Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Glossa ordinaria

Biblia communis

Capitulum 9

Numérotation du verset Mc. 9,1

Et¹ post dies sex²

¹ Mc. 9, 1] Hic incipit capitulum 9 : CorS2 ( secunda correctio Parisiensis ) Ω^M Ω^H Ω^J Ω^P Ω^R Li447 Li447@ Weber cum Som40 (f. 162r) etc . ; cf. supra Mc. 8, 38. |

² dies sex Ω^L Rusch Weber] inv. CorS2 |

assumpsit³ Iesus Petrum et Iacobum et Ioannem

³ assumpsit Kells Wordsworth (D P9389 G L R Z K T V) Sarum Ω^MSFJPR Li447 Li447@ Rusch Ed1538] adsumit Amiatinus Cava Wordsworth (B H Θ To22 X^c L), assumit Ω^L Clementina Weber

et ducit⁴ illos in montem excelsum seorsum⁵ solos

⁴ ducit Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber ] duxit Ω^S |

⁵ seorsum Ω^L Rusch Weber ] om. Ω^S |

et transfiguratus est coram ipsis.

Numérotation du verset Mc. 9,2

Et vestimenta

eius facta sunt splendentia et candida nimis velut nix

qualia⁶ fullo super terram non potest⁷ candida facere.

⁶ qualia Ω^L] et praem. Ω^S |

⁷ super ter. – non potest Ω^L] inv. Ω^S |

Numérotation du verset Mc. 9,3

Et apparuit illis Elias cum Moyse et erant loquentes cum Iesu.

Numérotation du verset Mc. 9,4

Et respondens Petrus

ait Iesu: Rabbi,

bonum est nos

hic esse.

Et faciamus hic⁸ tria tabernacula: tibi unum et⁹ *Moysi unum et¹⁰ Elie unum.

⁸ hic Li447 Li447@ Ω^S] om. Ω^L Rusch Weber |

⁹ et Ω^L Li447 Ω^S Weber] om. Li447@ Rusch |

¹⁰ et Ω^L Li447 Ω^S Rusch Weber] om. Li447@ |

Numérotation du verset Mc. 9,5

Non enim sciebat

quid diceret. Erant enim timore exterriti.

Numérotation du verset Mc. 9,6

Et facta est nubes obumbrans eos

et venit vox de nube

dicens: Hic est Filius meus carissimus¹¹,

¹¹ carissimus CorS1 Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Clementina Weber ] dilectus CorS1 = CorS2 =Cor3 (al.)

audite illum.

Numérotation du verset Mc. 9,7

Et statim circumspicientes

neminem amplius viderunt nisi Iesum tantum secum.

Numérotation du verset Mc. 9,8

Et descendentibus illis

de monte, precepit illis

ne cuiquam que¹² vidissent narrarent nisi cum Filius hominis a mortuis resurrexerit.

¹² cuiquam que Ω^S Clementina ] cuiquam quod Li447 Li447@ , cui que Ω^J Ω^L Rusch Weber

Numérotation du verset Mc. 9,9

Et verbum continuerunt apud se

conquirentes quid esset

cum a mortuis resurrexerit.

Numérotation du verset Mc. 9,10

Et interrogabant eum dicentes: Quid ergo dicunt

Pharisei et scribe quia Eliam oportet¹³ venire primum?

¹³ oportet Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] oporteat Ω^JΩ^L

Numérotation du verset Mc. 9,11

Qui respondens ait illis:

Elias cum venerit primo restituet omnia.

Et quomodo scriptum est in Filium hominis ut multa patiatur et contemnatur¹⁴.

¹⁴ contemnatur Ω^L] condempnatur CorS2 (cacogr. ) ; cf. CorS2 ( ET QUOMODO SCRIPTUM EST . ET CONDEMPNATUR SED DICO etc. sic punctat Parisiensis et Glosa suplet QUOMODO etc. sic et Elyas)

Numérotation du verset Mc. 9,12

Sed dico vobis quia et Elias¹⁵ venit

¹⁵ Elias Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] + iam Brescianus Li447 Li447@

et fecerunt illi

quecumque voluerunt sicut scriptum est de eo.

Numérotation du verset Mc. 9,13

Et veniens¹⁶

¹⁶ veniens Brescianus Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] conveniens Li447@ *

ad discipulos suos vidit turbam magnam circa eos

et scribas conquirentes

cum illis.

Numérotation du verset Mc. 9,14

Et confestim omnis populus

videns Iesum stupefactus est

et expaverunt

et accurrentes salutabant eum.

Numérotation du verset Mc. 9,15

Et interrogavit eos:

Quid inter vos conquiritis?

Numérotation du verset Mc. 9,16

Et respondens unus de turba dixit: Magister,

attuli filium meum ad te¹⁷ habentem spiritum mutum

¹⁷ filium meum - ad te Brescianus Ω^J Ω^L Li447 Ω^S Rusch Weber ] inv. Li447@

Numérotation du verset Mc. 9,17

qui ubicumque eum apprehenderit¹⁸ allidit illum¹⁹ et spumat

¹⁸ eum apprehenderit Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] apprehendit eum Li447@ |

¹⁹ illum Li447@ Ω^S ] eum Brescianus Ω^J Ω^L Rusch Weber |

et stridet dentibus

et arescit.

Et dixi discipulis tuis ut eiicerent illum

et non potuerunt.

Numérotation du verset Mc. 9,18

Qui respondens²⁰ eis dixit²¹: O generatio²² incredula,

²⁰ respondens Ω^J Ω^L Rusch Weber ] respondet Li447@ |

²¹ dixit Brescia Ω^J Ω^S Rusch Weber ] dicit Ω^L |

²² generatio Ω^S*] + perversa et Ω^S² ( pr. m. marg. ), cf. Mt. 17, 16. |

quamdiu apud vos ero? Quamdiu vos patiar? Afferte illum ad me.

Numérotation du verset Mc. 9,19

Et attulerunt eum et cum vidisset illum statim spiritus conturbavit eum²³ et elisus in terra²⁴ volutabatur spumans.

²³ conturbavit eum Ω ^J Ω^L Li447@ Rusch Weber ] turbavit illum Ω^S |

²⁴ terra Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch ] terram Ω^S Clementina Weber |

Numérotation du verset Mc. 9,20

Et interrogavit patrem eius: Quantum temporis est ex quo ei hoc²⁵ accidit?

²⁵ ei hoc Ω^S Rusch ] inv. Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Weber

At ille ait: Ab infantia.

Numérotation du verset Mc. 9,21

Et frequenter eum et²⁶ in ignem

²⁶ et Brescia Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] om. Li447 Li447@

et in aquas²⁷

²⁷ aquas Ω^L Li447@ Rusch Clementina Weber ] aquam Ω^S (aqūa)

misit ut eum perderet. Sed²⁸ si quid potes²⁹ adiuva nos misertus nostri³⁰.

²⁸ Sed CorS2 Ω^J* Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber ] + et Ω^J² ( marg .) Ω^S |

²⁹ potes CorS2 Ω^J Ω^L Li447 Ω^S Rusch Weber ] potest Li447@ |

³⁰ nostri Ω^J Ω^L Ω^S CorS2 ( al.) ] nobis CorS2 |

Numérotation du verset Mc. 9,22

Iesus autem ait illi: Si potes credere

omnia possibilia sunt credenti.

Numérotation du verset Mc. 9,23

Et continuo exclamans³¹ pater pueri cum lacrimis aiebat: Credo, Domine. Adiuva incredulitatem meam.

³¹ exclamans CorS2 (alia correctione) Ω ^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] clamans CorS2

Numérotation du verset Mc. 9,24

Et cum vidisset³² Iesus concurrentem turbam comminatus est

³² vidisset Ω^J Li447@ Ω^S Rusch ] videret Ω^L Weber

spiritui immundo dicens illi: Surde et mute spiritus,

ego precipio tibi ³³

³³ precipio tibi Ω^S Clementina ] inv. Li447@ Ω^J Ω^L Rusch Weber

exi ab eo, et amplius ne introeas in eum.

