Glossa ordinaria

Capitulum 20

Numérotation du verset Lv. 20,1 

Locutus1 est Dominus ad Moysen dicens:
1 Locutus] Locutusque Weber
Numérotation du verset Lv. 20,2 

Hec loquere2 filiis Israel:
2 loquere] loqueris Weber
homo de filiis Israel
et de advenis qui habitant in Israel
si quis de semine suo dederit3 idolo Moloch
3 de semine suo - dederit] inv. Weber
morte moriatur populus
terre lapidabit eum
Numérotation du verset Lv. 20,3 

et ego ponam faciem meam contra illum succidamque eum de medio populi sui
eo quod dederit de semine
suo idolo4
4 idolo] om. Weber
Moloch et contaminaverit sanctuarium meum ac polluerit nomen sanctum meum
Numérotation du verset Lv. 20,4 

quod si negligens populus terre
et quasi parvipendens imperium meum dimiserit hominem
qui dederit de semine suo Moloch
nec voluerit eum occidere
Numérotation du verset Lv. 20,5 

ponam faciem meam super hominem illum et cognationem eius
succidamque5 ipsum et omnes qui consenserint6 ei ut fornicarentur cum Moloch de medio populi sui
5 succidamque] + et Weber |
6 consenserint] consenserunt Weber |
Numérotation du verset Lv. 20,6 

anima que declinaverit ad magos
et ariolos
et fornicata fuerit
cum eis ponam faciem meam contra eam
et interficiam illum7 de medio populi sui
7 illum] illam Weber
Numérotation du verset Lv. 20,7 

sanctificamini
et estote sancti quia ego sanctus sum8 Dominus Deus vester
8 sanctus sum] om. Weber
Numérotation du verset Lv. 20,8 

custodite precepta mea
et facite ea quia9 ego sum10 Dominus qui sanctifico vos
9 quia] om. Weber |
10 sum] om. Weber |
Numérotation du verset Lv. 20,9 

qui maledixerit patri suo aut11 matri,
11 aut] et Weber
morte moriatur.
qui12 patri matrique maledixit, sanguis eius sit super eum.
12 qui] om. Weber
Numérotation du verset Lv. 20,10 

si mechatus quis fuerit cum uxore alterius, si13 adulterium perpetraverit14 cum uxore15
13 si] et Weber |
14 perpetraverit] perpetrarit Weber |
15 uxore] coniugi Weber |
proximi sui,
morte moriantur et mechus et adultera.
Numérotation du verset Lv. 20,11 

Qui dormierit cum noverca sua,
et revelaverit ignominiam patris sui, morte moriantur16 ambo sanguis eorum sit super eos.
16 moriantur Weber ] moriatur Rusch Clementina
Numérotation du verset Lv. 20,12 

Si quis dormierit cum nuru sua, uterque moriatur17
17 moriatur] moriantur Weber
quia scelus operati sunt, et18 sanguis eorum erit19 super eos.
18 et] om. Weber |
19 erit] sit Weber |
Numérotation du verset Lv. 20,13 

qui dormierit cum masculo
coitu femineo,
uterque operatus est20 nefas morte moriantur sanguis eorum sit21 super eos.
20 operatus est] operati sunt Weber |
21 sanguis eorum – sit] inv. Weber |
Numérotation du verset Lv. 20,14 

qui supra uxorem filiam
matrem
eius duxerit22, scelus operatus est. Vivus
22 matrem eius - duxerit] inv. Weber
ardebit
cum eis,
nec permanebit tantum nefas in medio vestri.
Numérotation du verset Lv. 20,15 

Qui cum iumento
et pecore coierit
morte
moriatur pecus quoque occidite.
Numérotation du verset Lv. 20,16 

Mulier que succubuerit cuilibet iumento simul interficietur cum eo sanguis eorum sit super eos
Numérotation du verset Lv. 20,17 

Qui acceperit sororem suam filiam patris sui vel filiam matris sue et viderit turpitudinem eius illaque conspexerit fratris ignominiam nefariam rem operati sunt, occidentur
in conspectu populi23 eo quod turpitudinem suam mutuo revelaverint24 et portabunt iniquitatem suam.
23 populi] + sui Weber |
24 revelaverint] revelarint Weber |
Numérotation du verset Lv. 20,18 

qui coierit
cum muliere in fluxu menstruo et revelaverit
turpitudinem eius ipsaque aperuerit fontem sanguinis sui
interficientur ambo de medio populi sui
Numérotation du verset Lv. 20,19 

turpitudinem matertere tue et amice25 tue non discoperies qui hec26 fecerit ignominiam carnis sue nudavit portabunt ambo iniquitatem suam
25 amice] amite Weber |
26 hec] hoc Weber |
Numérotation du verset Lv. 20,20 

