Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Glossa ordinaria

Biblia communis

Capitulum 6

Numérotation du verset Mc. 6,1

¹ Et egressus inde, abiit in patriam suam.

¹ Hic incipit capitulum 6: CorS1 Ω^J Ω^L Ω^S Catena aurea

Et sequebantur eum² discipuli sui.

² eum F Ω^J Rusch ] illum Ω^L Li447 Li447@ Weber

Numérotation du verset Mc. 6,2

³ Et facto sabbato

³ Hic incipit capitulum 6 Ω^F

cepit⁴ in synagoga docere.

⁴ cepit Ω^L] + Ihesus Ω^S

Et multi audientes admirabantur in doctrina eius dicentes: Unde huic hec omnia?

Et que est sapientia

que data est illi⁵

⁵ illi Li447 Li447@ Ω^J Ω^L Ω^S Weber ] huic Rusch

et virtutes tales

que per manus eius efficiuntur?

Numérotation du verset Mc. 6,3

Nonne hic⁶ est faber

⁶ hic Ω^S Rusch ] iste Ω^J Ω^L CorS2 Li447 Li447@ Weber

filius Marie, frater

Iacobi et Ioseph⁷ et Iude et Simonis? Nonne et sorores eius hic nobiscum sunt? Et scandalizabantur in illo.

⁷ Ioseph Cor1 L * Ω^L ] Ioseth Cor1 L ² (ita debet scribi ut patet in interpretatione et in epistola Ieronimi contra Helvidium), CorS2 ( Ieronimus dicit quod debet scribi IOSETH )

Numérotation du verset Mc. 6,4

dicebat illis⁸ Iesus: Quia non est propheta

⁸ illis Ω^S Li447@ ] eis Ω^J Ω^L Li447 Rusch Weber

sine honore nisi in patria sua et in cognatione sua et in domo sua⁹.

⁹ in cognatione sua - et - in domo sua Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber ] inv. Ω^S

Numérotation du verset Mc. 6,5

Et non poterat ibi virtutem ullam facere nisi paucos infirmos impositis manibus curavit.¹⁰

¹⁰ nisi... curavit Cor1

Numérotation du verset Mc. 6,6

Et mirabatur propter incredulitatem illorum¹¹.

¹¹ illorum Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch ] eorum Ω^S Weber

Et circuibat castella in circuitu docens.

Numérotation du verset Mc. 6,7

Et convocavit duodecim

et cepit eos mittere binos

et dabat illis potestatem spirituum immundorum.

Numérotation du verset Mc. 6,8

Et precepit eis ne quid tollerent in via,

nisi virgam tantum,

non peram,

non panem,

neque in zona¹² aes,

¹² zona Ω^L Li447 Mi447@ Ω^S Rusch Weber ] zano cacogr. Li447@

Numérotation du verset Mc. 6,9

sed calciatos sandaliis¹³

¹³ sandaliis CorS2 (« id est soleis » secundum Glosam [in Mt. 10, 10 ; Eph. 6, 15 marg. ] « ut pes neque tectus neque nudus sit ad terram [Glossa marg. in Mc. 6, 9 Rusch ] ». Item in hystoria dicuntur que secundum Isidorum sunt calciamenta rustica sed tamen hoc legitur de sandaliis [scandaliis CorS2* ] Iudit 15 [Idt. 16, 11: «sandalia eius rapuerunt oculos»] que pulcherima erant sicut episcoporum; modo sunt forte duo genera: unum urbanum aliud rusticanum)

et ne induerentur¹⁴ duabus tunicis.

¹⁴ induerentur Ω^JΩ^L Ω^S Rusch Weber ] indurentur Li447@

Numérotation du verset Mc. 6,10

Et dicebat eis: Quocumque introieritis in domum¹⁵

¹⁵ introieritis in domum Ω^J Ω^L Ω^S Li447 Li447@ Weber ] domum introieritis Rusch

illic manete donec exeatis inde.

Numérotation du verset Mc. 6,11

Et¹⁶ quicumque non¹⁷ receperint vos¹⁸ nec audierint vos exeuntes inde, excutite pulverem de pedibus vestris in testimonium illis.

¹⁶ Et Ω^L Ω^S] om. Clementina |

¹⁷ non Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber] om. Li447@* |

¹⁸ vos Ω^L Li447 Li447@ Weber] om. Ω^S Ω^J Rusch |

Numérotation du verset Mc. 6,12

Et exeuntes predicabant

ut penitentiam agerent.

Numérotation du verset Mc. 6,13

Et demonia multa eiciebant et unguebant oleo multos egros¹⁹

¹⁹ multos egros Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] inv. Ω^J

sanabantur²⁰.

²⁰ sanabantur Ω^S Ω^J Li447@ Rusch ] sanabant Ω^L Weber

Numérotation du verset Mc. 6,14

Et audivit rex

Herodes²¹.

²¹ rex Herodes Ω^S Rusch ] inv. Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Weber

Manifestum enim factum est

nomen eius

et dicebat²²: Quia Ioannes Baptista

²² dicebat Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] dicebant Li447 Li447@

resurrexit²³ a mortuis

²³ resurrexit Ω^S Li447 Li447@ Rusch Weber ] surrexit Ω^J Ω^L

et propterea virtutes operantur²⁴ in illo.

²⁴ virtutes operantur Weber (s G) Ω^S Rusch Clementina ] inv. Ω^J Ω^L Li447 Li447@ , inoperantur virtutes Weber

Numérotation du verset Mc. 6,15

Alii autem dicebant: Quia Elias est. Alii vero dicebant: Quia propheta est quasi unus

ex prophetis.

Numérotation du verset Mc. 6,16

Quo audito Herodes ait: Quem ego decollavi Ioannem,

hic a mortuis resurrexit.

Numérotation du verset Mc. 6,17

Ipse enim Herodes misit ac tenuit Ioannem et vinxit eum in carcerem²⁵ propter Herodiadem uxorem Philippi fratris sui

²⁵ carcerem Ω^J Ω^S Li447@ Rusch ] carcere Ω^L Weber

quia duxerat eam.

Numérotation du verset Mc. 6,18

Dicebat enim Ioannes Herodi: Non licet tibi habere uxorem fratris tui.

Numérotation du verset Mc. 6,19

Herodias autem²⁶ insidiabatur illi²⁷ et volebat occidere eum ²⁸ nec poterat.

²⁶ autem Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] enim Ω^L |

²⁷ illi Ω^J Ω^S Li447 Li447@ Weber ] ei Rusch |

²⁸ occidere eum Ω^J Ω^S Li447 Li447@ Weber ] inv. Rusch |

Numérotation du verset Mc. 6,20

Herodes

autem²⁹

²⁹ autem Ω^J Ω^S Li447 Li447@ Rusch ] enim Ω^L Weber

metuebat Ioannem sciens³⁰ eum virum iustum et sanctum et custodiebat eum. Et audito eo multa faciebat, et libenter eum audiebat.

³⁰ sciens Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] quia sciebat Li447 Li447@

Numérotation du verset Mc. 6,21

Et cum dies opportunus accidisset, Herodes in natali suo³¹ cenam fecit principibus et tribunis et primis Galilee.

³¹ in natali suo Ω^S Rusch ] natalis sui Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Weber

Numérotation du verset Mc. 6,22

Cumque introisset filia ipsius Herodiadis et saltasset et placuisset Herodi simulque recumbentibus³² rex ait puelle: Pete a me quod vis et dabo tibi.

³² recumbentibus Ω^L Ω^S Li447 Rusch Weber ] discumbentibus Ω^J Li447@

Numérotation du verset Mc. 6,23

Et iuravit illi³³:

³³ illi] iter . Li447@

Quia³⁴ quicquid petieris dabo tibi licet dimidium regni mei.

³⁴ quia Ω^JΩ^L Ω^S Li447@ Rusch Weber ] quod Li447@ *

Numérotation du verset Mc. 6,24

Que cum exisset dixit matri sue: Quid petam? At illa dixit: Caput Ioannis Baptiste.

Numérotation du verset Mc. 6,25

Cumque introisset statim cum festinatione ad regem petivit dicens: Volo ut protinus des mihi in disco

caput Ioannis Baptiste.

Numérotation du verset Mc. 6,26

Et contristatus est rex

propter iusiurandum³⁵

³⁵ iusiurandum Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] + autem Li447 Li447@

et propter simul recumbentes³⁶ noluit eam contristari³⁷

³⁶ recumbentes Ω^J Li447@ Rusch Weber ] discumbentes Ω^L Li447 Ω^S Clementina |

³⁷ contristari Ω^S Li447@ Ω^J Rusch ] contristare Ω^L Weber |

Numérotation du verset Mc. 6,27

sed misso spiculatore precepit afferri caput Ioannis³⁸ in disco

³⁸ Ioannis Li447@ Ω^J] + Baptiste Ω^S, eius Ω^L Rusch Weber

et decollavit eum in carcere

Numérotation du verset Mc. 6,28

et attulit caput

eius

in disco et dedit illud puelle

et puella dedit matri sue.

