Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Glossa ordinaria

Biblia communis

Capitulum 15

Numérotation du verset Mc. 15,1

Et confestim mane facto¹

¹ facto Ω^H Ω^S ] om. ω 1 Ω^F Ω^V Li447 Li447@ Rusch Weber

consilium facientes summi sacerdotes cum senioribus et scribis et universo concilio² vincientes Iesum

² concilio Li447 ] consilio Li447@

duxerunt et tradiderunt Pilato.

Numérotation du verset Mc. 15,2

³ Et interrogavit eum Pilatus: Tu es rex Iudeorum?

³ Hic incipit capitulum 15: Ω^H Ω^F Ω^S Ω^V

At ille respondens ait illi: Tu dicis.

Numérotation du verset Mc. 15,3

Et accusabant eum summi sacerdotes in multis.

Numérotation du verset Mc. 15,4

Pilatus autem rursum⁴ interrogabat⁵ eum dicens: Non respondes quicquam? Vides⁶ in quantis⁷ te accusant.

⁴ rursum Li447@ Rusch Weber ] rursus ω 1 Ω^HΩ^FΩ^S |

⁵ interrogabat Weber (Z P ) Ф Ω^H Ω^S Li447@ ] interrogavit ω 1 Ω^F Ω^J Ω^L Rusch Weber |

⁶ Vides Ω^F Ω^S Li447 Li447@ ] Vide CorS2 ω 1 Ω^J Ω^L Rusch Weber , videns CorS2 ( al. VIDENS ACCUSA<N>T interrogative) |

⁷ quantis ω 1 Ω^H Ω^F Ω^J Ω^L Ω^S Mt366@ Rusch Weber ] quantum Li447@ |

Numérotation du verset Mc. 15,5

Iesus autem⁸ amplius nihil respondit

⁸ autem ω 1 Ω^HΩ^F Rusch Clementina Weber ] om.Wordsworth (P9389) Ω^S

ita ut miraretur Pilatus.

Numérotation du verset Mc. 15,6

Per diem autem festum solebat dimittere eis⁹ unum vinctum¹⁰ quemcumque petissent¹¹.

⁹ solebat dimittere Ω^H Ω^S Clementina ] inv. ω 1 Ω^M Li447 Li447@ Rusch Weber, mutil. Ω^F | eis Ω^H Ω^S] illis Wordsworth (L) ω 1 Ω^M Ω^F Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Clementina Weber , om. Z Wordsworth (T*) Rusch |

¹⁰ vinctum Wordsworth (R) Ω^H Ω^S ] ex vinctis ω 1 Ω^M Ω^F Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Clementina Weber |

¹¹ petissent ω 1 Ω^F Ω^S Li447 Li447@ Ω^JΩ^L Clementina Weber ] voluissent Ω^H |

Numérotation du verset Mc. 15,7

Erat autem qui dicebatur Barabbas qui cum seditiosis vinctus erat¹² et*¹³ qui in seditione fecerat homicidium.

¹² vinctus erat Ω^H Ω^F Ω^S Li447 Li447@ Rusch ] inv. ω 1 Ω^J Ω^L Weber |

¹³ et Ω^H Ω^S] om. ω¹ Rusch Weber etc., mutil. Ω^F |

Numérotation du verset Mc. 15,8

Et cum ascendisset turba cepit rogare sicut semper faciebant illi¹⁴.

¹⁴ faciebant ill’ Ω^H, faciebant illi Ω^S3] faciebant illis Ω^S*, faciebant illum Ω^S* ( coniec. ), mutil. Ω^F, faciebat illis ω 1 Ω^M Ω^J Ω^L Li447@ Rusch Clementina Weber

Numérotation du verset Mc. 15,9

Pilatus autem¹⁵ respondit eis et dixit: Vultis dimittam vobis regem Iudeorum?

¹⁵ autem ω 1 Ω^F Ω^S Ω^J Ω^L Li447 Rusch Weber ] ergo Li447@

Numérotation du verset Mc. 15,10

Sciebat enim quod per invidiam tradidissent eum summi sacerdotes.

Numérotation du verset Mc. 15,11

Pontifices autem¹⁶ concitaverunt turbam ut magis Barabbam¹⁷

¹⁶ autem ω 1 Ω^H Ω^F Ω^L Ω^S Li447@ Clementina ] vero Ω^J Li447 |

¹⁷ Barabbam] Barbaram cacogr. Li447@ |

dimitteret eis.

Numérotation du verset Mc. 15,12

Pilatus autem iterum respondens ait illis¹⁸: Quid ergo vultis faciam regi Iudeorum?

¹⁸ illis ω 1 Ω^H Ω^F Ω^S Ω^L Li447@ Clementina ] eis Ω^J

Numérotation du verset Mc. 15,13

At illi iterum clamaverunt¹⁹: Crucifige eum.

¹⁹ iterum clamaverunt ω 1 Ω^H Ω^F Ω^J Ω^L Rusch Weber ] inv. Ω^S, clamaverunt Li447 Li447@

Numérotation du verset Mc. 15,14

Pilatus autem²⁰

²⁰ autem Ω^H Ω^FΩ^S Li447 Li447@ ] vero ω 1 Ω^J Ω^L Rusch Clementina Weber

dicebat eis²¹: Quid enim mali fecit?

²¹ eis ω 1 Ω^M Ω^H Ω^F Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Weber ] illis Rusch Clementina

At illi magis clamabant: Crucifige eum.

Numérotation du verset Mc. 15,15

Pilatus autem volens satisfacere populo²² dimisit illis Barabban

²² satisfacere populo Ω^H Ω^F Ω^S Li447 Li447@ Rusch ] inv. ω 1 Ω^M Ω^J Ω^L Clementina Weber

et tradidit eis²³ Iesum flagellis cesum

²³ eis Z Ф Ω^H Ω^FΩ^S] om. ω 1 Ω^M Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber

ut crucifigeretur.

Numérotation du verset Mc. 15,16

Milites autem duxerunt eum intro²⁴ in atrium pretorii et convocant totam cohortem

²⁴ intro ω 1 Ω^M Ω^H Ω^F Ω^J Ω^LΩ^S Li447 Li447@ Rusch Weber ] om. Weber ( A M P G ) Clementina

Numérotation du verset Mc. 15,17

et induunt eum purpura

et imponunt ei plectentes spineam coronam

Numérotation du verset Mc. 15,18

et ceperunt eum salutare²⁵ dicentes²⁶: Ave rex Iudeorum.

²⁵ eum salutare Ω^H Ω^S] inv. ω 1 Ω^M Ω^F Ω^J Li447 Li447@ Rusch Clementina Weber |

²⁶ dicentes Ω^H Ω^S Li447 Li447@ Rusch ] om. ω 1 Ω^M Ω^F Ω^J Ω^L Clementina Weber |

Numérotation du verset Mc. 15,19

Et percutiebant caput eius arundine

et conspuebant eum et ponentes genua adorabant eum.

Numérotation du verset Mc. 15,20

Et postquam illuserunt ei exuerunt eum²⁷ purpura

²⁷ eum Ω^M Ω^H Ω^J Ω^S Li447 Li447@ ] illum ω 1 Ω^F Ω^L Rusch Clementina Weber

et induerunt eum²⁸ vestimentis suis.

²⁸ eum ω 1 Ω^H Ω^S Li447 Li447@ Clementina Weber ] illum Ω^F Ω^J Ω^L Rusch

Et duxerunt eum²⁹ ut crucifigerent eum³⁰.

²⁹ duxerunt eum Ω^S] duxerunt Ω^H, educunt eum Ω^F Li447 Li447@ Rusch, educunt illum ω 1 Ω^M Ω^J Ω^L Clementina Weber |

³⁰ eum ω 1 Ω^M Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Clementina Weber ] illum Ω^F Li447 Li447@ |

Numérotation du verset Mc. 15,21

Et angariaverunt quempiam

pretereuntem³¹ Simonem Cyreneum venientem de villa patrem Alexandri et Ruffi ut tolleret crucem eius.

³¹ quempiam pretereuntem Ω^F Ω^S Li447 Li447@ Rusch ] inv. ω 1 Ω^M Ω^J Ω^L Clementina Weber

Numérotation du verset Mc. 15,22

Et perducunt eum³² in Golgotha locum quod interpretatum est³³* Calvarie locus.

³² eum Ω^M Ω^F Ω^S Li447 Rusch ] om. Li447@ , illum ω¹ Ω^J Ω^L Clementina Weber |

³³ interpr. est Ω^H Ω^FΩ^S] inv. ω 1 Ω^M Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Clementina Weber |

Numérotation du verset Mc. 15,23

Et dabant ei bibere vinum myrrhatum³⁴

³⁴ vinum – mir. Ω^H Ω^FΩ^S] inv. ω 1 Ω^MΩ^L Li447 Li447@ Rusch Clementina Weber

et non accepit.

Numérotation du verset Mc. 15,24

Et crucifigentes eum

diviserunt

vestimenta

sua³⁵

³⁵ sua CorS2 (al.) Ω^H Ω^F Ω^S Li447@ Rusch ] eius CorS2 ω 1 Ω^J Ω^L Clementina Weber

et³⁶ mittentes sortem³⁷ super eis quis quid tolleret.

³⁶ et Ω^HΩ^S] om. cett. |

³⁷ mittentes sortem ω 1 Ω^M Ω^H Ω^S Li447 Li447@ Rusch Weber ] inv. Ω^F, sortem miserunt praem. Ω^H* ( exp.) |

Numérotation du verset Mc. 15,25

Erat autem hora tertia et crucifixerunt eum.

Numérotation du verset Mc. 15,26

Et erat titulus cause eius inscriptus³⁸: Iesus Nazarenus³⁹ Rex Iudeorum.

³⁸ inscriptus Catena Rusch Weber] scriptus Li447@ |

³⁹ Iesus Nazarenus Ω^M Ω^H Ω^S = Io. 19, 19] om. ω 1 Ω^F Clementina Weber |

Numérotation du verset Mc. 15,27

Et cum eo crucifigunt

duos latrones,

unum a dextris⁴⁰

⁴⁰ dextris ω 1 Ω^M Ω^F Ω^S Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Clementina Weber ] + eius Rusch

et unum⁴¹ a sinistris eius⁴².

⁴¹ unum CorS2 Ω^M Ω^F Ω^S Ω^J Li447 Li447@ Rusch ] alium CorS2 (al.) ω¹ Ω^L Clementina Weber |

⁴² eius ω¹ Ω^M Ω^H Ω^S Ω^J Li447 Li447@ Clementina Weber ] om. Ω^F Rusch |

Numérotation du verset Mc. 15,28

Et adimpleta⁴³ est Scriptura^a que dicit: Et cum impiis⁴⁴

⁰ Cf. Is. 53, 12.

⁴³ adimpleta ω 1 Ω^H Ω^J Ω^L Ω^S] impleta Ω^F Li447@ Rusch Clementina Weber |

⁴⁴ impiis CorS2 ( vel) ω 1 Ω^H Ω^F Ω^S ] iniquis ω 1 Li447@ Weber etc. |

deputatus⁴⁵ est.

