant sicut apes, mel portantes in ore, aculeum in dorso".^m

^m ¶Fons : Hieronymus (pseudo), Expositio evangelii secundum Marcum, CCSL 82, p. 52.17-19: « Tunc interrogant eum mellitis uerbis. Et circumdant eum"sicut apes", mel portantes in ore, aculeum in tergo dicentes,"magister, scimus quoniam uerax es", et reliqua ».

Magister, scimus quia verax es

^marg.| MAGISTER SCIMUS. BEDA. Blanda et fraudulenta interrogatio ad hoc provocat respondentem, ut magis Deum quam Cesarem timeat et dicat non debere tributa solvi ut audientes Herodiani seditionis contra Romanos auctorem teneant.

et non curas quemquam nec²⁶ enim vides in²⁷ faciem hominum sed in veritate viam Dei doces. Licet dari tributum²⁸

²⁶ nec] neque Ω^S

²⁷ in Ω^J Ω^LLi447 Ω^S Rusch Weber Rusch Weber] om. Li447@

²⁸ dari tributum Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] inv. Wordsworth (B To22) Li447 Li447@

^interl.| alias: censum

Cesari an non dabimus?

Numérotation du verset Mc. 12,15

Qui sciens versutiam²⁹ eorum³⁰

²⁹ versutiam Ω^L Ω^L Li447@ Ω^S Ed1455 Weber ] versutias Ω^J Rusch

³⁰ eorum Ω^J Ω^S Rusch Weber ] illorum Li447 Li447@ Ed1455

^marg.| QUI SCIENS VERSUTIAS. Qui putant interrogationem Salvatoris ignorationem esse non dispensationem ex hoc loco discant, quod potuit scire cuius imago esset. Sed interrogat, ut ad sermonem eorum competenter respondeat.

ait illis: Quid me temptatis? Afferte mihi denarium ut videam.

^interl.| sapientia sapienter agit ut suis sermonibus capiantur

^marg.| DENARIUM. Denarius genus nummi qui pro decem nummis computatur et habet imaginem Cesaris.

Numérotation du verset Mc. 12,16

At illi obtulerunt ei³¹. Et ait illis: Cuius est imago hec et inscriptio? Dicunt ei³²: Cesaris.

³¹ obtulerunt ei Wordsworth (L) Ω^S Rusch ] attulerunt Amiatinus Wordworth (G H M T: Bentley Y P9389) Θ Li447 Li447@ Weber , attulerunt ei Cava Kells Wordsworth (B D I K O P9389^marg. R To22 V X Z) Weber (Z P D) Φ Ω^J Ω^L Ed1455 Clementina

³² ei Cava Weber (M) Li447 Ω^S Ed1455 Rusch Clementina ] illi Ω^J Ω^L Li447@ Weber

Numérotation du verset Mc. 12,17

Respondens autem Iesus ait³³ illis: Reddite ergo³⁴ que sunt Cesaris

³³ ait Ω^L Ω^S Rusch ] dixit Ω^J Li447 Li447@ Ed1455 Weber

³⁴ ergo Li447@ Ω^S Rusch ] igitur Ω^J Ω^L Li447 Ed1455 Weber

^interl.| quod necessitatis

Cesari,

^interl.| nummum, tributum, pecuniam

^marg.| REDDITE QUE SUNT CESARIS CESARI. Hoc ipse fecit pro se et pro Petro solvendo tributa. Que sunt Dei Deo . Hoc quoque fecit patris implens voluntatem. Aliter. Reddite que sunt Cesaris Cesari, impressionem sue imaginis. Que sunt Dei Deo , animam lumine vultus eius illustratam. Undeⁿ: «Signatum est super nos lumen» etc.

ⁿ Ps. 4, 7.

et que sunt Dei

^interl.| quod voluntatis

Deo.

^interl.| vos et decimas primitias

Et mirabantur³⁵

³⁵ mirabantur Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Ed1455 Rusch Weber ] + omnes Ω^S ( hapax)

^interl.| quia insidiarum calliditate prevalere non poterant

super eo.

^interl.| id est super sapientiam eius

Numérotation du verset Mc. 12,18

Et venerunt³⁶ ad eum Sadducei qui {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 981va ; facsim., p. 122a} dicunt³⁷ resurrectionem non esse.