Numérotation du verset Mc. 6,29

Quo audito, discipuli eius venerunt et tulerunt corpus eius

et posuerunt illud in monumento³⁹.

³⁹ monumento Ω^J Ω^L Li447@ Ω^S Weber ] monumentum Rusch

Numérotation du verset Mc. 6,30

Et convenientes apostoli ad Iesum

renuntiaverunt illi⁴⁰

⁴⁰ illi Ω^J Li447 Li447@ Rusch Weber ] ei Ω^L Ω^S

omnia que egerant

et docuerant.

Numérotation du verset Mc. 6,31

Et ait illis: Venite seorsum in desertum locum

et⁴¹ requiescite

⁴¹ et Ω^JΩ^L Li447 Li447@ Rusch Weber] om. Ω^S

pusillum.

Erant enim qui

veniebant

et redibant multi

et nec⁴² spatium

⁴² nec Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] necdum Ω^J

manducandi⁴³ habebant.

⁴³ spatium – manducandi Ω^J Li447@ Ω^S Rusch Clementina ] inv. Ω^L Li447 Weber

Numérotation du verset Mc. 6,32

Et ascendentes in navim⁴⁴

⁴⁴ navim Ω^J Li447 Li447@ Ω^S Rusch ] navi Weber , navem Cava Φ Ω^L Clementina

abierunt in desertum locum⁴⁵ seorsum.

⁴⁵ desertum locum Ω^L Li447@ Ω^S Rusch Weber ] inv. Li447 Mt366

Numérotation du verset Mc. 6,33

Et viderunt eos abeuntes et cognoverunt multi et pedestres

de omnibus civitatibus concurrerunt illuc⁴⁶ et prevenerunt eos.

⁴⁶ concurrerunt illuc Ω^J Li447 Li447@ Rusch Weber ] cucurrerunt illud Ω^S, cucurrerunt illuc Ω^L

Numérotation du verset Mc. 6,34

Et exiens vidit turbam multam Iesus et misertus est super eos

quia erant sicut oves non habentes pastorem. Et cepit illos docere⁴⁷ multa.

⁴⁷ illos docere Ω^S Rusch ] inv. Ω^J Ω^L Weber , eos docere Li447 Li447@

Numérotation du verset Mc. 6,35

Et cum iam⁴⁸ hora multa fieret,

⁴⁸ iam Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber] om. Li447 Li447@

accesserunt discipuli eius dicentes: Desertus est locus⁴⁹ hic et iam hora preteriit.

⁴⁹ est locus Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber] inv. Ω^L Ω^S

Numérotation du verset Mc. 6,36

Dimitte illos ut euntes in proximas villas et vicos emant sibi cibos quos manducent.

Numérotation du verset Mc. 6,37

Et respondens ait illis: Date illis⁵⁰ manducare.

⁵⁰ illis Ω^J Ω^L Rusch Weber ] eis Li447 Li447@ , + vos Ω^S

Et dixerunt⁵¹ ei: Euntes emamus ducentis denariis⁵² panes et dabimus illis⁵³ manducare.

⁵¹ dixerunt Ω^L] dixit Li447 |

⁵² ducentis denariis Ω^S Rusch Clementina ] inv. Ω^JΩ^L Li447 Li447@ Weber |

⁵³ illis Li447 Li447@ Rusch Weber] eis Ω^JΩ^L |

Numérotation du verset Mc. 6,38

Et dicit eis: Quot panes habetis? Ite et videte. Et cum cognovissent dicunt: Quinque

et duos pisces.

Numérotation du verset Mc. 6,39

Et precepit illis ut accumbere facerent omnes secundum contubernia

super viride fenum.

Numérotation du verset Mc. 6,40

Et discubuerunt in partes per centenos

et⁵⁴ quinquagenos.

⁵⁴ et Ω^J Li447 Rusch Clementina ] om. Ω^S, + per Ω^L Li447@ Weber

Numérotation du verset Mc. 6,41

Et acceptis quinque panibus et duobus piscibus

intuens in celum,

benedixit et fregit panes⁵⁵

⁵⁵ panes Ω^J Ω^L Rusch Weber ] panem Li447@ , om. Ω^S

et dedit discipulis suis

ut ponerent

ante eos et duos pisces divisit omnibus.

Numérotation du verset Mc. 6,42

Et manducaverunt omnes et saturati sunt.

Numérotation du verset Mc. 6,43

Et sustulerunt reliquias, fragmentorum duodecim cophinos plenos et de piscibus.

Numérotation du verset Mc. 6,44

Erant autem qui manducaverunt quinque millia virorum.

Numérotation du verset Mc. 6,45

Et statim coegit

discipulos suos ascendere navim⁵⁶ ut precederent eum trans fretum ad Bethsaidam⁵⁷ dum ipse dimitteret populum.

⁵⁶ navim Ω^S] in praem. Ω^J, navem Ω^L Weber |

⁵⁷ ad Bethsaidam Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber ] a Bethsaida Ω^S |

Numérotation du verset Mc. 6,46

Et cum⁵⁸ dimisisset⁵⁹ eos abiit in montem orare.

⁵⁸ cum CorS2 Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Weber ] + ipse Rusch |

⁵⁹ dimisisset] + populum Li447@ *, + solus CorS2 (bene .E. ET CUM DIMISISSET SOLUS ORARE. alii correctiore trahunt vel delent li SOLUS ) |

Numérotation du verset Mc. 6,47

Et cum sero esset, erat navis in medio mari

et ipse solus in terra.

Numérotation du verset Mc. 6,48

Et videns

eos laborantes in remigando. Erat enim ventus

contrarius eis. Et circa quartam vigiliam noctis venit ad eos

ambulans supra⁶⁰ mare.

⁶⁰ supra Ω^S Rusch ] super Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Weber

Et volebat preterire eos.

Numérotation du verset Mc. 6,49

At illi ut viderunt eum ambulantem supra⁶¹ mare putaverunt phantasma esse et exclamaverunt.

⁶¹ supra Ω^S Rusch ] super Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Weber

Numérotation du verset Mc. 6,50

Omnes enim viderunt eum⁶² et conturbati sunt. Et statim locutus est cum eis

⁶² viderunt eum Ω^S Rusch ] inv. Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Weber

et dixit eis: Confidite, ego sum. Nolite timere.

Numérotation du verset Mc. 6,51

Et ascendit ad illos in navim⁶³

⁶³ navim] navem Ω^L Weber

et cessavit ventus. Et plus magis intra se stupebant.

Numérotation du verset Mc. 6,52

Non enim intellexerant de panibus.

Erat enim cor eorum⁶⁴ obcecatum.

⁶⁴ eorum Ω^S Li447 Li447@ Rusch Weber ] illorum Ω^JΩ^L

Numérotation du verset Mc. 6,53

Et cum transfretassent pervenerunt⁶⁵ in terram Genesareth et applicuerunt.

⁶⁵ pervenerunt Ω^J Ω^L Li447@ Ω^S Weber ] venerunt Rusch

Numérotation du verset Mc. 6,54

Cumque egressi essent de navi continuo cognoverunt eum.

Numérotation du verset Mc. 6,55

Et percurrentes universam regionem illam,

ceperunt in grabatis illos⁶⁶ qui se male⁶⁷ habebant circumferre

⁶⁶ illos Li447 Li447@ Rusch ] eos Ω^J Ω^L Ω^S Weber |

⁶⁷ se male Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Weber] inv. Rusch |

ubi audiebant eum esse.

Numérotation du verset Mc. 6,56

Et quocumque introibat, in vicos vel⁶⁸ in villas aut⁶⁹ civitates, in plateis ponebant infirmos et deprecabantur eum ut vel fimbriam

⁶⁸ vel Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Clementina Weber] aut Li447 Li447@ |

⁶⁹ aut Ω^L Ω^S Rusch Clementina Weber] + in Ω^J Li447 Li447@ |

vestimenti eius tangerent. Et quotquot tangebant eum

salvi fiebant.

Capitulum 6

Numérotation du verset Mc. 6,1

¹ Et egressus inde, abiit in patriam suam.

¹ Hic incipit capitulum 6: CorS1 Ω^J Ω^L Ω^S Catena aurea

^interl.| Nazareth, ubi natus fuit

Et sequebantur eum² discipuli sui.