Numérotation du verset Mc. 9,25

Et exclamans³⁴ et multum discerpens eum exiit ab eo,

³⁴ exclamans Li447@ Ω^S ] clamans Ω^J Ω^L Rusch Weber

et factus est sicut mortuus

ita ut multi dicerent quia mortuus est³⁵.

³⁵ mortuus est Ω^L] esset mortuus Ω^S

Numérotation du verset Mc. 9,26

Iesus autem tenens manum eius³⁶ elevavit eum³⁷ et surrexit.

³⁶ eius Ω^L] suam Li447 |

³⁷ eum Ω^J Ω^L Rusch ] illum Li447 Li447@ Weber |

Numérotation du verset Mc. 9,27

Et cum introisset in domum discipuli eius secreto interrogabant eum: Quare nos non potuimus eiicere eum?

Numérotation du verset Mc. 9,28

Et dixit illis: Hoc genus in nullo potest exire

nisi in oratione et ieiunio.

Numérotation du verset Mc. 9,29

Et inde profecti pretergrediebantur in Galileam³⁸ nec volebat quemquam scire.

³⁸ in Li447 Li447@ Ω^S ] om. Ω^J Ω^L Rusch Weber

Numérotation du verset Mc. 9,30

Docebat autem discipulos suos et dicebat illis³⁹: Quoniam Filius hominis tradetur in manus hominum et occident eum et occisus tertia die resurget.

³⁹ illis Ω^JΩ^L Rusch Clementina Weber] om. Ω^S

Numérotation du verset Mc. 9,31

At illi ignorabant verbum

et timebant eum interrogare⁴⁰.

⁴⁰ eum interrogare Li447 Li447@ Ω^JΩ^L Rusch Weber ] inv. Ω^S

Numérotation du verset Mc. 9,32

Et venerunt Capharnaum.

Qui cum domi essent interrogabat eos: Quid in via tractabatis?

Numérotation du verset Mc. 9,33

At⁴¹ illi tacebant

⁴¹ At Brescianus Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] Et Li447 Li447@

siquidem

inter se in via ⁴² disputaverant quis eorum maior esset⁴³.

⁴² inter se - in via Li447 Li447@ Ω^J Ω^L Ω^S Weber ] inv. Rusch |

⁴³ eorum maior esset Ω^S Rusch ] esset illorum maior Brescianus Li447 Li447@ Ω^J Ω^L Weber |

Numérotation du verset Mc. 9,34

Et residens vocavit duodecim

et ait illis: Si quis vult primus esse erit omnium novissimus et omnium⁴⁴ minister.

⁴⁴ omnium... omnium Brescianus Ω^L] quasi omnium novissimus et Ω^S

Numérotation du verset Mc. 9,35

Et accipiens puerum statuit eum in medio eorum. Quem cum complexus esset

ait illis:

Numérotation du verset Mc. 9,36

Quisquis unum ex huiusmodi pueris receperit in nomine meo

me recipit,

et quicumque me susceperit non me solum⁴⁵ suscipit

⁴⁵ solum suscipit Li447 Li447@ Ω^S] suscepit Rusch , suscipit Ω^J Ω^L Rusch Clementina Weber

sed eum

qui me misit⁴⁶.

⁴⁶ me misit Li447 Li447@ Ω^L Ω^S Rusch Weber] inv. Clementina

Numérotation du verset Mc. 9,37

Respondit illi Ioannes

dicens: Magister, vidimus quemdam in nomine tuo eicientem demonia qui non sequitur nos et prohibuimus eum.

Numérotation du verset Mc. 9,38

Iesus autem⁴⁷ ait: Nolite prohibere eum.

⁴⁷ autem Ω^L Ω^J Ω^S Li447@ Rusch Clementina Weber] om. Li447

Nemo est enim⁴⁸ qui faciat virtutem in nomine meo et possit cito male loqui de me.

⁴⁸ est enim Ω^L Li447 Li447@ Rusch Clementina Weber] inv. Ω^J, est Ω^S

Numérotation du verset Mc. 9,39

Qui enim non est adversum⁴⁹ vos pro vobis est.

⁴⁹ adversum Ω^J Ω^L Li447 Ω^S Rusch Weber ] adversus Li447@

Numérotation du verset Mc. 9,40

Quisquis enim

potum dederit vobis calicem aque frigide⁵⁰

⁵⁰ frigide Li447 Li447@ Ω^S Rusch ] om. Cor1 Ω^J Ω^L Clementina Weber

in nomine meo quia Christi estis, amen dico vobis, non perdet mercedem suam.

Numérotation du verset Mc. 9,41

Et quisquis scandalizaverit

unum ex his pusillis

credentibus in me⁵¹, bonum est ei magis si⁵² circumdaretur mola asinaria collo⁵³ eius et in mare⁵⁴ mitteretur.

⁵¹ scandalizaverit unum... me] unum de pusillis hiis credentibus in me scandalizaverit Ω^S |

⁵² si Ω^L] ut Ω^S |

⁵³ collo CorS2 Ω^JΩ^L Rusch Weber ] in praem. CorS2 (al.) Ω^S |

⁵⁴ mare Ω^JLi447 Li447@ Rusch Weber] mari Ω^S |

Numérotation du verset Mc. 9,42

Et si scandalizaverit te manus tua abscide illam.

Bonum est

tibi debilem introire in vitam

quam duas manus habentem ire in gehennam in ignem inextinguibilem,

Numérotation du verset Mc. 9,43

ubi vermis eorum

non moritur

et ignis non extinguitur.

Numérotation du verset Mc. 9,44

Et si pes tuus te scandalizat⁵⁵

⁵⁵ te scandalizat Ω^L Ω^L Li447@ Rusch Clementina Weber] inv. Ω^S

amputa⁵⁶ illum.

⁵⁶ amputa Ω^L] te praem. Ω^J* (rubr. cancel. et exp.)

Bonum est tibi claudum introire in vitam eternam⁵⁷ quam duos pedes habentem⁵⁸ mitti in gehennam ignis inextinguibilis⁵⁹,

⁵⁷ claudum introire in v. e. Li447@ Ω^L Ω^S Clementina ] claudum in vitam eternam introire Rusch Weber ; introire claudum in v. e. Ω^J |

⁵⁸ habentem Ω^L] habentes Li447@ * |

⁵⁹ ignis inextinguibilis Ω^L Ω^S Rusch Weber ] in ignem inextinguibilem Li447@ |

Numérotation du verset Mc. 9,45

ubi vermis eorum non moritur et ignis non extinguitur.

Numérotation du verset Mc. 9,46

Quod

si oculus tuus

scandalizat te

eiice eum⁶⁰.

⁶⁰ eum Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] illum Li447@

Bonum est⁶¹ tibi luscum⁶² introire in regnum Dei quam duos oculos habentem mitti in gehennam ignis,

⁶¹ est Ω^L] om. Cas239 |

⁶² tibi luscum Ω^J Ω^L Li447@ Rusch Weber ] lusco tibi Ω^S |

Numérotation du verset Mc. 9,47

ubi vermis eorum non moritur et ignis non extinguitur.

Numérotation du verset Mc. 9,48

Omnis enim igne

salietur.

Et omnis victima

sale⁶³ salietur⁶⁴.

⁶³ sale Ω^S Rusch ] om. Li447 Li447@ Ω^J Ω^L Weber |

⁶⁴ victima sale – salietur] inv. Ω^S |

Numérotation du verset Mc. 9,49

Bonum est sal.

Quod si sal insulsum fuerit⁶⁵

⁶⁵ insulsum fuerit Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Weber ] inv. Rusch

in quo illud condietis? Habete in vobis sal⁶⁶

⁶⁶ sal CorS2 (al.) Ω^L² Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] salem CorS2 Cas239 Ω^JΩ^L* (rubr. corr.)

et pacem

habete inter vos.