³⁶ venerunt] veniunt Ω^S

³⁷ dicunt Ω^J Ω^L Ω^S Ed1455 Rusch Weber ] credunt Li447 Li447@

^marg.| SADDUCEI etc. Due hereses erant in Iudeis: Phariseorum et Sadduceorum. {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 981va ; facsim., p. 122a} Pharisei traditionum et observationum - quas illi ‘deuterosis’ vocant - iustitiam preferebant, unde et divisi vocantur a populo. Sadducei autem, id est iusti, et corporis et anime resurrectionem negabant.

^marg.| BEDA. SADDUCEI etc. Qui resurrectionem corporum esse negant, vel non credunt animas iudicantes interire cum corporibus. Recte huiusmodi fabulam fingunt que deliramenti arguat eos qui asserunt resurrectionem corporum. Potuit autem et in gente eorum aliquando hoc accidere.

Et interrogabant eum dicentes:

Numérotation du verset Mc. 12,19

Magister, Moyses³⁸ scripsit nobis³⁹ ut si cuius frater mortuus fuerit et dimiserit uxorem et filios non reliquerit⁴⁰, accipiat frater eius uxorem ipsius et resuscitet⁴¹ semen fratri suo.

³⁸ Cf. Dt. 25, 5.

³⁹ scripsit nobis Ω^J Ω^S Rusch ] inv. Ω^L Li447@ Ed1455 Weber .

⁴⁰ filios - non reliquerit Ω^J (relinquerint) Ω^L Ω^S Rusch Weber ] inv. Li447@

⁴¹ resuscitet Li447@ Ω^S Rusch Weber ] suscitet Ω^J

Numérotation du verset Mc. 12,20

Septem ergo fratres fuerunt⁴².

⁴² fuerunt Kells Ω^JΩ^S ] erant Cor3 (al.) Ω^L Li447@ Rusch Weber

^marg.| SEPTEM ERGO. BEDA. Turpitudinem fabule opponunt ut resurrectionem negent. Sed mystice septem fratres sine filiis defuncti omnibus reprobis congruunt qui per totam vitam (que septem diebus volvitur) a bono opere steriles sunt quibus viritim morientibus ad ultimum et ipsa mundana conversatio moritur, id est transit quasi uxor infecunda quam illi sine fructu boni operis exegerunt.

^marg.| HIERONYMUS. Mulier sterilis, nec relinquens semen ex septem fratribus novissime moriens Synagogam significat relictam quasi mortuam a Spiritu septiformi, qui septem patriarchas implevit, qui non reliquerunt ei semen Abrahe quod Christus est. Licet enim Iudeis natus, tamen gentibus datus. Hec mulier mortua Christo, nulli de septem in resurrectione iungetur. Septenario enim perfectorum universitas significatur. Sicut versa vice per Isaiam dicitur^o: «Apprehendent septem mulieres virum unum». Septem sunt Ecclesie quas Dominus unus amat, arguit, castigat. Adorant enim una fide. He sunt septem sporte fragmentis panum plene^p. Panes 'verba Spiritus sancti', sporte vero 'ecclesie'. Panes Iesus benedicens fregit, et discipuli eius diviserunt turbe, cum die septimo benedixit opera sua requiescens in eis^q. Unde luce facta primo die qui est sapientie, et firmamento in secundo qui est intellectus, et arida tertio qui est consilii, et luminibus quarto que sunt virtutes, et volatilibus et piscibus quinto qui sunt scientie, animatis et anima vivente sexto id est homine ad imaginem Dei facto quod est pietatis, septimo die spiritu timoris Domini qui permanet sanctus in seculum seculi et replet orbem terrarum, sancta Ecclesia repletur non habens maculam neque rugam^r. Ideoque Ecclesia septiformi, id est perfecto timore repletur, quia iustus vix salvabitur qui rogat^s: «Non intres in iudicium cum servo tuo Domine quia non iustificabitur in conspectu tuo omnis vivens». De his septem qualitatibus spiritus commemorat David: Quid negligentia nostra peperit, quid diligentia quesierit, quid divina providentia contulerit, quid inimici instigatio fraudaverit, quid oblivio lubrica subtraxerit, quid humana fragilitas intulerit, quid ignorantia improvida fefellerit. Hos omnes affectus in psalmis invenimus. Primus: «Concepit dolorem et peperit iniquitatem»^t. Secundus: «Preveni in maturitate et clamavi»^u. Tertius: «Incerta et occulta sapientie tue manifestati mihi»^v. Quartus est: «Inimici mei animam meam circumdederunt»^w. Quintus: «Oblivioni datus sum tamquam mortuus a corde»^x. Sextus: «Quoniam lumbi mei impleti sunt illusionibus»^y. Septimus: «Delicta iuventutis mee et ignorantias meas ne memineris, Domine»^z. Hos affectus, Spiritus {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 981vb ; facsim., p. 122b} septiformis enervat vel eliminat et illuminat. Unde septem lucerne ab Austro ardentes et aquilonares tenebras in tabernaculo Domini illuminantes. Spiritus sapientie in pigro negligentiam repellit. Spiritus intellectus diligentiam rationabiliter querit. Spiritus concilii divinam providentiam prudenter invenit⁴³. Spiritus virtutis instigationes fortiter retundit. Spiritus scientie oblevionem lubricam diu esse non sinit. Spiritus pietatis humanam fragilitatem clementer indulget. Spiritus timoris improvidam ignorantiam ardenter et bene decoquit et bene replet. Sapientia domum edificat. Intellectus gubernacula invenit. Consilium bona discreta facit. Virtus in patientia animam possidet. Scientia divitie fidei et salutis munera acquiruntur. Pietate prosperitas presentis vite et future consistit, timore humilitas conservatur et omne peccatum expellitur quia «initium sapientie timor Domini»^aa.