⁴⁵ deputatus ω 1 Ω^H Ω^FΩ^S Li447@ ] reputatus Ω^L Clementina Weber

Numérotation du verset Mc. 15,29

Et pretereuntes blasphemabant eum moventes capita sua

et dicentes: Vah, qui destruis⁴⁶ templum Dei et in tribus diebus reedificas⁴⁷ illud⁴⁸

⁴⁶ destruis CorS2 Ω^F Ω^J Ω^S Rusch Clementina ] destruit CorS2 (al.) ω¹ Li447@ Ω^L Weber |

⁴⁷ reedificas CorS2 ( vel dep<recan>s coniec.) Ω^F Ω^J Ω^S Rusch Weber ] edificat CorS2* ( [re]edificat interrogative vel deprecans: EDIFICAS coniec. ) ω 1 Ω^L, reedificat CorS2² ( al. interrogative coniec. ) Li447@ |

⁴⁸ illud Ω^H Ω^FΩ^S] om. ω 1 Ω^L Li447@ Weber |

Numérotation du verset Mc. 15,30

salvum fac temetipsum⁴⁹ descendens de cruce.

⁴⁹ temet ipsum ω 1 Ω^F Ω^H Ω^S Ω^L Li447@ Weber ] teipsum Ω^J Rusch Clementina

Numérotation du verset Mc. 15,31

Similiter et summi sacerdotes illudentes⁵⁰ eum⁵¹ ad alterutrum cum scribis dicebant: Alios salvos fecit, seipsum non potest salvum facere?

⁵⁰ illudentes Weber (Z P D) Ω^H Ω^F Ω^J Ω^S Li447 Rusch Clementina ] om. G Li447@ , ludentes ω 1 Ω^L Weber |

⁵¹ eum Ω^HΩ^S] om. ω¹ Ω^J Li447@ Rusch Weber etc., mutil. Ω^F |

Numérotation du verset Mc. 15,32

Christus rex Israel descendat nunc de cruce

ut videamus et credamus.

Et qui cum eo crucifixi erant conviciabantur⁵² ei.

⁵² conviciabantur] , conniciebantur Li447@

Numérotation du verset Mc. 15,33

Et facta hora sexta

tenebre facte sunt super⁵³ totam terram

⁵³ super ω 1 Ω^H Ω^J* ( rubr. cancel. et exp .) Ω^S, mutil. Ω^F] per Ω^M Ω^J² Ω^L Li447 Li447@ Rusch Clementina Weber

usque in⁵⁴ horam nonam.

⁵⁴ in Weber (M P) ω¹ Ω^M Ω^H Li447 Li447@ Rusch ] ad Ω^S, mutil. Ω^F

Numérotation du verset Mc. 15,34

Et hora nona exclamavit⁵⁵ Iesus voce magna⁵⁶ dicens: Hely Hely lamasabathani⁵⁷?

⁵⁵ exclamavit Li447@ Mt366@ etc.] clamavit Catena (Li447 Mt366) |

⁵⁶ Iesus – voce magna ω¹ Ω^M Ω^H Ω^J Ω^L Ω^S Catena (Li447 Mt366 Mt366@) Clementina Weber] inv. Li447@ Rusch, mutil. Ω^F |

⁵⁷ Hely Hely lamasabathani CorS2 Ω^H Ω^JΩ^S] Heloy Heloy lamazabatani CorS2 ( al. et sic debet esse hic secundum grecum et Ieronymum, sed in Matheo HELY ) ω 1 Li447 Li447@ Rusch, Heloi Heloi lamasabacthani Ω^L, Eloi Eloi lamma sabacthani Clementina , Heloi lama sabacthani Weber |

Quod est interpretatum: Deus meus, Deus meus, ut quid dereliquisti me⁵⁸?

⁵⁸ dereliquisti me ω¹ Ω^H Li447@ Rusch Weber etc.] inv. Ω^S (hapax)

Numérotation du verset Mc. 15,35

Et quidam de circumstantibus audientes

dicebant: Ecce Eliam vocat⁵⁹.

⁵⁹ vocat ω 1 Ω^H Ω^J Ω^L Li447@ Rusch Weber ] + iste Kells Wordsworth (L) Ω^S

Numérotation du verset Mc. 15,36

Currens autem unus

et implens⁶⁰ spongiam aceto

⁶⁰ et implens CorS2 ω 1 Ω^H Ω^J Ω^L Ω^S Li447 Clementina Weber ] et adimplens Li447@ Mt366 Mt366@, implens CorS2 ( al. non habent ET ) Ω^F Rusch

circumponensque calamo

potum

dabat ei⁶¹

⁶¹ ei ω¹ Ω^F Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Clementina Weber ] illi Li447@

dicens: Sinite, videamus si veniat Elias ad deponendum eum.

Numérotation du verset Mc. 15,37

Iesus autem

emissa voce magna

expiravit.

Numérotation du verset Mc. 15,38

Et velum templi scissum est in duo

a summo⁶² usque deorsum.

⁶² summo ω¹ Ω^F Ω^S Li447 Li447@ Clementina ] sursum Ω^J Ω^L Rusch Weber

Numérotation du verset Mc. 15,39

Videns autem centurio

qui ex adverso stabat quia sic clamans expirasset ait:

Vere hic homo⁶³ Filius Dei erat.

⁶³ hic homo Ω^H Ω^F Ω^S Rusch Clementina ] inv. ω 1 Li447 Li447@ Ω^J Ω^L Weber

Numérotation du verset Mc. 15,40

Erant autem et mulieres de longe aspicientes

inter quas erat Maria Magdalene⁶⁴ et Maria Iacobi Minoris

⁶⁴ Magdalene ω 1 Ω^F Ω^J Ω^L Ω^S Clementina Weber , Magd. Li447 Li447@ ] Magdalena Rusch

et Ioseph mater et⁶⁵ Salome.

⁶⁵ mater et ω 1 Ω^S Li447 Li447@ etc. ] inv. Ω^F, mater Ω^H

Numérotation du verset Mc. 15,41

Et cum essent⁶⁶ in Galilea, sequebantur eum et ministrabant ei,

⁶⁶ essent Ω^F Ω^S Li447 Rusch ] esset ω 1 Ω^J Ω^L Li447@ Clementina Weber

et multe alie⁶⁷ que simul ascenderant cum eo⁶⁸ Hierosolymam.

⁶⁷ multe alie Ω^H Ω^S] inv. ω 1 Ω^F Rusch Clementina Weber |

⁶⁸ ascenderant - cum eo ω 1 Ω^F Ω^S Li447 Li447@ Rusch ] inv. Ω^J Ω^L Clementina Weber |

Numérotation du verset Mc. 15,42

Et cum iam sero

esset factum⁶⁹ quia erat Parasceve quod est ante sabbatum

⁶⁹ esset factum ω¹ Ω^F Ω^L Ω^S Li447 Li447@Rusch Weber ] inv. Ω^J

Numérotation du verset Mc. 15,43

venit Ioseph

ab Arimathia

nobilis

decurio

qui et ipse erat exspectans regnum Dei et audacter introivit ad Pilatum

et petiit corpus Iesu.

Numérotation du verset Mc. 15,44

Pilatus autem mirabatur si iam obiisset. Et accersito centurione interrogavit⁷⁰ eum⁷¹ si iam mortuus esset.

⁷⁰ interrogavit ω 1 Ω^M Ω^HΩ^J Ω^L Ω^F] interrogabat Ω^S |

⁷¹ eum ω¹ Ω^H Ω^S Li447 Li447@ Ω^L Rusch Clementina Weber cum graec.] om. Ω^F Ω^J |

Numérotation du verset Mc. 15,45

Et cum cognovisset a centurione donavit corpus Iesu Ioseph⁷².

⁷² Iesu Ioseph Ω^H Ω^S] Ihesu Ω^F, Ioseph Ω ω 1 ^M Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber

Numérotation du verset Mc. 15,46

Ioseph autem mercatus sindonem

et⁷³ deponens eum involvit sindone⁷⁴ et posuit eum in monumento novo⁷⁵

⁷³ et ω 1 Ω^H Ω^S] mutil. Ω^F |

⁷⁴ sindone ω¹ Ω^F Ω^S Ω^J (sydone) Ω^L Rusch Clementina Weber] in praem. Catena (Li447 Li447@) |

⁷⁵ novo Ω^H Ω^S] om. ω 1 Ω^M Ω^F Ω^J Ω^L Weber |

quod erat excisum in⁷⁶

⁷⁶ in ω 1 Ω^H Ω^FΩ^S ] de Ω^M Ω^J Ω^L Catena (Li447 Li447@) Weber

petra

et advolvit

lapidem

ad ostium monumenti.

Numérotation du verset Mc. 15,47

⁷⁷ Maria autem Magdalene et Maria Ioseph

⁷⁷ Hic incipit capitulum 16: CorS1 Ω^HΩ^JΩ^S ; hic desinit evangelium feriae III in hebdomada sancta in Libro officiorum O. P. (‘Prototype’)

aspiciebant ubi poneretur.

Capitulum 15

Numérotation du verset Mc. 15,1

Et confestim mane facto¹

¹ facto Ω^H Ω^S ] om. ω ¹ Ω^F Ω^V Li447 Li447@ Ed1455 Rusch Weber

^interl.| vide quam sint solliciti in malo, tota nocte vigilaverunt ut facerent homicidium

consilium facientes summi sacerdotes cum senioribus et scribis et universo concilio² vincientes Iesum

² concilio Li447 ] consilio Li447@

^marg.| VINCIENTES IESUM etc. Mos erat Iudeis ut quem morti adiudicassent, vinctum iudici traderent. Et notandum quod non tunc primum ligaverant, sed mox comprehensum nocte in horto, ut Ioannes dicit^a:"Et sic adduxerunt eum ad Annam primum".

^a Cf. Io. 18, 13: « Et adduxerunt eum ad Annam primum: erat enim socer Caiphe, qui erat pontifex anni illius ».

^marg.| HIERONYMUS. Adest Samson vinctus a Dalida^b. Samson interpretatur 'sol' eorum quibus occubuit sol in meridie. Dalida 'situla' interpretatur, id est Synagoga que situle more limpidum liquorem non tenet, et quisquilias immundas colligit. Samson noster maxilla verbi sui innumeras catervas Iudeorum et demonum hic sternit et fonte perennis vite sitientibus nobis, id est corpori suo aperit.

^b Cf. Idc. 16, 18-19: « Vidensque illa quod confessus ei esset omnem animum suum, misit ad principes Philistinorum ac mandavit: Ascende adhuc semel, quia nunc mihi aperuit cor suum. Qui ascenderunt assumpta pecunia, quam promiserant. At illa dormire eum fecit super genua sua, et in sinu suo reclinare caput. Vocavitque tonsorem, et rasit septem crines eius, et cepit abigere eum, et a se repellere: statim enim ab eo fortitudo discessit ».

duxerunt et tradiderunt {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 986va ; facsim., p. 132a} Pilato.

^interl.| non solum ad Pilatum sed etiam ad Herodem ductus est ut illuderet ei uterque

Numérotation du verset Mc. 15,2

³ Et interrogavit eum Pilatus: Tu es rex Iudeorum?

³ Hic incipit capitulum 15: Ω^H Ω^F Ω^S Ω^V

^marg.| TU ES REX IUDEORUM. Cum Pilatus nihil criminis interrogat nisi an sit rex Iudeorum, arguitur impietas eorum qui nec falso quidem quod obiiciant inveniunt.