Capitulum 9

Numérotation du verset Mc. 9,1

Et¹ post dies sex²

¹ Mc. 9, 1] Hic incipit capitulum 9 : CorS2 ( secunda correctio Parisiensis ) Ω^M Ω^H Ω^J Ω^P Ω^R Li447 Li447@ Weber cum Som40 (f. 162r) etc . ; cf. supra Mc. 8, 38.

² dies sex Ω^L Rusch Weber] inv. CorS2

^marg.| ET POST DIES SEX etc. HIERONYMUS. Post comminationem crucis, resurrectionis gloria ostenditur. Unde sequitur: Et post dies sex etc., ut non timerent opprobria crucis qui oculis suis viderant gloriam future resurrectionis.

^marg.| BEDA. ET POST DIES SEX. Lucas^a: «Factum est autem post hec verba fere dies octo» etc. Octavo die resurrectionis gloriam manifestat, ut ostensa celestis vite dulcedine cunctorum corda que hoc audire possunt, refoveat et octonario numero verum tempore resurrectionis gaudium doceat esse venturum. Ipse enim post sextam sabbati qua crucem ascendit, et septimam qua in sepulcro quievit a mortuis resurrexit, et nos post sex huius seculi etates in quibus pro Domino pati gaudemus, et septimam animarum que interim in alia vita agitur octava etate resurgemus. Quod autem Mattheus et Marcus Dominum post sex dies transfiguratum dicunt, nec tempore, nec mysterio discrepant. Illi enim medios dies tantum ponunt. Unde et absolute post sex dies dicunt factum. Hic primum quo hoc Dominus promisit et ultimum quo complevit adiungit et ideo temperantius ponit^b: «Fere dies octo». Et mystice. Illi post sex mundi etates sanctis ab omni labore quiescendum, hic vero tempore octavo significat esse resurgendum. Unde sextus Psalmus pro octava inscribitur^c: «Domine ne in furore tuo» etc. quia per sex etates quibus operari licet, precibus est insistendum ne in octavo {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 976va ; facsim., p. 112a} retributionis tempore ab irato iudice corripiamur.

^a Lc. 9, 28.

^b Lc. 9, 28.

^c Ps. 6, 1.

assumpsit³ Iesus {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 976va ; facsim., p. 112a} Petrum et Iacobum et Ioannem

³ assumpsit Kells Wordsworth (D P9389 G L R Z K T V) Sarum Ω^MSFJPR Li447 Li447@ Rusch Ed1538] adsumit Amiatinus Cava Wordsworth (B H Θ To22 X^c L), assumit Ω^L Clementina Weber

^interl.| ‘Multi vocati, pauci vero electi’^d.

^d Cf. Mt. 20, 16: « Sic erunt novissimi primi, et primi novissimi. Multi enim sunt vocati, pauci vero electi ».

et ducit⁴ illos in montem excelsum seorsum⁵ solos

⁴ ducit Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber ] duxit Ω^S

⁵ seorsum Ω^L Rusch Weber ] om. Ω^S

^marg.| IN MONTEM EXCELSUM. BEDA. «In montem ut oraret» secundum Lucam^e. In montem oraturus et sic transfigurandus ascendit, docens eos qui fructum resurrectionis exspectant qui regem in decore suo videre desiderant, mentem in excelsis habere et continuis precibus incumbere. Tres solummodo discipulos secum ducit, vel quia ‘multi vocati pauci electi’^f, vel quia qui fidem sancte Trinitatis incorrupta mente servaverint tunc eterna eius visione merebuntur letari.

^e Lc. 9, 28.

^f Cf. Mt. 22, 14: « Multi enim sunt vocati, pauci vero electi ».

et transfiguratus est coram ipsis.

^interl.| non substantiam veram carnis amisit

^interl.| gloriam resurrectionis ostendit

^marg.| TRANSFIGURATUS. BEDA. Non veram substantiam carnis amisit sed gloriam future sue vel nostre resurrectionis ostendit. Talis post iudicium cunctis apparebit electis. In iudicio in forma servi et bonis et malis, ut impii quem sprevere, quem Iudei negavere, milites quem crucifixere, Pilatus Herodesque quem iudicavere queant iudicem agnoscere.

Numérotation du verset Mc. 9,2

Et vestimenta

^interl.| sancti

^marg.| ET VESTIMENTA. Vestimenta Domini sancti. Unde^g: «Qui in Christo baptizati estis, Christum induistis». Hec Domino in mundo manente videbantur despecta, sed ipso montem petente novo candore refulgent:"Quia nunc quidem filii sumus Dei sed nondum apparuit quod erimus. Cum ergo apparuerit similes ei erimus quia videbimus eum sicuti est"^h. Unde subditur: Qualia fullo.

^g Gal. 3, 27.

^h 1Io. 3, 2: « Carissimi, nunc filii Dei sumus: et nondum apparuit quid erimus. Scimus quoniam cum apparuerit, similes ei erimus: quoniam videbimus eum sicuti est ».

eius facta sunt splendentia et candida nimis velut nix

^interl.| de quoⁱ: «Amplius lava me ab iniquitate mea».

ⁱ Ps. 50, 2.

qualia⁶ fullo super terram non potest⁷ candida facere.

⁶ qualia Ω^L] et praem. Ω^S

⁷ super ter. – non potest Ω^L] inv. Ω^S

^interl.| non potest in terra claritatem dare fidelibus suis quam eis conservat in celis

Numérotation du verset Mc. 9,3

Et apparuit illis Elias cum Moyse et erant loquentes cum Iesu.

^marg.| ET APPARUIT ILLIS etc. Moyses sanctus mortuus, Elias vivus in celum raptus, visi in maiestate cum Domino - ut Lucas dicit^j - futuram in illo omnium sanctorum gloriam significant, qui tempore iudicii vel vivi in carne reperientur vel mortui.

^j Cf. Lc. 9, 30: « Et ecce duo viri loquebantur cum illo. Erant autem Moyses et Elias, visi in maiestate: et dicebant excessum eius, quem completurus erat in Ierusalem ».

^marg.| ELIAS CUM MOYSE. BEDA. Legislator et eximius prophetarum apparent. Loquuntur cum Domino in carne vivente, ostendentes ipsum esse quem lex et prophete promiserunt. Non in infimis sed in monte cum illo, quia qui terrena desideria mente transeunt solvi maiestatem Scripture sante que in Domino impleta est perspiciunt.

Numérotation du verset Mc. 9,4

Et respondens Petrus

^interl.| stupefactus tanta claritate

ait Iesu: Rabbi,

^marg.| RABBI etc. Quamvis stupefactus, insitum tamen affectum sibi indicat, oblitus sanctis regnum promitti non in terris sed in celis, et se et coapostolos mortali carne indutos immortalis vite statum subire non posse, et domum manufactam necessariam non esse. Legi quoque et prophetis et evangelio tria tabernacula facere cupit, cum non possint separari, unum habentia tabernaculum, id est Ecclesiam Dei.

bonum est nos

^marg.| BONUM EST NOS. Multo ergo melius choris sanctorum interesse, deitatis perfrui visione. Si sic delectat humanitas Christi transfigurata et duorum societas ad punctum ostensa.

hic esse.

^interl.| quamvis stupefactus, insitum tamen sibi affectum indicat

Et faciamus hic⁸ tria tabernacula: tibi unum et⁹ *Moysi unum et¹⁰ Elie unum.

⁸ hic Li447 Li447@ Ω^S] om. Ω^L Rusch Weber

⁹ et Ω^L Li447 Ω^S Weber] om. Li447@ Rusch

¹⁰ et Ω^L Li447 Ω^S Rusch Weber] om. Li447@

Numérotation du verset Mc. 9,5

Non enim sciebat

^interl.| quasi stupefactus

quid diceret. Erant enim timore exterriti.

Numérotation du verset Mc. 9,6

Et facta est nubes obumbrans eos

^marg.| NUBES OBUMBRANS. Unde quia quesivit materiale tabernaculam nubis accepit umbraculum, ut discat in resurrectione non tegmine domorum sed Spiritus sancti sanctos esse protegendos.

et venit vox de nube

^interl.| Patris pro Filio respondentis

dicens: Hic est Filius meus carissimus¹¹,

¹¹ carissimus CorS1 Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Clementina Weber ] dilectus CorS1 = CorS2 =Cor3 (al.)