^o Is. 4, 1.

^p Cf. Mt. 15, 37 ; Mc. 8, 20.

^q Cf. Gn. 2, 3: « Et benedixit diei septimo, et sanctificavit illum, quia in ipso cessaverat ab omni opere suo quod creavit Deus ut faceret » ; Ex. 31, 17: « Inter me et filios Israel, signumque perpetuum ; sex enim diebus fecit Dominus celum et terram, et in septimo ab opere cessavit ».

^r Cf. Eph. 5, 26: « Ut illam sanctificaret, mundans lavacro aquae in verbo vite, ut exhiberet ipse sibi gloriosam Ecclesiam, non habentem maculam, aut rugam, aut aliquid huiusmodi, sed ut sit sancta et immaculata ».

^s Ps. 143, 2.

^t Ps. 7, 15.

^u Ps. 118, 147.

^v Ps. 50, 8.

^w Ps. 16, 9.

^x Ps. 30, 13.

^y Ps. 37, 8.

^z Ps. 24, 7.

^aa Ps. 109, 10 ; Sir. 1, 16.

⁴³ invenit] invinit cacogr. Weber

Et primus accepit uxorem et mortuus est non relicto semine.

Numérotation du verset Mc. 12,21

Et secundus accepit eam et

^interl.| ipse

mortuus est. Et⁴⁴ nec iste reliquit semen. Et tertius similiter.

⁴⁴ Et Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber] om. Li447@

Numérotation du verset Mc. 12,22

Et⁴⁵ acceperunt eam similiter septem et non reliquerunt semen. Novissima omnium defuncta⁴⁶ est et mulier.

⁴⁵ Et Rusch Weber etc. ] om. Amiatinus Weber (N M D)

⁴⁶ defuncta Ω^J Ω^L Rusch Weber ] mortua Li447@ Ω^S

^interl.| mundane conversatio

Numérotation du verset Mc. 12,23

In resurrectione ergo, cum resurrexerint, cuius de his erit uxor? Septem enim habuerunt eam uxorem⁴⁷.

⁴⁷ uxorem Ω^J Ω^S Ed1455 Clementina Weber ] om. Ω^L Li447@ Rusch

^interl.| uxorem ^B

^B ¶Codd. : Rusch , om. Cas239 (172)

Numérotation du verset Mc. 12,24

Et respondens Iesus ait illis: Nonne⁴⁸ ideo erratis

⁴⁸ nonne Cava Kells Wordsworth (B D H² Θ I J K L To22 O T V X Z) Sarum Weber (Z P) Φ Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Clementina ] non Amiatinus Wordsworth (P9389 G H M R Y) Sarum Weber

^interl.| quia

nescientes⁴⁹ Scripturas neque

⁴⁹ nescientes Kells Wordsworth (L) Sarum Ω^J Ω^S] non scientes Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber

^interl.| ideo

virtutem Dei?