² eum Ω ^F Ω^J Rusch ] illum Ω^L Li447 Li447@ Weber

Numérotation du verset Mc. 6,2

³ Et facto sabbato

³ Hic incipit capitulum 6 Ω^F

^interl.| male sabbatum celebrat qui vacat a bonis operibus

cepit⁴ in synagoga docere.

⁴ cepit Ω^L] + Ihesus Ω^S

^interl.| ut pluribus proficiat

Et multi audientes admirabantur in doctrina eius dicentes: Unde huic hec omnia?

^marg.| UNDE HUIC HEC etc. Mira cecitas. In factis et dictis Christum cognoscere possunt, ob solam generis notitiam contemnunt.

Et que est sapientia

^interl.| id est doctrine

que data est illi⁵

⁵ illi Li447 Li447@ Ω^J Ω^L Ω^S Weber ] huic Rusch

^interl.| vel: huic ⁶

⁶ illi... huic] corr., inv. Rusch

et {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 972rb ; facsim., p. 103b} virtutes tales

^interl.| BEDA. Sanitates

^interl.| miracula

que per manus eius efficiuntur?

Numérotation du verset Mc. 6,3

Nonne hic⁷ est faber

⁷ hic Ω^S Rusch ] iste Ω^J Ω^L CorS2 Li447 Li447@ Weber

^marg.| FABER. BEDA. Qui operatur igni et spiritu. Unde^a: ‘Ipse baptizabit vos in igne et spiritu'. Faber est qui fabricatus est auroram et solem.

^a Cf. Mc. 1, 8: « Ego baptizavi vos aqua, ille vero baptizabit vos Spiritu sancto ».

^marg.| HIERONYMUS. ‘Filius fabri’ vocatur et hoc mysticum scilicet fabri qui fabricatus est auroram et solem, Ecclesiam primam et sequentem in quarum figura mulier et puella sanantur.

filius Marie, frater

^interl.| cognatus

Iacobi et Ioseph⁸ et Iude et Simonis? Nonne et sorores eius hic nobiscum sunt? Et scandalizabantur in illo.

⁸ Ioseph Cor1 ^L * Ω^L ] Ioseth Cor1 ^L ² (ita debet scribi ut patet in interpretatione et in epistola Ieronimi contra Helvidium), CorS2 ( Ieronimus dicit quod debet scribi Ioseth )

^interl.| hac de causa

Numérotation du verset Mc. 6,4

^interl.| ergo

dicebat illis⁹ Iesus: Quia non est propheta

⁹ illis Ω^S Li447@ ] eis Ω^J Ω^L Li447 Rusch Weber

^interl.| «prophetam suscitabit vobis Deus»^b

^b Act. 7, 37.

^marg.| NON EST PROPHETA etc. Prope naturale est cives civibus invidere quia non opera, sed infantiam quam videre recordantur.

^marg.| ISIDORUS. Comitatur sepe vilitas Origenem ut^c: «Quis est filius Isai?» Sed “humilia Dominus respicit et alta a longe cognoscit”^d.

^c 1Sm. (1Rg.) 25, 10.

^d Ps. 138, 6.

sine honore nisi in patria sua et in cognatione sua et in domo sua¹⁰.

¹⁰ in cognatione sua - et - in domo sua Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber ] inv. Ω^S

Numérotation du verset Mc. 6,5

Et non poterat ibi virtutem ullam facere nisi paucos infirmos impositis manibus curavit.¹¹

¹¹ nisi... curavit Cor1

^marg.| ET NON POTERAT. Ne cives incredulos peius condemnaret faciens multas virtutes, vel quia in patria sua despicitur. Paucas ibi virtutes fecit et signa ne penitus excusabiles sint. Maiora quotidie in gentibus signa facit non tam in corporum sanatione quam animarum.

Numérotation du verset Mc. 6,6

Et mirabatur propter incredulitatem illorum¹².

¹² illorum Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch ] eorum Ω^S Weber

^marg.| ET MIRABATUR. BEDA. Non quasi de improviso sed quasi mirandum ostendit, quia nec prophetis credunt nec ipsi quem presentem cernunt.

Et circuibat castella in circuitu docens.

Numérotation du verset Mc. 6,7

Et convocavit duodecim

^marg.| ET CONVOCAVIT DUODECIM. HIERONYMUS. Mittuntur duodecim apostoli et datur eis potestas precepta docendi, ut comitetur verbum simul et factum, et cum promissis invisibilibus virtutes misceantur, et sic cum ungunt egros oleo, infirmitatem fidei virtute corroborant.

et cepit eos mittere binos

^interl.| caritate concordes

et dabat illis potestatem spirituum immundorum.

^marg.| ET DABAT ILLIS POTESTATEM. Benignus Dominus et magister non invidet discipulis et servis potestatem suam. Sed ipse potestate sua agit illi sua infirmitate si quid agunt et Domini virtutem confitentur dicentes:"In Iesu nomine surge et ambula"^e.

^e Cf. Act. 3, 6: « Petrus autem dixit: Argentum et aurum non est mihi: quod autem habeo, hoc tibi do: in nomine Iesu Christi Nazareni surge, et ambula ».

Numérotation du verset Mc. 6,8

Et precepit eis ne quid tollerent in via,

^marg.| NE QUID TOLLERENT. Tanta sit in Domino fiducia, ut nihil deesse certissime sciant, ne dum sibi provident temporalia, minus aliis provideant eterna.

^marg.| BEDA. Mattheus^f et Lucas^g memorant Dominum discipulis dixisse ut nec virgam ferrent Marcus ne quid tollerent nisi virgam. Sed illi realiter virgam accipiunt, Marcus per virgam potestatem accipiendi necessaria a subditis intelligit.

^f Cf. Mt. 10, 10: « Non peram in via, neque duas tunicas, neque calceamenta, neque virgam: dignus enim est operarius cibo suo ».

^g Cf. Lc. 9, 3: « Et ait ad illos: Nihil tuleritis in via, neque virgam, neque peram, neque panem, neque pecuniam, neque duas tunicas habeatis ».

nisi virgam tantum,

^interl.| potestatem vivendi de evangelio

non peram,

^interl.| onus seculi

non panem,

^interl.| delicias

neque in zona¹³ aes,

¹³ zona Ω^L Li447 Mi447@ Ω^S Rusch Weber ] zano cacogr. Li447@

Numérotation du verset Mc. 6,9

sed calciatos sandaliis¹⁴

¹⁴ sandaliis CorS2 (« id est soleis » secundum Glosam [in Mt. 10, 10 ; Eph. 6, 15 marg. Rusch ] « ut pes neque tectus neque nudus sit ad terram [Glossa marg. in Mc. 6, 9 Rusch ] ». Item in hystoria dicuntur que secundum Isidorum sunt calciamenta rustica sed tamen hoc legitur de sandaliis [scandaliis CorS2* ] Iudit 15 [Idt. 16, 11: «sandalia eius rapuerunt oculos»] que pulcherima erant sicut episcoporum; modo sunt forte duo genera: unum urbanum aliud rusticanum)

^interl.| occultam sapientiam

^marg.| CALCIATOS SANDALIIS. BEDA. Ut pes neque tectus sit neque nudus ad terram, id est nec evangelium occultetur, nec terrenis commodis innitatur.

et ne induerentur¹⁵ duabus tunicis.

¹⁵ induerentur Ω^JΩ^L Ω^S Rusch Weber ] indurentur Li447@

^interl.| ne alia induti aliam in futuro referuent, non quod una tunica in locis glacialibus contenti esse debemus.

^marg.| NE INDUERENTUR DUABUS TUNICIS. BEDA. Quod est ut simpliciter {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 972va ; facsim., p. 104a} ambulent non dupliciter.

Numérotation du verset Mc. 6,10

Et dicebat eis: Quocumque introieritis in domum¹⁶

¹⁶ introieritis in domum Ω^J Ω^L Ω^S Li447 Li447@ Weber ] domum introieritis Rusch

^interl.| alienum est a predicatore per domos cursitare et hospitii iura mutare

illic manete donec exeatis inde.

Numérotation du verset Mc. 6,11

Et¹⁷ quicumque non¹⁸ receperint vos¹⁹ nec audierint vos exeuntes inde, {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 972va ; facsim., p. 104a} excutite pulverem de pedibus vestris in testimonium illis.