Qui coierit cum uxore patrui vel avunculi sui et revelaverit ignominiam cognationis sue, portabunt ambo peccatum suum absque liberis morientur.
Numérotation du verset Lv. 20,21 

Qui duxerit uxorem fratris sui rem illicitam facit27 turpitudinem fratris sui revelavit absque liberit erit28
27 illicitam facit] inv. Weber |
28 liberis erit] filiis erunt |
Numérotation du verset Lv. 20,22 

custodite
leges meas
atque iudicia
et facite ea ne et vos
evomat
terra
quam intraturi estis et habitaturi
Numérotation du verset Lv. 20,23 

Nolite ambulare
in legitimis
nationum
quas ego expulsurus sum ante vos.
Omnia enim hec fecerunt
et abominatus sum eas29
29 eas] eos Weber
Numérotation du verset Lv. 20,24 

Vobis autem loquor possidete terram
eorum quam dabo vobis
in hereditatem
terram fluentem
lacte et melle
ego Dominus Deus vester qui separavi vos a ceteris populis
Numérotation du verset Lv. 20,25 

Separate30 et vos iumentum
30 separate] + ergo Weber
mundum ab immundo et avem mundam
ab immunda ne polluatis animas vestras in pecore et in avibus et in31 cunctis que moventur in terra
31 in] om. Weber
et que vobis ostendi esse polluta.
Numérotation du verset Lv. 20,26 

eritis mihi sancti32
32 mihi sancti] inv. Weber
quia sanctus sum
ego33 Dominus et separavi vos a ceteris populis ut essetis mei.
33 sum ego] inv. Weber
Numérotation du verset Lv. 20,27 

Vir sive mulier
in quibus pythonicus vel divinationis fuerit, spiritus morte moriatur34
34 moriatur] moriantur Weber
lapidibus
obruent eos
sanguis eorum sit super illos.