^interl.| Christum

Numérotation du verset Mc. 12,25

Cum enim a mortuis {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 981vb ; facsim., p. 122b} resurrexerint neque nubent neque nubentur

^marg.| NEQUE NUBENT NEQUE NUBENTUR etc. BEDA. Greco idiomati latina consuetudo non respondet. Nubere enim proprie mulieres dicuntur et viri ducere. Sed nos simpliciter dictum intelligamus: Neque nubent viri, neque nubentur mulieres.

sed erunt⁵⁰ sicut⁵¹ angeli Dei⁵² in celis.

⁵⁰ erunt CorS2 Ω^J Ω^S] sunt CorS2 (al.) Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber

⁵¹ sicut Ω^J Li447 Li447@ Rusch Weber ] quasi Ω^S

⁵² Dei Li447 Li447@ Ω^S Rusch ] om. Ω^L Ω^J Weber

^interl.| nemo ibi moritur, nemo nascitur, nec infans nec senex ibi

Numérotation du verset Mc. 12,26

De mortuis autem quod resurgant⁵³ non legistis in libro Moysi⁵⁴ super rubum

⁵³ resurgant Ω^JΩ^L Li447@ Rusch Weber ] resurgunt Wordsworth P9389² Ω^S

⁵⁴ Cf. Ex. 3, 6.

^interl.| soluta questione probat resurrectionem esse

^marg.| DE MORTUIS AUTEM QUOD RESURGANT NON LEGISTIS IN LIBRO MOYSI SUPER RUBUM etc. HIERONYMUS. In quo similitudo vestra in quo ignis ardebat sed non eius spinas consumebat, sic vos eloquium meum inflammat nec spinas sub maledicto germinatas absumit. Inquiens: Deus Abraham et Deus Isaac et Deus Iacob , ter Deum nominando Trinitatem significat, Deum iterans unam substantiam. Vivunt autem qui vendicant portionem suam quam elegerant. Mortui vero sunt qui quod vendicaverunt perdiderunt.

^marg.| BEDA. Cum multa apertiora testimonia de resurrectione posset proferre hoc tamen protulit quamvis ambiguum, quia Sadducei nec angelos nec spiritum, nec resurrectionem corporum confitentur et animarum interitum mentiuntur. Tantum quinque libros Moysi recipiunt, prophetas respuunt. Stultum ergo erat eorum testimonium proferre quorum auctoritatem nolebant recipere. Porro ad eternitatem animarum probandam ponit exemplum: Ego sum Deus Abraham et Deus Isaac et Deus Iacob . Et infert: Deus non est mortuorum sed viventium , ut cum probaverit animas manere post mortem. Non enim poterat Deus esse eorum qui non subsisterent consequenter induceretur corporum resurrectio que cum animabus vel bona vel mala gesserunt.

quomodo illi dixerit⁵⁵ Deus inquiens⁵⁶: Ego sum Deus Abraham et⁵⁷ Deus Isaac et Deus Iacob?

⁵⁵ illi dixerit Ω^S Rusch ] inv. Ω^L Li447@ Ed1455 Weber , dixerit ei Ω^J, dix. ei Li447

⁵⁶ inquiens Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber ] dicens Ω^S

⁵⁷ et Ω^L Li447@ Ω^S Rusch Weber] om. Li447 Ω^J

^interl.| hic probat eternitatem animarum

Numérotation du verset Mc. 12,27

Non est Deus⁵⁸ mortuorum sed vivorum⁵⁹.

⁵⁸ non est - Deus Cor1 Ω^J Ω^L Ω^S Li447 Li447@ Ed1455 Weber ] inv. Rusch

⁵⁹ vivorum Cor1 Li447 Li447@ Rusch Weber ] Deus viventium Kells Ω^S

^interl.| hic resurrectionem corporum

Vos ergo multum erratis.