At ille respondens ait illi: Tu dicis.

^marg.| TU DICIS. Sic temperat responsum ut verum dicat, nec tamen calumnie pateat. Et nota quod Pilato qui invitus fert sententiam aliqua in parte responderit. Sacerdotibus autem et principibus respondere noluerit indignosque sermone suo iudicaverit.

Numérotation du verset Mc. 15,3

Et accusabant eum summi sacerdotes in multis.

Numérotation du verset Mc. 15,4

Pilatus autem rursum⁴ interrogabat⁵ eum dicens: Non respondes quicquam? Vides⁶ in quantis⁷ te accusant.

⁴ rursum Li447@ Ed1455 Rusch Weber ] rursus ω ¹ Ω^HΩ^FΩ^S

⁵ interrogabat Weber (Z P ) Ф Ω^H Ω^S Li447@ ] interrogavit ω ¹ Ω^F Ω^J Ω^L Ed1455 Rusch Weber

⁶ Vides Ω^F Ω^S Li447 Li447@ ] Vide CorS2 ω ¹ Ω^J Ω^L Ed1455 Rusch Weber , videns CorS2 ( al. videns accusa<n>t interrogative)

⁷ quantis ω ¹ Ω^H Ω^F Ω^J Ω^L Ω^S Mt366@ Ed1455 Rusch Weber ] quantum Li447@

^marg.| VIDE IN QUANTIS etc. Ethnicus condemnat Iesum sed causam refert in populum Iudeorum: Vide in quantis te accusant etc.

Numérotation du verset Mc. 15,5

Iesus autem⁸ amplius nihil respondit

⁸ autem ω ¹ Ω^HΩ^F Ed1455 Rusch Clementina Weber ] om.Wordsworth (P9389) Ω^S

^interl.| ne crimen diluens a preside dimitteretur et crucis utilitas differetur

ita ut miraretur Pilatus.

Numérotation du verset Mc. 15,6

Per diem autem festum solebat dimittere eis⁹ unum vinctum¹⁰ quemcumque petissent¹¹.

⁹ solebat dimittere Ω^H Ω^S Clementina ] inv. ω ¹ Ω^M Li447 Li447@ Rusch Weber, mutil. Ω^F | eis Ω^H Ω^S] illis Wordsworth (L) ω ¹ Ω^M Ω^F Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ed1455 Clementina Weber , om. Z Wordsworth (T*) Rusch

¹⁰ vinctum Wordsworth (R) Ω^H Ω^S ] ex vinctis ω ¹ Ω^M Ω^F Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ed1455 Rusch Clementina Weber

¹¹ petissent ω ¹ Ω^F Ω^S Li447 Li447@ Ω^JΩ^L Clementina Weber ] voluissent Ω^H

Numérotation du verset Mc. 15,7

Erat autem qui dicebatur Barabbas qui cum seditiosis vinctus erat¹² et*¹³ qui in seditione fecerat homicidium.

¹² vinctus erat Ω^H Ω^F Ω^S Li447 Li447@ Rusch ] inv. ω ¹ Ω^J Ω^L Weber

¹³ et Ω^H Ω^S] om. ω¹ Rusch Weber etc., mutil. Ω^F

Numérotation du verset Mc. 15,8

Et cum ascendisset turba cepit rogare sicut semper faciebant illi¹⁴.

¹⁴ faciebant ill’ Ω^H, faciebant illi Ω^S3] faciebant illis Ω^S*, faciebant illum Ω^S* ( coniec. ), mutil. Ω^F, faciebat illis ω ¹ Ω^M Ω^J Ω^L Li447@ Ed1455 Rusch Clementina Weber

^interl.| alias: illum

Numérotation du verset Mc. 15,9

Pilatus autem¹⁵ respondit eis et dixit: Vultis dimittam vobis regem Iudeorum?

¹⁵ autem ω ¹ Ω^F Ω^S Ω^J Ω^L Li447 Ed1455 Rusch Weber ] ergo Li447@

Numérotation du verset Mc. 15,10

Sciebat enim quod per invidiam tradidissent eum summi sacerdotes.

Numérotation du verset Mc. 15,11

Pontifices autem¹⁶ concitaverunt turbam ut magis Barabbam¹⁷

¹⁶ autem ω ¹ Ω^H Ω^F Ω^L Ω^S Li447@ Ed1455 Clementina ] vero Ω^J Li447

¹⁷ Barabbam] Barbaram cacogr. Li447@

^interl.| hircum emissarium

dimitteret eis.

^marg.| UT MAGIS ¹⁸. BEDA. Adheret Iudeis usque hodie petitio sua, quam toto labore impetraverunt. Data enim optione sibi pro Iesu latronem pro salvatore interfectorem elegerunt. Merito ergo salutem et vitam perdiderunt et latrociniis ac seditionibus in tantum se subdiderunt, ut regnum et patriam perderent et libertatem corporis et anime numquam reciperent.

¹⁸ magis] + PE cacogr. Rusch

Numérotation du verset Mc. 15,12

{Rusch, t. 4: Erfurt, f. 986vb ; facsim., p. 132b} Pilatus autem iterum respondens ait illis¹⁹: Quid ergo vultis faciam regi Iudeorum?

¹⁹ illis ω ¹ Ω^H Ω^F Ω^S Ω^L Li447@ Ed1455 Clementina ] eis Ω^J

Numérotation du verset Mc. 15,13

At illi iterum clamaverunt²⁰: Crucifige eum.

²⁰ iterum clamaverunt ω ¹ Ω^H Ω^F Ω^J Ω^L Ed1455 Rusch Weber ] inv. Ω^S, clamaverunt Li447 Li447@

Numérotation du verset Mc. 15,14

Pilatus autem²¹

²¹ autem Ω^H Ω^FΩ^S Li447 Li447@ ] vero ω ¹ Ω^J Ω^L Ed1455 Rusch Clementina Weber

^marg.| PILATUS VERO. Multas occasiones dedit Pilatus liberandi salvatorem, primo iusto conferens latronem, deinde inferens: Quid ergo vultis faciam regi Iudeorum? Cumque respondissent: ‘Crucifigatur’ non statim acquievit, sed secundum suggestionem uxoris que mandaverat ei - ut Mattheus dicit^c: «Nihil tibi et iusto illi» respondens ait: Quid enim mali fecit? Quod dicendo Iesum absoluit.

^c Mt. 27, 19.

dicebat eis²²: Quid enim mali fecit?

²² eis ω ¹ Ω^M Ω^H Ω^F Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Weber ] illis Ed1455 Rusch Clementina

^interl.| quod dicendo Iesum absolvit

At illi magis clamabant: Crucifige eum.

^interl.| insanie sue satisfacientes non interrogationi respondentes presidis

^marg.| AT ILLI MAGIS. David^d: «Circumdederunt me canes multi concilium malignantium obsedit me». Isaias^e: ‘Exspectavi ut faceret iudicium fecerunt autem iniquitatem et iniustitiam et clamorem'. Ieremias: ‘Facta est hereditas mea mihi sicut leo insidians²³. Dederunt super me vocem suam'^f.

^d Ps. 21, 17.

^e Cf. Is. 5, 7: « Vinea enim Domini exercituum domus Israel est ; et vir Iuda germen eius delectabile: et exspectavi ut faceret iudicium, et ecce iniquitas ; et iustitiam, et ecce clamor ».

^f Ier. 12, 8: « Facta est mihi hereditas mea quasi leo in silva ; dedit contra me vocem, ideo odivi eam ».

²³ insidians] sic pro in si<lva*> Rusch [“insidians” non invenitur in Vetus latina database ]

Numérotation du verset Mc. 15,15

Pilatus autem volens satisfacere populo²⁴ dimisit illis Barabban

²⁴ satisfacere populo Ω^H Ω^F Ω^S Li447 Li447@ Rusch ] inv. ω ¹ Ω^M Ω^J Ω^L Ed1455 Clementina Weber

^interl.| hircum emissarium

et tradidit eis²⁵ Iesum flagellis cesum

²⁵ eis Z Ф Ω^H Ω^FΩ^S] om. ω ¹ Ω^M Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ed1455 Rusch Weber

^interl.| pro peccatis occidendum

^marg.| BARABBAN ET TRADIDIT IESUM. HIERONYMUS. Hi sunt duo hirci unus apompeius, id est emissarius cum peccato populi in desertum inferni absolutus dimittitur. Aliter pro peccatis absolutorum, ut agnus occiditur. Pars Domini semper mactatur, pars diaboli, qui est magister eorum, effrenata in Tartara precipitatur.

^marg.| IESUM FLAGELLIS CESUM. Ut nos a flagellis liberaret. Unde^g: «Flagellum non appropinquabit tabernaculo tuo». Cum prius diceretur^h: «Multa flagella peccatoris».

^g Ps. 90, 10.

^h Ps. 31, 10.

^marg.| BEDA. Iesum flagellis cesum. Cesus est ab ipso Pilato. Unde Ioannes: «Apprehendit Pilatus Iesum et flagellavit»ⁱ. Et post subiunxit^j: «Et milites plectentes coronam de spinis» etc., et militibus illudendum prebuit. Quod ideo fecit ut eius penis et opprobriis saturati ultra mortem non sitirent.

ⁱ Io. 19, 1.

^j Io. 19, 2.

ut crucifigeretur.

^interl.| ut nos a cruciatibus liberaret

Numérotation du verset Mc. 15,16

Milites autem duxerunt eum intro²⁶ in atrium pretorii et convocant totam cohortem

²⁶ intro ω ¹ Ω^M Ω^H Ω^F Ω^J Ω^LΩ^S Li447 Li447@ Rusch Weber ] om. Weber ( A M P G ) Ed1455 Clementina

Numérotation du verset Mc. 15,17

et induunt eum purpura

^interl.| gentilis Ecclesia

^marg.| ET INDUUNT EUM PURPURA. BEDA. Mattheus^k ita: «Et exuentes eum chlamydem coccineam circumdederunt ei» quod idem est. Pro regia enim purpura data est ei clamis ab illudentibus et est quedam rubra purpura cocco simillima. Potest etiam videri quod Marcus purpuram commemoravit quam clamis habebat quamvis esset coccinea.

^k Mt. 27, 28.

^marg.| ET INDUUNT. Vestimentis suis nudatur, id est Iudeis. Purpura induitur, id est gentili Ecclesia de amaris populis collecta. Item ea scandalizante exutus, in fine iudaica rursum induitur plebe^l: ‘Cum enim plenitudo gentium subintraverit tunc omnis Israel salvus erit'.

^l Cf. Rm. 11, 25-26: « Nolo enim vos ignorare, fratres, mysterium hoc (ut non sitis vobis ipsis sapientes), quia cecitas ex parte contigit in Israel, donec plenitudo gentium intraret, et sic omnis Israel salvus fieret, sicut scriptum est: Veniet ex Sion, qui eripiat, et avertat impietatem a Iacob ».