^interl.| Moyses et Elias servi, huic faciendum tabernaculum, huic serviendum, non illis

^marg.| HIC EST FILIUS MEUS. Quasi: hic vere est ille quem Moyses iste vobis {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 976vb ; facsim., p. 112b} promisit, huic auscultate et omnes auscultare iubete. Nota quod sicut in baptismo, sic in monte mysterium Trinitatis declaratur, quia gloriam eius quam in baptismo credentes confitemur, in resurrectione videntes collaudabimus. Hic spiritus in nube lucida, illi in columba, quia quam percipit fidem quisquis simplici corde servat, tunc luce aperte visionis quam crediderat contemplabitur, ipsaque illustrabitur gratia et in perpetuum protegetur.

audite illum.

^interl.| et Moyses tamquam meipsum audietis

Numérotation du verset Mc. 9,7

Et statim circumspicientes

^interl.| ubi cepit Filius designari, mox servi discesserunt, ne ad illos vox facta putaretur et statim circumspicientes .

neminem amplius viderunt nisi Iesum tantum secum.

^marg.| BEDA. Cum fieret vox super filium hominis inventus est ipse solus, quia cum manifestaverit seipsum electis:"Erit Deus omnia in omnibus"^k, immo ipse cum suis unus per omnia Christus, id est caput cum corpore splendebit. Unde: «Nemo ascendit in celum nisi qui descendit de celo filius hominis qui est in celo»^l.

^k Cf. 1Cor. 15, 28: « Cum autem subiecta fuerint illi omnia: tunc et ipse Filius subiectus erit ei, qui subiecit sibi omnia, ut sit Deus omnia in omnibus ».

^l Io. 3, 13.

Numérotation du verset Mc. 9,8

Et descendentibus illis

^interl.| post transfigurationem

de monte, precepit illis

^marg.| PRECEPIT ILLIS. Non vult gloriam regni futuri et triumphi quam in monte ostenderat publice predicari ne et incredibile esset pro magnitudine et post tantam gloriam apud rudes animos sequens crux scandalum faceret.

ne cuiquam que¹² vidissent {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 976vb ; facsim., p. 112b} narrarent nisi cum Filius hominis a mortuis resurrexerit.

¹² cuiquam que Ω^S Clementina ] cuiquam quod Li447 Li447@ , cui que Ω^J Ω^L Rusch Weber

Numérotation du verset Mc. 9,9

Et verbum continuerunt apud se

^interl.| nemini dicentes

^marg.| VERBUM CONTINUERUNT. HIERONYMUS. Id est cum absorpta mors fuerit in victoria non erunt in memoria priora, cum abstulerit Dominus sordem filie Sion auferens omnem lacrimam ab oculis sanctorum .^m

^m Cf. Is. 25, 8: « Precipitabit mortem in sempiternum ; et auferet Dominus Deus lacrimam ab omni facie, et opprobrium populi sui auferet de universa terra: quia Dominus locutus est » ; Apc. 7, 17: « Quoniam Agnus, qui in medio throni est, reget illos et deducet eos ad vite fontes aquarum, et absterget Deus omnem lacrimam ab oculis eorum ».

conquirentes quid esset

^interl.| hoc

cum a mortuis resurrexerit.

Numérotation du verset Mc. 9,10

Et interrogabant eum dicentes: Quid ergo dicunt

^interl.| quasi: si iam apparuisti in gloria: Quid ergo

^interl.| QUID ERGO DICUNT. Tradunt scribe, secundum Malachiamⁿ, quod Elias veniat ante adventum Salvatoris et reducat corda patrum ad filios et filiorum ad patres eorum, et restituat omnia in antiquum statum. Existimant ergo discipuli hanc adventus gloriam esse quam viderant in monte et dicunt. Si iam venisti in gloria quare precursor tuus non apparet? Maxime quia vident recessisse Eliam.

ⁿ Mal. 4, 5-6: « Ecce ego mittam vobis Eliam prophetam, antequam veniat dies Domini magnus et horribilis. Et convertet cor patrum ad filios, et cor filiorum ad patres eorum: ne forte veniam, et percutiam terram anathemate».

Pharisei et scribe quia Eliam oportet¹³ venire primum?

¹³ oportet Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] oporteat Ω^JΩ^L

^interl.| non aliter est secundus adventus nisi ille precedat

Numérotation du verset Mc. 9,11

Qui respondens ait illis:

^interl.| quasi: non est hic adventus quem putatis, quem precedet Elias: Elias enim cum venerit etc.

Elias cum venerit primo restituet omnia.

^marg.| RESTITUET OMNIA etc., scilicet ‘convertet cor patrum ad filios et cor filiorum ad patres'^o. Restituet enim morti quod debet et diu vivendo sustulit. Unde addit: Et quomodo scriptum est , quasi: sicut de Christi passione prophete multifarie scripserunt, sic et Elias multa passurus est. Restituet ergo omnia : primo corda hominum illius temporis ad credendum in Christo resistendum Antichristo, deinde ponet animam pro Christo.

^o Mal. 4, 6: « Et convertet cor patrum ad filios, et cor filiorum ad patres eorum: ne forte veniam, et percutiam terram anathemate ».

Et quomodo scriptum est in Filium hominis ut multa patiatur et contemnatur¹⁴.

¹⁴ contemnatur Ω^L] condempnatur CorS2 (cacogr. ) ; cf. CorS2 ( et quomodo scriptum est . et condempnatur sed dico etc. sic punctat Parisiensis et Glosa suplet quomodo etc. sic et Elyas)

^interl.| sic et Elias^A

^A ¶Codd. : CorS2 Rusch

Numérotation du verset Mc. 9,12

Sed dico vobis quia et Elias¹⁵ venit

¹⁵ Elias Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] + iam Brescianus Li447 Li447@

^interl.| quasi: venturus est Elias ipse in corpore, sed etiam ‘venit in spiritu et virtute’^p, scilicet Ioannes.

^p Cf. Lc. 1, 17: « Et ipse precedet ante illum in spiritu et virtute Elie: ut convertat corda patrum in filios, et incredulos ad prudentiam iustorum, parare Domino plebem perfectam ».

et fecerunt illi

^interl.| spreverunt, decollaverunt

quecumque voluerunt sicut scriptum est de eo.

Numérotation du verset Mc. 9,13

Et veniens¹⁶

¹⁶ veniens Brescianus Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] conveniens Li447@ *

^interl.| de monte

ad discipulos suos vidit turbam magnam circa eos

^marg.| TURBAM MAGNAM. HIERONYMUS. Non est requies sub sole, semper occidit parvulos invidia, magnos percutiunt fulgura montes, alii discentes cum fide, alii invidentes cum fastu ad Ecclesiam veniunt.

et scribas conquirentes

^interl.| disputantes

^marg.| CONQUIRENTES. BEDA. Quid conquirerent evangelista non dicit. Sed potest intelligi de hoc questionem motam fuisse quare discipuli demoniacum qui in medio erat non possent liberare? Hoc enim ex sequentibus concipi potest: Et interrogavit eos etc.

^marg.| BEDA. Nota quod loca rebus congruunt. In monte orat, transformatur, discipulis arcana sue maiestatis aperit, immo a turba excipitur, miserorum fletu pulsatur. Sursum discipulis mysteria regni reserat, deorsum turbis peccata infidelitatis exprobrat. Sursum vocem Patris his qui audire poterant pandit, deorsum malos spiritus expellit. Nunc pro meritorum qualitate aliis ascendere, aliis non desistit descendere.

cum illis.

Numérotation du verset Mc. 9,14

Et confestim omnis populus

^interl.| indocti non scribe sapientes

videns Iesum stupefactus est

^interl.| quasi stultus

^interl.| timor non est in caritate

et expaverunt

^interl.| quasi servi

et accurrentes salutabant eum.