¹⁷ Et Ω^L Ω^S] om. Clementina

¹⁸ non Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber] om. Li447@*

¹⁹ vos Ω^L Li447 Li447@ Weber] om. Ω^S Ω^J Rusch

^marg.| EXCUTITE PULVEREM. BEDA. Pulvis excutitur de pedibus in testimonium laboris sui, quod ingressi sunt civitatem quod predicatio usque ad illos pervenerit^h. Vel quod nihil ab eis acceperint ad victum necessarium qui evangelium spreverunt.Vel quod nihil ab eis acceperint ad victum necessarium qui evangelium spreveruntⁱ.

^h Cf. Lc. 10, 11: « Etiam pulverem, qui adhesit nobis de civitate vestra, extergimus in vos: tamen hoc scitote, quia appropinquavit regnum Dei ».

ⁱ Cf. Lc. 10, 11: « Etiam pulverem, qui adhesit nobis de civitate vestra, extergimus in vos: tamen hoc scitote, quia appropinquavit regnum Dei ».

Numérotation du verset Mc. 6,12

Et exeuntes predicabant

^marg.| accepta potestate et auditis preceptis a Domino

ut penitentiam agerent.

^interl.| que est prima via salutis

Numérotation du verset Mc. 6,13

Et demonia multa eiciebant et unguebant oleo multos egros²⁰

²⁰ multos egros Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] inv. Ω^J

^marg.| ET UNGUEBANT. BEDA. Iacobus dicit^j: «Infirmatur quis in vobis inducat presbyteros Ecclesie et orent super eum unguentes eum oleo» etc. Unde patet ab apostolis hunc morem esse traditum ut energumini et alii egroti unguantur oleo a pontifice consecrato.

^j Iac. 5, 14.

^interl.| sic

sanabantur²¹.

²¹ sanabantur Ω^S Ω^J Li447@ Rusch ] sanabant Ω^L Weber

Numérotation du verset Mc. 6,14

Et audivit rex

^interl.| quia tot signa fiebant

^marg.| ET AUDIVIT. BEDA. Lucas^k: ‘Audivit Herodes tetrarcha omnia que fiebant ab eo et hesitabat eo quod dicebatur a quibusdam quod Ioannes resurrexit a mortuis a quibusdam vero quod Elias apparuit'. Unde intelligendum aut confirmatum eum ex aliorum verbis credendo dixisse aut adhuc hesitando: Quem ego decollavi etc.

^k Cf. Lc. 9, 7-8: « Audivit autem Herodes tetrarcha omnia que fiebant ab eo, et hesitabat eo quod diceretur a quibusdam: Quia Ioannes surrexit a mortuis: a quibusdam vero: Quia Elias apparuit ».

Herodes²².

²² rex Herodes Ω^S Rusch ] inv. Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Weber

^interl.| pelliceus

Manifestum enim factum est

^marg.| HIERONYMUS."Non est fas lucernam abscondi sub modio"^l

^l Cf. Mt. 5, 15: « Neque accendunt lucernam, et ponunt eam sub modio, sed super candelabrum, ut luceat omnibus qui in domo sunt ».

nomen eius

^interl.| Christi

et dicebat²³: Quia Ioannes Baptista

²³ dicebat Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] dicebant Li447 Li447@

^marg.| QUIA IOANNES BAPTISTA etc. BEDA. Mira contra Dominum invidia Iudeorum Ioannem - de quo dictum est quia nullum signum fecit - potuisse resurgere nullo attestante credunt. Iesum signis et virtutibus approbatum, cuius mortem elementa tremuerunt, et resurrectionem et ascensionem angeli et apostoli viri et femine predicaverunt, non resurrexisse sed sublevatum esse furtim credere maluerunt.

resurrexit²⁴ a mortuis

²⁴ resurrexit Ω^S Li447 Li447@ Rusch Weber ] surrexit Ω^J Ω^L

^interl.| bene sentit de resurrectione, quod scilicet maioris potentie sunt sancti futuri post resurrectionem

et propterea virtutes operantur²⁵ in illo.

²⁵ virtutes operantur Weber (s G) Ω^S Rusch Clementina ] inv. Ω^J Ω^L Li447 Li447@ , inoperantur virtutes Weber

Numérotation du verset Mc. 6,15

Alii autem dicebant: Quia Elias est. Alii vero dicebant: Quia propheta est quasi unus

^interl.| esset

ex prophetis.

^interl.| non dominus prophetarum

Numérotation du verset Mc. 6,16

Quo audito Herodes ait: Quem ego decollavi Ioannem,

^interl.| BEDA. Hec pronuntiatio vel affirmativa vel dubitativa

hic a mortuis resurrexit.

^interl.| HIERONYMUS. Non per ironiam expresse pronuntiat

Numérotation du verset Mc. 6,17

Ipse enim Herodes misit ac tenuit Ioannem et vinxit eum in carcerem²⁶ propter Herodiadem uxorem Philippi fratris sui

²⁶ carcerem Ω^J Ω^S Li447@ Rusch ] carcere Ω^L Weber

^interl.| BEDA. Tetrarche Ituree et Trachonitidis regionis

^marg.| PHILIPPI FRATRIS SUI. BEDA. Vetus historia narrat Philippum maioris Herodis fuisse filium et fratrem Herodis - sub quo passus est Dominus - et duxisse Herodiadem filiam Arethe, et postea Aretham - ortis simultatibus - filiam suam tulisse, et Herodi inimico Philippi in dolorem ipsius nuptiis copulasse. Hegesippus vel Iosephus tamen longe aliter.

quia duxerat eam.

Numérotation du verset Mc. 6,18

Dicebat enim Ioannes Herodi: Non licet tibi habere uxorem fratris tui.

^interl.| adhuc viventis

^marg.| NON LICET TIBI etc. BEDA. Qui venerat in spiritu et virtute Elie Herodem arguit et Herodiadem, sicut Elias Achab et Iezabel malens apud regem periclitari quam immemor esse precepti Dei^m.

^m Cf. 3Rg. (1Rg.) 18, 1-46.

Numérotation du verset Mc. 6,19

Herodias autem²⁷ insidiabatur illi²⁸ et volebat occidere eum ²⁹ nec poterat.

²⁷ autem Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] enim Ω^L

²⁸ illi Ω^J Ω^S Li447 Li447@ Weber ] ei Rusch

²⁹ occidere eum Ω^J Ω^S Li447 Li447@ Weber ] inv. Rusch

Numérotation du verset Mc. 6,20

Herodes

^interl.| ideo

autem³⁰

³⁰ autem Ω^J Ω^S Li447 Li447@ Rusch ] enim Ω^L Weber

^interl.| vel: enim

metuebat Ioannem sciens³¹ eum virum iustum et sanctum et custodiebat eum. Et audito eo multa faciebat, {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 972vb ; facsim., p. 104b} et libenter eum audiebat.

³¹ sciens Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] quia sciebat Li447 Li447@

Numérotation du verset Mc. 6,21

Et cum dies opportunus accidisset, Herodes in natali suo³² cenam fecit principibus et tribunis et primis Galilee.

³² in natali suo Ω^S Rusch ] natalis sui Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Weber

Numérotation du verset Mc. 6,22

Cumque introisset filia ipsius Herodiadis et saltasset et placuisset Herodi simulque recumbentibus³³ rex ait puelle: Pete a me quod vis et dabo tibi.

³³ recumbentibus Ω^L Ω^S Li447 Rusch Weber ] discumbentibus Ω^J Li447@

^marg.| BEDA. Soli Herodes et pharao leguntur natalis sui diem celebrasse et uterque sollemnitatem sanguine fedasseⁿ. Sed Herodes tanto nequius quanto sanctum et veritatis doctorem et regis celestis preconem occidit et pro voto saltatricis caput occisi ante convivas inferre non puduit. pharao peccantem eunuchum occidit^o. Utriusque tamen exemplo melius est et utilius nobis diem mortis semper commemorando timere quam diem nativitatis luxuriando celebrare. Homo enim ad laborem nascitur et sancti per mortem transeunt ad requiem.

ⁿ Cf. Gn. 40, 20: « Exinde dies tertius natalitius Pharaonis erat: qui faciens grande convivium pueris suis, recordatus est inter epulas magistri pincernarum, et pistorum principis ».

^o Cf. Gn. 40, 19-22 .

Numérotation du verset Mc. 6,23

Et iuravit illi³⁴:

³⁴ illi] iter . Li447@

^marg.| {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 972vb ; facsim., p. 104b} ET IURAVIT. BEDA. Non excusatur a periurio per iuramentum. Ideo enim forte iuravit, ut occasionem inveniret occidendi. Et si illa patris aut matris interitum postulasset, non utique concessisset Herodes.

Quia³⁵ quicquid petieris dabo tibi licet dimidium regni mei.

³⁵ quia Ω^JΩ^L Ω^S Li447@ Rusch Weber ] quod Li447@ *

Numérotation du verset Mc. 6,24

Que cum exisset dixit matri sue: Quid petam? At illa dixit: Caput Ioannis Baptiste.