Numérotation du verset Mc. 12,28

Et accessit unus de scribis qui audierat illos conquirentes et videns quoniam bene illis⁶⁰ responderit⁶¹ interrogavit eum⁶²

⁶⁰ bene illis] inv. Ω^S

⁶¹ responderit Ω^J Ω^L Rusch Weber ] respondit Li447@

⁶² eum Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Ed1455 Weber ] Iesum Rusch (hapax)

^marg.| INTERROGAVIT IESUM. HIERONYMUS. Quid sibi vult hec questio cum hoc sciant omnes periti in lege? Sed diverse in Exodo et Levitico et Deuteronomio ordinantur mandata. De his enim duobus uberibus super pectora sponse levatis alitur nostra infantia.

quod primum esset omnium⁶³ mandatum.

⁶³ primum esset Ω^S Rusch ] inv. Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ed1455 Weber | primum... mandatum] omnium esset primum mandatum Ω^S

^interl.| cum in diversis libris diverse ordinentur

^marg.| PRIMUM OMNIUM etc. Maximum quod ante omnia debemus in corde, quasi unicum pietatis fundamentum locare hoc est scilicet cognitio atque confessio divine unitatis cum executione divine operationis que in diletione Dei et proximi perficitur hec est: «Fides que per dilectionem operatur»^ab.

^ab Gal. 5, 6.

Numérotation du verset Mc. 12,29

^interl.| Iesus autem^C

Iesus autem⁶⁴ respondit ei⁶⁵: Quia primum omnium mandatum est: Audi Israel⁶⁶, Dominus Deus tuus⁶⁷, Deus unus est.

⁶⁴ Iesus autem Cas239 Ω^J Ω^L Li447@ Ed1455 Rusch (glossa ) Weber ] om. Ω^S Rusch

⁶⁵ ei] + Iesus Ω^S

⁶⁶ Israel] + quia Ω^J* ( rubr. cancel. )

⁶⁷ tuus Weber (G) Φ Ω^J Li447 Li447@ Ω^S Ed1455 Rusch Clementina ] noster Cas239 Ω^L Weber

^interl.| dii gentium multi sunt^ac

^ac Cf. 1Cor. 8, 5-6: « Nam etsi sunt qui dicantur dii sive in caelo, sive in terra (siquidem sunt dii multi, et domini multi): nobis tamen unus est Deus, Pater, ex quo omnia, et nos in illum: et unus Dominus Iesus Christus, per quem omnia, et nos per ipsum ».

Numérotation du verset Mc. 12,30

Et diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo et ex tota anima tua et ex tota mente tua et ex tota virtute tua. Hoc est primum mandatum.

^interl.| id est maximum

Numérotation du verset Mc. 12,31

Secundum autem simile est illi⁶⁸: {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 982ra ; facsim., p. 123a} Diliges proximum tuum tamquam⁶⁹ teipsum. Maius horum aliud mandatum non est.

⁶⁸ est illi Cas239 CorS2 CorS2 Ω^J Ω^L Ed1455 Rusch Weber ] est huic Wordsworth (P9389 ^marg inv. ) Li447 Li447@ Ω^S , CorS2 (al. correctione delent illi et ponunt huic , al. econtra)

⁶⁹ tamquam Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Ed1455 Rusch Weber ] sicut Ω^J

Numérotation du verset Mc. 12,32

Et ait illi scriba: Bene, magister, in veritate dixisti quia unus est Deus⁷⁰ et non est alius preter eum⁷¹.

⁷⁰ Deus Kells Wordsworth (P9389^margG To22 O R T V) Weber (P G) Cas239 Ω^JSarum (Deus unus est) Li447 Li447@ Ω^S Rusch Clementina ] om. Ω^L Weber

⁷¹ eum] ipsum Ω^S

^marg.| {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 982ra ; facsim., p. 123a} BENE MAGISTER. BEDA. Ostendit scriba in hac responsione inter scribas et Phariseos gravem questionem diu versatam esse quod esset primum mandatum et maximum in lege. Alii hostias et sacrificia laudabant, alii fidei et dilectionis opera preferebant, quia plurimi patrum ante legem absque omni sacrificiorum consuetudine, ex fide tantum que per dilectionem operatur Deo placuerant. Nemo autem absque fide et dilectione. In qua sententia scriba iste declarat se fuisse.

Numérotation du verset Mc. 12,33

Et ut diligatur ex toto corde⁷² et ex toto intellectu et ex tota anima et ex tota fortitudine et diligere proximum tamquam seipsum, maius est omnibus holocaustomatibus et sacrificiis.