^marg.| Quia rex dicebatur, et hoc sacerdotes et scribe imponebant quia imperium in populo usurparet illudendo induunt purpura qua reges utuntur. Pro diademate spineam coronam. Pro sceptro regali calamum donant, sicut Mattheus {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 986vb ; facsim., p. 132b} dicit^m: et adorant quasi regem etc.ⁿ

^m Cf. Mt. 27, 29: « Et plectentes coronam de spinis, posuerunt super caput eius, et harundinem in dextera eius. Et genu flexo ante eum, illudebant ei, dicentes: Ave rex Iudeorum ».

ⁿ ¶Fons : Beda Venerabilis, In Mc., lib. 4, c. 15, CCSL 120, p. 627.1247-1251: «Milites quidem quia rex iudaeorum fuerat appellatus et hoc ei scribae et sacerdotes crimen obiecerant quod sibi in populo israhel usurparet imperium inludentes hoc faciunt ut nudatum pristinis uestibus induant purpura quo reges ueteres utebantur et pro diademate ponant ei coronam spineam pro sceptro regali dent calamum ut matheus scribit et adorent quasi regem». << Cf. Hieronymus, In Mt., lib. 4, CCSL 77, p. 268.1630-1632 sqq.

^marg.| Sicut Caiphas nesciens dixit^o: «Oportet enim unum hominem mori pro populo», sic milites omnia mystice nescientes faciunt. Purpura caro eius rubra passionibus, unde^p: «Quare rubrum est indumentum tuum et vestimenta tua sicut calcantium in torculari?» Spineam coronam portat, quia pro nobis factus mortalis nostra suscepit delicta, unde^q: «Ecce agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi²⁷«. Quod autem spine peccata significent Dominus sic ostendit^r: «Terra tua spinas et tribulos germinabit tibi», id est conscientia tua punctiones tibi et aculeos vitiorum procreare non cessabit. Quod vero secundum Lucam apud Herodem alba veste induitur et secundum alios a militibus Pilati coccineo vel purpureo habitu, induitur in uno innocentia et humanitatis castitas, in altero exprimitur veritas passionis per quam venit ad gloriam regni immortalis. Purpura enim et passionem et regnum significat. Sed quia ut ait Apostolus^s: ‘Quotquot baptizati estis Christum induistis’ et Isaias^t: ‘His velut ornamento indueris’, potest in utroque habitu probrosa quidem inimicorum iudicio, sed Domini electione gloriosissima multitudo electorum designari que in martyres ceterosque fideles distinguitur. Alba veste induitur cum munda confessione iustorum circumdatur. Purpura vel cocco vestitur cum triumpho gloriosorum martyrum gloriatur.

^o Io. 18, 14.

^p Is. 63, 2.

^q Io. 1, 29.

^r Gn. 3, 18.

^s Gal. 3, 27: « Quicumque enim in Christo baptizati estis, Christum induistis ».

^t Cf. Is. 49, 18: « Leva in circuitu oculos tuos, et vide: omnes isti congregati sunt, venerunt tibi. Vivo ego, dicit Dominus, quia omnibus his velut ornamento vestieris, et circumdabis tibi eos quasi sponsa ».

²⁷ peccata] scrips., pec. Rusch

et imponunt ei plectentes spineam coronam

^interl.| ut reges efficiamur^u

^u Cf. Apc. 1, 6: « Et fecit nos regnum, et sacerdotes Deo et Patri suo: ipsi gloria et imperium in secula seculorum. Amen ».

Numérotation du verset Mc. 15,18

et ceperunt eum salutare²⁸ dicentes²⁹: Ave rex Iudeorum.

²⁸ eum salutare Ω^H Ω^S] inv. ω ¹ Ω^M Ω^F Ω^J Li447 Li447@ Ed1455 Rusch Clementina Weber

²⁹ dicentes Ω^H Ω^S Li447 Li447@ Rusch ] om. ω ¹ Ω^M Ω^F Ω^J Ω^L Ed1455 Clementina Weber

Numérotation du verset Mc. 15,19

Et percutiebant caput eius arundine

^marg.| ET PERCUTIEBANT CAPUT EIUS. ‘Caput Christi Deus est'^v. Caput ergo Christi percutiunt qui eum denegant esse Deum. Et qui Scripture auctoritate errorem suum defendunt, quia Scriptura arundine solet fieri, quasi arundine caput eius feriunt. In faciem eius spuunt qui presentiam gratie eius execrandis verbis ex interna cece mentis insania conceptis respuunt, et eum in carne venisse negant.

^v 1Cor. 11, 3: « Volo autem vos scire quod omnis viri caput, Christus est: caput autem mulieris, vir: caput vero Christi, Deus ».

et conspuebant eum et ponentes genua adorabant eum.

^marg.| ADORABANT EUM. Quasi falso se dixisset Deum. Sed hodie - quod est gravioris insanie - quidam eum certa fide ut Deum verum adorant, sed perversis actibus mox verba eius quasi fabulosa despiciunt ac promissa regni illius temporalibus illecebris postponunt.

Numérotation du verset Mc. 15,20

Et postquam illuserunt ei exuerunt eum³⁰ purpura

³⁰ eum Ω^M Ω^H Ω^J Ω^S Li447 Li447@ ] illum ω ¹ Ω^F Ω^L Ed1455 Rusch Clementina Weber

^interl.| gentilis Ecclesia

et induerunt eum³¹ vestimentis suis.

³¹ eum ω ¹ Ω^H Ω^S Li447 Li447@ Ed1455 Clementina Weber ] illum Ω^F Ω^J Ω^L Rusch

^interl.| Iudeis

Et duxerunt eum³² ut crucifigerent eum³³.

³² duxerunt eum Ω^S] duxerunt Ω^H, educunt eum Ω^F Li447 Li447@ Rusch, educunt illum ω ¹ Ω^M Ω^J Ω^L Ed1455 Clementina Weber

³³ eum ω ¹ Ω^M Ω^J Ω^L Ω^S Ed1455 Rusch Clementina Weber ] illum Ω^F Li447 Li447@

^interl.| tamquam frater Caim Abel in agro

^marg.| ET EDUCUNT. HIERONYMUS. Hic educitur Abel in agrum a fratre ut perimatur^w. Hic adest Isaac cum lignis^x et Abraham cum ariete inter vepres herente^y. Hic adest Ioseph cum thalari tunica lita sanguine^z. Hic adest Moyses cum virga^aa et serpente suspenso in ligno^ab. Hic botrus in ligno portatur³⁴. Hic adest Eliseus cum ligno ad querendam securim que in imo demersa est et natavit ad lignum^ac, id est genus humanum quod a ligno vetito in infernum cecidit per lignum crucis Christi et per baptismum aque ad paradisum natavit. Hic adest Ionas de ligno navis foris^ad et in mare ventremque ceti triduo missus^ae.

^w Cf. Gn. 4, 8: « Dixitque Cain ad Abel fratrem suum: Egrediamur foras. Cumque essent in agro, consurrexit Cain adversus fratrem suum Abel, et interfecit eum ».

^x Cf. Gn. 22, 3: « Igitur Abraham de nocte consurgens, stravit asinum suum, ducens secum duos iuvenes, et Isaac filium suum ; cumque concidisset ligna in holocaustum, abiit ad locum quem praeceperat ei Deus ».

^y Cf. Gn. 22, 13: « Levavit Abraham oculos suos, viditque post tergum arietem inter vepres herentem cornibus, quem assumens obtulit holocaustum pro filio ».

^z Gn. 37, 31-33.

^aa Nm. 20, 9-11: « Tulit igitur Moyses virgam, quae erat in conspectu Domini, sicut preceperat ei, congregata multitudine ante petram: dixitque eis: Audite, rebelles et increduli: num de petra hac vobis aquam poterimus eiicere? Cumque elevasset Moyses manum, percutiens virga bis silicem, egresse sunt aque largissime, ita ut populus biberet et iumenta ».

^ab Cf. Nm. 21, 9: « Fecit ergo Moyses serpentem eneum, et posuit eum pro signo: quem cum percussi aspicerent, sanabantur ».

^ac Cf. 4Rg. (2Rg.) 6, 1-7: « Dixerunt autem filii prophetarum ad Eliseum: Ecce locus in quo habitamus coram te, angustus est nobis. Eamus usque ad Iordanem, et tollant singuli de silva materias singulas, ut aedificemus nobis ibi locum ad habitandum. Qui dixit: Ite. Et ait unus ex illis: Veni ergo et tu cum servis tuis. Respondit: Ego veniam. Et abiit cum eis. Cumque venissent ad Iordanem, cedebant ligna. Accidit autem ut cum unus materiam succidisset, caderet ferrum securis in aquam: exclamavitque ille, et ait: Heu heu heu domine mi: et hoc ipsum mutuo acceperam. Dixit autem homo Dei: Ubi cecidit? At ille monstravit ei locum. Precidit ergo lignum, et misit illuc: natavitque ferrum, et ait: Tolle. Qui extendit manum, et tulit illud ».

^ad Ion. 1, 15: « Et tulerunt Ionam, et miserunt in mare: et stetit mare a fervore suo ».

^ae Ion. 2, 1: « Et preparavit Dominus piscem grandem ut deglutiret Ionam: et erat Ionas in ventre piscis tribus diebus et tribus noctibus ».

³⁴ sic Rusch

^marg.| UT CRUCIFIGERENT EUM. HIERONYMUS. Ipsa crucis species quid est nisi forma quadrati mundi? Oriens de virtute fulget, arctos³⁵ dextra tenet, auster leva consistit, occidens sub plantis firmatur. Unde Apostolus: ‘Ut sciamus que sit latitudo longitudo sublimitas et profundum'^af. Aves in forma crucis ad ethera volant, homo adorat et natat in forma crucis, navis per maria antenna cruci assimilata sufflatur. Thau littera signum salutis et crucis demonstrat.

^af Cf. Eph. 3, 17-19: « Christum habitare per fidem in cordibus vestris: in caritate radicati, et fundati, ut possitis comprehendere cum omnibus sanctis, que sit latitudo, et longitudo, et sublimitas, et profundum: scire etiam supereminentem scientie caritatem Christi, ut impleamini in omnem plenitudinem Dei ».

³⁵ arctos] corr. , arcton Rusch

Numérotation du verset Mc. 15,21

Et angariaverunt quempiam

^marg.| ET ANGARIAVERUNT. BEDA. Ipse Dominus primo crucem suam portavit, sicut Ioannes dicit^ag, post iste Simon de quo et alii dicunt et hoc satis congruo ordine mysterii: {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 987ra ; facsim., p. 133a} ‘Christus enim passus pro nobis nobis reliquens exemplum ut sequamini vestigia eius'^ah. Et quia non Hierosolymita sed Cyreneus a civitate Libye recte per eum gentes significantur qui quondam peregrini et hospites testamentorum, nunc obediendo cives sunt et domestici Dei sicut alibi^ai: «Heredes quidem Dei coheredes autem Christi». Unde Simon ‘obediens’, Cyreneus ‘heres’ interpretatur. Et nota quod de villa venire dicitur. Villa enim grece: pagos, unde ‘paganos’ appellamus quos a civitate Dei alienos et quasi urbane conversationis videmus expertes. Sed de pago Simon egrediens crucem Iesu portat cum populus nationum paganis ritibus relictis vestigia Dominice passionis obedienter amplectitur.

^ag Cf. Io. 19, 17: « Et baiulans sibi crucem exivit in eum, qui dicitur Calvarie locum, hebraice autem Golgotha ».