Capitulum 20

Numérotation du verset Lv. 20,1 
{t. 1: Erfurt, f. 127rb; facsim., p. 255b} Locutus1 est Dominus ad Moysen dicens:
1 Locutus] Locutusque Weber
Numérotation du verset Lv. 20,2 
Hec loquere2 filiis Israel:
2 loquere] loqueris Weber
interl.| naturalibus Iudeis
interl.| Hoc iam superius dixerat, sed hic penam addit.
homo de filiis Israel
interl.| naturalibus
et de advenis qui habitant in Israel
interl.| proselytis
si quis de semine suo dederit3 idolo Moloch
3 de semine suo - dederit] inv. Weber
interl.| idolum Moabitarum quod interpretatur rex.
morte moriatur populus
interl.| non solum, sed princeps
terre lapidabit eum
marg.| LOCUTUS  EST  DOMINUS etc. Frequenter lex eadem repetit ut eorum memoriam infigat legenti; quedam tamen nova interserit ne superfluere videatur, sed nova inquirendo iam dicta studiosius inquirantur. Unde superius quedam prohibendo penam tacuit, ut querentes que vel qualis sit, in sequentibus diligenter investigemus. Cum enim superius   Moloch prohiberet sacrificari, id ipsum penam addendo repetit:   populus scilicet   terre lapidabit eum , non solum principes. Nec his contentus addita: «Ego ponam faciem meam contra illum» etc.
a Lv. 20, 3.
Numérotation du verset Lv. 20,3 
et ego ponam faciem meam contra illum succidamque eum de medio populi sui
interl.| sanctorum
eo quod dederit de semine
interl.| carnali. Vel discipulum quem in docendo genuerit
suo idolo4
4 idolo] om. Weber
interl.| Septuaginta: principi
interl.| principi huius seculi qui operatur in filiis diffidentie
Moloch et contaminaverit sanctuarium meum ac polluerit nomen sanctum meum
marg.| CONTAMINAVERIT  SANCTUARIUM etc. Quicumque semen suum idolis consecrat,   sanctuarium Dei   polluit et   nomen eius, quia imaginem Dei quam habet demonibus devovet. Ipsum quoque quantum in se est   polluit , qui imaginem dedit et spiritum vite insufflavit, dum immundo spiritui imago Dei prostituitur. Qui filium quoque vel discipulum avaritie afficit que est idolorum servitus, similiter   sanctuarium et nomen Dei   polluit . Eodem modo licet de ceteris vitiis ratiocinari, ne quis corpus quod est templum Christi et habitaculum Spiritus sancti quibuslibet   polluat immunditiis. Talem enim precipit puniri ab omnibus, quia omnium est inimicus et glorie omnium adversatur.
Numérotation du verset Lv. 20,4 
quod si negligens populus terre
interl.| qui in scientia est nutritus: hec enim fructuosa terra est.
marg.| QUOD  SI  NEGLIGENS etc. Provocat alios contra illum et terret, si neglexerint penam tam studiose preceptam, Deo ipso irascente et ferente sententiam.
et quasi parvipendens imperium meum dimiserit hominem
interl.| qui sibi nocet et aliis
qui dederit de semine suo Moloch
interl.| Septuaginta: principi
nec voluerit eum occidere
Numérotation du verset Lv. 20,5 
ponam faciem meam super hominem illum et cognationem eius
interl.| imitatores vite et doctrine
succidamque5 ipsum et omnes qui consenserint6 ei ut fornicarentur cum Moloch de medio populi sui
5 succidamque] + et Weber
6 consenserint] consenserunt Weber
interl.| Non solum qui faciunt puniuntur, sed qui consentiunt facientibus.
marg.| NEC  VOLUERIT  EUM  OCCIDERE etc. HESYCHIUS. Malum est permittere etiam eos qui foris sunt fornicari a Deo et adherere diabolo, sed multo magis de medio populi, hoc est enim totum gregem lupo concedere. Consentientes autem qui scilicet possunt accusare vel arguere vel monere7 et non faciunt, non effugient iudicium. Ponit Deus faciem super illumb, de qua diciturc: «Vultus Domini super facientes mala» etc.
b Cf. Lv. 20, 6.
c Ps. 33, 17; 1Pt. 3, 12.
7 monere] corr., movere Rusch
Numérotation du verset Lv. 20,6 
anima que declinaverit ad magos
interl.| Septuaginta: ventricolos
et ariolos
interl.| Septuaginta: veneficos
et fornicata fuerit
interl.| recedendo a Deo
marg.| ANIMA  QUE  DECLINAVERIT etc. Grande peccatum est ad magos et ariolos {t. 1: Erfurt, f. 127va; facsim., p. 256a} declinare: hoc est enim a Deo recedere. Sunt autem magi intelligibiles qui in nomine Domini falsa prophetant. Sunt arioli deceptores et adulatores qui venificis verbis auditus multorum corrumpunt et a veritate avertunt.
cum eis ponam faciem meam contra eam
interl.| «Vultus autem Domini super facientes mala»d.
d Ps. 33, 17; 1Pt. 3, 12.
et interficiam illum8 de medio populi sui
8 illum] illam Weber
interl.| ut supra
Numérotation du verset Lv. 20,7 