^interl.| BEDA. Timebat ne Herodes aliquando respiceret vel fratri amicus fieret.

Numérotation du verset Mc. 6,25

Cumque introisset statim cum festinatione ad regem petivit dicens: Volo ut protinus des mihi in disco

^interl.| in altari

caput Ioannis Baptiste.

^interl.| dignum saltatione sanguinis premium

Numérotation du verset Mc. 6,26

Et contristatus est rex

^interl.| opinionem non re

^marg.| ET CONTRISTATUS. BEDA. Consueto more Scripture contristatur, non re sed multorum opinione. Sicut et ipse Ioseph ab ipsa quoque Maria dicitur pater Iesu, sic contristatus Herodes quia hoc discumbentes putabant. Dissimulator mentis sue tristitiam preferebat in facie, letitiam celabat in mente. Scelus iuramento excusabat ut sub occasione pietatis impius fieret.

propter iusiurandum³⁶

³⁶ iusiurandum Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] + autem Li447 Li447@

^marg.| BEDA. Vult omnes simul sceleris sui esse consortes ut in luxurioso convivio cruente epule deferrentur.

et propter simul recumbentes³⁷ noluit eam contristari³⁸

³⁷ recumbentes Ω^J Li447@ Rusch Weber ] discumbentes Ω^L Li447 Ω^S Clementina

³⁸ contristari Ω^S Li447@ Ω^J Rusch ] contristare Ω^L Weber

Numérotation du verset Mc. 6,27

sed misso spiculatore precepit afferri caput Ioannis³⁹ in disco

³⁹ Ioannis Li447@ Ω^J] + Baptiste Ω^S, eius Ω^L Rusch Weber

^interl.| altari

et decollavit eum in carcere

Numérotation du verset Mc. 6,28

et attulit caput

^interl.| Christum

eius

^interl.| legis

^marg.| CAPUT EIUS . BEDA. HIERONYMUS. Caput legis quod est Christus ab corpore absciditur proprio, id est a iudaico populo, et datur puelle de gentibus, id est romane Ecclesie, et puella dat matri sue adultere, id est Synagoge in fine crediture. Corpus Ioannis sepelitur, caput in disco locatur, littera humo tegitur, spiritus in altari honoratur ac sumitur.

^marg.| BEDA. Ioannes capite minoratur, id est fama illius qua Christus a populo credebatur, minorari ostenditur. Christus in cruce exaltatur quia qui propheta tantum credebatur, Deus et Dominus prophetarum est cognitus. Unde et ipse Ioannes: «Illum oportet crescere me autem minui»^p. Ioannes autem quem oportebat minui cum dies decrescere incipiunt natus est. Christus autem qui est lux mundi cum incipiunt crescere dies^q.

^p Io. 3, 30.

^q Cf. Io. 8, 12: « Iterum ergo locutus est eis Iesus, dicens: Ego sum lux mundi: qui sequitur me, non ambulat in tenebris, sed habebit lumen vite ».

in disco et dedit illud puelle

^interl.| Ecclesia de gentibus

et puella dedit matri sue.

^interl.| Synagoge

Numérotation du verset Mc. 6,29

Quo audito, discipuli eius venerunt et tulerunt corpus eius

^interl.| litteram

^marg.| ET TULERUNT CORPUS. BEDA. Iosephus narrat Ioannem vinctum, in castellum Macheronta adductum ibique truncatum. ecclesiastica narrat historia in Sebaste urbe Palestine que dicta est quondam Samaria. Tempore vero Iuliani paganos invidentes Christianis qui sepulcrum eius sollicitudine frequentabant, monumentum invasisse et ossa eius per campos dispersisse, et rursus collecta igni cremasse ac denuo per agros sparsisse. Affuisse tamen ibi de Hierosolymis monachos qui immixti paganis ossa legentibus, maximam eorum partem congregaverunt, et ad Philippum Hierosolymam detulerunt et ille misit ea. Athanasio Alexandrie urbis episcopo, et ibi postea servata Theophilus iubente Theodosio omnibus gentium fanis destructis, expurgato a sordibus templo Serapis ossa eadem ibi posuit, et basilicam in honore sancti Ioannis consecravit.

et posuerunt illud in monumento⁴⁰.

⁴⁰ monumento Ω^J Ω^L Li447@ Ω^S Weber ] monumentum Rusch

Numérotation du verset Mc. 6,30

Et convenientes apostoli ad Iesum

^interl.| rivi ad fontem

^marg.| ET CONVENIENTES etc. HIERONYMUS. ‘Ad locum unde exeunt flumina redeunt'^r. Deo gratias semper referunt super his que acceperunt.

^r Cf. Qo. (Ecl.) 1, 7: « Omnia flumina intrant in mare, et mare non redundat ; ad locum unde exeunt flumina revertuntur ut iterum fluant ».

{Rusch, t. 4: Erfurt, f. 973ra ; facsim., p. 105a} renuntiaverunt illi⁴¹

⁴¹ illi Ω^J Li447 Li447@ Rusch Weber ] ei Ω^L Ω^S

^interl.| gratias agentes

omnia que egerant

^marg.| {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 973ra ; facsim., p. 105a} OMNIA QUE. Non solum que ipsi egerant et docuerant apostoli Domino renuntiant, sed etiam que Ioannes eis docentibus passus sit. Vel sui vel eiusdem Ioannis discipuli sicut Mattheus scribit. Unde sequitur: Et ait

et docuerant.

^interl.| ne malis consentiatis

Numérotation du verset Mc. 6,31

Et ait illis: Venite seorsum in desertum locum

^marg.| VENITE SEORSUM. BEDA. Non solum requisitionis causa, sed mystice significat quod relicta Iudea que sibi prophetie caput abstulerat non credendo in deserto Ecclesie que virum non habuerat, verbi cibaria quasi panem et piscium epulas esset largiturus. Ibi enim predicatores sancti qui apud Iudeam non credentem sed contradicentem diu gravi tribulatione premebantur requiem adepti sunt de gentibus fidei collata.

^marg.| VENITE SEORSUM. Seorsum ducit quos elegit, ut inter male viventes mala non attendant ut Loth in Sodomis et Iob in terra Hus et Abdias in domo Achab. Et ait illis: Requiescite pusillum ut aves in ramis sinapis^s. Pusilla hic requies, sanctis longus labor, sed post dicitur illis ut requiescant a laboribus suis.

^s Cf. Mc 4, 30-32: « Et dicebat: Cui assimilabimus regnum Dei? aut cui parabole comparabimus illud? Sicut granum sinapis, quod cum seminatum fuerit in terra, minus est omnibus seminibus, quae sunt in terra: et cum seminatum fuerit, ascendit, et fit maius omnibus oleribus, et facit ramos magnos, ita ut possint sub umbra eius aves celi habitare ».

et⁴² requiescite

⁴² et Ω^JΩ^L Li447 Li447@ Rusch Weber] om. Ω^S

^interl.| hic brevis requies sanctis, longus labor

pusillum.

^interl.| ideo oportuit discipulos requiescere: Erant enim etc.

Erant enim qui

^interl.| felix studium discentium

^marg.| ERANT ENIM etc. HIERONYMUS. In arca Noe animalia que intus erant foras mittebantur et que foris erant intus erumpebant. Sic in Ecclesia Iudas discessit, latro accessit. Quamdiu receditur a fide nec Ecclesie requies est sine merore^t: «Rachel plorans filios suos» etc. Non est hic convivium in quo bibatur vinum novum cum cantabitur canticum novum in celo novo. Et in terra nova ab hominibus novis? Cum quinque panibus et duobus piscibus quinque millia hominum vespere vite pascentur, cum duodecim cophini octava virtute fragmentis pleni colliguntur, cum sunt super thronos duodecim iudicantes duodecim tribus Israel que sunt fragmenta Abraham, Isaac et Iacob quando reliquie Israel salve fient, quando facie ad faciem Deum videbimus quod in lege Moysi et prophetis et psalmis de Christo legimus. Unde post quartam vigiliam noctis compescit Christus Iesus tumorem maris ambulans super illud et dicit: Confidite ego sum, quia eum videbimus sicuti est, tunc cessabit ventus et procella, Iesu sedente et regnante in navi que est universalis Ecclesia.

^t Mt. 2, 18 ; Ier. 31, 15.

veniebant

^interl.| ut latro

et redibant multi

^interl.| ut Iudas

et nec⁴³ spatium

⁴³ nec Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] necdum Ω^J

^interl.| felix labor docentium

manducandi⁴⁴ habebant.

