Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Glossa ordinaria

Biblia communis

Capitulum 8

Numérotation du verset Mc. 8,1

¹ In illis diebus iterum cum turba multa esset cum Iesu² nec³ haberent quid⁴ manducarent,

¹ Hic incipit capitulum 8 CorS1 Ω^S Ω^JΩ^L Ω^V |

² cum Iesu Cor1 ; Cor2 (grec. antiq. glossa) Ω^M Ω^H Ω^S Ω^V Li447 Li447@ Ω^J Rusch ] om. Cor1^LP (lectio certior) Ω^L Weber |

³ nec Ω^V²] non Cor1 P Ω^V* |

⁴ quid Wordsworth (P9389 marg ) Ω^M Ω^F Ω^J Ω^S Ω^V, qd’ Ω^H Ω^L Li447 Li447@ Rusch ] quod Clementina Weber |

convocatis discipulis,

ait illis:

Numérotation du verset Mc. 8,2

Misereor super turbam

quia⁵ ecce iam triduo sustinent me nec habent quid⁶ manducent.

⁵ quia Ω^J Ω^S Ω^V Li447 Rusch Weber ] quoniam Li447@ |

⁶ quid Ω^M Ω^F Ω^J Ω^S, qd’ Ω^H Ω^L ] quod Li447@ Ω^V Rusch Clementina Weber |

Numérotation du verset Mc. 8,3

Et si dimisero eos ieiunos in domum suam

deficient in via. Quidam enim⁷ ex eis de longe venerunt.

⁷ enim Li447 Ω^J Ω^L Ω^S Ω^V Rusch Weber] om. Li447@

Numérotation du verset Mc. 8,4

Et responderunt ei discipuli: Unde illos⁸ poterit quis hic⁹ saturare panibus in solitudine?

⁸ ei discipuli unde illos Ω^HΩ^FΩ^S ( om. ei)] ei discipuli sui unde illos Clementina , ei discipuli sui unde istos Ω^M Li447 Li447@ Ω^J Ω^L Rusch Weber |

⁹ hic] om. Ω^V* |

Numérotation du verset Mc. 8,5

Et interrogabat¹⁰ eos: Quot panes habetis? Qui dixerunt: Septem.

¹⁰ interrogabat Ω^H Ω^F Ω^S Li447@ ] interrogavit Cor2 (anti. glossa) Ω^M Ω^J Ω^L Ω^V Rusch Clementina Weber

Numérotation du verset Mc. 8,6

Et precepit turbe discumbere super¹¹ terram.

¹¹ super Ω^M Ω^H Ω^F Ω^S Ω^L Li447 Li447@ Rusch Clementina Weber ] supra Ω^J

¹² Et accipiens septem panes,

¹² Hic incipit capitulum 8 CorS2

gratias agens

fregit

et dabat¹³ discipulis suis ut apponerent et apposuerunt turbe.

¹³ dabat Ω^J Ω^LΩ^S Ω^V Li447 Li447@ Rusch Weber ] dedit CorS2 (al.)

Numérotation du verset Mc. 8,7

Et habebant pisciculos paucos

et ipsos benedixit et iussit apponi.

Numérotation du verset Mc. 8,8

Et manducaverunt¹⁴

¹⁴ manducaverunt] + omnes Sarum

et saturati sunt

et sustulerunt quod supererat¹⁵ de¹⁶ fragmentis

¹⁵ supererat Wordswoth (L) Ω^H Ω^F Ω^S Ω^V ( ut videtur ) Li447@ ] superaverat Brescianus Ω^J Ω^L Rusch Weber , superfuerat Ω^M P9389 Wordsworth (-rant D ), superaverant in ras. Ω^V² |

¹⁶ de Ω^M Ω^F Ω^J Ω^L Ω^S Ω^V Li447 Li447@ Rusch Weber ] ut Cor2 (anti. glos.) |

septem sportas¹⁷.

¹⁷ sportas] + plenas Kells Wordsworth (P9389^marg L R)

Numérotation du verset Mc. 8,9

Erant autem qui manducaverant¹⁸ quasi quatuor millia hominum¹⁹

¹⁸ manducaverant Ω^H Ω^F Ω^S Ω^V Rusch ] manducaverunt Cor2 ( + quasi) Li447@ Ω^J Ω^L Weber |

¹⁹ hominum Cor2 (grec. anti. glossa et Mt. 15) Cor4* Ω^HΩ^F Ω^S Ω^V] om. Ω^M Cor4² ( HOMINUM cancel.) Ω^JΩ^L Li447 Li447@ |

et dimisit eos.

Numérotation du verset Mc. 8,10

Et statim

ascendit²⁰ navim²¹ cum discipulis suis et²² venit in partes Dalmanuta²³.

²⁰ ascendit Cor2 ² Ω^F Ω^S Ω^V] ascendens Ω^M Cor2 (glossa) Ω^JΩ^L Rusch Weber |

²¹ navim Ω^M Ω^S Ω^V Rusch ] navem Ω^J Ω^L Weber |

²² et Cor4 Ω^F Ω^V] om. Ω^M Cor2 (grec. antiq.) Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber |

²³ Dalmanuta Rusch Weber ] Dalmanutha Li447@ Ω^S Ω^JΩ^L Ω^V |

Numérotation du verset Mc. 8,11

Et exierunt Pharisei et ceperunt conquirere cum eo querentes ab eo²⁴ signum de celo temptantes eum.

²⁴ eo Ω^M Ω^FΩ^S Ω^V] illo Ω^L Rusch Weber

Numérotation du verset Mc. 8,12

Et ingemiscens

spiritu ait:

Quid generatio ista

signum²⁵ querit²⁶? Amen dico vobis, si dabitur generationi isti signum.

²⁵ ista] signum] inv. cacogr. Ω^V |

²⁶ s. querit Ω^S Li447 Li447@ Rusch Clementina ] inv. Ω^J Ω^L |

Numérotation du verset Mc. 8,13

Et dimittens²⁷ eos

²⁷ dimittens CorS2 (vel) Ω^J Ω^LΩ^S Ω^V² Li447@ Rusch ] dimitet Ω^V* dimisit CorS2 (al.) Li447

ascendit iterum²⁸ navim²⁹ et³⁰ abiit* trans fretum.

²⁸ ascendit iterum Ω^F Ω^S Ω^V Li447@ Clementina , iterum ascendit CorS2 (vel)] ascendens iterum Cor2 (grec. anti. glos.) Ω^J Ω^L Rusch Weber , et praem. CorS2 (al.) |

²⁹ navim Cor2 Ω^F Ω^S Ω^V Clementina Rusch ] navem Φ Weber (M) Ω^J Ω^L, om. Weber , |

³⁰ et CorS2 (vel) Ω^J* (cancel.) Ω^F Ω^S Ω^V Li447 Li447@ ] om. Ω^J²Ω^L Rusch Weber |

Numérotation du verset Mc. 8,14

Et obliti sunt

panem sumere³¹ et nisi unum panem non habebant secum in navi.

³¹ panem sumere Ω^F Ω^S Li447 Li447@ ] sumere panes Cor2 Ω^J Ω^L Rusch Clementina Weber

Numérotation du verset Mc. 8,15

Et precipiebat eis dicens: Videte et cavete³² a fermento Phariseorum

³² et cavete Cor2 (grec. anti. glos.) Cor4* Ω^F Ω^S Ω^L Ω^V Li447 Li447@ ] cavete Cor4 ² ( ET cancel.) Ω^J Weber , caveatis Rusch (hapax)

et³³ fermento Herodis.

³³ et] + a Ω^V

Numérotation du verset Mc. 8,16

Et cogitabant ad alterutrum dicentes: Quia panes non habemus.

Numérotation du verset Mc. 8,17

Quo cognito ait illis Iesus³⁴: Quid cogitatis

³⁴ ait illis – Ihesus Ω^S Clementina ] inv. Ω^M Ω^JΩ^L Li447 Li447@ Rusch Weber , mutil. Ω^F

quia panes non habetis?

Nondum³⁵ cognoscitis nec intelligitis?

³⁵ Nondum] + enim Ω^V

Adhuc cecatum habetis cor vestrum?

Numérotation du verset Mc. 8,18

Oculos habentes non videtis³⁶?

³⁶ videtis] corr. , vdetis cacogr. Rusch

et aures habentes non auditis? Nec recordamini

Numérotation du verset Mc. 8,19

quando³⁷ quinque panes fregi in quinque millia³⁸ et quot cophinos fragmentorum plenos sustulistis? Dicunt ei: Duodecim.

³⁷ quando Ω^J Ω^L Ω^S Ω^V Li447@ Weber ] quomodo Rusch |

³⁸ millia Cor2 (glossa) Cor4² Ω^S Ω^JΩ^L Ω^V] + hominum Cor4 * |

Numérotation du verset Mc. 8,20

Quando et septem panes in quatuor millia, quot sportas fragmentorum tulistis³⁹? Et⁴⁰ dicunt ei: Septem.

³⁹ quando... tulistis Cor2 (glosse habent)] sustulistis Ω^V² |

⁴⁰ Et Ω^J Ω^S Ω^V Rusch Weber] om. Li447@ |

Numérotation du verset Mc. 8,21

Et dicebat eis: Quomodo nondum intelligitis?

Numérotation du verset Mc. 8,22

Et veniunt Bethsaidam⁴¹

⁴¹ Bethsaidam Ω^F Ω^S Ω^V Clementina ] Bethsaida Li447@ Ω^J Ω^L Rusch

et adducunt ei cecum

et rogabant eum

ut illum tangeret⁴².

⁴² illum tangeret Ω^J Ω^L Ω^S Ω^V Li447 Li447@ Weber ] inv. Rusch

Numérotation du verset Mc. 8,23

Et apprehensa manu ceci

eduxit eum extra vicum

et expuens in oculos⁴³ eius

⁴³ oculos Ω^J Ω^S Ω^V Li447 Li447@ Rusch Weber ] oculis Ω^L (hapax)

impositis manibus suis,

interrogavit eum si quid⁴⁴ videret.