^ah 1Pt. 2, 21: « In hoc enim vocati estis: quia et Christus passus est pro nobis, vobis relinquens exemplum ut sequamini vestigia eius ».

^ai Rm. 8, 17.

^marg.| HIERONYMUS. Simon qui portat crucem in angaria, hic est qui laborat pro laude humana. Cogunt eum homines huic labori quem non cogit timor vel dilectio Dei.

{Rusch, t. 4: Erfurt, f. 987ra ; facsim., p. 133a} pretereuntem³⁶ Simonem Cyreneum venientem de villa patrem Alexandri et Ruffi ut tolleret crucem eius.

³⁶ quempiam pretereuntem Ω^F Ω^S Li447 Li447@ Rusch ] inv. ω ¹ Ω^M Ω^J Ω^L Ed1455 Clementina Weber

^marg.| PATREM ALEXANDRI. Magne opinionis Simon iste videtur esse, cum et filii eius tamquam noti omnibus ex nomine designantur.

^marg.| HIERONYMUS. Alii per merita patrum suorum commemorantur, alii per merita filiorum. Hic autem Simon qui crucem in angaria portat, filiorum suorum meritis qui erant discipuli commemoratur. Per hoc monentur in presenti vita patres adiuvari per merita filiorum suorum, ut populus iudaicus per patriarcharum prophetarum et apostolorum merita sepe commemoratur. De amaritudine enim radicis surgit dulcedo olive. Unde Ieremias^aj: “Olivam uberem, fructiferam, speciosam vocavit Dominus nomen tuum”.

^aj Cf. Ier 11, 16: « Olivam uberem, pulchram, fructiferam, speciosam, vocavit Dominus nomen tuum ; ad vocem loquele, grandis exarsit ignis in ea, et combusta sunt fruteta eius ».

Numérotation du verset Mc. 15,22

Et perducunt eum³⁷ in Golgotha locum quod interpretatum est³⁸* Calvarie locus.

³⁷ eum Ω^M Ω^F Ω^S Li447 Rusch ] om. Li447@ , illum ω¹ Ω^J Ω^L Clementina Weber

³⁸ interpr. est Ω^H Ω^FΩ^S] inv. ω ¹ Ω^M Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ed1455 Clementina Weber

^marg.| CALVARIE LOCUS. HIERONYMUS. Tradunt Iudei quod in hoc loco montis, immolatus fuerit aries pro Isaac, ut ibi decalvetur Christus, id est carne sua scilicet iudea carnali separetur.

^marg.| BEDA. Extra portam truncabantur capita damnatorum, et calvarie decollatorum loca dicuntur. Ideo ibi crucifixus Dominus ut ubi erat area damnatorum, ibi erigantur vexilla martyrum. Et quoniam pro nobis factum est maledictum crucis^ak et flagellatus et crucifixus pro salute omnium, quasi noxius inter noxios voluit crucifigi.

^ak Cf. Gal. 3, 13-14: « Christus nos redemit de maledicto legis, factus pro nobis maledictum: quia scriptum est: Maledictus omnis qui pendet in ligno: ut in gentibus benedictio Abrahe fieret in Christo Iesu, ut pollicitationem Spiritus accipiamus per fidem ».

Numérotation du verset Mc. 15,23

Et dabant ei bibere vinum myrrhatum³⁹

³⁹ vinum – mir. Ω^H Ω^FΩ^S] inv. ω ¹ Ω^MΩ^L Li447 Li447@ Ed1455 Rusch Clementina Weber

^marg.| + Myrrhatum : amarum.^A ^al

^al Glossae seiunctim a textu Bibliae diffusae = CCCM189A: 32.3 ; 58.27 ; 55.29 ; 13.125 ; 43.2 ; 28.2 ; 25.3 ; 22.7.

^A ¶Codd. : Lux94 P345 ; om. Rusch

^interl.| Amara vitis amarum vinum facit et propinat Iesu. Unde^am: «Dederunt in escam meam fel, et in siti mea potaverunt me aceto».

^am Ps. 68, 22.

^marg.| ET DABANT EI BIBERE MYRRHATUM VINUM. BEDA. Mattheus^an: «Cum felle mixtum», quod idem est. Fel enim pro amaritudine posuit. Myrrhatum enim vinum est amarissimum quamquam fieri possit ut et felle et myrrha amarissimum redderent vinum.

^an Mt. 27, 34.

^marg.| HIERONYMUS. Et dabant etc. Hoc aceto succus letalis pomi abstergitur. Et non accepit id pro quo patitur. Unde de eo: ‘Quod non rapui tunc exolvebam'^ao.

^ao Cf. Ps. 68, 5: « Multiplicati sunt super capillos capitis mei qui oderunt me gratis. Confortati sunt qui persecuti sunt me inimici mei iniuste ; que non rapui, tunc exsolvebam ».

et non accepit.

^interl.| «Noluit bibere», secundum Mattheum^ap.

^ap Mt. 27, 34.

^marg.| ET NON ACCEPIT. Mattheus^aq: «Et cum gustasset noluit bibere». Indicat Mattheus quod pro nobis amaritudinem mortis gustaverit, sed die tertia resurrexerit.

^aq Mt. 27, 34.

Numérotation du verset Mc. 15,24

Et crucifigentes eum

^interl.| «Maledictus omnis qui pendet in ligno»^ar. Factus est maledictus ut nostrum tolleret maledictum

^ar Gal. 3, 13. Cf. Dt. 21, 23: « Non permanebit cadaver eius in ligno, sed in eadem die sepelietur: quia maledictus a Deo est qui pendet in ligno: et nequaquam contaminabis terram tuam, quam Dominus Deus tuus dederit tibi in possessionem ».

^marg.| ET CRUCIFIGENTES etc. HIERONYMUS. Hic figitur salus in ligno. Primo infixa est mors in ligno, lignum primum scientie boni et mali. Secundum boni tantum et vite nobis lignum est. Extensio prime manus ad lignum mortem apprehendit, extensio secunde vitam que perierat invenit. Ligno hoc vehimur per mare undosum ad terram viventium.

diviserunt

^interl.| in quatuor ordines. In quatuor partes secundum Ioannem^as.

^as Cf. Io. 19, 23: « Milites ergo cum crucifixissent eum, acceperunt vestimenta eius (et fecerunt quatuor partes, unicuique militi partem) et tunicam. Erat autem tunica inconsutilis, desuper contexta per totum ».

vestimenta

^interl.| mandata et alia, preter tunicam

sua⁴⁰

⁴⁰ sua CorS2 (al.) Ω^H Ω^F Ω^S Li447@ Rusch ] eius CorS2 ω ¹ Ω^J Ω^L Ed1455 Clementina Weber

^interl.| alias: eius

^marg.| Vestimenta sua etc. BEDA. Quadripertita vestis Christi secundum numerum militum, significat Ecclesiam quatuor partibus orbis equaliter, id est concorditer distributam.

^marg.| HIERONYMUS. Vestimenta Domini mandata sunt quibus tegitur corpus eius quod est Ecclesia, quia dividuntur inter milites gentium ut sint quatuor ordines, cum sit una fides, id est coniugati, viduati, prepositi, separati. Sortiti sunt tunicam indivisam que est pax et veritas in cunctis in modum regalis amictus vel annuli.

et⁴¹ mittentes sortem⁴² super eis quis quid tolleret.

⁴¹ et Ω^HΩ^S] om. cett.

⁴² mittentes sortem ω ¹ Ω^M Ω^H Ω^S Li447 Li447@ Ed1455 Rusch Weber ] inv. Ω^F, sortem miserunt praem. Ω^H* ( exp.)

^marg.| MITTENTES SORTEM. HIERONYMUS. Super tunicam scilicet que erat inconsutilis. Hec sortita omnium partium significat unitatem que uno vinculo caritatis continetur, quia que supereminet omni scientie et super omnia precepta est quasi desuper contexta est. In {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 987rb ; facsim., p. 133b} sorte gratia Dei commendatur sic enim in uno ad omnes pervenit cum sors omnibus placeat, quia Dei gratia in unitate ad omnes pervenit et sors solius Dei iudicio venit vel cedit.

Numérotation du verset Mc. 15,25

Erat autem hora tertia et crucifixerunt eum.

^marg.| ERAT AUTEM HORA TERTIA. HIERONYMUS. Hoc proprie Marcus. Nam sexta hora tenebre suffuderunt terram, ut non quis posset movere caput. A tricesimo namque fructu Marcus ascendit ad centesimum, id est a tertia hora crucis usque ad tertiam resurrectionis que post tres dies fuit. Tricesimus fructus in cruce, sexagesimus in inferno, centesimus in paradiso.

^marg.| Quasi dico quod milites crucifixerunt eum quod factum est hora quasi sexta secundum Ioannem^at, sed prius Iudei hora tertia crucifixerunt eum qui magis dicendi sunt eum crucifixisse quamvis nitantur hoc dissimulare, quam milites qui secundum officium suum duci suo paruere.

^at Cf. Io. 19, 14: « Erat autem parasceve Pasche, hora quasi sexta, et dicit Iudeis: Ecce rex vester ».

Numérotation du verset Mc. 15,26

Et erat titulus cause eius inscriptus⁴³: Iesus Nazarenus⁴⁴ Rex Iudeorum.

⁴³ inscriptus Catena Rusch Weber] scriptus Li447@

⁴⁴ Iesus Nazarenus Ω^M Ω^H Ω^S = Io. 19, 19] om. ω ¹ Ω^F Ed1455 Clementina Weber

^interl.| hebraice, grece, latine

^marg.| ET ERAT TITULUS. BEDA. Titulus ostendit quod nec occidendo potuerunt efficere quod non esset eis rex, unde^au: «Ego autem constitutus sum rex ab eo» etc. Bene enim simul est rex et pontifex, cum eximiam Patri sue carnis hostiam offerret in altari crucis, et regis dignitatem titulo pretenderet, ut cunctis insinuaret quod per crucis patibulum non perdiderit sed confirmaverit imperium.

^au Ps. 2, 6.

^marg.| HIERONYMUS. Quod in titulis psalmorum^av prenotatur «In finem ne corrumpas» et cum tribus linguis: m*alchus Iudeorum, basileos exomolisson, rex confessorum. He tres lingue in crucis patibulo coniuncte sunt, ut omnis lingua commemoraret perfidiam Iudeorum.

^av Cf. Ps. 56, 1 ; Ps. 57, 1 ; Ps. 58, 1 iuxta Ps-moz. ^c: « In finem ne corrumpas David tituli inscriptionem » ; cf. (Ps-G: V Ω^S): « In fine ne corrumpas vel disperdas David in tituli inscriptione… » ; cf. Ps. 57, 1 (Ps-G: V Ω^S).Ps. 58, 1 (Ps-G: V Ω^S): « In fine ne corrumpas vel disperdas David in tituli inscriptione… » ; cf. Ps. 57, 1.