⁴⁴ spatium – manducandi Ω^J Li447@ Ω^S Rusch Clementina ] inv. Ω^L Li447 Weber

^interl.| quia nondum est convivium horum

Numérotation du verset Mc. 6,32

Et ascendentes in navim⁴⁵

⁴⁵ navim Ω^J Li447 Li447@ Ω^S Rusch ] navi Weber , navem Cava Φ Ω^L Clementina

^interl.| non solum discipuli sed cum Domino, ut Mattheus dicit

abierunt in desertum locum⁴⁶ seorsum.

⁴⁶ desertum locum Ω^L Li447@ Ω^S Rusch Weber ] inv. Li447 Mt366

^interl.| ignis non absconditur qui semper lucet

^marg.| ABIERUNT IN DESERTUM. BEDA. Petendo solitudinem fidem turbarum an se sequatur explorat, et exploratam digna mercede remunerat. Turbe autem non iumentis, non vehiculis, sed proprio labore pedum, iter deserti arripiunt et salutis desiderium ostendunt. Rursus ipse excipiendo fatigatos, docendo inscios, sanando egrotos, recreando ieiunos, quantum devotione credentium delectetur insinuat.

Numérotation du verset Mc. 6,33

Et viderunt eos abeuntes et cognoverunt multi et pedestres

^marg.| ET PEDESTRES. Nota quia non in aliam maris ripam sive Iordanis navigio pervenerunt. Sed transito aliquo freto vel stagno proximos eiusdem regionis locos adierunt, quo etiam pedestres indigene pervenire potuerunt.^u

^u ¶Fons : Beda Venerabilis, In Marci evangelium expositio, lib. 2, c. 6, CCSL 120, p. 511.861-865: « Ostenditur quia non in aliam maris siue iordanis ripam nauigio peruenerunt discipuli cum domino sed transito naui aliquo freto aut stagno proximos eiusdem regionis locos adierunt quo etiam indigenae pedestres peruenire poterant». [MM2019]

de omnibus civitatibus concurrerunt illuc⁴⁷ et prevenerunt eos.

⁴⁷ concurrerunt illuc Ω^J Li447 Li447@ Rusch Weber ] cucurrerunt illud Ω^S, cucurrerunt illuc Ω^L

Numérotation du verset Mc. 6,34

Et exiens vidit turbam multam Iesus et misertus est super eos

^marg.| ET MISERTUS etc. BEDA. Quomodo misertus sit Mattheus plenius exponit hoc modo: ‘Et misertus est eis et curavit languores eorum'^v. Hoc est enim pauperum non habentium pastorem veraciter misereri, et viam veritatis aperire et languidos curare et ieiunos reficiendo ad laudem superne largitatis animare que sequentia eum fecisse declarant.

^v Cf. Mt. 14, 14: « Et exiens vidit turbam multam, et misertus est eis, et curavit languidos eorum ».

quia erant sicut oves non habentes pastorem. Et cepit illos docere⁴⁸ multa.

⁴⁸ illos docere Ω^S Rusch ] inv. Ω^J Ω^L Weber , eos docere Li447 Li447@

Numérotation du verset Mc. 6,35

Et cum iam⁴⁹ hora multa fieret,

⁴⁹ iam Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber] om. Li447 Li447@

^interl.| VESPERE. Unde Lucas^w: «Dies autem ceperat declinare»

^w Lc. 9, 10.

^marg.| ET CUM IAM HORA. Die declinata, salvator turbas reficit, quia vel fine seculi propinquante, vel cum sol iustitie pro nobis occubuit a diutina spiritualis {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 973rb ; facsim., p. 105b} inedie sumus liberati fame.

^marg.| BEDA. Alleg<orice>. Christum deserta gentium petentem multe fidelium caterve relictis menibus prisce conversationis neglectoque variorum dogmatum presidio sequuntur et cum primum^x: «Notus in Iudea Deus», tunc^y: “Exaltatus est super celos et super omnem terram gloria eius”.

^x Ps. 75, 1.

^y Cf. Ps. 107, 6: « Exaltare super celos, Deus, et super omnem terram gloria tua » ; Ps. 56, 6: « Exaltare super celos, Deus, et in omnem terram gloria tua ».

accesserunt discipuli eius dicentes: Desertus est locus⁵⁰ hic et iam hora preteriit.

⁵⁰ est locus Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber] inv. Ω^L Ω^S

Numérotation du verset Mc. 6,36

Dimitte illos ut euntes in proximas villas et {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 973rb ; facsim., p. 105b} vicos emant sibi cibos quos manducent.

Numérotation du verset Mc. 6,37

Et respondens ait illis: Date illis⁵¹ manducare.

⁵¹ illis Ω^J Ω^L Rusch Weber ] eis Li447 Li447@ , + vos Ω^S

^interl.| quasi vestrum est officium

^marg.| DATE ILLIS. Provocat apostolos ad fractionem panis, ut illis se non habere testantibus, magnitudo signi notesceret. Et insinuans quia quotidie per eos ieiuna corda sunt pascenda, cum eorum exemplis vel verbis ad amanda celestia suscitamur.

^marg.| Notandum quod hoc panum miraculum Ioannes^z Scripturus premisit quod proximum esset Pascha, Mattheus et Marcus hoc interfecto Ioanne, continuo esse factum dicunt unde colligitur Ioannem imminente Pascha fuisse decollatum, et alio sequente Pascha crucifixum Dominum.

^z Cf. Io. 6, 4: « Erat autem proximum Pascha dies festus Iudeorum ».

Et dixerunt⁵² ei: Euntes emamus ducentis denariis⁵³ panes et dabimus illis⁵⁴ manducare.

⁵² dixerunt Ω^L] dixit Li447

⁵³ ducentis denariis Ω^S Rusch Clementina ] inv. Ω^JΩ^L Li447 Li447@ Weber

⁵⁴ illis Li447 Li447@ Rusch Weber] eis Ω^JΩ^L

Numérotation du verset Mc. 6,38

Et dicit eis: Quot panes habetis? Ite et videte. Et cum cognovissent dicunt: Quinque

^interl.| libros Moysi

^marg.| QUINQUE. BEDA. Alleg<orice>. Quinque panes quinque mosaice legis libri quibus divine eternitatis cognitio, mundi creatio, cursus labentis seculi et vera Deo serviendi religio humano generi innotuit. Duo pisces psalmi et prophete qui eruditum in lege Dei populum de promissione dominice incarnationis nove gratie dulcedine pascebant, quibus tota veteris Testamenti series comprebenditur. Unde^aa: “Oportebat omnia impleri que scripta sunt in lege Moysi et prophetis et psalmis de me”. Et cum aperuisset illis sensum ut intelligerent Scripturas^ab et intellectas fideliter auditoribus traderent, quasi bene dicens apostolicis panibus et piscibus et eos interne suavitatis dono multiplicans turbis dispertiri precepit. Et bene, secundum Ioannem^ac, “panes ordeacei” dicuntur qui cibus est iumentorum, maxime rusticorumque ac servorum quia incipientibus auditoribus asperiora et quasi grossiora sunt committenda precepta: “Animalis vero homo non percipit ea que sunt spiritus Dei”^ad. Et ideo Dominus cuique pro viribus tribuens dona, et semper ad perfectiora provocans, primo quinque panibus quinque millia, secundo septem panibus quatuor millia reficit, tertio discipulis sue carnis et sanguinis mysteria credidit, ad ultimum vero magno munere dat electis, ut edant et bibant super mensam suam in regno suo.

^aa Lc. 24, 44: « Et dixit ad eos: Hec sunt verba que locutus sum ad vos cum adhuc essem vobiscum, quoniam necesse est impleri omnia que scripta sunt in lege Moysi, et prophetis, et Psalmis de me ».

^ab Cf. Lc. 24, 45: « Tunc aperuit illis sensum ut intelligerent Scripturas ».

^ac Cf. Io. 6, 9: « Est puer unus hic qui habet quinque panes hordeaceos et duos pisces: sed hec quid sunt inter tantos? ».

^ad Cf. 1Cor. 2, 14: « Animalis autem homo non percipit ea que sunt Spiritus Dei: stultitia enim est illi, et non potest intelligere: quia spiritaliter examinatur ».

et duos pisces.