⁴⁴ quid Ω^F Ω^S Ω^V] aliquid

Numérotation du verset Mc. 8,24

Et aspiciens ait: Video homines velut arbores ambulantes.

Numérotation du verset Mc. 8,25

Deinde iterum imposuit manus⁴⁵ super oculos eius

⁴⁵ manus Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] manum Li447@ | iterum - imposuit manus] inv. Ω^V

et cepit videre

et restitutus est ita ut clare videret⁴⁶ omnia.

⁴⁶ clare videret Ω^F Ω^S Ω^V Rusch Clementina ] inv. Ω^JΩ^L Li447 Li447@ Weber

Numérotation du verset Mc. 8,26

Et⁴⁷ misit illum in domum suam

⁴⁷ Et] que cacogr. Ω^V

dicens: Vade in domum tuam et si in vicum introieris nemini dixeris.

Numérotation du verset Mc. 8,27

Et ingressus⁴⁸ est Iesus et discipuli eius in castella Cesaree Philippi.

⁴⁸ ingressus CorS2 Ω^M Ω^F Ω^J Ω^S Ω^V Li447@ ] egressus Cor2 (grec. antiq. glossa) CorS2 (al.) Ω^L Li447 Rusch Weber

Et in via

interrogabat discipulos suos⁴⁹ dicens⁵⁰: Quem me dicunt esse homines?

⁴⁹ suos] om. Ω^V |

⁵⁰ dicens Ω^F Ω^S Li447 Li447@ ] + eis Cor2 (grec. antiq.) Ω^M Ω^J Ω^L Ω^V Rusch Weber |

Numérotation du verset Mc. 8,28

Qui⁵¹ responderunt illi dicentes: Alii⁵² Ioannem Baptistam⁵³, alii Eliam, alii vero⁵⁴ quasi unum ex⁵⁵ prophetis.

⁵¹ Qui Ω^S Ω^J Ω^L Ω^V Rusch Weber ] Cui Li447 Li447@ |

⁵² Alii Cor2 (grec. anti. glos. Mt. 16 alii) (in ** cum est tenuitur de pl<urali (?)> ALII , si non est cancellatum, cum est. Subditur ALII HELIAM ALII VERO QUASI UNUM etc. Unde mirum est quare tantum primo loco cancellatum est) Ω^M Ω^F Ω^JΩ^S Ω^V Li447 Li447@ ] om. Ω^L Rusch Clementina Weber |

⁵³ Ioannem Baptistam Ω^M Ω^S Ω^JΩ^L Ω^V Li447 Li447@ Rusch Weber ] Ioannem Ω^J CorS2 (Parisiensis habet hec, al. non) |

⁵⁴ vero Ω^M Ω^V] + Ieremiam Ω^J CorS2 ( IOANNEM ALII VERO IEREMIAM Parisiensis habet hec, al. non) |

⁵⁵ ex Ω^J Rusch ] de Ω^L Ω^V Li447 Li447@ Weber |

Numérotation du verset Mc. 8,29

Tunc dicit illis: Vos vero

quem me esse dicitis? Respondens⁵⁶ Petrus ait⁵⁷:

⁵⁶ Respondens] + autem Ω^V |

⁵⁷ ait Ω^M Ω^S Ω^V Li447 Li447@Rusch ] + ei Cor2 Ω^J Ω^L Weber , + illi Cor4 |

Tu es Christus.

Numérotation du verset Mc. 8,30

Et comminatus est eis

ne cui dicerent de illo.

Numérotation du verset Mc. 8,31

Et cepit docere eos⁵⁸

⁵⁸ eos Cor4 Ω^F Ω^H Ω^L Ω^S Ω^V Li447 Li447@ ] illos Cor2 (antiq.) Ω^J Rusch Weber

quoniam oportet Filium hominis pati multa⁵⁹,

⁵⁹ pati multa Ω^H Ω^S Ω^V Clementina ] inv. Ω^M Ω^FΩ^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber

et reprobari a summis sacerdotibus et summis senioribus⁶⁰ et scribis et occidi et post tres dies⁶¹ resurgere.

⁶⁰ a summis sacerdotibus et (+ a Ω^V) summis senioribus Ω^F Ω^S Ω^V] a summis sacerdotibus et senioribus Ω^H, a senioribus et sacerdotibus Ω^M, a senioribus et a ( om. Li447@ ) summis sacerdotibus Brescianus Sarum Cor2 (grec. anti. glos.) Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Clementina Weber |

⁶¹ tres dies Ω^H Ω^J Ω^L Ω^S Ω^V Li447 Rusch Weber ] inv . Li447@ |

Numérotation du verset Mc. 8,32

Et palam verbum loquebatur⁶².

⁶² verbum loquebatur] inv. Ω^V

Et apprehendens eum⁶³ Petrus

⁶³ eum] om. Ω^V

cepit increpare eum⁶⁴.

⁶⁴cepit increpare eum Ω^M Cor2 Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber ] cepit eum increpare Ω^H, eum cepit increpare Ω^F Ω^V, cepit increpare Ω^S, + Domine propitius esto tibi nam hoc non erit perpera Li447 Li447@ cum pseudo Chrysostomo in Catena aurea laudato

Numérotation du verset Mc. 8,33

Qui conversus⁶⁵

⁶⁵ conversus Ω^H Ω^S Ω^V Li447@ ] + et Cor2 Ω^J Ω^L Li447 Rusch Weber

videns discipulos suos comminatus est Petro dicens: Vade retro me⁶⁶

⁶⁶ me Cor2 CorS2 Ω^H Ω^F Ω^J Ω^L Ω^S Ω^VLi447 Weber] om. Li447@ Rusch

Satanas⁶⁷,

⁶⁷ Sat(h)anas Cor2 Ω^H* Ω^F Ω^L Ω^S Ω^V*] Sathana Cor4 Ω^H² Ω^J Ω^V²

quoniam non sapis ea⁶⁸ que Dei sunt

⁶⁸ ea Li447 Li447@ Ω^F Ω^S Ω^V Rusch ] om. Ω^H Ω^J Ω^L Weber

sed que hominum sunt⁶⁹.

⁶⁹ que hominum sunt Cor2 Ω^FΩ^S] ea que hominum Ω^H, que hominum CorS2 Li447@ , que sunt h. CorS2 (al.) Ω^J Ω^L Rusch Weber

Numérotation du verset Mc. 8,34

Et vocata⁷⁰ turba cum discipulis suis

⁷⁰ vocata Ω^F Ω^L Ω^S Ω^V] convocata Ω^M Ω^H Ω^J Rusch Weber

dixit eis: Si quis

vult⁷¹ me sequi

⁷¹ vult Φ Weber (Z P) Ω^H Ω^J Ω^S Ω^V Rusch Clementina ] + post Ω^L Li447 Li447@ Weber

deneget⁷²

⁷² deneget Cor4 Ω^H Ω^J Ω^L Ω^S Ω^V Li447 Li447@ ] neget Cor2 (moderni)

semetipsum

et tollat crucem suam

et sequatur me.

Numérotation du verset Mc. 8,35

Qui enim voluerit animam suam salvam facere perdet eam,

qui autem perdiderit

animam suam propter me et evangelium salvam faciet eam⁷³.

⁷³ faciet eam Ω^H Ω^F Ω^S Clementina ] inv. Ω^M Ω^J Ω^L Ω^V Li447 Li447@ Ω^V Rusch Weber

Numérotation du verset Mc. 8,36

Quid enim

proderit homini si lucretur totum mundum⁷⁴ et detrimentum faciat anime sue⁷⁵?

⁷⁴ totum mundum Ω^H Ω^F Ω^S Li447 Li447@ ] inv. Ω^J Ω^L Rusch Weber |

⁷⁵ faciat – anime sue] inv. Ω^V |

Numérotation du verset Mc. 8,37

Aut quam⁷⁶ homo commutationem dabit ⁷⁷ pro anima sua?

⁷⁶ quam Wordsworth (D) Ω^SFP Ω^V Li447 Li447@ ] quid Cor2 Ω^MΩ^J Ω^L Ω^R Rusch Weber |

⁷⁷ homo commutationem - dabit Ω^H Ω^FΩ^S Ω^V] inv. Ω^MJLP Li447 Rusch Weber | commutationem Cor2 (anti. glossa et Mt. 16: AUT QUID DABIT HOMO COMMUTATIONEM ) Ω^FPS Li447@ , commotationem Wordsworth ( D P9389 L R ) ] commutationis Ω^MJLR ² Rusch Weber |

Numérotation du verset Mc. 8,38

Qui enim me confessus⁷⁸ fuerit

⁷⁸ confessus VETUS LATINA ( d k r l ) Wordsworth (P9389^marg H K To22 Q T V*) Sarum CorS2 CorS3 Ω^MHFJSPR²V Rusch Ed1538 Sixtina] confusus (ἐπαισχυνθῇ) VETUS LATINA ( a b c f ff² (i) n q ) Amiatinus Cava Kells Wordsworth (D L R P9389* F Θ I M O V^C X Y Z) Cor1 (lectio certior) Ω^L Li447 Li447@ Clementina (Ed1592) Weber ; cf. infra “confitebitur”.

et verba mea⁷⁹ in generatione ista adultera et peccatrice, et Filius hominis confitebitur⁸⁰ eum, cum venerit⁸¹ in gloria⁸² Patris sui cum angelis⁸³.