Numérotation du verset Mc. 15,27

Et cum eo crucifigunt

^marg.| ET CUM EO CRUCIFIGUNT. BEDA. Sicut dicit Apostolus^aw: ‘Vetus homo noster simul cum illo crucifixus est ut destruatur corpus peccati, ut ultra non dominetur super nos peccatum'. Quamdiu ergo id agunt opera nostra ut evacuetur corpus peccati, quamdiu exterior homo corrumpitur ut interior renovetur, tempus est crucis. Hec quidem etiam sunt bona opera, tamen adhuc laboriosa quorum merces requies eius. Sed ideo dicitur^ax: «spe gaudentes», ut requiem futuram cum hilaritate exspectemus in laboribus. Hanc hilaritatem significat crucis latitudo in transverso ligno, ubi figuntur manus. Per manus enim opera, per latitudinem hilaritatem operantis intelligimus, quia tristitia facit angustias. Per altitudinem cui caput adiungitur exspectationem retributionis de sublimi iustitia Dei. Per longitudinem qua totum corpus extenditur tolerantiam unde longanimes dicuntur. Per profundum quod terre est infixum ipsum sacramenti secretum. Unde Apostolus^ay: ‘Ut in caritate radicati et fundati possitis comprehendere cum omnibus sanctis que sit latitudo longitudo sublimitas et profundum'.

^aw Cf. Rm. 6, 6: « Hoc scientes, quia vetus homo noster simul crucifixus est, ut destruatur corpus peccati, et ultra non serviamus peccato ».

^ax Rm. 12, 12.

^ay Cf. Eph. 3, 17-18: « Christum habitare per fidem in cordibus vestris: in caritate radicati, et fundati, ut possitis comprehendere cum omnibus sanctis, que sit latitudo, et longitudo, et sublimitas, et profundum ».

duos latrones,

^interl.| DUOS LATRONES. BEDA. Latrones qui cum Domino crucifixi sunt, significant eos qui fide et confessione Christi, vel agone sui martyrii, vel quamlibet arctam continentiam subeunt. Et qui hoc pro eterna gloria gerunt, dextri latronis merito et fide signantur. Qui autem pro humane glorie vel qualibet minus digna intentione sinistri latronis mentem imitatur et actus.

^marg.| HIERONYMUS. Cum iniquis veritas deputata unum relinquit sinistrum, alterum assumit dextrum sic faciet in die iudicii ex simili crimine dissimiles sortiuntur vias. Alter precedit Petrum in paradisum, alter Iudam in infernum. Confessio brevis vitam acquirit longam, et blasphemia finita pena plectitur eterna. Hic pullus Iude ligatur ad vitem 'anabologium', id est pallium tingitur in sanguine vue hic lacerant hedi vineam.

unum a dextris⁴⁵

⁴⁵ dextris ω ¹ Ω^M Ω^F Ω^S Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Clementina Weber ] + eius Rusch

^interl.| oves a dextris ^az

^az Cf. Mt. 25, 33

^interl.| hic sumitur

et {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 987rb ; facsim., p. 133b} unum⁴⁶ a sinistris eius⁴⁷.

⁴⁶ unum CorS2 Ω^M Ω^F Ω^S Ω^J Li447 Li447@ Rusch ] alium CorS2 (al.) ω¹ Ω^L Clementina Weber

⁴⁷ eius ω¹ Ω^M Ω^H Ω^S Ω^J Li447 Li447@ Clementina Weber ] om. Ω^F Rusch

^interl.| hedos a sinistris

^interl.| hic relinquitur

Numérotation du verset Mc. 15,28

Et adimpleta⁴⁸ est Scriptura⁴⁹ que dicit: Et cum impiis⁵⁰

⁴⁸ adimpleta ω ¹ Ω^H Ω^J Ω^L Ω^S] impleta Ω^F Li447@ Ed1455 Rusch Clementina Weber

⁴⁹ Cf. Is. 53, 12.

⁵⁰ impiis CorS2 ( vel) ω ¹ Ω^H Ω^F Ω^S ] iniquis ω ¹ Li447@ Weber etc.

^interl.| latronibus

deputatus⁵¹ est.

⁵¹ deputatus ω ¹ Ω^H Ω^FΩ^S Li447@ ] reputatus Ω^L Ed1455 Clementina Weber

Numérotation du verset Mc. 15,29

Et pretereuntes blasphemabant eum moventes capita sua

^marg.| MOVENTES CAPITA SUA. HIERONYMUS. Emittitur mors iniquorum quando excitantur vincula inferni usque ad cervicem que est cervix humani generis.

et dicentes: Vah, qui destruis⁵² templum Dei et in tribus diebus reedificas⁵³ illud⁵⁴

⁵² destruis CorS2 Ω^F Ω^J Ω^S Rusch Clementina ] destruit CorS2 (al.) ω¹ Li447@ Ω^L Weber

⁵³ reedificas CorS2 ( vel dep<recan>s coniec.) Ω^F Ω^J Ω^S Rusch Weber ] edificat CorS2* ( [re]edificat interrogative vel deprecans: edificas coniec. ) ω ¹ Ω^L, reedificat CorS2² ( al. interrogative coniec. ) Li447@

⁵⁴ illud Ω^H Ω^FΩ^S] om. ω ¹ Ω^L Li447@ Weber

Numérotation du verset Mc. 15,30

salvum fac temetipsum⁵⁵ descendens de cruce.

⁵⁵ temet ipsum ω ¹ Ω^F Ω^H Ω^S Ω^L Li447@ Weber ] teipsum Ω^J Rusch Clementina

^interl.| insultant nefarii salute quam inchoaverat

Numérotation du verset Mc. 15,31

Similiter et summi sacerdotes illudentes⁵⁶ eum⁵⁷ ad alterutrum cum scribis dicebant: Alios salvos fecit, seipsum non potest salvum facere?

⁵⁶ illudentes Weber (Z P D) Ω^H Ω^F Ω^J Ω^S Li447 Ed1455 Rusch Clementina ] om. G Li447@ , ludentes ω ¹ Ω^L Weber

⁵⁷ eum Ω^HΩ^S] om. ω¹ Ω^J Li447@ Rusch Weber etc., mutil. Ω^F

^marg.| ALIOS SALVOS FECIT. Etiam nolentes confitentur quod alios fecit salvos et se propria damnant sententia, quia alios salvos fecit et se si vellet salvare poterat.

Numérotation du verset Mc. 15,32

Christus rex Israel descendat nunc de cruce

^marg.| DESCENDAT NUNC DE CRUCE. Plus est de sepulcro surgere et tamen non crediderunt. Hi «omnes declinaverunt simul inutiles facti sunt»^ba.

^ba Ps. 13, 3: « Omnes declinaverunt, simul inutiles facti sunt ».

ut videamus et credamus.

^interl.| fraudolenta promissio

Et qui cum eo crucifixi erant conviciabantur⁵⁸ ei.

⁵⁸ conviciabantur] , conniciebantur Li447@

^interl.| plurale pro singulari

^marg.| ET QUI CUM EO CRUCIFIXI etc. BEDA. Secundum Lucam unus latro blasphemabat {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 987va ; facsim., p. 134a} dicens^bb:"Si tu es Christus salvum fac te et nos". Alter eum redarguit et dicit^bc:"Domine, memento mei dum veneris in regnum tuum". Sic hodie qui ficto corde et ficta mente dominice passionis sacramenta gestant ad mundi gaudia liberari a Domino cupiunt, et ideo a Domino contemnuntur, nec ulla responsione digni iudicantur. Qui autem cum Apostolo in cruce Christi gloriantur^bd ita potius a presentibus erumnis optant exui, ut Spiritum sanctum suum in manus Dei commendent, unaque cum Christo regni celestis participes esse desiderent. Unde Dominus preces eius qui salutem querebat pie audivit, quia qui in tribulationibus positi a Domino tantum temporalia solacia querunt, et a temporalibus separantur et eternis privantur. Qui celestia petunt ad ea sine dubio Christo mediante et miserante perveniunt.

^bb Cf. Lc. 23, 39: « Unus autem de his, qui pendebant, latronibus, blasphemabat eum, dicens: Si tu es Christus, salvum fac temetipsum et nos ».

^bc Cf. Lc. 23, 42: « Et dicebat ad Iesum: Domine, memento mei cum veneris in regnum tuum ».

^bd Cf. Gal. 6, 14: « Mihi autem absit gloriari, nisi in cruce Domini nostri Iesu Christi: per quem mihi mundus crucifixus est, et ego mundo ».

Numérotation du verset Mc. 15,33

{Rusch, t. 4: Erfurt, f. 987va ; facsim., p. 134a} Et facta hora sexta

^marg.| ET FACTA HORA. BEDA. Notandum quia hora sexta, id est sole recessuro a centro mundi crucifixus sit, et diluculo oriente sole resurrexit, quia"mortuus est propter peccata nostra resurrexit propter iustificationem nostram"^be. De Adam enim peccante dictum est quod audierit vocem Domini in paradiso deambulantis ad auram post meridiem inclinata iam luce fidei. Ad auram refrigescente fervore caritatis. Deambulans autem audiebatur, quia ab homine peccante recesserat^bf. Rationis ergo, immo divine pietatis ordo poscebat ut eodem temporis articulo quo Ade prevaricanti occluserat, latroni penitenti ianuam reseraret paradisi. Et qua hora primus Adam peccando mundo mortem intulit, eadem hora secundus Adam mortem moriendo destrueret.

^be Cf. Rm. 4, 25: « Qui traditus est propter delicta nostra, et resurrexit propter iustificationem nostram ».

^bf Cf. Gn. 3, 8: « Et cum audissent vocem Domini Dei deambulantis in paradiso ad auram post meridiem, abscondit se Adam et uxor eius a facie Domini Dei in medio ligni paradisi ».

tenebre facte sunt super⁵⁹ totam terram

⁵⁹ super ω ¹ Ω^H Ω^J* ( rubr. cancel. et exp .) Ω^S, mutil. Ω^F] per Ω^M Ω^J² Ω^L Li447 Li447@ Ed1455 Rusch Clementina Weber

^marg.| TENEBRE FACTE SUNT. HIERONYMUS. Hic adest Noe inebriatus ac nudatus celo ac terra tenebroso pallio tectus et ab homine irrisus hic stillavit de ligno sanguis^bg.

^bg Cf. Gn. 9, 20: « Cepitque Noe vir agricola exercere terram, et plantavit vineam. Bibensque vinum inebriatus est, et nudatus in tabernaculo suo ».

usque in⁶⁰ horam nonam.

⁶⁰ in Weber (M P) ω¹ Ω^M Ω^H Li447 Li447@ Rusch ] ad Ω^S, mutil. Ω^F

^interl.| sol refugit quia non potest videre mortem Christi et collaborat laboranti vel ne impii blasphemantes sua luce frueruntur

Numérotation du verset Mc. 15,34

Et hora nona exclamavit⁶¹ Iesus voce magna⁶² dicens: Hely Hely lamasabathani⁶³?

⁶¹ exclamavit Li447@ Mt366@ etc.] clamavit Catena (Li447 Mt366)

⁶² Iesus – voce magna ω¹ Ω^M Ω^H Ω^J Ω^L Ω^S Catena (Li447 Mt366 Mt366@) Clementina Weber] inv. Li447@ Rusch, mutil. Ω^F

⁶³ Hely Hely lamasabathani CorS2 Ω^H Ω^JΩ^S] Heloy Heloy lamazabatani CorS2 ( al. et sic debet esse hic secundum grecum et Ieronymum, sed in Matheo Hely ) ω ¹ Li447 Li447@ Rusch, Heloi Heloi lamasabacthani Ω^L, Eloi Eloi lamma sabacthani Clementina , Heloi lama sabacthani Weber

^interl.| BEDA. Ut homo loquitur, ut homo flet, ut homo cricifigitur, ut homo turbatur

Quod est interpretatum: Deus meus, Deus meus, ut quid dereliquisti me⁶⁴?