sanctificamini
interl.| quia polluti sunt quicumque hec faciunt
et estote sancti quia ego sanctus sum9 Dominus Deus vester
9 sanctus sum] om. Weber
Numérotation du verset Lv. 20,8 
custodite precepta mea
interl.| que illi prevaricari suadent
et facite ea quia10 ego sum11 Dominus qui sanctifico vos
10 quia] om. Weber
11 sum] om. Weber
interl.| quasi: illi polluunt contra legem dicentes.
Numérotation du verset Lv. 20,9 
{t. 1: Erfurt, f. 127va; facsim., p. 256a} qui maledixerit patri suo aut12 matri,
12 aut] et Weber
interl.| Ingratus nature beneficiis et Creatori qui omnium pater est.
morte moriatur.
interl.| Gravis pena quia gravis culpa rectam ostendit esse sententiam, dum subdit: patri matrique etc.
marg.| QUI  MALEDIXERIT etc. ORIGENES. De his superius precepta dedit, sed que pena inobediente moneret non ascripsit: eadem ergo repetuntur, et cuiuslibet pena decernitur. Ibi ergo precepta sunt, hic iustificationes dantur et iudicia, quibus quod iustum est peccatori iudicatur. Notandum autem quod non continuo penas cum primis preceptis stauit, quia amore non timore precepta debent custodiri. Si contempseris non tam homo quam contemptor punieris. Provocat benigne filium ne puniat contemptorem servum.
marg.| ORIGENES. Qui maledixerit etc. Nomen patrisvel matris grande mysterium est. Pater tibi Deus est secundum spiritum, celestis Hierusalem mater. Primo tibi Deus est pater est qui genuit spiritum tuum. Secundo tibi pater est carnis, pater cujus ministerio in carne natus es.   Qui ergo   maledixerit patri vel matri ,   morte moriatur . Oportet te parem gratiam referre parentibus. Si contumeliosus fueris patri carnali, eris et spirituali. De matre quoque idem est. Sicut servus corporali domino contumeliosus, Deum quoque inhonorat qui carnali domino nomen suum accomodat. Nullo ergo modo contradicere debemus patri vel matri: dicant, faciunt13 que volunt. Quomodo possumus vicem gratie illis reddere a quibus geniti sumus, nutriti, eruditi, quibus auctoribus Deum agnovimus? Quid igitur exspectandum est illis qui negant Deum esse auctorem mundi, et que de celesti Hierusalem dicuntur ad aliquam terrenam civitatem invertunt sensibus depravatis?e
e ¶Fons : Origenes, Homiliae in Lv. (transl. Rufini), hom. 11, GCS 29, p. 452.28 -454.10:« Nomen patris grande mysterium est et nomen matris arcana reverentia est. Pater tibi secundum spiritum Deus est; mater Hierusalem coelestis est. [...] Primo ergo tibi pater Deus est, qui genuit spiritum tuum [...]. Secundo tibi pater est carnis, pater cujus ministerio in carne natus es. [...] Et oportet te, secundum Apostolum, parem gratiam referre parentibus. Si enim dehonoraveris patrem carnalem, huius contumelia ad patrem spirituum redit et si iniuriam feceris matri carnali, ad illam matrem Hierusalem coelestem redundat iniuria. Sicut et servus corporali domino irreverens sit, per hunc corporalem dominum in Dominum maiestatis contumeliam iactat. Ille enim huic carnali domino suum nomen imposuit. Et ideo nullo genere adversum patrem aut matrem, ne verbo quidem, habendum certamen est aut movenda contradictio. Pater est, mater est; ut ipsis videtur agant, faciant, dicant; ipsi noverint. Quantumcumque detulerimus obsequii, nondum reddimus vicem gratiae, qua geniti sumus, qua portati, qua hausimus lucem, qua nutriti sumus, fortassis et eruditi et honestis artibus instituti. Et ipsis fortasse auctoribus agnovimus Deum et ad ecclesiam Dei venimus et sermonem divinae legis audivimus. Propter haec ergo   omnia quicumque maledixerit patri aut matri morte morietur . Quod si haec de corporalibus parentibus decernuntur, quid illi facient, qui Deum patrem maledicis vocibus lacessunt? qui eum negant conditorem esse mundi aut qui coelestem Hierusalem quae est mater omnium nostrum, indignis sensibus intelligentes dicta prophetica ad conditionem terrenae alicuius urbis adducunt? Bonum ergo est observare ne quando aut carnalem patrem aut coelestem minus digna honorificentia veneremur, similiter et matrem; observare etiam omne mandatum, quod nobis pudicitiam castitatemque commendat, ut neque in praesenti vita secundum legem obnoxii simus morti neque secundum spiritalem legem futura nos poena maneat ignis aeterni ». [MM2018]
13 faciunt] sic Rusch , forte pro faciant cum Origene
qui14 patri matrique maledixit, sanguis eius sit super eum.
14 qui] om. Weber