⁷⁹ verba mea Cor1 Cor4 Ω^MHSFPRV Rusch Clementina ] inv. Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Weber |

⁸⁰confitebitur Wordsworth ( T) Sarum CorS3 Ω^MSFJPR²V Rusch Ed1538 Sixtina ] confundet Wordsworth ( D P9389 G I R ) Book of Kells Li447@ , confundetur (ἐπαισχυνθήσεται) Cor1 (lectio certior) CorS2 CorS3 * Ω^L Li447 Li447@ Weber . | Cor1 LP ( QUI ENIM ME CONFUSUS FUERIT ET VERBA MEA IN GENERATIONE ISTA ADULTERA ET PECCATRICE ET FILIUS HOMINIS CONFUNDETUR ( lectio certior ) EUM ita habent greci et antiqui unde etiam Ieronimus de quadam facta dixit quia non est confusa Christum. Christus non confundetur eam et hoc etiam Lucas dixit 9 .c. [Lc. 9, 26]: “Qui me erubuerit et meos sermones <hunc Filius hominis erubescet cum venerit in maiestate sua>”. Alia sunt verba sed eadem sententia et eadem grammatica et est modus loquendi in Marco diversus (divisus Cor1 P) ab aliis”). Cor2 (grec. antiq. Glossa, Beda, Augustinus sic habent infra FILIUS HOMINIS CONFUNDETUR [+ scilicet in passivo Cor4 ] EUM. Super hoc adducit canon super illud Lc. 9, 26: “Qui me erubuerit”. In greco etiam eadem dictio que est Marco pro CONFUSUS FUERIT est in Luca pro ERUBUERIT. Augustinus: Et confundi non potest quando CONFUNDITUR hoc in originali habet. Illud et Glossa concordat, dicens: “Quia multi avaritiam mittunt, labencia despiciunt sed fidei rectitudinem quam habent verecundia impediti non exprimunt, voce addit: QUI ENIM etc.” Si autem aliquam moneat de quo loco sumitur AUTEM QUI ME CONFESSUS FUERIT etc. sciat illud sumi de Mt. 10, 32 et Lc. 12, 8.) (Alii tam in textu quam in Glossa habent hic CONFUSUS pro CONFESSUS , et infra CONFUNDETUR pro CONFITEBITUR, licet minus latine dicatur. Unde in greco idem est verbum pro CONFUNDATUR Ro. 9.G. ; aliud autem pro CONFITEBITUR Mt. 10.F. sed idem pro ERUBUERIT et ERUBESCAT Lc. 9. Bene cum idem sit confundi quod erubescere. Patet tam ex sensu quam ex greco antiquo hoc debet esse CONFUSUS et CONFUNDETUR, et sequitur accusativus in proprie sic et post erubescere quod est verbum absolutum etc. Dicitur iste erubescit hic autem ILLUM supponendum est, id est propter hoc aut illum similiter expone: CONFUSUS ME idest propter me ET CONFUNDETUR EUM , enim idest propter eum. Augustinus, Contra Adamantium Manichei discipulum, capitulo 18 [PL 42, 163]:”illud quod dicit Dominusv in euvangelio [ coniec .]: OMNIS QUI CONFUSUS FUERIT ME ET VERBA MEA IN GENERATIONE ISTA ADULTERA et patet ET FILIUS HOMINIS CONFUNDETUR ILLUM CUM VENERIT IN GLORIA PATRIS ET SANCTORUM, quod pertineat ad contemptum rerum temporalium non video”. Item Ieronimus loquens de quadam sancta ait quia non est confusa Christum. Christus enim non confundetur eam et hic est quod dicit Luc. 9.c “Quicumque me erubuerit” etc. et est eadem sententia et eadem grammatica. Item Augustinus, Contra adversarium legis et prophetarum libro 1: Si quisquam diceret confundetur Christus et hoc eo tempore quo iudicaturus est vivos et mortuos, quis enim Christianus patienter audiret tamen in evangelio. QUI ME inquid CONFUSUS FUERIT ET NON IN GENERATIONE ISTA ADULTERA ET PECCATRICE ET FILIUS HOMINIS CONFUNDETUR EUM CUM VEN<ER>IT IN GLORIA PATRIS SUI CUM ANGELIS SUIS SANCTIS , al<iqui :> SUIS; sed Parisiensis neutrum nec tangit fere ubique SANCTIS vel SUIS ; in al<iquibus> neutrum, prior correctio habet SUIS , secunda SANCTIS ). Cf. Rogeri Bacon Opus minus , ed. J. Brewer, Oxford, 1859, p. 330-331.{MM2018} {MM2021} |

⁸¹ cum venerit Ω^H Ω^JΩ^L Ω^V] om. Ω^M, cum venit CorS2 |

⁸² gloria] + sua Ω^H |

⁸³ angelis CorS2 (Parisiensis neutrum nec tangit fere ubique SANCTIS vel SUIS, in al. neutrum) Ω^H Ω^F Ω^S] + suis Wordsworth (K V) CorS2=Cor3 (al<iqui>) CorS2 ( prior correctio ) Ω^R Ω^V Catena@ + Catena (Dur111 Li447 V795 etc.) , + sanctis CorS2 (secunda correctio) Ω^J Ω^L Rusch Clementina Weber, + sanctis suis CorS2 Ω^P, ss. Ω^M, suis sanctis Θ CorS2 |

Numérotation du verset Mc. 8,39

⁸⁴ Et dicebat illis:

⁸⁴ Hic incipit capitulum 9 Tr871 Cor2 CorS1 CorS2 (hic incipit, secunda Parisiensis non ibi) Ω^F Ω^S Ω^L Ω^V Rusch

Amen⁸⁵ dico vobis,

⁸⁵ Amen Ω^H Ω^J Ω^L Ω^S Ω^V Li447@ Rusch Weber ] + Amen CorS1

quia sunt quidam de hic stantibus

qui non gustabunt

mortem,

donec videant regnum Dei

venientis⁸⁶ in virtute.

⁸⁶ venientis Sarum Ω^MHSFJPV Cor2 Li447@ ] veniens Cor1 LP (lectio certior) Cor4 Ω^LR Rusch Weber

Capitulum 8

Numérotation du verset Mc. 8,1

{Rusch, t. 4: Erfurt, f. 975ra ; facsim., p. 109a} ¹ In illis diebus iterum cum turba multa esset cum Iesu² nec³ haberent quid⁴ manducarent,

¹ Hic incipit capitulum 8 CorS1 Ω^S Ω^JΩ^L Ω^V

² cum Iesu Cor1 ; Cor2 (grec. antiq. glossa) Ω^M Ω^H Ω^S Ω^V Li447 Li447@ Ω^J Rusch ] om. Cor1^LP (lectio certior) Ω^L Weber

³ nec Ω^V²] non Cor1 ^P Ω^V*

⁴ quid Wordsworth (P9389 ^marg ) Ω^M Ω^F Ω^J Ω^S Ω^V, qd’ Ω^H Ω^L Li447 Li447@ Ed1455 Rusch ] quod Clementina Weber

^interl.| materiam miraculi premittit

convocatis discipulis,

^interl.| scilicet suis

ait illis:

Numérotation du verset Mc. 8,2

Misereor super turbam

^marg.| MISEREOR SUPER TURBAM. Quia verus homo miseretur et compatitur affectu humane fragilitatis. Quod de septem panibus et paucis pisciculis quatuor millia hominum satiavit, divine potentie opus est contra Eutychetis errorem.

quia⁵ ecce iam triduo sustinent me nec habent quid⁶ manducent.

⁵ quia Ω^J Ω^S Ω^V Li447 Rusch Weber ] quoniam Li447@

⁶ quid Ω^M Ω^F Ω^J Ω^S, qd’ Ω^H Ω^L Ed1455 ] quod Li447@ Ω^V Rusch Clementina Weber

^marg.| TRIDUO SUSTINENT. Quare triduo sustinerent Mattheus dicit sic: «Et ascendens in montem sedebat ibi et accesserunt ad eum turbe multe habentes secum mutos, cecos, claudos, debiles et alios multos et proiecerunt eos ad pedes eius et curavit eos»^a. Turba triduo Dominum sustinet propter sanationem infirmorum suorum, cum electi quique fide sancte Trinitatis lucidi Domino, pro suis suorumque peccatis, anime peccantis, scilicet languoribus instanter supplicant.

^a Mt. 15, 29-30.

^marg.| Item. Turba multa triduo Dominum sustinet, cum multitudo fidelium peccata sua per penitentiam declinans ad Dominum se in opera, in locutione et cogitatione convertit.

^marg.| BEDA. Mystice. Hoc miraculo designatur quod viam presentis seculi, aliter incolumes transire nequimus nisi alimento verbi sui Christus nos reficiat. Hoc vero typice inter hanc refectionem et illam quinque panum et duorum piscium distat, quod ibi littera veteris Testamenti spirituali gratia plene designatur, hic Novi Testamenti veritas et gratia ministranda monstratur. Utraque autem refectio in monte celebrata est, ut aliorum evangelistarum narratio declarat, quia utraque Scriptura recte intellecta predicat altitudinem celestium preceptorum et premiorum et altitudinem Christi qui est mons in vertice montium. Ipse enim edificatam super se civitatem, id est Ecclesiam in alta bonorum operum extollit et cunctis manifestat. Ipse ab infimis delectationibus abstractam pane celi reficit atque ad appetitum superne suavitatis cibi spiritualis dato pignore accendit.

Numérotation du verset Mc. 8,3

Et si dimisero eos ieiunos in domum suam

^marg.| SI DIMISERO EOS. Quia conversi peccatores in presentis vite via deficiunt, si in sua conscientia sine doctrine pabulis dimittantur.

deficient in via. Quidam enim⁷ ex eis de longe venerunt.