Numérotation du verset Mc. 9,15

Et interrogavit eos:

^marg.| ET INTERROGAVIT. HIERONYMUS. Scit et interrogat, ut confessio pariat salutem et murmur cordis nostri sermonibus solvatur prius ut est: ‘Dic iniquitates tuas {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 977ra ; facsim., p. 113a} prius ut iustificeris'^q.

^q Cf. Is. 43, 25-26: « Ego sum, ego sum ipse qui deleo iniquitates tuas propter me, et peccatorum tuorum non recordabor. Reduc me in memoriam, et iudicemur simul: narra si quid habes ut iustificeris ».

Quid inter vos conquiritis?

Numérotation du verset Mc. 9,16

Et respondens unus {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 977ra ; facsim., p. 113a} de turba dixit: Magister,

^interl.| deprecando per conquestionem exponit incommoda filii

attuli filium meum ad te¹⁷ habentem spiritum mutum

¹⁷ filium meum - ad te Brescianus Ω^J Ω^L Li447 Ω^S Rusch Weber ] inv. Li447@

Numérotation du verset Mc. 9,17

qui ubicumque eum apprehenderit¹⁸ allidit illum¹⁹ et spumat

¹⁸ eum apprehenderit Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] apprehendit eum Li447@

¹⁹ illum Li447@ Ω^S ] eum Brescianus Ω^J Ω^L Rusch Weber

^interl.| HIERONYMUS. Allego<rice>. Peccatorum spumat stultitia

et stridet dentibus

^interl.| iracundia

et arescit.

^interl.| ignavia

Et dixi discipulis tuis ut eiicerent illum

^marg.| ET DIXI DISCIPULIS TUIS. Latenter culpam obliquat in discipulos cum sepe curatio non curantium, sed curandorum impediatur vitio.

et non potuerunt.

Numérotation du verset Mc. 9,18

Qui respondens²⁰ eis dixit²¹: O generatio²² incredula,

²⁰ respondens Ω^J Ω^L Rusch Weber ] respondet Li447@

²¹ dixit Brescia Ω^J Ω^S Rusch Weber ] dicit Ω^L

²² generatio Ω^S*] + perversa et Ω^S² ( pr. m. marg. ), cf. Mt. 17, 16.

^interl.| quasi incredulitas vestra impedit salutem

^marg.| O GENERATIO INCREDULA. Non homini irascitur sed vitio. Non tedio affectus hoc dicit, sed ut medicus egro contra precepta agenti. Et arguit per unum Iudeos incredulitatis.

quamdiu apud vos ero? Quamdiu vos patiar? Afferte illum ad me.

^interl.| puerum non demonem, ut ostendat illum demonio traditum propter peccatum suum vel parentum

Numérotation du verset Mc. 9,19

Et attulerunt eum et cum vidisset illum statim spiritus conturbavit eum²³ et elisus in terra²⁴ volutabatur spumans.

²³ conturbavit eum Ω ^J Ω^L Li447@ Rusch Weber ] turbavit illum Ω^S

²⁴ terra Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Rusch ] terram Ω^S Clementina Weber

^marg.| STATIM SPIRITUS CONTURBAVIT. Quia dum post peccatum, ad Dominum converti volumus, magis a diabolo impugnamur ut vel excutiat virtutem vel vindicet suam expulsionem.

Numérotation du verset Mc. 9,20

Et interrogavit patrem eius: Quantum temporis est ex quo ei hoc²⁵ accidit?

²⁵ ei hoc Ω^S Rusch ] inv. Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Weber

^marg.| non quasi ignorans interrogavit, sed ut diuturnitas infirmitatis ostensa curationem gratiorem faciat

At ille ait: Ab infantia.

Numérotation du verset Mc. 9,21

Et frequenter eum et²⁶ in ignem

²⁶ et Brescia Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] om. Li447 Li447@

^interl.| Moraliter. Ire vel libidinis

^marg.| AB INFANTIA etc. HIERONYMUS. Significat gentilem populum cui a nativititate increvit cultus idolorum ut stulte immolaret filios suos demoniis. Unde sequitur: Et frequenter eum et in ignem et in aquas misit. Alii enim ignem alii aquam venerabantur.^r

^r ¶Fons : Hieronymus ( pseudo) , In Mc., CCSL 82, p. 41.22-32: «Hic significatur gentilis populus, cui a natiuitate increuit cultus inutilis idolorum ut stulte immolaret filios suos daemoniis. Unde sequitur: Et frequenter eum in ignem et aquam mittit . Alii enim de gentibus ignem venerabantur ; alii aquam . Et ait illi Iesus, si potes credere. Libertatem hoc arbitrii indicat».

et in aquas²⁷

²⁷ aquas Ω^L Li447@ Rusch Clementina Weber ] aquam Ω^S (aqūa)

^interl.| cupiditatis

misit ut eum perderet. Sed²⁸ si quid potes²⁹ adiuva nos misertus nostri³⁰.

²⁸ Sed CorS2 Ω^J* Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber ] + et Ω^J² ( marg .) Ω^S

²⁹ potes CorS2 Ω^J Ω^L Li447 Ω^S Rusch Weber ] potest Li447@

³⁰ nostri Ω^J Ω^L Ω^S CorS2 ( al.) ] nobis CorS2

Numérotation du verset Mc. 9,22

Iesus autem ait illi: Si potes credere

^interl.| libertas arbitrii indicat

omnia possibilia sunt credenti.

^interl.| que in nomine Iesu postulantur

Numérotation du verset Mc. 9,23

Et continuo exclamans³¹ pater pueri cum lacrimis aiebat: Credo, Domine. Adiuva incredulitatem meam.

³¹ exclamans CorS2 (alia correctione) Ω ^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] clamans CorS2

^interl.| vel sine in-: <credulitatem>

^marg.| ADIUVA INCREDULITATEM etc. HIERONYMUS. Credulitas nostra, ut rostrata lingua infirma est, nisi innixa adiutorio Dei. Fides cum lacrimis optata vota capit, ut est: ‘Fiat tibi secundum fidem tuam'^s.

^s Mt. 9, 29: « Tunc tetigit oculos eorum, dicens: Secundum fidem vestram, fiat vobis ».

Numérotation du verset Mc. 9,24

Et cum vidisset³² Iesus concurrentem turbam comminatus est

³² vidisset Ω^J Li447@ Ω^S Rusch ] videret Ω^L Weber

^interl.| comminatio potentia est

spiritui immundo dicens illi: Surde et mute spiritus,

^marg.| SURDE ET MUTE SPIRITUS. Spiritui imputat quod homini prestat dum ille audiret, neque loqueretur quod peccator penitens audit et loquitur: Exi ab eo et amplius ne introeas etc. Exiens ab homine numquam revertitur, si cor suum seraverit clavis humilitatis, et ostium obtinuerit homo munitatis, unde^t: «Esto mihi in Deum protectorem et in locum munitum ut salvum me facias».^u

^t Ps. 70, 3.

^u Hieronymus (pseudo), Expositio evangelii secundum Marcum, CCSL 82, p. 42.47-53.

ego precipio tibi ³³

³³ precipio tibi Ω^S Clementina ] inv. Li447@ Ω^J Ω^L Rusch Weber

^interl.| cuius precipere est facere

exi ab eo, {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 977rb ; facsim., p. 113b} et amplius ne introeas in eum.

Numérotation du verset Mc. 9,25

Et exclamans³⁴ et multum discerpens eum exiit ab eo,

³⁴ exclamans Li447@ Ω^S ] clamans Ω^J Ω^L Rusch Weber

^marg.| DISCERPENS etc. HIERONYMUS. Discerpit diabolus appropinquantes ad salutem, quod est ei esca dilecta quos in ventrem suum trahere desiderat per terrores et damna ut Iob.

et factus est sicut mortuus

^marg.| FACTUS EST MORTUUS. ISIDORUS. RABANUS. etc. Sanatis enim dicitur: «Mortui enim estis et vita vestra abscondita est cum Christo in Deo»^v. Unde infirmitas Christianorum non est mors, sed mortis similitudo.

^v Col. 3, 2.

ita ut multi dicerent quia mortuus est³⁵.