^interl.| prophetas et psalmos

Numérotation du verset Mc. 6,39

Et precepit illis ut accumbere facerent omnes secundum contubernia

^interl.| diversos ordines

^marg.| SECUNDUM CONTUBERNIA. BEDA. Diversi discubitus, distincti ordines Ecclesiarum qui unam catholicam faciunt per quinquagenos⁵⁵ et centenos. Per quinquagenos iubelei requies. Quinquagenarius autem bis ductus centum facit. Et ideo utriusque quietis perfectionem significat, scilicet corporis et mentis. Qui enim quiescit ab actibus pravis requiem habet corporis, qui autem a cogitationibus etiam perversis requiem habet mentis. Bene autem super viride fenum discumbentes, Dei pascuntur alimentis qui per studium abstinentie, calcatis illecebris carnis, audiendis implendisque verbis Dei operam impendunt.

⁵⁵ quinquagenos] l Rusch

^marg.| Ideo alii quinquageni, alii centeni quia requiescitur prius a malo opere ut post sit etiam requies in mente.

super viride fenum.

^interl.| continentem carnem

Numérotation du verset Mc. 6,40

Et discubuerunt in partes per centenos

^interl.| perfectam requiem

et⁵⁶ quinquagenos.

⁵⁶ et Ω^J Li447 Rusch Clementina ] om. Ω^S, + per Ω^L Li447@ Weber

^interl.| requiem

Numérotation du verset Mc. 6,41

Et acceptis quinque panibus et duobus piscibus

^marg.| ET ACCEPTIS QUINQUE. Non nova cibaria creat quia incarnatus, non alia quam que scripta erant predicat, sed legem et prophetas mysteriis gravida esse demonstrat.

intuens in celum,

^interl.| sursum dirigendam aciem mentis significat ad lucem scientie querendam

benedixit et fregit panes⁵⁷

⁵⁷ panes Ω^J Ω^L Rusch Weber ] panem Li447@ , om. Ω^S

^marg.| FREGIT. Et ante turbas ponenda distribuit discipulis suis, quia sacramenta sanctis doctoribus qui hec toto orbe predicent patefecit.

et dedit discipulis suis

^interl.| qui sunt dispensatores verbi

ut ponerent

^interl.| aperirent

ante eos et duos pisces divisit omnibus.

Numérotation du verset Mc. 6,42

Et manducaverunt omnes et saturati sunt.

Numérotation du verset Mc. 6,43

Et sustulerunt reliquias, fragmentorum duodecim cophinos plenos et de piscibus.

^marg.| ET SUSTULERUNT RELIQUIAS. BEDA. Secretiora mysteria que rudes capere nequunt, perfectiores diligenter inquirunt. Nam ‘per cophinos duodecim’ apostoli, et ‘per apostolos’ sequentes doctores figurantur, foris despecti, intus salutaris cibi reliquiis ad alenda humilium corda cumulati. In cophinis enim servilia geruntur opera, sed ille eos panis {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 973va ; facsim., p. 106a} fragmentorum implevit, qui infirma mundi ut fortia frangat vel confundat elegit.

Numérotation du verset Mc. 6,44

{Rusch, t. 4: Erfurt, f. 973va ; facsim., p. 106a} Erant autem qui manducaverunt quinque millia virorum.

^marg.| QUINQUE MILLIA. BEDA. Propter quinque sensus corporis. Hi Dominum secuti, significant eos qui in seculari adhuc habitu positi exterioribus que possident bene uti norunt. Qui recte quinque panibus aluntur, quia necesse est ut tales legalibus adhuc preceptis instruantur. Qui autem mundo omnino renuntiant, et quatuor sunt millia et septem panibus refecti, hoc est evangelica perfectione sublimes et spirituali gratia intus eruditi.

Numérotation du verset Mc. 6,45

Et statim coegit

^interl.| quia sicut Ioannes post hanc refectionem statim continuat: “Venturi erant ut caperent et facerent eum regem”^ae.

^ae Cf. Io. 6, 15: « Iesus ergo cum cognovisset quia venturi essent ut raperent eum, et facerent eum regem, fugit iterum in montem ipse solus ».

^marg.| ET STATIM COEGIT. Exemplum dat nobis ut in omnibus bonis que agimus humani favoris retributionem vitemus, ne nos operatio virtutum ad concupiscentiam flectat temporalium. Quod ipse Dominus nobis insinuans, cum hi qui virtutes eius admirabantur, regem eum facere vellent, fugit in montem orare, crucifixoribus promptus occurrit, ut scilicet parati simus ad adversa toleranda, cauti ad blandimenta si arriserint, et ne nos si affluant emolliendo decipiant, crebris a Domino precibus imploremus.

discipulos suos ascendere navim⁵⁸ ut precederent eum trans fretum ad Bethsaidam⁵⁹ dum ipse dimitteret populum.

⁵⁸ navim Ω^S] in praem. Ω^J, navem Ω^L Weber

⁵⁹ ad Bethsaidam Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber ] a Bethsaida Ω^S

^marg.| AD BETHSAIDAM. BEDA. Bethsaida civitas est in Galilea Andree et Petri et Philippi prope stagnum Genesareth. Sed Marcus dicit peracta refectione venisse trans fretum ad Bethsaidam. Lucas quod in locis Bethsaide factum fuerit miraculum, ait enim^af: «Assumptis illis secessit seorsum in locum desertum qui est Bethsaide. Quod cum cognovissent turbe, secute sunt illum et excepit eos» etc. usque ad refectionem illam. Sed forsitan Lucas desertum locum qui est Bethsaide, non ipsius viciniam civitatis dixit, sed loca deserti ad eam pertinentis. Marcus enim dicit aperte, quod precederent eum ad Bethsaidam ubi ipsius fines civitatis notat. Lucas vero qui non dicit in desertum locum qui est Bethsaida sed qui est Bethsaide. Forte non ipsam civitatem, sed locum desertum ad ipsam pertinentem intelligi voluit. Ioannes dicit turbas manducasse panem iuxta Tiberiadem et ascendentes navim discipulos venisse in Capharnaum trans mare, que ambe sunt civitates in Galilea iuxta stagnum Genesareth quod etiam Tiberiadis a Tiberiade civitate sic vocatur^ag.

^af Lc. 9, 10.

^ag Io. 6, 23-24: « Alie vero supervenerunt naves a Tiberiade iuxta locum ubi manducaverunt panem, gratias agente Domino. Cum ergo vidisset turba quia Iesus non esset ibi, neque discipuli eius, ascenderunt in naviculas, et venerunt Capharnaum querentes Iesum ».

Numérotation du verset Mc. 6,46

Et cum⁶⁰ dimisisset⁶¹ eos abiit in montem orare.

⁶⁰ cum CorS2 Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Weber ] + ipse Rusch

⁶¹ dimisisset] + populum Li447@ *, + solus CorS2 (bene .E. et cum dimisisset solus orare. alii correctiore trahunt vel delent li solus )

^marg.| BEDA. Non pro se obsecrat, sed pro me impetrat Abiit in montem orare. BEDA. Bene orat qui Deum orando querit, a terrenis ad superiora progrediens verticem curie sublimioris ascendit. Qui de divitiis aut honore seculi, aut de morte inimici orat, in imo iacens viles ad Deum preces mittit. Orat autem Dominus non pro se sed pro me. Nam etsi omnia posuerit Pater in manu Filii^ah, Filius tamen ut formam hominis impleret obsecrat Patrem pro nobis qui advocatus est nobis, unde: «Advocatum habemus apud Patrem Iesum Christum»^ai. Si advocatus est debet pro nostris intervenire peccatis. Non ergo quasi infirmus obsecrat sed quasi pius impetrat. Omnia que vult potest, quia advocatus et iudex noster est alterum pietatis officium alterum potestatis insigne.

^ah Cf. Io. 3, 35: « Pater diligit Filium et omnia dedit in manu eius ».

^ai 1Io. 2, 1.

Numérotation du verset Mc. 6,47

Et cum sero esset, erat navis in medio mari

^interl.| sic Ecclesia in fluctibus seculi tendens ad litus patrie celestis

et ipse solus in terra.

^marg.| ET IPSE SOLUS etc. Qui aliquando omnino in periculis Ecclesiam deseruisse videtur. Unde^aj: «Ut quid Domine recessisti longe» etc. Sed quia differt auxilium non aufert subsidium. Unde sequitur: Et circa quartam etc.

^aj Ps. 10, 1.

Numérotation du verset Mc. 6,48

Et videns

^interl.| pietatis aspectu, scilicet corroborat

eos laborantes in remigando. Erat enim ventus

^interl.| flatus demonum

contrarius eis. Et circa quartam vigiliam noctis venit ad eos

^marg.| ET CIRCA QUARTAM. BEDA. Stationes et vigilie militares, horarum spatio dividuntur. Patet ergo eos tota nocte laborasse, et diluculo appropinquante {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 973vb ; facsim., p. 106b} auxilium habuisse, quia cum pressuris obsita humana fragilitas parvitatem virium suarum considerat, in se nihil nisi tenebras angustiarum et hostium insurgentium estus cernit. Cum vero mentem ad superni presidii lumen, et ad perpetue retributionis dona erigit. Quasi inter umbras noctis repente ortum luciferi conspicit qui diem proximum, id est Christum nuntiet. Lucifer namque tres horas noctis, id est totam vigiliam matutinam, illuminare dicitur.^ak

^ak Cf. Beda Venerabilis, In Marci evangelium expositio, lib. 2, cap. 6, CCSL 120/3, p. 517.1109-1125.

ambulans supra⁶² mare.