⁷ enim Li447 Ω^J Ω^L Ω^S Ω^V Rusch Weber] om. Li447@

^marg.| Iudei de prope lege et prophetis edocti, gentes de longe veniunt ad Christum, nullis doctoribus de eius fide premonite

^marg.| {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 975rb ; facsim., p. 109b} DE LONGE. Moraliter. Qui nihil carnalis corrumptionis expertus, ad servitutem Dei festinat, de longinquo non venit qui etiam nulla impudicitia, nullis flagitiis inquinatus, solum autem coniugium expertus nec iste de longinquo. Alii post multa flagitia veniunt, et ideo de longinquo.

Numérotation du verset Mc. 8,4

Et responderunt ei discipuli: Unde illos⁸ poterit {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 975rb ; facsim., p. 109b} quis hic⁹ saturare panibus in solitudine?

⁸ ei discipuli unde illos Ω^HΩ^FΩ^S ( om. ei)] ei discipuli sui unde illos Ed1455 Clementina , ei discipuli sui unde istos Ω^M Li447 Li447@ Ω^J Ω^L Rusch Weber

⁹ hic] om. Ω^V*

Numérotation du verset Mc. 8,5

Et interrogabat¹⁰ eos: Quot panes habetis? Qui dixerunt: Septem.

¹⁰ interrogabat Ω^H Ω^F Ω^S Li447@ ] interrogavit Cor2 (anti. glossa) Ω^M Ω^J Ω^L Ω^V Ed1455 Rusch Clementina Weber

^marg.| SEPTEM. BEDA. Mysterium est Novi Testamenti in quo septiformis spiritus gratia plenius creditur et datur. Nec sunt panes ordeacei sicut illi quinque de quibus quinque millia hominum satiata sunt, ne sicut in lege vitalis anime alimentum corporalibus sacramentis tegeretur. Ordei enim medulla tenacissima tegitur palea.

^marg.| HIERONYMUS. Septem panes 'septem dona Spiritus sancti'. Quatuor millia 'annus novi Testamenti cum quatuor temporibus'. Septem sporte 'septem prime Ecclesie'. Fragmenta panum 'mystici intellectus prime septimane sunt'. Pisciculi benedicti 'libri Novi Testamenti', quomodo piscis assi partem resurgens postulat, et piscem superpositum prunis, discipulis in captura piscium porrigit.

Numérotation du verset Mc. 8,6

Et precepit turbe discumbere super¹¹ terram.

¹¹ super Ω^M Ω^H Ω^F Ω^S Ω^L Li447 Li447@ Ed1455 Rusch Clementina Weber ] supra Ω^J

^marg.| SUPER TERRAM. BEDA. In refectione quinque panum turba supra fenum discubuit que autem septem panibus reficienda est. Super terram discumbere precipitur, quia per legem carnis desiderium calcare iubemur que est fenum: «Omnis caro fenum»^b. In Novo autem Testamento ipsam quoque et facultates temporales relinquere iubemur. Vel quia mons in quo fit refectio Christi altitudinem significat, ibi supra fenum, hic supra terram reficitur, quia Christi celsitudo ibi propter carnales homines et Hierusalem terrenam carnali spe et desiderio regitur, hic autem remota omni cupiditate carnali convivas Novi Testamenti spei permanentis firmamentum tamquam ipsius montis soliditas nullo feno interposito continent.^c

^b Is. 40, 6. Cf. etiam Sir. 14, 18: « Omnis caro sicut fenum veterascet, et sicut folium fructificans in arbore viridi ; 1Pt. 1, 24: « quia omnis caro ut fenum: et omnis gloria eius tamquam flos feni: exaruit fenum, et flos eius decidit ».

^c ¶Fons : Beda Venerabilis, In Mc., lib. 2, c. 8, CCSL 120, lin. 1590-1604: «Supra in refectione quinque panum turba super faenum uiride discumbebat nunc ubi septem panibus reficienda est supra terram discumbere praecipitur quia per scripturam legis carnis desideria calcare et comprimere iubemur. Omnis enim caro faenum, et omnis gloria eius tamquam flos faeni. In nouo autem testamento ipsam quoque terram ac facultates temporales derelinquere praecipimur. Vel certe quia mons in quo turba dominicis panibus reficiebatur altitudinem ut supra diximus redemptoris nostri significat ibi super faenum hic super terram reficitur, ibi enim celsitudo christi propter carnales homines et hierusalem terrenam carnali spe et desiderio tegitur, hic autem remota omni cupiditate carnali conuiuas noui testamenti spei permanentis firmamentum tamquam ipsius montis soliditas nullo faeno interposito continebat ».

¹² Et accipiens septem panes,

¹² Hic incipit capitulum 8 CorS2

^interl.| HIERONYMUS. Septem dona Spiritus sancti

gratias agens

^interl.| ostendit quantum gaudeat de salute nostra et nos docet gratias agere de carnali et spirituali refectione

fregit

^interl.| sacra aperuit

et dabat¹³ discipulis suis ut apponerent et apposuerunt turbe.

¹³ dabat Ω^J Ω^LΩ^S Ω^V Li447 Li447@ Rusch Weber ] dedit CorS2 (al.)

^interl.| quia spiritualem scientiam tradidit eis et per eos aliis

Numérotation du verset Mc. 8,7

Et habebant pisciculos paucos

^interl.| libros Novi Testamenti

^marg.| PISCICULOS. BEDA. Sanctos illius temporis per quos eadem condita est Scriptura, vel quorum ipsa Scriptura fidem vitam et passiones continet qui de fluctibus seculi erepti et divina benedictione consecrati refectionem nobis, ne in huius mundi ex cursu deficiamus vite sue et mortis sue exemplo prebuere.

et ipsos benedixit et iussit apponi.

Numérotation du verset Mc. 8,8

Et manducaverunt¹⁴

¹⁴ manducaverunt] + omnes Sarum

^interl.| attente audiendo

^marg.| MANDUCAVERUNT. BEDA. Sunt multi qui quamvis omnia sua reliquere, et altiora huius mundi nequeant implere, tamen esurientes et sitientes iustitiam saturantur^d, cum audientes mandata Dei ad vitam perveniunt eternam.

^d Cf. Mt. 5, 6: « Beati qui esuriunt et sitiunt iustitiam: quoniam ipsi saturabuntur ».

et saturati sunt

^interl.| «edent pauperes et saturabuntur»^e

^e Ps. 21, 27.

^interl.| plene perficiendo

et sustulerunt quod supererat¹⁵ de¹⁶ fragmentis

¹⁵ supererat Wordswoth (L) Ω^H Ω^F Ω^S Ω^V ( ut videtur ) Li447@ ] superaverat Brescianus Ω^J Ω^L Ed1455 Rusch Weber , superfuerat Ω^M P9389 Wordsworth (-rant D ), superaverant in ras. Ω^V²

¹⁶ de Ω^M Ω^F Ω^J Ω^L Ω^S Ω^V Li447 Li447@ Rusch Weber ] ut Cor2 (anti. glos.)

^interl.| mysticus intellectus

^marg.| QUOD SUPERAVERAT. BEDA. Altiora precepta vel exhortamenta et consilia que generalis fidelium multitudo nequit attingere sicut hic^f: «Si vis perfectus esse vade et vende omnia que habes» etc.

^f Mt. 19, 21.

septem sportas¹⁷.

¹⁷ sportas] + plenas Kells Wordsworth (P9389^marg L R)

^interl.| primas Ecclesias

^marg.| SEPTEM SPORTAS. Septem sporte 'Spiritus sancti gratia septiformi repleti'. Fiunt enim sporte de iunco et palmarum foliis. Iuncus nascitur super aquas, palma victorem coronat. Sancti quoque ne ab humore eternitatis arescant in ipso vite fonte se collocant, et eterne retributionis palmam exspectant.

Numérotation du verset Mc. 8,9

Erant autem qui manducaverant¹⁸ quasi quatuor millia hominum¹⁹

¹⁸ manducaverant Ω^H Ω^F Ω^S Ω^V Rusch ] manducaverunt Cor2 ( + quasi) Li447@ Ω^J Ω^L Weber

¹⁹ hominum Cor2 (grec. anti. glossa et Mt. 15) Cor4* Ω^HΩ^F Ω^S Ω^V] om. Ω^M Cor4² ( hominum cancel.) Ω^JΩ^L Li447 Li447@

^interl.| annus novi Testamenti

et dimisit eos.

^interl.| ut in ipso numero se doceant pastos esse evangelii preceptis

Numérotation du verset Mc. 8,10

Et statim

^marg.| ET STATIM. Pro hoc in Mattheo habemus^g: «Ascendit in naviculam et venit in fines Magedan». Sed non est dubitandum eundem locum esse sub utroque nomine. Nam plerique codices habent Magedan, etiam secundum Marcum.

^g Mt. 15, 39.

ascendit²⁰ navim²¹ cum discipulis suis et²² venit in partes Dalmanuta²³.

²⁰ ascendit Cor2 ² Ω^F Ω^S Ω^V] ascendens Ω^M Cor2 (glossa) Ω^JΩ^L Ed1455 Rusch Weber

²¹ navim Ω^M Ω^S Ω^V Ed1455 Rusch ] navem Ω^J Ω^L Weber

²² et Cor4 Ω^F Ω^V] om. Ω^M Cor2 (grec. antiq.) Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ed1455 Rusch Weber

²³ Dalmanuta Rusch Weber ] Dalmanutha Li447@ Ω^S Ω^JΩ^L Ω^V Ed1455

^marg.| + Dalmanuta: in Mattheo Magedan.^A ^h

^h Glossae seiunctim a textu Bibliae diffusae = CCCM189A (58.12 ; 55.14)

^A ¶Codd. : Lux94 P345 ; om. Rusch

Numérotation du verset Mc. 8,11

Et exierunt Pharisei et ceperunt conquirere cum eo querentes ab eo²⁴ signum de celo temptantes eum.