³⁵ mortuus est Ω^L] esset mortuus Ω^S

^interl.| mundo

Numérotation du verset Mc. 9,26

Iesus autem tenens manum eius³⁶ elevavit eum³⁷ et surrexit.

³⁶ eius Ω^L] suam Li447

³⁷ eum Ω^J Ω^L Rusch ] illum Li447 Li447@ Weber

Numérotation du verset Mc. 9,27

Et cum introisset in domum discipuli eius secreto interrogabant eum: Quare nos non potuimus eiicere eum?

Numérotation du verset Mc. 9,28

Et dixit illis: Hoc genus in nullo potest exire

^marg.| HOC GENUS IN NULLO. HIERONYMUS. Stultitia ad luxuriam carnis pertinet et ieiunio sanatur. Ira et ignavia oratione depellitur. Medicina cuiusque vulneris abhibenda est ei. Non sanat oculum quod calcaneum, ieiunio passiones corporis, {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 977rb ; facsim., p. 113b} oratione sanantur pestes mentis.

nisi in oratione et ieiunio.

Numérotation du verset Mc. 9,29

Et inde profecti pretergrediebantur in Galileam³⁸ nec volebat quemquam scire.

³⁸ in Li447 Li447@ Ω^S ] om. Ω^J Ω^L Rusch Weber

^interl.| se ibi esse

Numérotation du verset Mc. 9,30

Docebat autem discipulos suos et dicebat illis³⁹: Quoniam Filius hominis tradetur in manus hominum et occident eum et occisus tertia die resurget.

³⁹ illis Ω^JΩ^L Rusch Clementina Weber] om. Ω^S

^marg.| OCCIDENT EUM etc. Prosperis miscet tristia, ut cum venerint non in premeditatis ferantur animis. Si contristat eos, quia occidendus est, debet letificare quia die tertia resurrecturus est.

Numérotation du verset Mc. 9,31

At illi ignorabant verbum

^marg.| IGNORABANT. Non tam ingenii tarditate quam amore, quia Deum verum cognoverant, moriturum credere nequibant. Et quia eis in figuris loqui consueverat, horrentes eius mortem in his quoque eum loqui figurate putabant.

et timebant eum interrogare⁴⁰.

⁴⁰ eum interrogare Li447 Li447@ Ω^JΩ^L Rusch Weber ] inv. Ω^S

Numérotation du verset Mc. 9,32

Et venerunt Capharnaum.

^interl.| villa pulcherrima⁴¹

⁴¹ sic Rusch

^marg.| CAPHARNAUM. HIERONYMUS. Villa consolationis. Congruit predicte sententie: Occisus die tertia resurget . Granum frumenti moritur ut multiplicius colligatur. Si non moritur solum manet.

Qui cum domi essent interrogabat eos: Quid in via tractabatis?

^marg.| QUID IN VIA etc. HIERONYMUS. In via tractabant de principatu similis tractatio loco. Principatus enim vi ingreditur, sic deseritur et dum tenetur labitur, et incertum in qua mansione, id est in qua die finiatur. Unde dicit: Qui vult esse primus etc.

^marg.| BEDA. Hinc exorta videtur disputatio, quia viderant Petrum et Iacobum et Ioannem seorsum ductos in montem et aliquod secretum ibi esse creditum eis sed et Petro sicut Mattheus dicit claves regni celorum promissas et Ecclesiam super Petram fidei a qua ipse nomen acceperit edificandam^w. Putabant ergo vel illos tres ceteris vel omnibus Petrum esse prelatum.

^w Mt. 16, 18-19: « Et ego dico tibi, quia tu es Petrus, et super hanc petram edificabo Ecclesiam meam, et porte inferi non prevalebunt adversus eam. Et tibi dabo claves regni celorum. Et quodcumque ligaveris super terram, erit ligatum et in celis: et quodcumque solveris super terram, erit solutum et in celis ».

Numérotation du verset Mc. 9,33

At⁴² illi tacebant

⁴² At Brescianus Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] Et Li447 Li447@

^interl.| pro verecundia

siquidem

^interl.| quia

inter se in via ⁴³ disputaverant quis eorum maior esset⁴⁴.

⁴³ inter se - in via Li447 Li447@ Ω^J Ω^L Ω^S Weber ] inv. Rusch

⁴⁴ eorum maior esset Ω^S Rusch ] esset illorum maior Brescianus Li447 Li447@ Ω^J Ω^L Weber

Numérotation du verset Mc. 9,34

Et residens vocavit duodecim

^marg.| ET RESIDENS etc. Illi euntes disputabant de principatu, et ipse sedens docet humilitatem. Principes enim laborant humiles quiescunt.

^marg.| Desiderium glorie vult humilitate sanare et primo simplici monet imperio mox innocentie puerilis exemplo.

et ait illis: Si quis vult primus esse erit omnium novissimus et omnium⁴⁵ minister.

⁴⁵ omnium... omnium Brescianus Ω^L] quasi omnium novissimus et Ω^S

Numérotation du verset Mc. 9,35

Et accipiens puerum statuit eum in medio eorum. Quem cum complexus esset

^marg.| COMPLEXUS. Significat humiles dignos esse suo complexu qui iure possunt gloriari et dicere^x: «Leva eius sub capite meo et dextera illius amplexabitur me».

^x Ct. 2, 6.

ait illis:

Numérotation du verset Mc. 9,36

Quisquis unum ex huiusmodi pueris receperit in nomine meo

^interl.| quasi forma virtutis servent propter me rationis auxilio quam parvuli etatis beneficio

^marg.| QUISQUIS UNUM EX. Vel simpliciter pauperes Christi ab his qui velint esse maiores, pro eius honore ostendit esse recipiendos. Vel ipsos malitia parvulos esse suadet ut tamquam parvuli simplices sint.

{Rusch, t. 4: Erfurt, f. 977va ; facsim. p. 114a} me recipit,

^marg.| {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 977va ; facsim., p. 114a} ET QUICUMQUE ME SUSCEPERIT. Quia in pueris se recipi docebat, ut caput in membris, ne putaretur hoc solum esse quod videbatur, adiunxit: et quicumque me susceperit etc.

et quicumque me susceperit non me solum⁴⁶ suscipit

⁴⁶ solum suscipit Li447 Li447@ Ω^S] suscepit Rusch , suscipit Ω^J Ω^L Rusch Clementina Weber

^interl.| solum

sed eum

^interl.| suscipit

qui me misit⁴⁷.

⁴⁷ me misit Li447 Li447@ Ω^L Ω^S Rusch Weber] inv. Clementina

^interl.| quia inter eum et me nihil distat

Numérotation du verset Mc. 9,37

Respondit illi Ioannes

^marg.| RESPONDIT ILLI IOANNES. Quia dixerat^y: «Quisquis unum ex huiusmodi pueris receperit me recepit», intelligit Ioannes quod in nomine eius eos non recipiant qui non sincere ambulant. Unde ait: Magister vidimus quemdam etc., quasi: hic in nomine tuo non debet suscipi.

^y Mt. 9, 36.

dicens: Magister, vidimus quemdam in nomine tuo eicientem demonia qui non sequitur nos et prohibuimus eum.

^marg.| ET PROHIBUIMUS EUM. Putavit eum excludendum a beneficio qui non utitur officio, sed docetur neminem a bono quod ex parte habet arcendum sed ad hoc potius quod non habet provocandum unde: N olite prohibere eum etc.

Numérotation du verset Mc. 9,38

Iesus autem⁴⁸ ait: Nolite prohibere eum.

⁴⁸ autem Ω^L Ω^J Ω^S Li447@ Rusch Clementina Weber] om. Li447

^marg.| NOLITE PROHIBERE EUM. BEDA. Hinc Apostolus: ‘ Sed sive occasione sive veritate Christus annuntietur et in hoc gaudeo semper et gaudebo'^z. Tales quamvis signa faciant et ob aliorum salutem censeantur esse non prohibendi non tamen eis secura conscientia. Immo cum dixerint^aa: «In nomine tuo prophetavimus et demonia eiecimus» etc. dicetur eis «Quia numquam novi vos discedite a me qui operamini iniquitatem»^ab. Itaque hereticis et schismaticis et malis catholicis non sacramenta communia in quibus nobiscum sunt, non contra sed divisionem paci veritatique contrariam qua adversum nos sunt et Dominum non sequuntur nobiscum detestari et prohibere debemus.