⁶⁴ dereliquisti me ω¹ Ω^H Li447@ Rusch Weber etc.] inv. Ω^S (hapax)

^interl.| HIERONYMUS. Principium est vicesimiprimi psalmi^bh. Quod enim in medio ponitur: «Respice in me»^bi, in hebreo non habetur Deus meus .

^bh Ps. 21, 2.

^bi Ps. 21, 2.

^marg.| HIERONYMUS. Inde inscribitur psalmus iste. Pro assumptione matutina qua Christus ad crucem ducitur. Verba filii hominis in propheta. Unde etiam sequitur iuxta Lucam^bj: “In manus tuas commendo spiritum meum”. Nona hora, invenitur eversa domo decima drachma que perierat.^bk

^bj Cf. Lc. 23, 46: « Et clamans voce magna Iesus ait: Pater, in manus tuas commendo spiritum meum. Et hec dicens, expiravit ».

^bk Cf. Lc. 15, 8-10: « Aut que mulier habens drachmas decem, si perdiderit drachmam unam, nonne accendit lucernam, et everrit domum, et querit diligenter, donec inveniat? Et cum invenerit convocat amicas et vicinas, dicens: Congratulamini mihi, quia inveni drachmam quam perdideram. Ita, dico vobis, gaudium erit coram angelis Dei super uno peccatore poenitentiam agente ».

Numérotation du verset Mc. 15,35

Et quidam de circumstantibus audientes

^marg.| QUIDAM. Non omnes. Forsitan milites romani non intelligentes proprietatem hebrei sermonis, ex eo quod dicitur: Heli putaverunt Eliam ab eo vocari. Vel Iudei solito sibi sermone verba Domini depravantes, imbecillitatem infamabant eum quod Elie vocaret auxilium.

dicebant: Ecce Eliam vocat⁶⁵.

⁶⁵ vocat ω ¹ Ω^H Ω^J Ω^L Li447@ Ed1455 Rusch Weber ] + iste Kells Wordsworth (L) Ω^S

Numérotation du verset Mc. 15,36

Currens autem unus

^marg.| CURRENS AUTEM. BEDA. Ioannes plenius dicit^bl: «Postea sciens Iesus quia iam omnia consummata sunt ut consummaretur Scriptura dicit: Sitio. Vas ergo positum erat aceto plenum» etc. Quasi: hoc minus fecistis date quod estis. Erant enim acetum degenerantes a vino prophetarum et patriarcharum, tamquam de pleno vase de iniquitate huius mundi pleni, cor habentes sicut spongiam cavernosis et tortuosis latibulis fraudulentum. Hyssopo circumposuerunt spongiam aceto plenam. Hyssopus herba humilis pectus purgans, Christi significat humilitatem quam circumdederunt et circumvenisse putaverunt. Unde^bm: «Asperges me Domine hyssopo et mundabor». Christi enim humilitate mundamur quia, nisi humiliasset «semetipsum factus obediens usque ad mortem mortem autem crucis»^bn, sanguis eius in mundationem nostram fusus non esset. Per arundinem cui imposita est spongia, Scriptura significatur que hoc facto impletur, quia arundine scribitur, sicut locutio - que per linguam formatur - lingua dicitur ; unde linguam grecam et latinam dicimus.

^bl Io. 19, 28-29.

^bm Ps. 50, 9.

^bn Cf. Phil. 2, 8: « Humiliavit semetipsum factus obediens usque ad mortem, mortem autem crucis ».

^marg.| HIERONYMUS. Currens autem . Invenit similitudinem eorum spongiam concavam, etatem aridam, ignibus aptam. Implet aceto, hoc est malitia et odio vel dolo, de quo^bo: “Dominus plantavit vineam⁶⁶ Soreth”. Et^bp: “Quomodo conversa es in amaritudinem vitis aliene” {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 987vb ; facsim., p. 134b} et^bq “exspectavi ut faceres vuas et fecisti spinas”.^br

^bo Is. 5, 2 ut ref. Hieronymus hic laud. ; cf. etiam Hieronymus, In Isaiam, hic laud. lib. 2, cap. 5, par. 2, CCSM 73, lin. 1.

^bp Ier. 2, 21: « Ego autem plantavi te vineam electam, omne semen verum: quomodo ergo conversa es mihi in pravum, vinea aliena? »

^bq Cf. Is. 5, 2: « Et sepivit eam, et lapides elegit ex illa, et plantavit eam electam ; et edificavit turrim in medio eius, et torcular exstruxit in ea ; et exspectavit ut faceret uvas, et fecit labruscas ».

^br ¶Fons : Hieronymus (Pseudo ), Expositio evangelii secundum Marcum, cap. (s.s.) 15, CCSL 82, p. 76.113: « Currens autem unus ex eis inuenit similitudinem eorum, spongiam cauam, infirmam, aridam, ignibus aptam. Implet aceto, hoc est, malitia et dolo. De quo dicitur"plantaui te uineam" Sorech et quomodo"conuersa es in amaritudinem" uitis alienae ; et expectaui"ut faceret uuas", fecit autem spinas ».

⁶⁶ vineam] corr. , viniam Rusch

et implens⁶⁷ spongiam aceto

⁶⁷ et implens CorS2 ω ¹ Ω^H Ω^J Ω^L Ω^S Li447 Ed1455 Clementina Weber ] et adimplens Li447@ Mt366 Mt366@, implens CorS2 ( al. non habent et ) Ω^F Rusch

^interl.| ipsos cavos igni aptos

circumponensque calamo

^interl.| dolo malitia

potum

^interl.| amaritudinem

dabat ei⁶⁸

⁶⁸ ei ω¹ Ω^F Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Clementina Weber ] illi Li447@

^interl.| dulcedini

dicens: Sinite, videamus si veniat Elias ad deponendum eum.

Numérotation du verset Mc. 15,37

Iesus autem

^interl.| qui de celo

^marg.| IESUS AUTEM. BEDA. Quid dixerit Lucas aperit: “Pater in manus tuas commendo spiritum meum. Et hoc dicens expiravit”^bs. Quod autem dicit Ioannes^bt: «Cum accepisset acetum dixit. Consummatum est et inclinato capite tradidit spiritum». Inter hoc quod ait: ‘Consummatum est’ et illud: ‘Inclinato capite emisit spiritum’, emissa est vox illa magna quam Ioannes tacet ceteri commemorant^bu: «In manus tuas» etc.

^bs Lc. 23, 46: « Pater, in manus tuas commendo spiritum meum. Et hec dicens expiravit ».

^bt Io. 19, 30.

^bu Lc. 23, 46.

^marg.| HIERONYMUS. IESUS AUTEM etc. Infirmata etenim carne mox virtus divina invaluit que dicit^bv: «Aperite mihi portas iustitie» etc. Nos autem cum nulla vel una voce morimur qui de terra sumus. Ille enim cum ex altata voce expiravit qui de celo descendit.

^bv Ps. 117, 19.

emissa voce magna

^interl.| nos cum nulla vel cum una que de terra

expiravit.

^interl.| «Pater in manus tuas commendo spiritum meum»^bw.

^bw Lc. 23, 46.

Numérotation du verset Mc. 15,38

{Rusch, t. 4: Erfurt, f. 987vb ; facsim., p. 134b} Et velum templi scissum est in duo

^interl.| celum aperitur

^marg.| ET VELUM TEMPLI etc. Ut arca testamenti et omnia legis sacramenta que tegebantur appareant et ad gentes transeant. Ante dicebatur: «Notus in Iudea Deus, in Israel magnum nomen eius»^bx. Nunc autem «Exaltare super celos, Deus, et super omnem terram gloria tua»^by. Et in evangelio prius^bz: «In viam gentium ne abieritis» et post passionem^ca: ‘Ite et docete omnes gentes’ etc.

^bx Ps. 75, 2.

^by Ps. 107, 6.

^bz Mt. 10, 5.

^ca Cf. Mt. 28, 19: « Euntes ergo docete omnes gentes: baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus Sancti ».

a summo⁶⁹ usque deorsum.

⁶⁹ summo ω¹ Ω^F Ω^S Li447 Li447@ Clementina ] sursum Ω^J Ω^L Rusch Weber

Numérotation du verset Mc. 15,39

Videns autem centurio

^marg.| VIDENS AUTEM. Ostenditur quare centurio miratur, quia vidit eum sic expirasse, id est spiritum emisisse. Nullus enim habet potestatem emittendi spiritum nisi conditor animarum.

qui ex adverso stabat quia sic clamans expirasset ait:

^interl.| novissimi primi: gentilis confitetur plebs, iudaica cecata negat, ut fiat eius error peior priore

Vere hic homo⁷⁰ Filius Dei erat.

⁷⁰ hic homo Ω^H Ω^F Ω^S Rusch Clementina ] inv. ω ¹ Li447 Li447@ Ω^J Ω^L Ed1455 Weber

^interl.| BEDA. Hominem et Deum confitetur

^marg.| VERE etc. HIERONYMUS. Nota quod centurio ante crucem in ipso scandalo passionis vere filium Dei confitetur, et Arius in Ecclesia predicat creaturam. Unde merito per centurionem 'fides Ecclesie' significatur, que velo mysteriorum celestium per mortem Domini reserato continuo Iesum et vere iustum hominem, et vere filium Dei Synagoga tacente confirmat.

Numérotation du verset Mc. 15,40

Erant autem et mulieres de longe aspicientes

^marg.| ERANT AUTEM. HIERONYMUS. Sicut non excluditur muliebris sexus a salute per Mariam virginem, ita non repellitur a mysterio crucis scientie et resurrectionis per viduam Mariam Magdalenam et ceteras matres.

inter quas erat Maria Magdalene⁷¹ et Maria Iacobi Minoris

⁷¹ Magdalene ω ¹ Ω^F Ω^J Ω^L Ω^S Clementina Weber , Magd. Li447 Li447@ ] Magdalena Rusch

^interl.| ad differentiam Iacobi Zebedei qui inter primos apostolos vocatus est et electus a Domino Iacobi Minoris.

^marg.| BEDA. Minorem Iacobum dicit Iacobum Alphei qui et frater Domini eo quod esset filius Marie matertere Domini. De qua Ioannes^cb: «Stabant autem iuxta crucem Iesu mater eius et soror matris eius Maria Cleophe et Maria Magdalene». Cleophe videtur eam dicere a Patre vel a cognatione^cc.

^cb Cf. Mc. 1, 19-20: « Et progressus inde pusillum, vidit Iacobum Zebedei, et Ioannem fratrem eius, et ipsos componentes retia in navi: et statim vocavit illos. Et relicto patre suo Zebedeo in navi cum mercennariis, secuti sunt eum ».

^cc Io. 19, 25.

et Ioseph mater et⁷² Salome.