²⁴ eo Ω^M Ω^FΩ^S Ω^V] illo Ω^L Ed1455 Rusch Weber

^marg.| QUERENTES. Quasi ea que viderant non fuissent signa. Sed quid querant {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 975va ; facsim., p. 110a} per hoc determinatur de celo vel in morem Elie ignem, de sublimi vel ad similitudinem Samuelis estivo tempore mugire tonitrua, vel fulgura vel imbres, quasi non possent et hec calumniari qui ea calumniabantur que oculis viderant, manu tangebant utilitate sentiebant. Vel signa de celo, manna ut qui paucis panibus multa hominum millia satiavit, nunc sicut Moyses manna celitus misso populum omnem passim reficiat. Unde Ioannes post edulium panum turbas quesisse dicitⁱ: «Quid operaris? Patres nostri manducaverunt manna in deserto» etc.

ⁱ Io. 6, 30-31.

Numérotation du verset Mc. 8,12

{Rusch, t. 4: Erfurt, f. 975va ; facsim., p. 110a} Et ingemiscens

^interl.| pro infidelitate eorum

spiritu ait:

^interl.| ut verus homo

Quid generatio ista

^interl.| incredula

signum²⁵ querit²⁶? Amen dico vobis, si dabitur generationi isti signum.

²⁵ ista] signum] inv. cacogr. Ω^V

²⁶ s. querit Ω^S Li447 Li447@ Ed1455 Rusch Clementina ] inv. Ω^J Ω^L

^interl.| aposiopesis ^j

^j ἀποσιώπησις, id est reticentia, silentium, taciturnitas, praecipue quum non dicitur quod dici debet (Forcellini). <Parall . > Glossa ordinaria (Ps. 88, 36 ; Ps. 94, 11 ; Ps. 131, 3-4 ; Is. 22, 14 ; Mc. 8, 12 ; Hbr. 6, 11 ; Hebr. 6, 14). Cf. M. Fabius Quintilianus , Institutio oratoria, lib. 9, cap. 3, par. 60, p. 185: « [59] Cui similia sunt illa meo quidem iudicio, in quibus verba decenter pudoris gratia subtrahuntur: novimus et qui te, transversa tuentibus hircis, et quo, sed faciles Nymphae risere, sacello. [60] Hanc quidam aposiopesin putant, frustra. Nam illa quid taceat, incertum est aut certe longiore sermone explicandum, hic unum verbum et manifestum quidem desideratum, quod si aposiopesis est, nihil non, in quo deest aliquid, idem appellabitur ». -- Isidorus Hispalensis , Etymologiarum libri, 2, 21 § 34: « Metathesis est, quae mittit animos iudicum in res praeteritas aut futuras, hoc modo:"Reuocate mentis ad spectaculum expugnatae miserae ciuitatis, et uidere uos credite incendia, caedes, rapinas, direptiones, liberorum corporum iniurias, captiuitates matronarum, trucidationes senum". In futurum autem anticipatio eorum, quae dicturus est aduersarius, ut Tullio pro Milone, cum mittit animos iudicum in eum reipublicae statum, [qui] futurus est, etiamsi occiso Milone Clodius uiueret. Aposiopesis est, cum id quod dicturi uidebantur, silentio intercipimus: Quos ego, sed motos praestat conponere fluctus ». -- Andreas de Sancto Victore , Expositio super Heptateuchum (Gn.), CCCM 53, linea 1153: « Unde statim subiungit: Nunc ergo, ne forte mittat manum suam etc. Aposiopesis est (id est, defectus in sermone et sensu) ». -- [Cf. Glosa super 'Graecismum' Eberhardi Bethuniensis: capitula I - III et prologi, c. 1a. de figuris metaplasmi, 1a.13. Aposiopasis (notandum), CCCM 225, A. Grondeux, 2010, p. 32.642: « {ETYM. Et dicitur aposiopasis ab"apos" quod est"defectus" et"usyos" quod est"equale" et"pasis""passio", quasi"equalis defectus uel passio"} ». *> Eberhardus Bethuniensis [ + a. 1212 c.] (et alii), Graecismus, c. 1 (De figuris - a. de figuris metaplasmi), ed. Io. Wrobel, 1887, p. 4. 15: « Ast 'aposiopasis' oratio deficiens est ».][MM2016]

^interl.| id est non dabitur. Sicut illud est^k: «Si David mentiar».

^k Ps. 88, 36.

^marg.| SI DABITUR GENERATIONI. AUGUSTINUS. De concordia evangeliorum. In Marco ita scriptum esse edicit et signum non dabitur ei.

^marg.| BEDA. Generationi , isti id est temptantium Deum et contradicentium verbis eius, non dabitur signum de celo quod temptantes querunt quibus tamen multa celestia signa dabat in terra. Generationi autem querentium Dominum signum de celo ostendit, quando cernentibus apostolis in celum ascendit spiritum misit, ad impositionem manuum apostolorum gratiam sancti Spiritus de celo plurimis credentibus infudit.

Numérotation du verset Mc. 8,13

Et dimittens²⁷ eos

²⁷ dimittens CorS2 (vel) Ω^J Ω^LΩ^S Ω^V² Li447@ Ed1455 Rusch ] dimitet Ω^V* dimisit CorS2 (al.) Li447

^interl.| infideles

ascendit iterum²⁸ navim²⁹ et³⁰ abiit* trans fretum.

²⁸ ascendit iterum Ω^F Ω^S Ω^V Li447@ Clementina , iterum ascendit CorS2 (vel)] ascendens iterum Cor2 (grec. anti. glos.) Ω^J Ω^L Rusch Weber , et praem. CorS2 (al.)

²⁹ navim Cor2 Ω^F Ω^S Ω^V Clementina Rusch ] navem Φ Weber (M) Ω^J Ω^L, om. Weber ,

³⁰ et CorS2 (vel) Ω^J* (cancel.) Ω^F Ω^S Ω^V Li447 Li447@ ] om. Ω^J²Ω^L Rusch Weber

^marg.| ASCENDENS NAVIM. BEDA. Septem sportis modo impletis statim ascenderunt in naviculam et venerunt in fines Magedan et ibi navigantibus dictum est quod caverent a fermento Phariseorum et Sadduceorum. Sed Scriptura dicit quod obliti sunt panes tollere, in quo ostenditur quam modicam curam carnis haberent intenti Domini presentie.

Numérotation du verset Mc. 8,14

Et obliti sunt

^interl.| discipuli

panem sumere³¹ et nisi unum panem non habebant secum in navi.

³¹ panem sumere Ω^F Ω^S Li447 Li447@ Ed1455 ] sumere panes Cor2 Ω^J Ω^L Rusch Clementina Weber

^interl.| Mystice. Christum panem vite, cui qui reficiuntur, amore minus curant de terreno pane

Numérotation du verset Mc. 8,15

Et precipiebat eis dicens: Videte et cavete³² a fermento Phariseorum

³² et cavete Cor2 (grec. anti. glos.) Cor4* Ω^F Ω^S Ω^L Ω^V Li447 Li447@ ] cavete Cor4 ² ( et cancel.) Ω^J Weber , caveatis Rusch (hapax)

^interl.| id est legem Dei traditionibus hominum postponere, verbis predicare factis impugnare, Dominum temptare, doctrine eius vel operibus non credere.

et³³ fermento Herodis.

³³ et] + a Ω^V

^interl.| quod est adulterium, homicidium, temeritas iurandi, simulatio religionis

Numérotation du verset Mc. 8,16

Et cogitabant ad alterutrum dicentes: Quia panes non habemus.

^interl.| quasi: hoc ideo dicit: Quia panes

Numérotation du verset Mc. 8,17

Quo cognito ait illis Iesus³⁴: Quid cogitatis

³⁴ ait illis – Ihesus Ω^S Ed1455 Clementina ] inv. Ω^M Ω^JΩ^L Li447 Li447@ Rusch Weber , mutil. Ω^F

^interl.| me, ideo hoc dixisse: Quia panes

quia panes non habetis?

^marg.| QUID COGITATIS QUIA PANES NON. BEDA. Accepta occasione docet quid significent quinque panes et septem et pauci pisciculi quinque millia hominum aut quatuor. Si enim fermentum Phariseorum et Herodis traditiones perversas et heretica significat dogmata, quare cibi quibus nutritus est populus Dei non veram doctrinam integramque significat?

Nondum³⁵ cognoscitis nec intelligitis?

³⁵ Nondum] + enim Ω^V

^interl.| spiritualem sensum

Adhuc cecatum habetis cor vestrum?

^interl.| post tot miracula

Numérotation du verset Mc. 8,18

Oculos habentes non videtis³⁶?

³⁶ videtis] corr. , vdetis cacogr. Rusch

^interl.| interius

et aures habentes non auditis? Nec recordamini

Numérotation du verset Mc. 8,19

quando³⁷ quinque panes fregi in quinque millia³⁸ et quot cophinos fragmentorum plenos sustulistis? Dicunt ei: Duodecim.

³⁷ quando Ω^J Ω^L Ω^S Ω^V Li447@ Weber ] quomodo Rusch

³⁸ millia Cor2 (glossa) Cor4² Ω^S Ω^JΩ^L Ω^V] + hominum Cor4 *

Numérotation du verset Mc. 8,20

Quando et septem {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 975vb ; facsim., p. 110b} panes in quatuor millia, quot sportas fragmentorum tulistis³⁹? Et⁴⁰ dicunt ei: Septem.

³⁹ quando... tulistis Cor2 (glosse habent)] sustulistis Ω^V²

⁴⁰ Et Ω^J Ω^S Ω^V Rusch Weber] om. Li447@

Numérotation du verset Mc. 8,21

Et dicebat eis: Quomodo nondum intelligitis?