marg.| SANGUIS  EIUS etc. Quia ipse est sibi causa mortis: si sic punitur qui carnali patri maledixerit, quomodo punietur qui Christum blasphemaverit, nec obaudivit dicentif: «Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto» etc., morte scilicet morietur, alienatus a regno celorum reus est. Nihil enim grave, nec operosum, aut laboriosum ei preceptum est.
f Io. 3, 5.
Numérotation du verset Lv. 20,10 
si mechatus quis fuerit cum uxore alterius, si15 adulterium perpetraverit16 cum uxore17
15 si] et Weber
16 perpetraverit] perpetrarit Weber
17 uxore] coniugi Weber
interl.| alias: coniuge
interl.| Ecclesia
proximi sui,
interl.| sacerdotis, episcopi, immo Christi
morte moriantur et mechus et adultera.
marg.| SI  MECHATUS  QUIS  FUERIT etc. AUGUSTINUS. Hic aliquid noluit distare inter quemlibet virum et proximum, quamvis sepe pro homine ponat proximum, et necessario sequitur: si ab uxore cuiuslibet abstinenedum est, multo magis ab uxore proximi. Si forte repetitio est ostendens quantum malum adulterare sit uxorem cuiuslibet viri: hec est enim adulterare uxorem proximi. Nihil enim proximius est quam homo homini.
marg.| SI  MECHATUS. HESYCHIUS. 18 etc. Adulterium corporale malum est. Spirituale peius: hoc carni, illud spiritui contumeliam facit; hoc homini, illud Deo. Spiritualiter adulterat qui legis dogmata corrumpit; adulterat mulierem viri qui corrumpit Ecclesiam Christi, de qua diciturg: «Despondi enim vos uni viro, virginem castam exibere Christo». Adulterat autem doctrinam pravam seminando, non Christi. Est etiam sacerdos vel quilibet doctor vir Ecclesie a Christo sibi comisse. Quorum si quis maculaverit Ecclesiam, proximo facit iniuriam, id est Christo qui ei commisit hanc curam.
g 2Cor. 11, 2.
18 Hesychius] sic Rusch
Numérotation du verset Lv. 20,11 
Qui dormierit cum noverca sua,
Supra expositum est.
et revelaverit ignominiam patris sui, morte moriantur19 ambo sanguis eorum sit super eos.
19 moriantur Weber ] moriatur Rusch Clementina
marg.| QUI  DORMIERIT  CUM  NOVERCA. Hec superius dicta et exposita sunt, ubi dictum esth: «Non revelabis20 turpitudinem» patris tui etc. Sed hic aperte tangit eum qui idem quod proximus agit, nec peccati societate erubescens, prodit, in quo mortis penam legislator sanxit. Noverce autem virum coniunxit, quia quod in patrem a filio delinquitur, hoc in filium a patre committitur, et similis utrobique impietas.
h Cf. Lv. 18, 7.
20 revelabis] corr., revelabit cacogr. Rusch
marg.| ORIGENES. Supra dictum est: Turpitudinem noverce tue non revelabis. Sed quia legis vel precepti pena non erat subscripta, idem repetit ut penam subscribat. Ait Apostolusi: Irritam faciens quis legem Moysi, sine ulla miseratione duobus aut tribus testibus moritur: quanto maioribus suppliciis dignus putabitur qui Filium Dei conculcaverit etc. In lege, adulter vel adultera non poterant dicere: Penitentiam petimus, veniam deprecamur. Mori necesse erat in criminibus singulis quibus erat pena mortis ascripta; apud Christinaos vero, cum non erat preceptum ut corporaliter puniantur, nec postestas data est episcopis presenti morte damnare quam habebant presbiteri in lege. Dicimus {t. 1: Erfurt, f. 127vb; facsim., p. 256b} ergo quod lex Moysi crudelis, et Evangelium Christi in deterius resoluit, absit. Sed in utroque est Dei benignitas diversa dispensatione, in lege adulterium morte puniebatur, ut qui hic puniebantur, non amplius punirentur: plena ergo lex misericordia, que presenti pena purgare voluit, et futura excludit. Nunc autem ad purgationem non infertur pena corporalis, sed sacerdos penitentiam iniungit, quam utrum quisque gerat ut veniam mereatur ipse provideat. Qua enim mensura mensus fuerit, remetietur ei, secudum illudj: Potum dabis nobis lacrimis in mensura. Sunt ergo peccata que ducunt ad mortem. Ideo consequens est ut quotiens quis commiserit, totiens moriatur. Multas esse mortes significat Apostolus dicensk: Qui de tantis mortibus eripuit nos et eripit etc., hoc est de mortibus peccati, videbatur immortalis esse hac communi morte, qui ait: De tantis mortibus eripuit nos etc. Si enim eripuit, et eripit, et eripiet, numquam erit quando moriatur, quem Deus semper eripiet. Videndum ergo ne forte gravius sit nobis qui morte anime punimur, quam illis qui corporaliter puniebantur, quia nobis in futurum restat pena, illos absolvebant soluta supplicia. Qui ergo semel commiserit, secundo ultra non addat: est enim apud rectum iudicem pene moderatio, non solum pro qualitate, sed etiam pro quantitate.