⁷² corde] + et ex tota mente Sarum Ω^S

Numérotation du verset Mc. 12,34

Iesus autem⁷³ videns quod⁷⁴ sapienter respondisset dixit⁷⁵ illi: Non longe es⁷⁶ a regno Dei.

⁷³ autem Cas239 Ω^J Ω^L Li447 Li447@ ] om. Ω^S

⁷⁴ quod Ω^L Ω^S] quoniam Cas239

⁷⁵ dixit Cas239 Ω^J Ω^L Li447 Li447@ ] ait Ω^S

⁷⁶ longe es Li447@ Ω^S Rusch ] inv. Cas239 Ω^JΩ^L Li447 Weber

^interl.| quia novi Testamenti sententie et evangelice perfectioni consentit

^marg.| NON LONGE etc. ISIDORUS. Quamvis ad temptandum venerit longior namque est ignorantia quam scientia ut Sadduceis dicitur: «Erratis nescientes Scripturas neque virtutem Dei»^ad.

^ad Mt. 22, 28.

^marg.| BEDA. Mattheus dicit quia temptando querebat, cui secundum Marcum dicitur: Non longe es a regno Dei, cum Scriptura dicat: ‘In simplicitate cordis querite illum quoniam invenietur ab his qui non temptant eum'^ae. Sed forte audito responso Domini mox pietatis gratiam rediit et quem prius temptando decipiendum putavit, mox amplectendo sequendum cognovit. Aut certe temptationem accipiamus, non malam quasi decipere volentis inimicum sed cautam, quasi experiri amplius volentis ignotum secundum illud: ‘Qui facile credit, levis corde immorabitur'^af.

^ae Cf. Sap. 1, 2: « Quoniam invenitur ab his qui non tentant illum, apparet autem eis qui fidem habent in illum ».

^af Cf. Sir. 19, 4: « Qui credit cito levis corde est, et minorabitur: et qui delinquit in animam suam, insuper habebitur ».

Et nemo iam audebat eum interrogare.

^marg.| ET NEMO. Quia in sermonibus confutantur ultra non interrogant sed aperte comprehensum Romane potestati tradunt. Unde patet venena invidie superari posse, sed difficile quiescere.

Numérotation du verset Mc. 12,35

Et respondens Iesus dicebat docens in templo:

^interl.| HIERONYMUS. Palam loquitur ut inexcusabiles sint et ut ignis incendit arida scribarum et Phariseorum exempla

Quomodo dicunt scribe⁷⁷

⁷⁷ dicunt scribe Ω^L] inv. Cas239 , ergo praem. Ω^S

^interl.| non reprehenduntur quia Christum David filium dicunt, sed quia filium Dei esse non credunt

Christum esse filium David⁷⁸?

⁷⁸ esse filium David Ω^J Ω^S Rusch ] Filium David esse Li447 Li447@ , Filium esse David Cas239 Ω^L Ed1455 Weber

^interl.| hominem simplicem

Numérotation du verset Mc. 12,36

Ipse enim David⁷⁹ dicit⁸⁰ in Spiritu sancto:

⁷⁹ Ps. 109, 1.

⁸⁰ Ipse enim David dicit Ω^J Ω^L(ergo) Ed1455 Rusch Clementina Weber ] Ipse enim dicebat Li447 Li447@, Cui ipse David dicebat Ω^S

^interl.| non errore, non propria voluntate

Dixit Dominus Domino meo sede a dextris meis donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum.

^marg.| SEDE A DEXTRIS. Non in hoc infirmitatem filii, sed quia alter in altero operatur ostendit. Nam et Filius subiicit inimicos Patri et Deum Patrem glorificat super terram.

Numérotation du verset Mc. 12,37

Ipse ergo David dicit eum Dominum et unde est filius eius?

^interl.| tantum et non Deus⁸¹

⁸¹ Deus] dens cacogr. Rusch

Et multa turba eum libenter audivit⁸².