^interl.| post tot miracula

Numérotation du verset Mc. 8,22

Et veniunt Bethsaidam⁴¹

⁴¹ Bethsaidam Ω^F Ω^S Ω^V Ed1455 Clementina ] Bethsaida Li447@ Ω^J Ω^L Rusch

^interl.| HIERONYMUS. Domus vallis, id est mundus qui est vallis lacrimarum

et adducunt ei cecum

^interl.| qui non videt quod fuit, quod est, quod erit

et rogabant eum

^interl.| ut lamentationem de cecitate cordis agat, flens cum Ieremia subversionem civitatis Dei, id est anime sue

ut illum tangeret⁴².

⁴² illum tangeret Ω^J Ω^L Ω^S Ω^V Li447 Li447@ Weber ] inv. Rusch

^interl.| tangitur qui compungitur

Numérotation du verset Mc. 8,23

Et apprehensa manu ceci

^interl.| ut ad bonum opus confortet

eduxit eum extra vicum

^interl.| civitatem malorum:"Corrumpunt bonos mores colloquia mala"^l.

^l Cf. 1Cor. 15, 33: « Nolite seduci: corrumpunt mores bonos colloquia mala ».

et expuens in oculos⁴³ eius

⁴³ oculos Ω^J Ω^S Ω^V Li447 Li447@ Rusch Weber ] oculis Ω^L (hapax)

^interl.| ut videant voluntatem Domini per flatum Spiritus sancti

^marg.| ET EXPUENS etc. BEDA. Sputum ab intus a capite Domini procedit. Manus vero membra corporis exterius posita. Expuens ergo in oculos ceci, manus suas imponit ut videat, quia cecitatem humani generis et per invisibiliadivine pietatis dona et per ostensa a foris sacramenta assumpte humanitatis abstersit.

^marg.| Quem uno verbo totum simul curare poterat paulatim curat, ut magnitudinem humane cecitatis ostendat et que vix et quasi per gradus ad lucem redeat et gratiam suam nobis indicat per quam singula perfectionis incrementa adiuvat.

impositis manibus suis,

^interl.| misericordie

interrogavit eum si quid⁴⁴ videret.

⁴⁴ quid Ω^F Ω^S Ω^V] aliquid

^interl.| maiestatem, a magnitudine enim creature cognoscitur creator

Numérotation du verset Mc. 8,24

Et aspiciens ait: Video homines velut arbores ambulantes.

^marg.| VIDEO HOMINES. HIERONYMUS. Omnes estimat sibi superiores se indignum iudicans, ut David se vocari hominem sed «canem mortuum et pulicem unum⁴⁵»^m.

^m Cf. 1Rg. (1Sm.) 24, 15: « Quem persequeris, rex Israel? quem persequeris? Canem mortuum persequeris et pulicem unum ».

⁴⁵ unum Som40 (f. 160a)] vivum Rusch

^marg.| {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 975vb ; facsim., p. 110b} Primo autem videt homines quasi arbores ambulantes, id est formam corporum ita ut non sit facile, an homo sit an arbor discerni, quia primus profectus virtutis est ceterorum vires, vitam, mores inspicere bonum imitari, malum cavere. Sed quia longa obscuritate desipuit et inter bonum et malum, fidem et perfidiam, sinceritatem et simulationem, adhuc discernere nescit, homines cernit ambulantes sicut arbores, quia facta eorum absque luce discretionis videt. Huic Dominus secunda impositione manuum lucem omnia clare videndi restituit, scilicet quid credendum, quomodo vivendum, que premia sint speranda.

Numérotation du verset Mc. 8,25

Deinde iterum imposuit manus⁴⁶ super oculos eius

⁴⁶ manus Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] manum Li447@ | iterum - imposuit manus] inv. Ω^V

^marg.| DEINDE ITERUM etc. HIERONYMUS. Ut clare videret omnia, id est per opera visibilia invisibilia intelligeret, et “que oculus non vidit"ⁿ et clarum anime sue statum post rubiginem peccati mundi cordis oculo contempletur^o: «Beati enim mundo corde quoniam ipsi Deum videbunt».

ⁿ Cf. Is. 44, 4: « A saeculo non audierunt, neque auribus perceperunt ; oculus non vidit, Deus, absque te, quae praeparasti exspectantibus te » ; 1Cor. 2, 9-10: « Sed sicut scriptum est: Quod oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, que preparavit Deus iis qui diligunt illum: nobis autem revelavit Deus per Spiritum suum: Spiritus enim omnia scrutatur, etiam profunda Dei ».

^o Mt. 5, 8.

et cepit videre

^interl.| mundo corde

et restitutus est ita ut clare videret⁴⁷ omnia.

⁴⁷ clare videret Ω^F Ω^S Ω^V Ed1455 Rusch Clementina ] inv. Ω^JΩ^L Li447 Li447@ Weber

Numérotation du verset Mc. 8,26

Et⁴⁸ misit illum in domum suam

⁴⁸ Et] que cacogr. Ω^V

^interl.| cor

^marg.| ET MISIT ILLUM. HIERONYMUS. Ut videret in se quod ante non vidit, non enim putat desperans homo de salute omnino posse se quod facere illuminatus per spem potest perficere.

^marg.| Mystice. Admonet Dominus omnes qui agnitione veritatis illustrantur, ut ad cor redeant et quantum sibi donatum fuerat sollicita mente perpendant et beneficiis Dei digna operatione respondeant.

dicens: Vade in domum tuam et si in vicum introieris nemini dixeris.

^marg.| HIERONYMUS. Id est cecitatem tui cordis predica, non virtutem. Unde Paulus^p: ‘Blasphemus fui et persecutus sum Ecclesiam Dei’

^p Cf. 1Tim. 1, 13: « Qui prius blasphemus fui, et persecutor, et contumeliosus: sed misericordiam Dei consecutus sum, quia ignorans feci in incredulitate ».

^marg.| NEMINI DIXERIS etc. BEDA. Quod sanationem silere iubet exemplum est suis, ne si miranda faciant favorem querant, sed divinis aspectibus sint placere contenti.

Numérotation du verset Mc. 8,27

Et ingressus⁴⁹ est Iesus et discipuli eius in castella Cesaree Philippi.

⁴⁹ ingressus CorS2 Ω^M Ω^F Ω^J Ω^S Ω^V Li447@ ] egressus Cor2 (grec. antiq. glossa) CorS2 (al.) Ω^L Li447 Rusch Weber

^marg.| BEDA. Philippus, frater Herodis, tetracha Ituree et Trachonitidis regionis in honore Tiberii Cesaris, Cesaream Philippi - que nunc Paneas dicitur - appellavit, imitatus Herodem patrem suum qui in honore Augusti Cesaris appellavit Cesaream que prius turris Stratonis vocabatur. Cesarea Philippi est ubi Iordanis oritur ad radices Libani et habet duos fontes, unum Ior alterum Dan, qui simul mixti Iordanis nomen efficiunt.

Et in via

^interl.| nec in eundo docere cessat

interrogabat discipulos suos⁵⁰ dicens⁵¹: Quem me dicunt esse homines?

⁵⁰ suos] om. Ω^V

⁵¹ dicens Ω^F Ω^S Li447 Li447@ ] + eis Cor2 (grec. antiq.) Ω^M Ω^J Ω^L Ω^V Rusch Weber

^marg.| QUEM ME DICUNT ESSE HOMINES etc. Pulchre primo sententiam hominum interrogat, ne confessio eorum vulgi opinione, sed veritatis agnitione videatur firmata ne sicut Herodes de auditis hesitare putentur. Unde Petro secundum Mattheum dicit^q: «Caro et sanguis non revelavit tibi», id est doctrina hominum.

^q Mt. 16, 17.

^marg.| HOMINES. Pulchre qui hominum more diversam de Domino sententiam ferunt homines dicuntur. Nam qui veritatem potentie eius pia mente cognoscunt, non homines sed dii appellari merentur. Unde dicit illis: Vos vero etc. {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 976ra ; facsim., p. 111a} Quasi: illi homines humana opinantes sed vos dii quem me esse dicitis?

Numérotation du verset Mc. 8,28

{Rusch, t. 4: Erfurt, f. 976ra ; facsim., p. 111a} Qui⁵² responderunt illi dicentes: Alii⁵³ Ioannem Baptistam⁵⁴, alii Eliam, alii vero⁵⁵ quasi unum ex⁵⁶ prophetis.

⁵² Qui Ω^S Ω^J Ω^L Ω^V Rusch Weber ] Cui Li447 Li447@

⁵³ Alii Cor2 (grec. anti. glos. Mt. 16 alii) Cor4 (in ** cum est tenuitur de pl<urali (?)> alii , si non est cancellatum, cum est. Subditur alii Heliam alii vero quasi unum etc. Unde mirum est quare tantum primo loco cancellatum est) Ω^M Ω^F Ω^JΩ^S Ω^V Li447 Li447@ ] om. Ω^L Ed1455 Rusch Clementina Weber

⁵⁴ Ioannem Baptistam Ω^M Ω^S Ω^JΩ^L Ω^V Li447 Li447@ Ed1455 Rusch Weber ] Ioannem Ω^J CorS2 (Parisiensis habet hec, al. non)

⁵⁵ vero Ω^M Ω^V] + Ieremiam Ω^J CorS2 ( Ioannem alii vero Ieremiam Parisiensis habet hec, al. non)

⁵⁶ ex Ω^J Rusch ] de Ω^L Ω^V Li447 Li447@ Weber

^interl.| non dominum prophetarum opinantes

Numérotation du verset Mc. 8,29

Tunc dicit illis: Vos vero

^interl.| vos qui dii

quem me esse dicitis? Respondens⁵⁷ Petrus ait⁵⁸:

⁵⁷ Respondens] + autem Ω^V

⁵⁸ ait Ω^M Ω^S Ω^V Li447 Li447@Rusch ] + ei Cor2 Ω^J Ω^L Weber , + illi Cor4

^interl.| BEDA. Unus pro omnibus. Omnes enim idem sciebant

Tu es Christus.