i Hbr. 10, 28-29.
j Ps. 79, 6.
k Cf. 2Cor. 1, 10.
Numérotation du verset Lv. 20,12 
Si quis dormierit cum nuru sua, uterque moriatur21
21 moriatur] moriantur Weber
interl.| quia simile peccatum
quia scelus operati sunt, et22 sanguis eorum erit23 super eos.
22 et] om. Weber
23 erit] sit Weber
Numérotation du verset Lv. 20,13 
qui dormierit cum masculo
interl.| in virtutibus perfecto
coitu {t. 1: Erfurt, f. 127vb; facsim., p. 256b} femineo,
interl.| verbis et exemplis nos cum ipso effeminando
uterque operatus est24 nefas morte moriantur sanguis eorum sit25 super eos.
24 operatus est] operati sunt Weber
25 sanguis eorum – sit] inv. Weber
marg.| QUI  DORMIERIT  CUM  MASCULO. Hoc peccatum iniuria nature est; unde et morte scilicet mulctari decretum est. Spiritualiter enim qui fortis animo et masculus. Vir enim in divina Scriptura perfectus in virtutibus nominatur; verbis pravis vel actionibus effeminare caveamus, ne cum ipso dissolvamur et simul moriamur.
Numérotation du verset Lv. 20,14 
qui supra uxorem filiam
interl.| actionem
matrem
interl.| concupiscentiam
eius duxerit26, scelus operatus est. Vivus
26 matrem eius - duxerit] inv. Weber
interl.| scienter
ardebit
interl.| penitens
cum eis,
interl.| concupiscentia et actione
nec permanebit tantum nefas in medio vestri.
marg.| QUI  SUPRA  UXOREM etc. Sevam huic delicto penam decernit. Qui enim ex matre sunt geniti, his quos filia genuit, cum unus pater sit, incertum est utrum fratres sint an avunculi. Caveatur ergo tam incerta commixtio. Sed quia omnis peccati concupiscentia mater est, si qua nobis concupiscentia sit, actionem non coniungamus ei. Qui enim hoc facit, igne incenditur, et concupiscentia et actio eius. Si enim facta carnis spiritu mortificaverimus, vivemusl.
l Cf. Rm. 8, 13.
Numérotation du verset Lv. 20,15 
Qui cum iumento
interl.| bestiali cupiditate
et pecore coierit
interl.| deliberando et perseverando
morte
interl.| eterna
moriatur pecus quoque occidite.
interl.| Mortuo pecore, peccatum non operatur.
marg.| QUI  CUM  IUMENTO etc. Nimia contra eos exercetur districtio qui in tantum iniqui et libidini dediti, ut inaudita scelera concupiscerent; unde viris vel mulieribus commixtis quadrupedibus, mortis penam indixit. Fidelibus quoque non erit hec lex superflua, si quadrupedia voluntates pravas ad terram pronas intelligamus, que manus sicut homines non habent, quia omni humana actione carent, unde cognationes nobiscum non habent. Vir ergo vel mulier, qui non languore nature, sed deliberatione eis coheserit vel coierit, reus est mortis. Ipse quoque mori dicuntur illis mortuis, neque enim per se subsistunt nec ulla peccati substantia est, sed in peccatoribus operatur.
marg.| AUGUSTINUS. QUI  CUM  IUMENTO etc. Queritur quomodo pecus reum sit, cum nec rationale nec legis capax sit, an quemadmodum transferuntur verba methaphorica ab animali ad animale, sicut dicitur ventus improbus vel iratum mare, ita et hic translatum a rationali ad irrationale? Nam inde pecora iussa sunt interfici, quia tali flagitio contaminata indignam refricant memoriam facti.
Numérotation du verset Lv. 20,16 
Mulier que succubuerit cuilibet iumento simul interficietur cum eo sanguis eorum sit super eos
Numérotation du verset Lv. 20,17 
Qui acceperit sororem suam filiam patris sui vel {t. 1: Erfurt, f. 128ra; facsim., p. 257a} filiam matris sue et viderit turpitudinem eius illaque conspexerit fratris ignominiam nefariam rem operati sunt, occidentur
interl.| ut ceteri terrentur
in conspectu populi27 eo quod turpitudinem suam mutuo revelaverint28 et portabunt iniquitatem suam.
27 populi] + sui Weber
28 revelaverint] revelarint Weber
interl.| penam iniquitatis
interl.| ipsum peccatum erit pena
marg.| QUI  ACCEPERIT  SOROREM  SUAM etc. HESYCHIUS. Hoc tolerabile videbatur, quia Abraham de Sara dixitm: Soror mea est ex patre, et non ex matre, sed eos qui de Thara patre Abraham geniti sunt Moyses enumerans, nusquam Sare fecit mentionem. Quod si sorori sue Abraham nupsit, ante tamen hoc quam Deum cognosceret fecit. Bene ergo lex talem coniunctionem prohibuit.
m Cf. Gn. 20, 12.