⁸² eum libenter audivit Ω^J Ω^L Rusch Weber ] eum libenter audiebat Ω^S, libenter eum audiebat Li447 Li447@

Numérotation du verset Mc. 12,38

Et dicebat eis in doctrina sua: Cavete a scribis, {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 982rb ; facsim., p. 123b}

^marg.| CAVETE. BEDA. Nota quia non vetat eos qui huius officii sunt in foro salutari primo sedere, sed quia hoc amante quasi improbos docet esse cavendos animam scilicet non gradum redarguens. Quamvis et hoc non culpa careat eum in foro litibus interesse qui in cathedra Moysi magister vult appellari. Duabus de causis vane glorie cupidos cavere iubemur, ne eorum simulatione seducamur vel emulatione ad idem inflammemur.

qui volunt

^marg.| voluntatem arguit non gradum

in stolis ambulare

^marg.| cultoribus vestimentis ad publicum procedere

et salutari in foro

Numérotation du verset Mc. 12,39

et in primis cathedris sedere in synagogis et primos discubitus⁸³ in cenis

⁸³ discubitus Sarum plerique codd. edd.] recubitus Ω^S (hapax)

Numérotation du verset Mc. 12,40

qui devorant domos viduarum

^marg.| QUI DEVORANT DOMOS. Quasi patroni in iudicio futuri, ab infirmis et peccatorum conscientia turbatis pecuniam accipere non dubitant, cum commendet Deo orationem manus porrecta ad dandum, non collecta ad accipiendum quibus illud congruit: «Oratio eius fiat in peccatum»^ag.

^ag Ps. 108, 7.

sub obtentu

^marg.| + Sub obtentu : sub intuitu vel occasione.^D ^ah

^ah Glossae seiunctim a textu Bibliae diffusae = CCCM189A (58.15 ; 55.17 ; 43.59 ; 45.17)

^D ¶Codd. : Lux94 P345 CCCM189A (58.15 ; 55.17 ; 43.59 ; 45.17) ; om. Rusch

prolixe orationis. Hi accipient prolixius iudicium.

^interl.| quam qui amant in angulis stantes orare. Hi enim non solum laudes hominum, verum etiam pecuniam querunt

Numérotation du verset Mc. 12,41

Et sedens Iesus contra gazophylacium

^marg.| + Gazophilacium : lingua persica divitie vocantur gaze ; philaxe grece latine servare dicitur.^E ^ai

^ai Glossae seiunctim a textu Bibliae diffusae ; CCCM189 differt

^E ¶Codd. : P345 ; om. Lux94 Rusch CCCM189

^interl.| divitiarum custodiam

^marg.| GAZOPHYLACIUM. BEDA. Philaxe grece, ‘servare’ latine. Gaza persice: divitie. Gazophylacium locus quo divitie servantur, et arca scilicet in qua populi donaria congregabantur ad usus templi. Unde in libro Regum^aj: «Tulit Ioiada pontifex Gazophylacium unum aperuitque foramen de super» etc. et {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 982rb ; facsim., p. 123b} porticus in quibus servabantur. Unde^ak.: «Hec verba locutus est Iesus in gazophylacio docens in templo».

^aj 4Rg. (2Rg.) 12, 9.

^ak Io. 8, 20.

aspiciebat quomodo

^marg.| ASPICIEBAT QUOMODO. Sicut appetitores primatus et vane glorie cavendos esse dixit et simulatione orantibus prolixius iudicium predixit sic etiam offerentes iusto examine discernit ut retribuat singulis secundum cor et opera quod et hodie facit in Ecclesia.

turba iactaret aes in gazophylacium et multi divites⁸⁴ iactabant multa.

⁸⁴ multi divites Cas239 Ω^L Li447 Ω^S Rusch Ed1455 Weber ] inv. Li447@

^interl.| HIERONYMUS. “Qui proferunt de thesauro cordis sui nova et vetera”^al que sunt incerta et occulta utriusque Testamenti.

^al Cf. Mt. 13, 52: « Ait illis: Ideo omnis scriba doctus in regno caelorum, similis est homini patrifamilias, qui profert de thesauro suo nova et vetera ».

^marg.| DIVITES. BEDA. Allegorice. Divites 'Iude de iustitia legis elati'. Vidua pauper 'ecclesia que spiritum superbie et temporales rerum concupiscentias quasi mundi divitias abiecit'. Vidua quia eius vir pro ea mortuus est et ab eius oculis occultus in celo est. Hec duo minuta offert, quia in conspectu divine maiestatis qua oblationes devote nostre operationis quasi certo numero conscripte et consignate servantur: vel dilectionem Dei vel proximi, vel fidei orationisque munera Deo offert. Que respectu fragilitatis minuta sed merito pie intentionis accepta, cunctis superborum Iudeorum operibus prestant.