⁶² supra Ω^S Rusch ] super Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Weber

^interl.| comprimens omnia pericula mundi

Et volebat preterire eos.

^interl.| ad horam ut gratior esset liberatio

^marg.| ET VOLEBAT PRETERIRE etc. BEDA. Ut ad horam scilicet conturbati, sed continuo liberati plus liberationis sue miraculum stuperent et ereptori suo maiores gratias referrent. Sic sepe divina pietas in tribulatione videtur fideles deseruisse, quasi laborantes in mari discipulos putetur Iesus voluisse preterire. Unde^al: «Quare me dereliquisti et quare tristis incedo dum affligit me inimicus?». Sed continuo Dominus adest, quasi diceret: cum transieris per aquas tecum ero, et flumina non operient te cum ambulaveris in igne non combureris et flamma non ardebit in te. Unde sequitur: Et statim locutus est etc.

^al Ps. 42, 2.

Numérotation du verset Mc. 6,49

At illi ut viderunt eum ambulantem supra⁶³ mare putaverunt phantasma esse et exclamaverunt.

⁶³ supra Ω^S Rusch ] super Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Weber

^interl.| non enim putabant verum corpus super aquas incedere posse

^marg.| PUTAVERUNT PHANTASMA. BEDA. Adhuc heretici putant phantasma esse , nec veram carnem de virgine assumpsisse. Theodorus enim Pharanitanus episcopus scripsit pondus corporale, secundum carnem non habuisse Dominum, sed absque pondere et carne supra mare ambulasse. Fides autem catholica et pondus eum secundum carnem habuisse predicat, et onus corporeum et cum pondere et onere corporali incedere supra aquas non infusis pedibus. Unde Dionysius in opusculo De divinis nominibus ita ait: Ignoramus qualiter de virgineis sanguinibus alia lege preter naturalem formabatur, et qualiter non infusis pedibus corporale pondus habentibus et materiale onus, deambulabat in humidam et instabilem substantiam. et exclamaverunt.^am

^am ¶Fons : Beda Venerabilis, In Marci evangelium expositio, lib. 2, cap. 6, CCSL 120/3, p. 517.1130-1141 = Rabanus Maurus , Expositio in Matthaeum, lib. 5, CCCM 174A, p. 428.50 sqq.: « Denique Theodorus, Pharanitanus quondam episcopus, ita scripsit: corporale pondus non habuisse secundum carnem Dominum, sed absque pondere et corpore super mare deambulasse. At contra fides catholica et pondus secundum carnem habere eum praedicat et onus corporeum et cum pondere atque onere corporali incedere super aquas, non infusis pedibus. Nam Dionisius, egregius inter ecclesiasticos scriptores, in opusculis de Divinis nominibus hoc modo loquitur:"Ignoramus enim, qualiter de uirgineis sanguinibus alia lege praeter naturalem formabatur et qualiter non infusis pedibus corporale pondus habentibus et materiale onus deambulabat in umidam et instabilem substantiam" ». [MM2016]

Numérotation du verset Mc. 6,50

Omnes enim viderunt eum⁶⁴ et conturbati sunt. Et statim locutus est cum eis

⁶⁴ viderunt eum Ω^S Rusch ] inv. Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Weber

^interl.| id est⁶⁵: «Videbimus eum sicut est»^an.

^an 1Io. 3, 2.

⁶⁵ Id est] coniec., I. Rusch

et dixit eis: Confidite, ego {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 973vb ; facsim., p. 106b} sum. Nolite timere.

^marg.| NOLITE TIMERE. Prima subventio est pellere timorem, secunda tempestatem presentie sue virtute compescere. Nec mirum si Domino ascendente in navim cessat ventus, quia in quocumque corde per gratiam sui amoris adest, mox universa vitiorum et adversantis mundi et malignorum spirituum bella quiescunt.

Numérotation du verset Mc. 6,51

Et ascendit ad illos in navim⁶⁶

⁶⁶ navim] navem Ω^L Weber

^interl.| Ecclesiam

et cessavit ventus. Et plus magis intra se stupebant.

^interl.| magnitudine miraculorum et non cognitione deitatis. Et hoc est: N on enim etc.

Numérotation du verset Mc. 6,52

Non enim intellexerant de panibus.

^interl.| quare?

^marg.| NON ENIM etc. BEDA. Miraculo panum quod esset rerum conditor ostendit. Ambulando super undas quod totum⁶⁷ corpus habebat⁶⁸ liberum ab omni⁶⁹ gravedine peccati. Placando ventos et undas quod elementis dominaretur ostendit⁷⁰. Sed carnales adhuc discipuli magnitudine⁷¹ quidem virtutum stupebant sed divine maiestatis veritatem non cognoscebant.^A ^ao

^ao ¶Fons : Beda Venerabilis, In Mc., lib. 2, cap. 6, CCSL 120, lin. 1169-1175: « Dominus quidem et in miraculo panum quod esset conditor rerum ostendit et in ambulando super undas quod haberet corpus ab omni peccatorum grauidine liberum edocuit et in placando uentos undarum que rabiem sedando quod elementis dominaretur monstrauit. Sed carnales adhuc discipuli necdum hunc deum esse cognoscunt. Et quidem uirtutum magnitudinem stupebant necdum tamen in eo ueritatem diuinae maiestatis cognoscere ualebant. ». [MM2019]

^A ¶Codd. : Cas234 (142v) Rusch

⁶⁷ totum] om. Cas239

⁶⁸ habebat] haberet Cas234

⁶⁹ ab omni] ab ortu Cas234

⁷⁰ ostendit] monstravit Cas234

⁷¹ magnitudine] magnitudinem Cas234

Erat enim cor eorum⁷² obcecatum.

⁷² eorum Ω^S Li447 Li447@ Rusch Weber ] illorum Ω^JΩ^L

Numérotation du verset Mc. 6,53

Et cum transfretassent pervenerunt⁷³ in terram Genesareth et applicuerunt.

⁷³ pervenerunt Ω^J Ω^L Li447@ Ω^S Weber ] venerunt Rusch

Numérotation du verset Mc. 6,54

Cumque egressi essent de navi continuo cognoverunt eum.

^interl.| incole

^marg.| COGNOVERUNT. Rumore non facie, vel magnitudine signorum etiam vultu plurimis notus erat.

Numérotation du verset Mc. 6,55

Et percurrentes universam regionem illam,

^interl.| mira fides, non presentium tantum salute contenti sunt, mittunt ad illos per circuitum ut currant omnes ad medicum

ceperunt in grabatis illos⁷⁴ qui se male⁷⁵ habebant circumferre

⁷⁴ illos Li447 Li447@ Rusch ] eos Ω^J Ω^L Ω^S Weber

⁷⁵ se male Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Weber] inv. Rusch

^interl.| infirmos

ubi audiebant eum esse.

Numérotation du verset Mc. 6,56

Et quocumque introibat, in vicos vel⁷⁶ in villas aut⁷⁷ civitates, in plateis ponebant infirmos et deprecabantur eum ut vel fimbriam

⁷⁶ vel Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Clementina Weber] aut Li447 Li447@

⁷⁷ aut Ω^L Ω^S Rusch Clementina Weber] + in Ω^J Li447 Li447@

^interl.| non ipsum

^marg.| FIMBRIAM. BEDA. Minimum mandatum quod qui transgressus fuerit, minimus vocabitur in regno celorum^ap vel assumptionem carnis per quam venimus ad verbum Dei.

^ap Cf. Mt. 5, 19: « Qui ergo solverit unum de mandatis istis minimis, et docuerit sic homines, minimus vocabitur in regno celorum: qui autem fecerit et docuerit, hic magnus vocabitur in regno celorum ».

vestimenti eius tangerent. Et quotquot tangebant eum

^interl.| hoc in futuro

salvi fiebant.

^interl.| quando aufugiet dolor et gemitus

Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Mc. Capitulum 6), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 07/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=56&chapitre=56_6)

Signaler un complément d'information

Notes :

<56. - Marci evangelium**>

Capitulum 6

<56. - Marci evangelium**>

Capitulum 6