^z Phil. 1, 18: « Quid enim? Dum omni modo sive per occasionem, sive per veritatem, Christus annuntietur: et in hoc gaudeo, sed et gaudebo ».

^aa Mt. 7, 22.

^ab Mt. 7, 23.

Nemo est enim⁴⁹ qui faciat virtutem in nomine meo et possit cito male loqui de me.

⁴⁹ est enim Ω^L Li447 Li447@ Rusch Clementina Weber] inv. Ω^J, est Ω^S

Numérotation du verset Mc. 9,39

Qui enim non est adversum⁵⁰ vos pro vobis est.

⁵⁰ adversum Ω^J Ω^L Li447 Ω^S Rusch Weber ] adversus Li447@

Numérotation du verset Mc. 9,40

Quisquis enim

^interl.| quasi dico: quisquis unum ex huiusmodi potum etc. Sed ne paupertatis excusationem pretendatis: Quisquis enim

potum dederit vobis calicem aque frigide⁵¹

⁵¹ frigide Li447 Li447@ Ω^S Rusch ] om. Cor1 Ω^J Ω^L Clementina Weber

^interl.| levissimo precepto excusationem diluit

^marg.| FRIGIDE etc. Ne paupertate et penuria lignorum aliquis se excuset. Similiter dicit apostolus ad Galatas^ac: «Communicet autem is qui catechizatur verbo ei qui se catechizat in omnibus bonis». Et ne quis se paupertate excuset ait^ad: «Nolite errare, Deus non irridetur. Que enim seminaverit homo hec et metet».

^ac Gal. 6, 6.

^ad Gal. 6, 7.

in nomine meo quia Christi estis, amen dico vobis, non perdet mercedem suam.

Numérotation du verset Mc. 9,41

Et quisquis scandalizaverit

^marg.| ET QUISQUIS SCANDALIZAVERIT. Quanquam hoc generale sit, potest tamen secundum consequentiam sermonis contra apostolos dici qui de primatu disputabant et eos quos ad fidem vocabant exemplo suo perdere poterant.

^marg.| BEDA. Nota quod in bono opere nostro aliquando cavendum est scandalum proximi, aliquando pro nihilo habendum inquantum sine peccato possumus, vitare proximorum scandalum debemus. Si autem pro veritate scandalum sumitur, utilius nasci permittitur quam veritas relinquatur.

unum ex his pusillis

^interl.| magni nullo modo moventur, pusilli occasiones querunt

credentibus in me⁵², bonum est ei magis si⁵³ circumdaretur mola asinaria collo⁵⁴ eius et in mare⁵⁵ mitteretur.

⁵² scandalizaverit unum... me] unum de pusillis hiis credentibus in me scandalizaverit Ω^S

⁵³ si Ω^L] ut Ω^S

⁵⁴ collo CorS2 Ω^JΩ^L Rusch Weber ] in praem. CorS2 (al.) Ω^S

⁵⁵ mare Ω^JLi447 Li447@ Rusch Weber] mari Ω^S

^marg.| MOLA ASINARIA. HIERONYMUS. Secundum morem provincie, hec enim pena maiorum criminum erat. Et revera est melius innoxium pena atrocissima temporali tantum finire vitam corpoream quam ledendo fratrem mortem anime mereri perpetuam.

^marg.| Per molam asinariam secularis vite circuitus et labor, per profundum maris extrema damnatio. Melius est ut solus pereat sub habitu exteriori, non simulando se bonum quam simulando se bonum corrumpere alios. Levius ergo est si sub exteriori habitu ad mortem terrena acta constringant, quam si sacra officia culpam ceteris imitabilem demonstrent, quia si solus caderet {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 977vb ; facsim., p. 114b} tolerabilior utcumque eum inferni pena cruciaret.

Numérotation du verset Mc. 9,42

Et si scandalizaverit te manus tua abscide illam.

^marg.| ET SI SCANDALIZAVERIT etc. Quia supra docuit, ne scandalizemus eos qui credunt in eum admonet quantum debemus eos cavere qui scandalizant. Scandalon grece offendiculum vel ruina, vel impactio pedis, vel ut alii scrupulus. Ille ergo scandalizat fratrem qui ei dicto vel facto occasionem ruine prebet.

^marg.| MANUS TUA etc. Amicus cuius opere et consilio indigemus quotidie. Sed si hic ledere in causa anime voluerit, excludendus est a nostra societate, ne si cum perdito in hac vita partem habere volumus simul cum illo pereamus.

{Rusch, t. 4: Erfurt, f. 977vb ; facsim., p. 114b} Bonum est

^interl.| quia

tibi debilem introire in vitam

^interl.| sine cupitu principatu

quam duas manus habentem ire in gehennam in ignem inextinguibilem,

^interl.| inferni penas enumerat ut exterreat

^marg.| QUAM DUAS MANUS. HIERONYMUS. Due manus principatus humilitas et superbia. Abscide superbiam, tene humilem principatum.

Numérotation du verset Mc. 9,43

ubi vermis eorum

^interl.| putredo gehenne

^marg.| UBI VERMIS etc. BEDA. Fetor vermium de corruptione carnis et sanguinis. Ideoque caro recens sale conditur, ut exsiccato humore sanguineo vermis esse nequeat. Caro ergo et sanguis vermes creant, quia delectatio carnalis cui condimentum continentie non resistit, penam luxurioris generat eternam. Debemus ergo corpus continentie sale, et mentem condimento sapiente ab erroris et vitiorum labe castigare.

non moritur

^interl.| conscientia sera, scilicet dolor interius accusans eos

et ignis non extinguitur.

^marg.| HIERONYMUS. Pena exterius sevius inconsumpta. Unde propheta^ae: ‘Ambulate in lumine ignis vestri, in flammis quas succendistis vobis’.

^ae Cf. Is. 50, 11: « Ecce vos omnes accendentes ignem, accincti flammis: ambulate in lumine ignis vestri, et in flammis quas succendistis ; de manu mea factum est hoc vobis: in doloribus dormietis ».

Numérotation du verset Mc. 9,44

Et si pes tuus te scandalizat⁵⁶

⁵⁶ te scandalizat Ω^L Ω^L Li447@ Rusch Clementina Weber] inv. Ω^S

^interl.| amicus necessarius cuius tibi quotidianis usibus sevit discursus

amputa⁵⁷ illum.

⁵⁷ amputa Ω^L] te praem. Ω^J* (rubr. cancel. et exp.)

^interl.| cum corrigere nequeas amputa a societate tua

^interl.| quia

Bonum est tibi claudum introire in vitam eternam⁵⁸ quam duos pedes habentem⁵⁹ mitti in gehennam ignis inextinguibilis⁶⁰,

⁵⁸ claudum introire in v. e. Li447@ Ω^L Ω^S Clementina ] claudum in vitam eternam introire Rusch Weber ; introire claudum in v. e. Ω^J

⁵⁹ habentem Ω^L] habentes Li447@ *

⁶⁰ ignis inextinguibilis Ω^L Ω^S Rusch Weber ] in ignem inextinguibilem Li447@

Numérotation du verset Mc. 9,45

ubi vermis eorum non moritur et ignis non extinguitur.

Numérotation du verset Mc. 9,46

Quod

^interl.| in oculo nostri carnaliter amici, spiritualiter adversarii significantur. ^B

^B ¶Codd. : Cas239 (238r) Rusch

si oculus tuus

^interl.| qui tibi providet^C

^C ¶Codd. : Cas239 (238r) Rusch

scandalizat te

^marg.| + Scandalon grece offendiculum vel ruina vel impactio pedis vel ut alii scrupulus. Ille ergo scandalizat fratrem qui ei dicto vel facto occasionem ruine prebet. ^D

^D ¶Codd. : Cas239 (238r) ; om. Rusch

eiice eum⁶¹.