marg.| QUI  ACCEPERIT  SOROREM  SUAM etc. Tropologice. Turpitudinem sororis ex patre et non ex matre videt et accipit, qui turpem actionem a patre vel a matre, in qua scilicet deliquerunt, admiratur, et imitatur, non solum perscrutans que non oportuit, sed coniungens se parentum pravitati, que soror eius dicitur quasi ab eisdem genita parentibus. Quia {t. 1: Erfurt, f. 128ra; facsim., p. 257a} vero filii publicant parentum peccata faciendo similia, recte in conspectu populi infligitur pena, vel iuxta Septuaginta: In conspectu filiorum generis sui, eorum scilicet qui talia cogitant imitari, ut unius afflictio multorum sit correctio.
marg.| VIDERIT  TURPITUDINEM etc. AUGUSTINUS. Id est: concumbendo cognoverit, sicut ibin: Cognovit Adam uxorem suam, id est ei mixtus est. Quod autem ait:   Portabunt iniquitatem suam , id est ipsum peccatum pena erit.
n Gn. 4, 1.
Numérotation du verset Lv. 20,18 
qui coierit
interl.| delectatione adheserit
cum muliere in fluxu menstruo et revelaverit
interl.| palam aliis fecerit
turpitudinem eius ipsaque aperuerit fontem sanguinis sui
interl.| totum errorem idolatrie et sacrificiorum
interficientur ambo de medio populi sui
interl.| ut non sit de populo Dei qui imaginem Dei contaminaverit, nec illa sapientia nominetur
marg.| QUI  COIERIT  CUM  MULIERE etc. Intendit legislator continentiam suadere, ne more pecorum cum mulieribus continue misceamur, sed velut coacti, ad usum continendi paulatim veniamus. Mirum autem quod nunc tales de populo suo disperdi precipit, cum superius eisdem legem purgationis indixerit. Contemplemur ergo menstruatam gentilium sapientiam a Deo remotam de volatu avium, et cursu siderum, et mensuris celi disputantem; cum hac dormire, id est delectari, vel   revelare et eius29 proferre,   fontem que totius erroris exponentem audire impium est. Ideo talis   interficietur de medio populi sui , ne nominetur homo qui imaginem Dei et seipsum ignorando Creatorem a se alienavit. Ipsa quoque   interficietur , ne sapientia nominetur, quiao: Sapientia huius mundi stulticia est apud Deum.
o 1Cor. 3, 19.
29 eius Rusch ] + turpitudinem? coniec.
Numérotation du verset Lv. 20,19 
turpitudinem matertere tue et amice30 tue non discoperies qui hec31 fecerit ignominiam carnis sue nudavit portabunt ambo iniquitatem suam
30 amice] amite Weber
31 hec] hoc Weber
marg.| TURPITUDINEM  MATERTERE  TUE etc. Sororibus parentum filios misceri prohibet, ut generationes non confundantur et parentibus reverentia exhibeatur. Allegorice. Secundum spiritum vero et parentum peccata debemus velare, et eorum qui eis sociati sunt, quasi fratres et sorores, quibus nuda parentes latere non possunt. Unde addit:   Ignominiam carnis sue nudabit .
marg.| SEPTUAGINTA:   Sine filiis morientur , id est sine virtutibus, que est pessima sterilitas.
Numérotation du verset Lv. 20,20 
Qui coierit cum uxore patrui vel avunculi sui et revelaverit ignominiam cognationis sue, portabunt ambo peccatum suum absque liberis morientur.
interl.| quod est summa pena
interl.| Non quia filii talium interficientur, sed filii eis lege succedere prohibentur.
marg.| QUI  COIERIT  CUM  UXORE  PATRUI etc. HESYCHIUS. Ostendit quia causa filiorum coniugii societas humano generi data est; que enim nunc tamquam abominabilia prohibet, in Deuteronomio compellit et iubet dicensp: Quando habitaverint fratres simul, et unus absque liberis mortuus fuerit, uxor defuncti non nubet alteri, sed accipiet eam frater eius etc. Sicut Boos Rhut lege cognationis; libidinis autem causa talem prohibet coniunctionem. Interpretatio vero spiritualis superioribus similis est.
p Dt. 25, 5.
marg.| AUGUSTINUS. QUI  COIERIT  CUM  UXORE  PATRUI etc.   Quicumque dormierit cum cognata sua, et turpitudinem cognationis revelaverit, sine filiis morietur . Queritur quousque sit observanda ista cognatio cum longinquo gradu liceat accipere uxorem, semperque licuerit. Sed intelligendum est ex his gradibus non licere quos prohibuit, secundum quos dictum est:   Quicumque dormierit cum cognata sua etc., ubi aliqua pretermisit {t. 1: Erfurt, f. 128rb; facsim., p. 257b} intelligenda, sicut sororem de utroque parente, et uxorem fratris matris, id est avunculi. Nam de uxore patrui primum prohibuit.   Sine filiis morientur : forte intelligendum est: Lege constitutum, ut qui de his nati fuerint filii non reputentur, id est nullo iure succedant parentibus.
Numérotation du verset Lv. 20,21 
Qui duxerit uxorem fratris sui rem illicitam facit32 turpitudinem fratris sui revelavit absque liberit erit33