^marg.| TU ES CHRISTUS etc. BEDA. Omnia complectitur qui et naturam et nomen exprimit, in quo summa virtutum. Paulus dicit: «Nihil iudicavi me scire inter vos nisi Iesum Christum et hunc crucifixum»^r. Petrus nihil amplius quam Dei filium putavit confitendum. Nos et quando et quomodo natus sit, et quantus sit, humane infirmitatis contemplatione rimamur. Finis ergo fidei mee Christus est, finis fidei mee Dei filius est. Non licet mihi scire generationis seriem. Non licet tamen nescire generationis fidem.

^r 1Cor. 2, 2.

Numérotation du verset Mc. 8,30

Et comminatus est eis

^marg.| ET COMMINATUS EST. BEDA. Noluit se ante passionem et resurrectionem predicari quia completo sanguinis sacramento apostolis opportunius dicit ^s: «Euntes docete gentes baptizantes eos in nomine patris et filii et Spiritus Sancti», quia non prodesset eum publice predicari quem flagellatum sunt visuri et crucifixum multa pati.

^s Mt. 28, 19.

ne cui dicerent de illo.

^interl.| eum Filium Dei esse

Numérotation du verset Mc. 8,31

Et cepit docere eos⁵⁹

⁵⁹ eos Cor4 Ω^F Ω^H Ω^L Ω^S Ω^V Li447 Li447@ ] illos Cor2 (antiq.) Ω^J Rusch Weber

^interl.| premunit ne passione deficiant

^interl.| causa quare non dicant

quoniam oportet Filium hominis pati multa⁶⁰,

⁶⁰ pati multa Ω^H Ω^S Ω^V Ed1455 Clementina ] inv. Ω^M Ω^FΩ^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber

^interl.| nota quod eum quem tot pati oporteat Filium hominis appellat, quia passio in carne Christo, divinitas impassibilis mansit

^marg.| QUONIAM OPORTET etc. HIERONYMUS. Sicut gubernator peritus tempestatem in tranquillitate precavens, nautas paratos vult esse suos. Sicut alibi: «Si quis vult venire post me abneget semetipsum»^t.

^t Mt. 16, 24.

et reprobari a summis sacerdotibus et summis senioribus⁶¹ et scribis et occidi et post tres dies⁶² resurgere.

⁶¹ a summis sacerdotibus et (+ a Ω^V) summis senioribus Ω^F Ω^S Ω^V] a summis sacerdotibus et senioribus Ω^H, a senioribus et sacerdotibus Ω^M, a senioribus et a ( om. Li447@ ) summis sacerdotibus Brescianus Sarum Cor2 (grec. anti. glos.) Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ed1455 Rusch Clementina Weber

⁶² tres dies Ω^H Ω^J Ω^L Ω^S Ω^V Li447 Rusch Weber ] inv . Li447@

^interl.| spe resurrectionis confortat

Numérotation du verset Mc. 8,32

Et palam verbum loquebatur⁶³.

⁶³ verbum loquebatur] inv. Ω^V

^interl.| de morte, resurrectione

Et apprehendens eum⁶⁴ Petrus

⁶⁴ eum] om. Ω^V

^interl.| seorsum

^marg.| ET APPREHENDENS. BEDA. Amantis affectu dicens^u: «Absit a te Domine» ; vel, ut melius in greco habetur^v: «Propitius esto Domine non erit istud», id est non potest fieri nec recipiunt aures mee ut Dei filius occidendus sit.^w

^u Cf. Mt. 16, 22: « Et assumens eum Petrus, cepit increpare illum dicens: Absit a te, Domine: non erit tibi hoc ».

^v Mt. 16, 22: « Ἵλεώς σοι, κύριε· οὐ μὴ ἔσται σοι τοῦτο ».

^w Beda Venerabilis, In Marci evangelium expositio, CCSL 120, lib. 2, cap. 8, lin. 1922: « … Et coepit increpare illum amantis affectu et optans dicere, absit a te domine, uel ut melius habetur in graeco, ‘propitius esto tibi domine, non erit istud’, hoc est non potest fieri nec recipiunt aures meae ut dei filius occidendus sit » = Hieronymus , Commentarii in evangelium Matthaei, lib. 3, CCSL 77, p. 143.140-144.145.

^marg.| BEDA. ET APPREHENDENS EUM PETRUS. Quia nimis amat Dominum et quia confitendo dixit: Tu es Christus, et premium suum audivit secundum Mattheum^x: «Beatus es Simon Bar Iona» etc. Non vult destrui confessionem suam, nec putat posse fieri ut Dei filius occidatur apprehenditque eum in affectum suum vel separatim ducit, ne presentibus ceteris magistrum videatur arguere.

^x Mt. 16, 17.

cepit increpare eum⁶⁵.

⁶⁵cepit increpare eum Ω^M Cor2 Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ed1455 Rusch Weber ] cepit eum increpare Ω^H, eum cepit increpare Ω^F Ω^V, cepit increpare Ω^S, + Domine propitius esto tibi nam hoc non erit perpera Li447 Li447@ cum pseudo Chrysostomo in Catena aurea laudato

Numérotation du verset Mc. 8,33

Qui conversus⁶⁶

⁶⁶ conversus Ω^H Ω^S Ω^V Li447@ ] + et Cor2 Ω^J Ω^L Li447 Rusch Weber

^interl.| ad discipulos

videns discipulos suos comminatus est Petro dicens: Vade retro me⁶⁷

⁶⁷ me Cor2 CorS2 Ω^H Ω^F Ω^J Ω^L Ω^S Ω^VLi447 Weber] om. Li447@ Rusch

^interl.| non contra

Satanas⁶⁸,

⁶⁸ Sat(h)anas Cor2 Ω^H* Ω^F Ω^L Ω^S Ω^V*] Sathana Cor4 Ω^H² Ω^J Ω^V²

^interl.| adversarius sive contrarius, quia contraria loqueris voluntati mee

^marg.| VADE RETRO SATANAS. BEDA. Multi putant quod non Petrus sed adversarius spiritus sit correctus quo suggerente hoc Apostolus dicebat. Sed mihi error apostoli de pietatis affectu veniens numquam incentivum

^marg.| VIDEBITUR DIABOLI. Diabolo dicitur: Vade retro Satanas . Petro: Vade retro me, id est sequere sententiam meam.

quoniam non sapis ea⁶⁹ que Dei sunt

⁶⁹ ea Li447 Li447@ Ω^F Ω^S Ω^V Rusch ] om. Ω^H Ω^J Ω^L Ed1455 Weber

^interl.| ut pro salute hominum moriar

^marg.| QUE DEI SUNT etc. Mea est voluntas et Patris, ut pro salute hominum moriar. Tu non vis granum frumenti in terram cadere ut multum fructum afferat^y.

^y Cf. Io. 12, 24-25: « Amen, amen dico vobis, nisi granum frumenti cadens in terram, mortuum fuerit, ipsum solum manet: si autem mortuum fuerit, multum fructum affert ».

sed que hominum sunt⁷⁰.

⁷⁰ que hominum sunt Cor2 Ω^FΩ^S] ea que hominum Ω^H, que hominum CorS2 Li447@ , que sunt h. CorS2 (al.) Ω^J Ω^L Rusch Weber

Numérotation du verset Mc. 8,34

Et vocata⁷¹ turba cum discipulis suis

⁷¹ vocata Ω^F Ω^L Ω^S Ω^V] convocata Ω^M Ω^H Ω^J Rusch Weber

^interl.| prius solis discipulis loquebatur altiora arcana

dixit eis: Si quis

^interl.| sive discipulus sive alius

vult⁷² me sequi

⁷² vult Φ Weber (Z P) Ω^H Ω^J Ω^S Ω^V Rusch Clementina ] + post Ω^L Li447 Li447@ Weber

^marg.| SI QUIS VULT etc. BEDA. Postquam mysterium sue passionis et resurrectionis ostendit, hortatur omnes ad imitandum passionis exemplum, et omnibus salutem promittit animarum. Sed perfectioribus quanta passurus quod a mortuis resurrecturus esset aperuit, formam tribuens predicandi, ut scilicet pro suo quisque modo instruatur, neque infirmis altiora committantur.

deneget⁷³

⁷³ deneget Cor4 Ω^H Ω^J Ω^L Ω^S Ω^V Li447 Li447@ ] neget Cor2 (moderni)

^marg.| DENEGET. Non valet apprehendere quod ultra ipsum est si nescieri {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 976rb ; facsim., p. 111b} mactare quod est. Nisi quis a semetipso deficiat ad Deum qui supra ipsum est non appropinquat.

semetipsum

^interl.| veterem hominem exuat et novum induat^z.Unde Paulus^aa: “Vivo ego, iam non ego, vivit autem in me Christus”.

^z Cf. Eph. 4, 22-24: « Deponere vos secundum pristinam conversationem veterem hominem, qui corrumpitur secundum desideria erroris. Renovamini autem spiritu mentis vestre, et induite novum hominem, qui secundum Deum creatus est in iustitia, et sanctitate veritatis ».

^aa Gal. 2, 20: « Vivo autem, iam non ego: vivit vero in me Christus. Quod autem nunc vivo in carne: in fide vivo Filii Dei, qui dilexit me, et tradidit semetipsum pro me ».

{Rusch, t. 4: Erfurt, f. 976rb ; facsim., p. 111b} et tollat crucem suam

^interl.| alter factus ex altero

^marg.| TOLLAT CRUCEM SUAM. Vel per abstinentiam macerando corpus vel per compassionem animum. De corpore dicit Paulus^ab: «Castigo corpus meum et in servitutem redigo» etc. Idem de compassione animi^ac: «Quis infirmatur et ego non infirmor?»

^ab 1Cor. 9, 27.

^ac 2Cor. 11, 29.

et sequatur me.