⁶¹ eum Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] illum Li447@

^interl.| quia^E

^E ¶Codd. : Cas239 (238r) Rusch

Bonum est⁶² tibi luscum⁶³ introire in regnum Dei quam duos oculos habentem mitti in gehennam ignis,

⁶² est Ω^L] om. Cas239

⁶³ tibi luscum Ω^J Ω^L Li447@ Rusch Weber ] lusco tibi Ω^S

Numérotation du verset Mc. 9,47

ubi vermis eorum non moritur et ignis non extinguitur.

^marg.| OMNIS ENIM IGNE etc. Quia tertio mentionem fecit ignis et vermis ostendit quomodo utrumque valeamus vitare⁶⁴. ^F

^F ¶Codd. : Cas239 (238r) Rusch

⁶⁴ vitare] + omnis enim Cas239

Numérotation du verset Mc. 9,48

Omnis enim igne

^interl.| gratia Spiritus sancti vel tribulatione^G

^G ¶Codd. : Cas239 (238r) Rusch

^marg.| OMNIS ENIM IGNE. Mire dictum est. Quod enim sale salitur, vermis putredinem arcet. Quod vero igne, id est in igne asperso sale carnem quoque consumit. Hec secundum legem in hostiis fiebant que in altari cremabantur, ubi in omni victima et sacrificio sal offerri preceptum est. Sal 'dulcedo sapientie', ignis ' sancti Spiritus gratia'. Omnis enim igne salietur, quia omnis electus sapientia conditur, ut digna victima Dei efficiatur altaribus. Unde bene addit: Et omnis victima sale salietur. Ille enim vere Domini victima est qui corpus et animam a vitiis emudando per amorem Spiritus sancti Deo consecrat. Nec solum sale aspergitur, sed igne consumitur, quando non peccati tantum contagio pellitur, sed etiam presentis vite delecratio tollitur et future vite conversatio tota mente suspiratur. Unde^af: «Nostra conversatio in celis est» et^ag: «Obsecro per misericordiam Dei ut exhibeatis corpora vestra hostiam sanctam» etc.

^af Phil. 3, 20.

^ag Rm. 12, 1.

^marg.| Aliter. Altare Dei 'cor bonorum', hostie et sacrificia 'bona opera fidelium'. In omnibus sacrificiis sal, quia nullum opus bonum sine sapientia. Ignis sacrificia in altari consumit de quo: «Ipse vos baptizabit in Spiritu Sancto et igne»^ah. Vel ignis 'tribulationes'. Respicit hoc ad superiora, ubi scandalizantia membra evelli precepta sunt, quia hoc est igne saliri et temptationibus exerceri ob Christi amorem dilectos et proximos nobis abnegare.

^ah Mt. 3, 11.

salietur.

^interl.| asperto sale sicut in hostiis fiebat^H

^H ¶Codd. : Cas239 (238r) Rusch

Et omnis victima

^interl.| humanum genus^I

^I ¶Codd. : Cas239 (238r) Rusch

^marg.| OMNIS VICTIMA. HIERONYMUS. Victima genus humanum quod hic sapientie sale vel⁶⁵ ratione salitur dum corruptio sanguinis custodia putredinis et mater vermium hic consumitur et post purgatorio igne examinabitur. ^J

^J ¶Codd. : Cas239 (238r) Rusch

⁶⁵ sale vel] om. Cas239

{Rusch, t. 4: Erfurt, f. 978ra ; facsim., p. 115a} sale⁶⁶ salietur⁶⁷.

⁶⁶ sale Ω^S Rusch ] om. Li447 Li447@ Ω^J Ω^L Weber

⁶⁷ victima sale – salietur] inv. Ω^S

^interl.| purgatorio igne^K

^K ¶Codd. : Cas239 (238r) Rusch

^interl.| sapientia^L

^L ¶Codd. : Cas239 (238r) Rusch

Numérotation du verset Mc. 9,49

Bonum est sal.

^interl.| HIERONYMUS. ⁶⁸ Bonum est verbum Dei audire, sale sapientie cor condire, immo cum apostolis sal esse, id est aliis sapientiam ministrare. ^M

^M ¶Codd. : Cas239 (238r) Rusch

⁶⁸ Hieronymus] om. Cas239

Quod si sal insulsum fuerit⁶⁹

⁶⁹ insulsum fuerit Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Weber ] inv. Rusch

^interl.| HIERONYMUS. Sal insulsum est⁷⁰ qui amat principatum, qui increpare non audet nec confiteri, ne de synagoga eiciatur, diligens gloriam hominis, magis quam Dei^N

^N ¶Codd. : Cas239 (238r) Rusch

⁷⁰ Sal insulsum est] id est sal Cas239

^marg.| {Rusch, t. 4: Erfurt, f. 978ra ; facsim., p. 115a} QUOD SI SAL , id est si quis semel condimentis veritatis refectus ad apostasiam redierit, quo alio doctore corrigitur qui eam quam gustavit sapientiam, vel adversis territus, vel prosperis illectus respuit? Unde^ai: «Quis medebitur incantatori a serpente percusso?» In hoc Iudam et socios eius significare creditur qui philargyria corruptus, et apostolatum perdere, et Dominum tradere non dubitavit. Quia autem sunt multi quos dum maior scientia erigit, ab aliorum societate disiungit et quo plus sapiunt, eo plus⁷¹ a concordie virtute desipiunt subiungit: Habete in vobis sal et habete pacem ⁷² inter vos .^O ^aj

^ai Sir. 12, 13.

^aj ¶Fons : Beda Venerabilis, In Mc., lib. 3, c. 39, CCSL 120, 580 sqq.: «At si quis semel condimento ueritatis refectus ad apostasiam redierit, quo alio doctore corrigitur qui eam quam ipse gustauit sapientiae dulcedinem uel aduersis saeculi perterritus uel allectus prosperis respuit? cui apte congruit illud uiri sapientis: quis medebitur incantatori a serpente percusso? hac sane sententia specialiter iudae scariothis socios ipsum que designari non immerito creditur qui filargiria corruptus et gradum apostolatus prodere et dominum tradere non dubitauit. Verum quia sunt non nulli quos dum maior scientia erigit a ceterorum societate disiungit et quasi quo plus sapiunt eo a concordiae uirtute desipiscunt recte subiungitur: habete in uobis sal et pacem habete inter uos ».

^O ¶Codd. : Cas239 (238r) Rusch

⁷¹ plus] om. Cas239

⁷² habete pacem] inv. Cas239

in quo illud condietis? Habete in vobis sal⁷³

⁷³ sal CorS2 (al.) Ω^L² Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] salem CorS2 Cas239 Ω^JΩ^L* (rubr. corr.)

^interl.| iustitiam^P

^P ¶Codd. : Cas239 (238r) Rusch

^interl.| HIERONYMUS. Sal correctionis⁷⁴ amor proximi temperet et dilectionem sal iustitie condiat. ^Q

^Q ¶Codd. : Cas239 (238r) Rusch

⁷⁴ correctionis] correptionis Cas239

et pacem

^interl.| dilectionem^R

^R ¶Codd. : Cas239 (238r) Rusch

^marg.| HABETE IN VOBIS SAL ET etc. BEDA. Habere⁷⁵ sal sine pace non virtutis est donum sed damnationis argumentum. Quo enim quisque melius sapit eo deterius delinquit. ^S

^S ¶Codd. : Cas239 (238r) Rusch

⁷⁵ in vobis... Habere] om. Cas239

habete inter vos.

^interl.| qui sapienter loquitur magno opere metuat, ne eius eloquio unitas rumpatur^T

^T ¶Codd. : Cas239 (238v) Rusch

Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Mc. Capitulum 9), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 22/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=56&chapitre=56_9)

Signaler un complément d'information

Notes :

<56. - Marci evangelium**>

Capitulum 9

<56. - Marci evangelium**>

Capitulum 9