32 illicitam facit] inv. Weber
33 liberis erit] filiis erunt
Numérotation du verset Lv. 20,22 
custodite
interl.| voluntate
leges meas
interl.| omnes
atque iudicia
marg.| CUSTODITE  LEGES etc. Non sufficit partem legis custodire, necesse habemus observare omnia precepta et iudicia.
et facite ea ne et vos
interl.| sicut gentes
evomat
interl.| eiciat
terra
interl.| sicut iudicavit Deus in filio Israelitidis qui blasphemavit
quam intraturi estis et habitaturi
Numérotation du verset Lv. 20,23 
Nolite ambulare
interl.| in peius perficiendo
in legitimis
interl.| superstitutionibus quas legittimas putant
nationum
interl.| demonum qui multis dominabantur
quas {t. 1: Erfurt, f. 128rb; facsim., p. 257b} ego expulsurus sum ante vos.
interl.| Princeps huius mundi eicitur foras.
marg.| NOLITE  AMBULARE etc. Non solum Iudeis, sed omnibus gentibus hec observanda sunt, si Deo servire volunt.
Omnia enim hec fecerunt
interl.| facere coegerunt
et abominatus sum eas34
34 eas] eos Weber
interl.| eiciendo a cordibus hominum
Numérotation du verset Lv. 20,24 
Vobis autem loquor possidete terram
interl.| viventium quam olim habuerunt
eorum quam dabo vobis
interl.| gratia, non meritis
in hereditatem
interl.| in eternum possidendam
terram fluentem
interl.| abundantem
lacte et melle
marg.| LACTE. Deliciis beatitudinis quibus nihil suavius, nihil dulcius, et sine omni labore et dolore erunt, sicut lac et mel que sine nostro labore preparantur.
ego Dominus Deus vester qui separavi vos a ceteris populis
interl.| EGO DOMINUS, qui dixi: Ne cogitetis dicentes: Quid comedemus, aut quid bibemus, aut quo operiemur? hec enim omnia gentes inquiruntq. Qui autem sublimiorem conversationem et retributionem secuntur, separari debent a ceteris gentibus.
q Mt. 6, 31-32.
Numérotation du verset Lv. 20,25 
Separate35 et vos iumentum
35 separate] + ergo Weber
interl.| populares
mundum ab immundo et avem mundam
interl.| contemplativos
ab immunda ne polluatis animas vestras in pecore et in avibus et in36 cunctis que moventur in terra
36 in] om. Weber
interl.| Hic nihil discernit: omnia enim erant immunda.
marg.| SEPARATE  ERGO etc. Moraliter. Iumenta vel pecora populares, volatilia contemplatores lex appellat. Omnis popularis mundus propter simplicitatem a pluribus iudicatur. Similiter contemplativis, sed non ita est: popularis enim debet esse prudens in bono, simplex in malo, hic enim solus mundus est. Contemplativus quoque conscientiam debet habere mundam, et fidem non fictam. Qui hec non habent, ad vaniloquia convertuntur, «non intelligentes neque que loquuntur neque de quibus affirmant»r. Diligenter ergo mundi separati sunt ab immundis, ut mundos sequamur, immundos fugiamus. Notandum vero quam discrete in quadrupedibus et volatilibus hic legislator distinguit, et non in reptilibus terre. Cuncta enim que moventur in terra immunda sunt, terrena sapiunt, scilicet quibus «Deus venter est»sipsorum.
r 1Tim. 1, 7.
s Phil. 3, 19.
et que vobis ostendi esse polluta.
interl.| Si videantur esse immunda.
marg.| ET  QUE  VOBIS etc. AUGUSTINUS. Videtur dicere quod non sunt hec natura immunda, sed pro aliquo sacramenti signo, quia dicit quia ostendit eis immunda, tamquam immunda eis non essent, nisi ostensa fuissent.
Numérotation du verset Lv. 20,26 
eritis mihi sancti37
37 mihi sancti] inv. Weber
interl.| impolluti
quia sanctus sum
interl.| factus forma vite vobis
ego38 Dominus et separavi vos a ceteris populis ut essetis mei.
38 sum ego] inv. Weber
Numérotation du verset Lv. 20,27 
Vir sive mulier
interl.| utrique sexui cavet, qui utrumque creavit
in quibus pythonicus vel divinationis fuerit, spiritus morte moriatur39
39 moriatur] moriantur Weber
interl.| Qui corruptus, alios corrumpit.
lapidibus
marg.| LAPIDIBUS. Quia vanis erroribus simplicem populum seducunt, unde ventrem nutriunt et auditoribus placere cupiunt, quales hodie in Ecclesia multi sunt, de quibus Paulus aitt: Hi enim non serviunt Christo, sed suo ventri, et per dulces sermones et benedictiones seducunt corda innocentium.
t Rm. 16, 18.
obruent eos
interl.| populus cui maxime nocent
sanguis eorum sit super illos.


Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Lv. Capitulum 20), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 06/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=05&chapitre=05_20)
Signaler un complément d'information

Notes :