Numérotation du verset Mc. 8,35

Qui enim voluerit animam suam salvam facere perdet eam,

^interl.| ac si dicatur agricole: ‘frumentum si servas, perdis’

^marg.| QUI ENIM VOLUERIT. BEDA. Duo tempora Ecclesie significat, aliud persecutionis quando ponenda est anima, aliud pacis quando frangenda sunt desideria terrena. Unde sequitur: Quid enim proderit homini etc.

qui autem perdiderit

^interl.| si seminas renovas

animam suam propter me et evangelium salvam faciet eam⁷⁴.

⁷⁴ faciet eam Ω^H Ω^F Ω^S Ed1455 Clementina ] inv. Ω^M Ω^J Ω^L Ω^V Li447 Li447@ Ω^V Rusch Weber

Numérotation du verset Mc. 8,36

Quid enim

^interl.| quasi in adversitate perdenda est anima, in pace autem cor muniendum omni custodia tempore pacis, quia licet vivere, licet ambire

proderit homini si lucretur totum mundum⁷⁵ et detrimentum faciat anime sue⁷⁶?

⁷⁵ totum mundum Ω^H Ω^F Ω^S Li447 Li447@ ] inv. Ω^J Ω^L Ed1455 Rusch Weber

⁷⁶ faciat – anime sue] inv. Ω^V

Numérotation du verset Mc. 8,37

Aut quam⁷⁷ homo commutationem dabit ⁷⁸ pro anima sua?

⁷⁷ quam Wordsworth (D) Ω^SFP Ω^V Li447 Li447@ ] quid Cor2 Ω^MΩ^J Ω^L Ω^R Rusch Weber

⁷⁸ homo commutationem - dabit Ω^H Ω^FΩ^S Ω^V] inv. Ω^MJLP Li447 Ed1455 Rusch Weber | commutationem Cor2 (anti. glossa et Mt. 16: aut quid dabit homo commutationem ) Ω^FPS Li447@ , commotationem Wordsworth ( D P9389 L R ) ] commutationis Ω^MJLR Ed1455 ² Rusch Weber

Numérotation du verset Mc. 8,38

Qui enim me confessus⁷⁹ fuerit

⁷⁹ confessus vetus latina ( d k r l ) Wordsworth (P9389^marg H K To22 Q T V*) Sarum CorS2 CorS3 Ω^MHFJSPR²V Rusch Ed1538 Sixtina] confusus (ἐπαισχυνθῇ) vetus latina ( a b c f ff² (i) n q ) Amiatinus Cava Kells Wordsworth (D L R P9389* F Θ I M O V^C X Y Z) Cor1 (lectio certior) Ω^L Li447 Li447@ Clementina (Ed1592) Weber ; cf. infra “confitebitur”.

^interl.| corde, ore, opere

et verba mea⁸⁰ in generatione ista adultera et peccatrice, et Filius hominis confitebitur⁸¹ eum, cum venerit⁸² in gloria⁸³ Patris sui cum angelis⁸⁴.

⁸⁰ verba mea Cor1 Cor4 Ω^MHSFPRV Rusch Clementina ] inv. Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Weber

⁸¹confitebitur Wordsworth ( T) Sarum CorS3 Ω^MSFJPR²V Rusch Ed1538 Sixtina ] confundet Wordsworth ( D P9389 G I R ) Book of Kells Li447@ , confundetur (ἐπαισχυνθήσεται) Cor1 (lectio certior) CorS2 CorS3 * Ω^L Li447 Li447@ Weber . |
Cor1 ^LP ( Qui enim me confusus fuerit et verba mea in generatione ista adultera et peccatrice et filius hominis confundetur ( lectio certior ) eum ita habent greci et antiqui unde etiam Ieronimus de quadam facta dixit quia non est confusa Christum. Christus non confundetur eam et hoc etiam Lucas dixit 9 .c. [Lc. 9, 26]: “Qui me erubuerit et meos sermones <hunc Filius hominis erubescet cum venerit in maiestate sua>”. Alia sunt verba sed eadem sententia et eadem grammatica et est modus loquendi in Marco diversus (divisus Cor1 ^P) ab aliis”).
Cor2 (grec. antiq. Glossa, Beda, Augustinus sic habent infra filius hominis confundetur [+ scilicet in passivo Cor4 ] eum. Super hoc adducit canon super illud Lc. 9, 26: “Qui me erubuerit”. In greco etiam eadem dictio que est Marco pro confusus fuerit est in Luca pro erubuerit. Augustinus: Et confundi non potest quando confunditur hoc in originali habet. Illud et Glossa concordat, dicens: “Quia multi avaritiam mittunt, labencia despiciunt sed fidei rectitudinem quam habent verecundia impediti non exprimunt, voce addit: qui enim etc.” Si autem aliquam moneat de quo loco sumitur autem qui me confessus fuerit etc. sciat illud sumi de Mt. 10, 32 et Lc. 12, 8.)
CorS2 (Alii tam in textu quam in Glossa habent hic confusus pro confessus , et infra confundetur pro confitebitur, licet minus latine dicatur. Unde in greco idem est verbum pro confundatur Ro. 9.G. ; aliud autem pro confitebitur Mt. 10.F. sed idem pro erubuerit et erubescat Lc. 9. Bene cum idem sit confundi quod erubescere. Patet tam ex sensu quam ex greco antiquo hoc debet esse confusus et confundetur, et sequitur accusativus in proprie sic et post erubescere quod est verbum absolutum etc. Dicitur iste erubescit hic autem illum supponendum est, id est propter hoc aut illum similiter expone: confusus me idest propter me et confundetur eum , enim idest propter eum. Augustinus, Contra Adamantium Manichei discipulum, capitulo 18 [PL 42, 163]:”illud quod dicit Dominusv in euvangelio [ coniec .]: omnis qui confusus fuerit me et verba mea in generatione ista adultera et patet et filius hominis confundetur illum cum venerit in gloria patris et sanctorum, quod pertineat ad contemptum rerum temporalium non video”. Item Ieronimus loquens de quadam sancta ait quia non est confusa Christum. Christus enim non confundetur eam et hic est quod dicit Luc. 9.c “Quicumque me erubuerit” etc. et est eadem sententia et eadem grammatica. Item Augustinus, Contra adversarium legis et prophetarum libro 1: Si quisquam diceret confundetur Christus et hoc eo tempore quo iudicaturus est vivos et mortuos, quis enim Christianus patienter audiret tamen in evangelio. Qui me inquid confusus fuerit et non in generatione ista adultera et peccatrice et filius hominis confundetur eum cum ven<er>it in gloria patris sui cum angelis suis sanctis , al<iqui :> suis; sed Parisiensis neutrum nec tangit fere ubique sanctis vel suis ; in al<iquibus> neutrum, prior correctio habet suis , secunda sanctis ). Cf. Rogeri Bacon Opus minus , ed. J. Brewer, Oxford, 1859, p. 330-331.{MM2018} {MM2021}

⁸² cum venerit Ω^H Ω^JΩ^L Ω^V] om. Ω^M, cum venit CorS2

⁸³ gloria] + sua Ω^H

⁸⁴ angelis CorS2 (Parisiensis neutrum nec tangit fere ubique sanctis vel suis, in al. neutrum) Ω^H Ω^F Ω^S] + suis Wordsworth (K V) CorS2=Cor3 (al<iqui>) CorS2 ( prior correctio ) Ω^R Ω^V Catena@ + Catena (Dur111 Li447 V795 etc.) , + sanctis CorS2 (secunda correctio) Ω^J Ω^L Rusch Clementina Weber, + sanctis suis CorS2 Ω^P, ss. Ω^M, suis sanctis Θ CorS2

^marg.| QUI ENIM ME. Quia multi avaritiam vincunt, labentia despiciunt, sed fidei rectitudinem quam habent, verecundia impediti, non exprimunt, voce addit: qui enim me etc.

Numérotation du verset Mc. 8,39

⁸⁵ Et dicebat illis:

⁸⁵ Hic incipit capitulum 9 Tr871 Cor2 CorS1 CorS2 (hic incipit, secunda Parisiensis non ibi) Ω^F Ω^S Ω^L Ω^V Ed1455 Rusch

^interl.| consolatoria promissio

Amen⁸⁶ dico vobis,

⁸⁶ Amen Ω^H Ω^J Ω^L Ω^S Ω^V Li447@ Rusch Weber ] + Amen CorS1

^marg.| AMEN DICO etc. BEDA. Cum de futura vita loqueretur, ideo necessarium fuit ut hoc promitteret de presenti vita, ut rudes adhuc discipuli hac consolatione confortarentur sicut de iudaico populo dicitur: «Dedit illis regiones gentium et labores populorum possederunt, ut custodiant iustificationes eius et legem eius requirant»^ad.

^ad Ps. 104, 44-45.

quia sunt quidam de hic stantibus

^interl.| discipulis

qui non gustabunt

^interl.| ad horam habitaturi vitam eternam

mortem,

^interl.| corporalem

donec videant regnum Dei

^interl.| Ecclesiam

^marg.| REGNUM DEI etc. Id est Ecclesiam contra mundi huius gloriam erectam. Vel futuram in celis beatitudinem quam in monte viderunt. Quod pia provisione factum est, ut eternum gaudium, tametsi ad breve momentum prelibatum, ad adversa ferenda fortius animaret.

venientis⁸⁷ in virtute.

⁸⁷ venientis Sarum Ω^MHSFJPV Cor2 Li447@ ] veniens Cor1 ^LP (lectio certior) Cor4 Ω^LR Ed1455 Rusch Weber

^interl.| alias: venientis vel viventis

Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Mc. Capitulum 8), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 07/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=56&chapitre=56_8)

Signaler un complément d'information

Notes :

<56. - Marci evangelium**>

Capitulum 8

<56. - Marci evangelium**>

Capitulum 8