⁷² mater et ω ¹ Ω^S Li447 Li447@ etc. ] inv. Ω^F, mater Ω^H

^marg.| + Salome : pacifica.^B ^cd

^cd Glossae seiunctim a textu Bibliae diffusae ; om. CCCM189

^B ¶Codd. : Lux94 ; om. Rusch

Numérotation du verset Mc. 15,41

Et cum essent⁷³ in Galilea, sequebantur eum et ministrabant ei,

⁷³ essent Ω^F Ω^S Li447 Rusch ] esset ω ¹ Ω^J Ω^L Li447@ Ed1455 Clementina Weber

^interl.| BEDA. Mos erat ut mulieres preceptoribus de sua substantia ministrarent

et multe alie⁷⁴ que simul ascenderant cum eo⁷⁵ Hierosolymam.

⁷⁴ multe alie Ω^H Ω^S] inv. ω ¹ Ω^F Ed1455 Rusch Clementina Weber

⁷⁵ ascenderant - cum eo ω ¹ Ω^F Ω^S Li447 Li447@ Rusch ] inv. Ω^J Ω^L Clementina Weber

Numérotation du verset Mc. 15,42

Et cum iam sero

^interl.| in fine

^marg.| ET CUM IAM. BEDA. ‘Parasceve’ grece, ‘preparatio’ latine. Hoc nomine Iudei inter Grecos morantes sextam sabbati appellabant, quia in ^ceeo que sabbato erant necessaria preparabant secundum quod de manna dictum est: ‘Sexta die colligetis duplum’ etc. Quia ergo sexta die homo factus est et tota mundi creatura perfecta est, septima autem conditor ab omni opere suo requievit. Unde et hunc sabbatum, id est requiem dici voluit, recte Salvator eadem sexta die crucifixus hominem restauravit. Ideoque cum accepisset acetum dixit^cf: «Consummatum est», id est diei sexte opus completum est quod pro mundi reparatione suscepi. Sabbato autem in sepulcro requiescens, resurrectionis que octava die futura erat exspectabat exitum, ubi nostre devotionis et retributionis prelucet exemplum quos in hac sexta etate pro Domino pati et mundo necesse est crucifigi. In septima vero etate, id est cum leti quisque debitum solverit corpora quidem in tumulis animas autem in secreta pace cum Domino gaudere et post bona opera oportet quiescere, donec octava veniente etate et ipsa corpora resurrectione glorificata cum animabus simul incorruptionem eterne hereditatis accipiant.

^ce Cf. Ex. 16, 22: « In die autem sexta collegerunt cibos duplices, id est, duo gomor per singulos homines: venerunt autem omnes principes multitudinis, et narraverunt Moysi ».

^cf Io. 19, 30.

esset factum⁷⁶ quia erat Parasceve quod est ante sabbatum

⁷⁶ esset factum ω¹ Ω^F Ω^L Ω^S Li447 Li447@Rusch Weber ] inv. Ω^J

Numérotation du verset Mc. 15,43

venit Ioseph

^interl.| deponens

^marg.| VENIT IOSEPH. HIERONYMUS. Ioseph venit sero Parasceve ab Arimathia que interpretatur ‘deponens’, ad deponendum corpus Christi in monumento. Nobilis decurio exspectans redemptionem Dei . Intravit ad Pilatum et petiit corpus Iesu ^cg. Ioseph involuit sindone⁷⁷, in sindone involutum corpus posuit in monumentum quod excisum erat de petra et advolvit lapidem ad ostium monumenti . Marie {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 988ra ; facsim., p. 135a} aspiciunt ubi poneretur . Hec omnia congruunt ad populum iudaicum in fine credentem qui nobilitatur fide, ut Abrahe sit filius deponit desperationem exspectat regnum Dei intrat ad Christianos ut baptizetur quod significat nomen Pilati, id est 'os malleatoris', id est qui domat gentes feras, ut regat eas in virga ferrea et petit sacrificium quod donatur penitentibus in fine, id est viaticum. Et mundo corde et peccatis mortuo involuit in munimine fidei, stabilitum operculo fidei per opera caritatis concludit: «Finis enim precepti est caritas»^ch. Aspicientibus a longe electis qui sunt stelle maris quando si fieri potest scandalizabuntur etiam electi.

^cg Cf. Mc. 15, 43.

^ch 1Tim. 1, 5. Cf. etiam Rm. 13, 10: « Dilectio proximi malum non operatur. Plenitudo ergo legis est dilectio ».

⁷⁷ sindone] sydone cacogr. Rusch

ab Arimathia

^interl.| que et Ramatha, civitas Helcane^ci et Samuelis^cj

^ci 1Rg. (1Sm.) 1, 1: « Fuit vir unus de Ramathaim Sophim, de monte Ephraim, et nomen eius Elcana, filius Ieroham, filii Eliu, filii Thohu, filii Suph, Ephratheus ».

^cj 1Rg. (1Sm.) 7, 15-17: « Iudicabat quoque Samuel Israelem cunctis diebus vite sue: et ibat per singulos annos circuiens Bethel et Galgala et Masphath, et iudicabat Israelem in supradictis locis. Revertebaturque in Ramatha: ibi enim erat domus eius, et ibi iudicabat Israelem: edificavit etiam ibi altare Domino ».

{Rusch, t. 4: Erfurt, f. 988ra ; facsim., p. 135a} nobilis

^interl.| fide

decurio

^marg.| DECURIO. Officium curie administrans magne dignitatis apud seculum maioris apud Deum fuisse legitur. Talem enim fuisse decebat qui corpus Domini sepeliret qui et per iustitiam dignus esset, et per nobilitatem secularis potentie facultatem obtineret. Non enim ignotus aut mediocris ad presidem accedere et crucifixi corpus posset impetrare.

^marg.| + Decurio vocatur⁷⁸ quod sit de ordine curie et officium curie administrat⁷⁹ qui etiam curialis a procurando munera civilia⁸⁰ solet appellari.^C ^ck

^ck Glossae seiunctim a textu Bibliae diffusae = CCCM189A (58.28 ; 55.30 ; 43.62 ; 45.29)

^C ¶Codd. : Lux94 P345 CCCM189 ; om. Rusch

⁷⁸ vocatur P345 CCCM189 ] + eo Lux94

⁷⁹ administrat P345 CCCM189 ] –tret CCCM189

⁸⁰ civilia ] curialia Lux94

qui et ipse erat exspectans regnum Dei et audacter introivit ad Pilatum

^interl.| ad Christianos

^interl.| malleator

et petiit corpus Iesu.

^interl.| viaticum

Numérotation du verset Mc. 15,44

Pilatus autem mirabatur si iam obiisset. Et accersito centurione interrogavit⁸¹ eum⁸² si iam mortuus esset.

⁸¹ interrogavit ω ¹ Ω^M Ω^HΩ^J Ω^L Ω^F] interrogabat Ω^S

⁸² eum ω¹ Ω^H Ω^S Li447 Li447@ Ω^L Rusch Clementina Weber cum graec.] om. Ω^F Ω^J

Numérotation du verset Mc. 15,45

Et cum cognovisset a centurione donavit corpus Iesu Ioseph⁸³.

⁸³ Iesu Ioseph Ω^H Ω^S] Ihesu Ω^F, Ioseph Ω ω ¹ ^M Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ed1455 Rusch Weber

Numérotation du verset Mc. 15,46

Ioseph autem mercatus sindonem

^interl.| cor mundum et peccatis mortuum

^marg.| IOSEPH AUTEM etc. BEDA. Ex simplici sepultura Domini, ambitio divitum condemnatur qui nec in tumulis possunt carere divitiis.

^marg.| Allegorice corpus Christi non auro non gemmis aut serico sed lineo puro obvoluendum est. Moraliter autem, ille in sindone munda Iesum involuit qui eum pura mente suscipit. Hinc Ecclesia sacrificium altaris non serico neque panno tincto, sed lineo terreno celebrat sicut corpus Domini in sindone munda sepultum est, sic a papa Silvestro statutum est.

et⁸⁴ deponens eum involvit sindone⁸⁵ et posuit eum in monumento novo⁸⁶

⁸⁴ et ω ¹ Ω^H Ω^S] mutil. Ω^F

⁸⁵ sindone ω¹ Ω^F Ω^S Ω^J (sydone) Ω^L Rusch Clementina Weber] in praem. Catena (Li447 Li447@)

⁸⁶ novo Ω^H Ω^S] om. ω ¹ Ω^M Ω^F Ω^J Ω^L Weber

^interl.| in munimine fidei

quod erat excisum in⁸⁷

⁸⁷ in ω ¹ Ω^H Ω^FΩ^S ] de Ω^M Ω^J Ω^L Catena (Li447 Li447@) Ed1455 Weber

^interl.| alias: de ⁸⁸ *

⁸⁸ in – alias - de] corr., inv. Rusch

petra

^interl.| que est Christus

^marg.| QUOD ERAT EXCISUM DE PETRA etc. BEDA. Dicitur quod monumentum Domini domus rotunda fuit de subiacente rupe excisa tante altitudinis ut homo rectus consistens vix extenta manu culmem possit attingere. Et habet introitum ab oriente, cui lapis ille magnus advolutus atque impositus est. In eius parte aquilonari ipsum sepulcrum, id est locus dominici corporis de eadem petra factus est, septem habens pedes longitudinis, trium palmorum mensura a pavimento altius eminens. Qui scilicet locus non desuper, sed a latere meridiano per totum patet unde corpus inferebatur. Color autem monumenti et loculi albo et rubeo dicitur esse permixtus.

et advolvit

^interl.| per opera caritatis

lapidem

^interl.| periculum fidei

ad ostium monumenti.

Numérotation du verset Mc. 15,47

⁸⁹ Maria autem Magdalene et Maria Ioseph

⁸⁹ Hic incipit capitulum 16: CorS1 Ω^HΩ^JΩ^S ; hic desinit evangelium feriae III in hebdomada sancta in Libro officiorum O. P. (‘Prototype’)

^interl.| electi qui sunt stelle maris

^marg.| MARIA AUTEM MAGDALENE. BEDA. Luca dicit^cl: 'Quia astabant omnes noti eius a longe et mulieres que secute fuerant eum'. Sed aliis deposito corpore eius ad sua remeantibus, sole mulieres que artius amabant funus subsecute quomodo poneretur inspicere curabant ut ei congruo tempore munus devotionis offerrent.

^cl Cf. Lc. 23, 49: « Stabant autem omnes noti eius a longe, et mulieres, quae secutae eum erant a Galilea, hec videntes ».

^marg.| BEDA. Moraliter. Sancte mulieres die Parasceves, id est preparationis idem faciunt, cum anime humiles et quo maioris sibi conscie fragilitatis, eo maiore salvatoris amore ferventes passionis eius vestigiis in hoc seculo - quo preparanda requies futura - diligenter obsequuntur. Et si forte valeant imitari pia curiositate, quo ordine sit eius passio amplectenda perpendunt.

aspiciebant ubi poneretur.

^interl.| a longe, quia scandalizabuntur si fieri potest etiam electi.

Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Mc. Capitulum 15), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 07/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=56&chapitre=56_15)

Signaler un complément d'information

Notes :

<56. - Marci evangelium**>

Capitulum 15

<56. - Marci evangelium**>

Capitulum 15