Numérotation du verset Mc. 12,42

Cum venisset autem⁸⁵ una vidua⁸⁶

⁸⁵ venisset autem CorS2 ] inv. Ω^S

⁸⁶ una vidua Cas239 Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] vidua una Ed1455 Clementina

^interl.| Ecclesia

pauper⁸⁷

⁸⁷ pauper plerique codd. edd. ] paupercula Cas239 Kells Wordsworth (D Θ L)

^interl.| spiritu

^marg.| VIDUA PAUPER. HIERONYMUS. Hec paupercula me et similes significat qui mitto quod possum, et desidero quod non possum vobis explanare. Non quantum sed ex quanto desiderat Deus. Unusquisque quadrantem potest offerre. Hec est torta panis in Levitico que est voluntas prompta. Quadrans , quia ex tribus consistit cogitatu verbo et facto.

misit duo minuta

^interl.| dilectionem Dei et proximi

quod est quadrans ⁸⁸

⁸⁸ cum venisset... quadrans] CorS2 (lege Papias pro istis: Minutum quadrans <id est unus numus> [ed. 1496, p. 206])

^marg.| QUADRANS etc. Quandrantem vocant calculatores quartam partem cuiusque rei scilicet loci, temporis, pecunie. Forsitan ergo hic quartam partem sicli, id est quinque obulos significat.

^marg.| + Quadrans : genus nummi, quarta pars sicli id est quique oboli.^F ^am

^am Glossae seiunctim a textu Bibliae diffusae in codice Vaticano (Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 1469, [V], ff. 83u-155u, saec. x/xi) seruatae, sectio 55, glossa 19, CCCM189B, p. 529.6.5

^F ¶Codd. : Lux94 P345 ; om. Rusch

Numérotation du verset Mc. 12,43

et convocans discipulos suos⁸⁹ ait illis: Amen dico vobis quoniam vidua hec pauper plus omnibus misit

⁸⁹ discipulos suos] discipulis suis Ω^S

^marg.| VIDUA HEC PAUPER PLUS etc. Moraliter. Intimatur quam sit acceptabile Deo quod offertur bono animo qui non offerentium substantiam sed pensat conscientiam. Nec perpendit quantum offeras in eius sacrificio sed ex quanto.

qui miserunt in gazophylacium⁹⁰.

⁹⁰ gazophylacium Li447@ Ω^S Rusch Weber ] gazofilatio Ω^J

Numérotation du verset Mc. 12,44

Omnes enim ex eo quod abundabat⁹¹ miserunt,

⁹¹ illis Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Ed1455 Weber ] om. Rusch

^marg.| OMNES ENIM EX EO. BEDA. Allegorice. Iudeus ex abundanti mittit in munera, quia de iustitia sua presumit et dicit^an: «Deus gratias tibi ago quia non sum sicut ceteri homines» etc. Omnem victum suum in Dei munera mittit Ecclesia, quia omne quod vicit dicit non sui esse meriti sed divini muneris dicens: «Deus propitius esto mihi peccatori»^ao. Et iterum^ap: «Fortitudinem meam ad te custodiam quia tu Deus susceptor meus, Deus meus misericordia eius preveniet me».

^an Lc. 18, 11: « Phariseus stans, hec apud se orabat: Deus, gratias ago tibi, quia non sum sicut ceteri hominum: raptores, iniusti, adulteri, velut etiam hic publicanus: ieiuno bis in sabbato, decimas do omnium que possideo ».

^ao Lc. 18, 13.

^ap Ps. 58, 10-11.

hec vero de penuria sua omnia que habuit misit totum victum suum.

^interl.| HIERONYMUS. Quia tota voluptas corporis in victu consistit. Unde^aq: 'Totus labor hominis in ore suo est'

^aq Cf. Qo. (Ecl.) 6, 7: « Omnis labor hominis in ore eius ; sed anima eius non implebitur ».

Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Mc. Capitulum 12), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 22/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=56&chapitre=56_12)

Signaler un complément d'information

Notes :

<56. - Marci evangelium**>

Capitulum 12

<56. - Marci evangelium**>

Capitulum 12